Agnieszka Nowakowska
Aby komunikacja byłą naprawdę efektywna nauczyciel musi pamiętać o jej podstawowych cechach i starać się by była: 1/Dwukierunkowa 2/Pozytywna 3/ Otwarta
1/ Komunikacja dwukierunkowa Ma charakter dialogu, a nie monologu. Tylko poprzez dialog z uczniem można osiągnąć wzajemne zrozumienie przekazu i intencji oraz wypracować skuteczne rozwiązania. Dialog wymaga zarówno odpowiedniego formułowania przekazu, jak też efektywnego słuchania (patrz: techniki aktywnego słuchania - Lekcja 1.)
2/ Komunikacja pozytywna Jest zorientowana na cele i rozwiązania zania. Daje uczniom dodatkową motywację do pracy i podtrzymuje w nich pozytywne uczucia. Intencją takiej komunikacji jest wspieranie uczniów w realizacji celów sportowych i wychowawczych, gdyż tylko taka komunikacja tworzy i modeluje zaangażowanie oraz chęć do aktywności.
3/ Komunikacja otwarta Zakłada, że osoby rozmawiające ze sobą nie przemilczają ważnych informacji, lecz dzielą się nimi. Nauczyciele i uczniowie starają się mówi wić otwarcie o sprawach trudnych, o tym, co ich zdaniem wymaga zmiany. Taka otwartość wymaga wzajemnego zaufania w relacji, ale też to zaufanie buduje.
Jeżeli nauczyciel w sposób otwarty wsłuchuje się w komunikat dziecka, może oprócz warstwy treściowej zauważyć także o wiele ważniejszą warstwę emocjonalną. Jest to możliwe zwłaszcza wtedy, gdy skupia się nie tylko na przekazie werbalnym, ale również na przekazie niewerbalnym, czyli na tzw. mowie ciała.
W otwartej i pozytywnej komunikacji mowa ciała współgra i uzupełnia przekaz werbalny. Ludzie odczytują i rozumieją daną wypowiedź na podstawie interpretacji tylko części usłyszanych słów oraz części zaobserwowanych komunikatów niewerbalnych: 7% sygnałów werbalnych 38% cech głosu (ton, wyrazistość) 55% ruchów ciała (mimika, postawa, gesty)
WICZENIE (w parze) Sprzeczna komunikacja ĆWICZENIE Proponuję, abyś zrobił/-ła krótki eksperyment komunikacyjny wraz ze swoim kolegą, koleżanką lub inna bliską osobą. Dzięki niemu możecie zwrócić uwagę na to, że wraz z każdą informacją werbalną (słowną) wysyłamy również niewerbalną. Czasem ta niewerbalna rzeczywiście jest spójna z werbalną, a czasem sprzeczna. Mówcie o czymś stając się niewerbalnie zaprzeczać: ruchem, wyrazem twarzy, intonacja głosu, itp. Bądźcie świadomi, jak się przy tym czujecie i sprawdźcie, co dokładnie robicie, kiedy zaprzeczacie waszym słownym informacjom przy pomocy sygnałów niewerbalnych. 5 min. Każda osoba. Wymiana obserwacji z partnerem.
Zastanów w się teraz i odpowiedz sam/-a na następujące pytania związane z Twoim stylem komunikacji niewerbalnej: 1)Jakie sygnały niewerbalne są szczególnie charakterystyczne dla mojego stylu komunikowania? 2)Jakie sygnały wysyłam, kiedy się cieszę? Kiedy jestem zdenerwowany/-a? Kiedy się boję? 3) W jakich sytuacjach moje werbalne i niewerbalne wiadomości przeczą sobie? 4) Czy znacie osoby stosujące sprzeczne komunikaty (np. mówiące poważne informacji wesołym tonem głosu)?
Używanie gestów w komunikacji umożliwia kluczowe uzupełnienie naszej wypowiedzi, gdyż ilustruje nasz stosunek emocjonalny do danej treści. Ćwiczenie ZWI ZWIĄZANE ZANE RĘCE CE umożliwi Ci zrozumienie, jak ważna jest możliwo liwość gestykulacji w codziennej komunikacji. Poproś bliską osobę, aby związała Ci z tyłu (np. szalikiem, szarfą lub sznurowadłem) obie ręce, tak byś nie mógł/-a ich używać do gestykulacji. Następnie opowiedz tej osobie, stojąc prosto naprzeciw niej, o wydarzeniach z ostatnich zawodów sportowych, które wzbudziły Twoje emocje lub o spędzonych ostatnio Świętach. (dalszy ciąg ćwiczenia na kolejnym slajdzie)
Po upływie ok. 2 minut poproś osobę, która obserwowała i słuchała Twojej wypowiedzi o odwiązanie rąk i o odpowiedź na pytania: 1)W jaki sposób bariera w postaci związanych rąk wpłynęła na zmianę mojego procesu komunikacji? 2) Czy łatwo było zrozumieć to co mówię, gdy nie mogłem/-łam gestykulować? Następnie zastanów się sam, w jaki sposób starałeś/-łaś się pokonać barierę komunikacyjną, uniemożliwiającą gestykulację?
Rodzaj i adekwatność przyjmowanej postawy ciała podczas wypowiadania się, ale również podczas słuchania wypowiedzi naszego rozmówcy, przyczynia się nie tylko do lepszego zrozumienia, ale także nawiązania lepszego kontaktu. Na kolejnych slajdach przedstawimy kilka przykładowych pozycji ciała, które mogą nas otwierać na relację i dialog z naszym rozmówcą, bądź odwrotnie - tworzą niepotrzebne bariery lub nawet uczucie wzajemnej wrogości.
Źródło: www.mowaciala.net Postawa zamknięta jak sama nazwa wskazuje- odgradzamy się od świata zewnętrznego, zamykamy się i tworzymy symboliczną barierę. Podstawowym sposobem tworzenia bariery (zamykania postawy ciała) jest założenie rąk i skrzyżowanie nóg. Skrzyżowane na piersiach ręce oczywiście nie zawsze jednoznacznie wskazują na postawę zamkniętą. Często mogą być objawem tego, że komuś jest po prostu zimno. Zazwyczaj jednak wiążą się one z potrzebą odgrodzenia się od świata, z defensywnością, z potrzebą ochrony swojego zdania.
Zdecydowanie lepiej mówić z rękoma otwartymi i gestykulującymi spokojnie w stronę rozmówcy. Czasami możemy delikatnie splatać same dłonie, bez zakładania ich na ramiona (można to zrobić, ale możliwie jak najrzadziej). Postawa otwarta to również nieskrzyżowane nogi oraz wzrok skierowany na rozmówcę. KONTAKT WZROKOWY Rozmawiając z uczniem lub inną osobą, która nie należy do kręgu naszych bliskich, staramy się przynajmniej przez ok. 60% czasu rozmowy patrzeć w oczy. W stosunku do osób bliższych wzrok możemy kierować również na usta i przez dłuższy nieco czas.
Ludzie, którzy rozmawiają z rękoma założonymi onymi na piersiach są odbierani jako bardziej chłodni i gorzej nastawieni, niż osoby, nie tworzące barier. Nauczyciel podczas rozmowy ze swoimi uczniami powinien wystrzegać się takiej postawy. Może ona stworzyć niepotrzebny dystans, uniemożliwić szczere i pozytywne komunikowanie z podopiecznymi, a także swobodną komunikację, opartą na otwartości i zaufaniu.
Gdy trzymasz założone na piersiach ręce, przyjrzyj się temu, jak mocno są ści ciśni nięte te. Bardzo mocno ściśnięte, tak, że łokcie przylepione są do ciała, mogą oznaczać lęk. Źródło: www.mowaciala.net Lekko założone, z łokciami na zewnątrz, połączone dodatkowo z rozstawionymi szeroko nogami mogą oznaczać chęć dominacji, agresję lub arogancję. Wrogość może także wyrażać się poprzez dodatkowo zaciśnie pięści. Osoba, która ma taką postawę wygląda tak, jakby sama siebie powstrzymywała przed rzuceniem się z pięściami na rozmówcę.
Źródło: www.mowaciala.net Wieżyczka Postawę lub gest tworzą połączone ze sobą palce lewej i prawej ręki, przy szeroko rozstawionych nadgarstkach, łokcie mogą być przy tym oparte podczas siedzenia na stole lub nogach). Przyjęcie takiej postawy wiąże się z poczuciem pewności siebie, dominacji i kontroli sytuacji. Często przyjmują ja osoby publiczne w celu skupienia uwagi, na tym co mówią. Jeżeli mimika twarzy jest przyjazna, wieżyczka może sprzyjać koncentracji uwagi rozmówcy i nie być traktowana negatywnie.
Kolejnym aspektem komunikacji niewerbalnej jest dystans dzielący nas od naszego rozmówcy. Istnieją umowne odległości, które powinniśmy zachować, aby kontakt był wystarczająco bliski, aby ukazać zainteresowanie i pozytywny stosunek do drugiej osoby, ale nie za bliski, by kontakt nie stał się uciążliwy i krępujący. W naszej kulturze przyjęło się, że osoby takie jak nauczyciel i uczeń powinny rozmawiać ze sobą w odległości nie większej niż 1metr, ale nie mniejszej niż ok. 55cm.
Dowiedziałeś/-łaś się, że: 1/ W procesie komunikacji przekazujemy sobie informacje za pomocą słów (komunikacja werbalna), ale także za pomocą gestów, mimiki oraz konkretnej postawy ciała (komunikacja niewerbalna). 2/ Na czym polega komunikacja otwarta i pozytywna. 3/ Jakie elementy składają się na niewerbalny przekaz. W pracy nauczyciela z uczniem ważne jest to, by nie koncentrować się tylko na werbalnym przekazie, ale przede wszystkim rozumieć niewerbalne sygnały, gdyż większość znaczenia wypowiedzi kryje się właśnie w nich.