Angielska wojna domowa Demokracja to anarchia, a tyrania jest o wiele lepsza od anarchii. Olivier Cromwell (1599-1658) Lord Protektor Anglii, Szkocji i Irlandii
1. Przemiany społeczne i konflikty religijne Rozwój górnictwa, metalurgii i sukiennictwa Rozwój zamożności mieszczan, kupców, bankierów (z powodu handlu kolonialnego) Status społeczny już nie tylko zależny od urodzenia (wprost przeciwnie); coraz częściej bogacenie się podnosiło status Dwa główne grupy arystokracji 1. Stara szlachta utrzymująca się z posiadanej ziemi i renty feudalnej 2. Nowa szlachta (gentry) wzbogacona na handlu, przejmowaniu majątków kościelnych; gentry wraz z mieszczaństwem organizowała manufaktury, finansowała wyprawy zamorskie
W gospodarce dominował merkantylizm (por. z tematem Europa w epoce wielkich odkryć) Stara arystokracja nie chce zmian, bo to ją może zubożeć; nadal istniały ograniczenia cechowe, cła hamujące rozwój handlu, na północy Anglii funkcjonowały wielkie majątki, na których pracowali chłopi zależni od pana Coraz większe niezadowolenie: 1. Średniozamożne mieszczaństwo chce wolnego handlu i przemysłu 2. Właściciele majątków i wolni chłopi (yeomeni) chcą zniesienia ustroju feudalnego 3. Wszyscy chcą praw politycznych
Kwestie religijne - purytanie Cześć uważa, że samo odejście od katolicyzmu i stworzenie kościoła anglikańskiego nie załatwiło sprawy Duchowni zależni od króla nie dążą do zmian w duchu gentry Zamożne mieszczaństwo stworzyli angielską wersję kalwinizmu purytanizm Człowiek powinien być i religijny i pracowity, wstrzemięźliwy i oszczędny
Z czasem wśród purytanów podział na: 1. Prezbiterianie akceptowali kościół kalwiński w całości; wspólnota powinna być formą gminy wyznaniowej z najstarszym prezbiterem na czele; Nietolerancyjni dla innych wyznań Popularne głównie wśród bogatego mieszczaństwa 2. Independenci Radykalni Wszyscy są równi wobec prawa i powinno być przeprowadzone reformy by to unormować Uboższe warstwy społeczeństwa
2. Spór króla z parlamentem Elżbieta I Wielka nie miała potomstwa; dlatego po niej na tronie od 1603 r. Jakub I ze szkockiej dynastii Stuartów Unia personalna angielsko-walijsko-irlandzko-szkocka Jakub: chce mieć władzę absolutną, źle prowadzi politykę zagraniczną, nie widzi zmian w społeczeństwie angielskim, rzadko zwołuje posiedzenia parlamentu, opera się na arystokracji i angielskim kościele
Karol I Stuart Od 1625 r. rządzi Karol I Liczne wojny bez pożytku W 1626 r. nakazał aresztować głównych przeciwników zasiadających w parlamencie, bo mu nie chcieli dać nowych podatków 1628 r. zwolnił ich z więzienia By się to nie powtórzyło uchwalono Petycję o prawo 1. Parlament domagał się respektowania prawa do wyrażania zgody na podatki 2. Parlament domagał się ochrony posłów przed aresztowaniem
Nie bardzo podobało się to Charlesowi (Karolowi) więc w 1629 r. ponownie rozwiązuje parlament Przez kolejne 11 lat nie zwoływano parlamentu; kasa do skarbca płynęła z nakładanych kar, sprzedaży tytułów arystokratycznych itp. Terror i cenzura
3. Początek konfliktu Ogólne niezadowolenie Szkocja też nieszczęśliwa, bo król chce tam narzucić anglikanizm - 1637 r. wybucha bunt przeciw królowi 1640 r. król musi mieć kasę na wojnę więc zwołuje parlament, zwany Krótkim Parlamentem; król chce pieniędzy, parlament chce rozprawić się z nadużyciami i chce pokoju ze Szkocją, więc król rozwiązuje parlament Ale bez zgody parlamentu nie ma podatków, więc w listopadzie 1640 r. ponownie zwołuje parlament (tym razem Długi Parlament 1640-1653), który wymusza podpis króla, że bez zgody parlamentu nie będzie można go rozwiązać Parlament doprowadza do uwięzienia doradców króla (bo to niby oni są winni, a nie król) Król przestaje współpracować z parlamentem szukając sojuszników w Irlandii i Szkocji
Oliver Cromwell Oliver Cromwell przywódca opozycji antykrólewskiej Od 1641 r. coraz ostrzej występował przeciw królowi
Wielka Remonstrancja 1641r. Lista zarzutów wobec króla Zaczęto domagać się kontroli nad ministrami 1641 r. koniec wojny ze Szkocją, ale król znów ma dosyć parlamentu i w 1642 r. (w roku wybuchu antyangielskiego powstania w Irlandii) nakazuje aresztowanie członków purytańskiej opozycji Nie udaje się i to król musi uciekać
4. Wojna domowa Zwolennicy króla to arystokraci, wielcy właściciele ziemscy, duchowni anglikańscy i katolicy Zwolennicy parlamentu to gentry, bogacące się mieszczaństwo, ludność wiejska Początkowo wygrywa król, ale od 1644 r. (bitwa pod Marston Moor) przy pomocy Szkotów górą jest parlament Cromwell tworzy Armię Nowego Wzoru Głównie chłopi, drobni właściciele ziemscy, rzemieślnicy Dyscyplina, dyscyplina i jeszcze raz równość Awanse według zasług Fanatycy i do końca wierni Cromwellowi
1645 r. pod Naseby pokonanie wojska Karola, który ucieka do Szkocji Szkoci go nie chcą i sprzedają Angolom Rozłam w parlamencie na (prezbiterianie) chętnych do ugody z królem i ustalenia warunków jego panowania i (independenci) chętnych do osądzenia króla Karol ucieka znów do Szkocji, dogaduje się ze szkocką szlachtą, w bitwie pod Preston w maju 1648 r. znów w niewoli
5. Ścięcie Karola I i powstanie republiki Parlament znów się dzieli, więc wojsko podległe Cromwellowi aresztuje część posłów pozostawiając 50 independentów (Parlament Kadłubowy) Oskarżona Karola o zdradę i w 1649 r. skrócono go o głowę (dosłownie) Od 1649 r. Anglia jest republiką 1649 r. wyprawa Cromwella przeciw zbuntowanej Irlandii; masakra ludności, zabór majątków 1650 r. Szkoci wybierają na swojego króla Karola II (syna Karola I), ale zmienili zdanie z powodu ataku Cromwella Unia polityczna Anglii, Szkocji, Irlandii
Nadal nie wszyscy zadowoleni; wśród mieszczan byli lewellerzy, którzy chcą zrównania wszystkich pod względem praw politycznych i żądają demokratycznego głosowania Wśród chłopów są diggerzy; chcą, by ziemie rozdzielić między chłopów i wprowadzić wspólnoty, które będą nimi zarządzały Ale Cromwell się z nimi nie zgadzał
6. Lord Protektor Cromwell 1653 r. Cromwell rozwiązał parlament i ogłosił się lordem protektorem; początek dyktatury wojskowej Początkowo opierał się tylko na armii, pod koniec życia podzielił się władzą z parlamentem Z czasem odtworzył Izbę Lordów, zarządził zwrot majątków dawnym rojalistom 1651 r. Akt nawigacyjny import towarów do Anglii ma się odbywać tylko na statkach angielskich lub państw, z którego dane towary pochodziły To powoduje wojnę z Holandią Także wojna z Hiszpanią (o Jamajkę)
7. Od restauracji do monarchii parlamentarnej Po Oliwerze rządzi Ryszard Cromwell bardzo nieudolnie Z czasem pertraktacje z Karolem II w sprawie koronacji na króla 1660 r. znów monarchia; Karol obiecuje nie prześladować dawnych przeciwników monarchii, utrzymać pokój religijny i pozostawić zimie tym, którzy ją nabyli w czasach rewolucji Jednak Karol II był bardzo katolicki i chciał się tym pochwalić w całej Anglii, więc znów wojna
Habeas Corpus Act Parlament podzielony na dwie frakcje Torysi władza królewska jest nienaruszalna i dziedziczna Wigowie parlament ma prawo zmieniać prawo sukcesji i wypowiedzieć posłuszeństwo królowi 1679 r. uchwalono Habeas Corpus Act 1. Wolność osobista 2. Nikt bez wyroku sądu nie może zostać aresztowany Od 1685 r. rządzi Jakub II; lekce sobie waży parlament i otacza się tylko katolikami Brak poparcia, więc jedzie do Irlandii, by tam je znaleźć i odzyskać tron (nic z tego)
Chwalebna rewolucja 1689 r. 1688 r. ofiarowano tron córce Jakuba II Marii Stuart, żonie Wilhelma III Orańskiego (namiestnika Zjednoczonych Prowincji) bezkrwawo przekazana władza, dlatego chwalebna
Ustawa o prawach 1689r. 1689 r. Wilhelm królem i zatwierdził Bill of Rights 1. Ogranicza króla (np. król nie może nakładać podatków, czy zawieszać prac parlamentu) 2. Duże uprawnienia parlamentu zwoływanego regularnie 3. Wolność wypowiedzi w parlamencie
Akt o następstwie tronu 1701r. Jeśli zakończy się dynastia Stuartów to władza przechodzi w ręce niemieckiej dynastii hanowerskiej Wprowadzenie obowiązku kontrasygnaty (podpisu) odpowiedniego ministra istniejącego na dokumentach królewskich Odpowiedzialność ministrów przed parlamentem Król zwoływał i rozwiązywał parlament i mianował członków Izby Lordów Monarchia parlamentarna
Akt o unii 1707 r. Połączenie Anglii i Szkocji w Wielką Brytanię