Projekt został zrealizowany przy wsparciu finansowym Komisji Europejskiej. Publikacja odzwierciedla jedynie stanowisko jej autora i Komisja Europejska nie ponosi odpowiedzialności za umieszczoną w niej treść. Manual trenera ver. 2.0 Partnerzy:
2
Manual trenera Manual trenera powstał w ramach projektu How to Webcast new media use in the efficient learning processes, finansowanego ze środków programu Uczenie się przez całe życie - Leonardo da Vinci. Projekt obejmował przygotowanie, promocję i upowszechnianie metodyki nauczania on-line przy pomocy oprogramowania typu webcast, które pozwala na szkolenie obejmujące zdalne użycie prezentacji, obrazu i dźwięku (VOIP). Manual trenera jest praktycznym rozszerzeniem wiedzy zawartej w metodyce i ma ułatwiać pracę trenerom oraz pomóc im w dobrej organizacji szkolenia webcastowego, zapewniając efektywne wykorzystanie wszystkich dostępnych narzędzi. Projekt realizowało konsorcjum, w którego skład wchodziły: Fundacja Obserwatorium Zarządzania (FOZ) Adam Smith College (ASC) Czech Efficient Learning Node (CELN) Institute of Mobile Technologies for Education and Culture (IMOTEC) Autorzy: Krzysztof Zieliński (FOZ) Piotr Maczuga (FOZ) Calum Thomson (ASC) Jaroslav Čech (CELN) Vilma Butkute (IMOTEC) We współpracy z: Bartosz Kramek (TransmisjeOnline) Marek Hyla (House of Skills) Janusz Lenkiewicz (MediaKURSY) Warszawa 2010 How to Webcast new media use in the efficient learning processes Manual trenera Spis treści 3
Wprowadzenie Webcast zgodnie z definicją, jaką opracowaliśmy dla celów projektu How to webcast jest to: transmisja wideo i dźwięku w sieci www z jednego źródła do dużej grupy słuchaczy. Wirtualne spotkanie trenera z uczestnikami Nadawana transmisja może odbywać się na żywo lub na żądanie, co oznacza, że oglądający ma dostęp do prezentacji w dowolnym momencie. Szkolenie prowadzone przy wykorzystaniu narzędzi typu webcast, z założenia ma jak najlepiej odwzorowywać realizację tradycyjnego szkolenia w sali szkoleniowej. Oprogramowanie Rozproszenie uczestników Wykorzystywane w tym celu oprogramowanie jest przygotowane w taki sposób, aby doświadczenia uczestnika szkolenia były podobne do uzyskiwanych w bezpośrednim, fizycznym kontakcie z trenerem. Pozwala to na stworzenie wspólnej, wirtualnej przestrzeni interakcji, dostępnej w tym samym czasie w różnych lokalizacjach. W szkoleniu mogą bowiem uczestniczyć osoby znajdujące się w różnych miejscach, odległych od siebie często o setki kilometrów. Komunikacja Odmienna specyfika spotkania w grupie Mowa ciała niewidoczna dla uczestników Niezależnie od podobieństw, istnieją istotne różnice pomiędzy szkoleniem tradycyjnym, a szkoleniem webcast. Szczególnie są one widoczne w obszarze budowania i rozwoju relacji między stronami. Komunikacja niewerbalna w webcastach jest istotnie słabsza niż w szkoleniach tradycyjnych. Trener najczęściej nie widzi uczestników, dlatego nie może odczytać ich reakcji na prezentowane treści. Bardzo często również uczestnicy nie widzą trenera lub widzą go jedynie w niewielkim oknie, co nie pozwala na skuteczne analizowanie niewerbalnych składników komunikowania. Jednocześnie istnieje niedostępna w przypadku szkolenia tradycyjnego możliwość kontroli wypowiedzi uczestników. Ma to szczególne znaczenie w przypadku realizowania szkoleń dla licznych i otwartych grup. Kontrolę umożliwia zarządzanie kanałami komunikacji poprzez przydzielanie odpowiednich uprawnień uczestnikom oraz moderację i zatwierdzanie wypowiedzi przed publikacją. 4 Manual trenera Wprowadzenie
Komunikacja głosowa została po części zastąpiona przez inne, bardziej odpowiednie dla Internetu metody np. wiadomości tekstowe (czat). W praktyce komunikacja głosowa odbywa się od trenera do uczestnika. Bardzo ważne jest więc odpowiednie opanowanie narzędzi dostępnych w oprogramowaniu pozwalające na uzyskanie informacji zwrotnej od uczestników. Wpływ technologii na proces dydaktyczny Realizacja szkolenia on-line w formule webcastu generuje szereg interesujących efektów edukacyjnych istotnie oddziaływujących na przebieg i efektywność szkolenia. Wirtualizacja i rozproszenie uczestników przyczynia się do podniesienia poziomu poczucia anonimowości uczestników. Osoby biorące udział w webcastach są bardziej chętne do zadawania pytań i skłonne do wyrażania krytycznych opinii niż podczas szkoleń tradycyjnych. Jednocześnie mając świadomość mniejszej kontroli nad uczestnikami szkolenia wykazują więcej skłonności do dekoncentracji i mogą łatwiej tracić zaangażowanie. Oprogramowanie webcast zapewnia odpowiednie narzędzia niezbędne do przeprowadzenia szkolenia. Najbardziej popularne narzędzia to: transmisja dźwięku VoIP lub rozmowa telefoniczna Subiektywne poczucie anonimowości uczestników Narzędzia oprogramowania webcastowego prezentacja slajdów format np. Power Point lub PDF czat wymiana wiadomości tekstowych Spełniają one trzy główne zadania: pomagają w wymianie treści, angażują uczestników, pomagają kontrolować proces szkoleniowy. Oprogramowanie webcast często umożliwia archiwizację wypowiedzi uczestników poprzez zapis dyskusji na czacie oraz obrazu i dźwięku w wypadku wideokonferencji. Pozwala to na odtworzenie przebiegu szkolenia oraz budowę multimedialnych baz wiedzy poprzez tworzenie zasobów edukacyjnych. Rejestracja wypowiedzi uczestników powoduje także psychologiczny efekt, w postaci silniejszej motywacji trenera/ organizatora do odpowiedzi na pytanie/uwagę/komentarz/ sugestię uczestnika. Zapisane wypowiedzi są utrwalane i Manual trenera Wprowadzenie Odpowiedzi na wszystkie pytania 5
Wprowadzenie widoczne, przez co prowadzący wcześniej, czy później musi się do nich ustosunkować. Z punktu widzenia dbałości o satysfakcję uczestników, żadne pytanie nie powinno zostać zignorowane. W praktyce na pytania, na które nie udało się udzielić odpowiedzi w trakcie szkolenia, często odpowiada się (wykorzystując elektroniczne metody komunikacji) po jego zakończeniu. Automatyczna ewaluacja Zastosowanie narzędzi służących do oceny szkolenia takich jak automatycznie rejestrowane statystyki i elektroniczne ankiety, istotnie zwiększa szybkość ewaluacji. Wymagania techniczne Trener oraz uczestnicy biorący udział w szkoleniu webcast powinni mieć zapewnione odpowiednie warunki techniczne. W przypadku trenera/moderatora jest to: dobrej jakości komputer multimedialny z dużym monitorem (lub komputer wyposażony w dwa monitory) stabilne łącze internetowe (nie mniej niż 1024 Kb/s dla sygnału wysyłanego i odbieranego) oprogramowanie webcast z dedykowanym serwerem multimedialnym (do przechowywania danych i multicastingu) przeglądarka internetowa z aplikacją Java oraz dodatkami Flash wysokiej jakości słuchawki z mikrofonem Dla uczestnika: komputer z dostępem do internetu przeglądarka internetowa z aplikacją Java oraz dodatkami Flash Webcast jest dostępny niemal dla każdego dzięki temu, iż uczestnik nie potrzebuje wysokiej jakości komputera czy też bardzo szybkiego łącza internetowego. Najczęściej nie wymaga również instalowania dodatkowego oprogramowania uczestnik może wziąć udział w spotkaniu poprzez kliknięcie w link aktywujący, a aplikacja do uczestnictwa otworzy się automatycznie w oknie przeglądarki. Sprawdzony, wysokiej, jakości sprzęt jest natomiast niezbędny trenerowi/moderatorowi, ponieważ to właśnie po ich stronie leży główny ciężar nadawania przekazu na żywo. 6 Manual trenera Wprowadzenie
Przygotowanie szkolenia webcast Projektując szkolenie webcast, należy przede wszystkim pamiętać, że powinno być ono przygotowane zgodnie z zasadami sztuki szkoleniowej. Dobre szkolenie webcast musi poprzedzać diagnoza grupy docelowej oraz analiza potrzeb szkoleniowych. Należy jednocześnie uwzględnić specyfikę oprogramowania webcast i wynikające z niej konsekwencje dla osiągnięcia zamierzonego efektu szkoleniowego. Przygotowując się do szkolenia webcast, trener musi zrealizować określoną harmonogram sekwencję zadań. W zależności od klienta, grupy szkoleniowej, tematyki itd., poszczególne zadania lub ich kolejność może się od siebie różnić, ale zazwyczaj występują w prezentowanym niżej porządku: Szkolenie webcast powinno być zaplanowane jak każde inne szkolenie Uczestnicy i ich specyfika determinują stosowane metody i narzędzia szkoleniowe Analiza umiejętności uczestników szkolenia Niezwykle istotne jest oszacowanie ich wiedzy i doświadczenia w zakresie realizowanego materiału: Uczestnicy wewnętrzni/zewnętrzni - osoby z organizacji/osoby z poza organizacji. Uczestnicy, którzy się znają łatwiej wchodzą ze sobą w interakcję Znajomość nowych technologii - sprawność poruszania się po aplikacjach internetowych. Szczególnie chodzi tu o szybkość adaptacji do nowych sytuacji i oprogramowania. Jeśli uczestnicy nie posiadają wiedzy technicznej problemy tego typu mogą zdarzać się częściej Motywacje i oczekiwania - diagnozowane na podstawie analizy potrzeb szkoleniowych, charakterystyki grupy docelowej Zdyscyplinowanie - przewidywane na podstawie analizy grupy docelowej. Podczas szkolenia webcast trener nie widzi niewerbalnych sygnałów dekoncentracji. Czas reakcji uczestników i wykonywanie zadań daje pewne informacje w tym zakresie. Mniejsza znajomość nowych technologii prostsze metody Mniejsza motywacja krótszy webcast Im niższe zdyscyplinowanie, tym bardziej restrykcyjne metody szkoleniowe i mniej interakcji Manual trenera Przygotowanie szkolenia webcast 7
Przygotowanie szkolenia webcast Cele powinny być specyficzne mierzalne, konkretne, możliwe do wdrożenia i określone w czasie Założenia przygotowywanego szkolenia Określenie celów szkolenia cel główny i cele szczegółowe. Pytania pomocnicze: czy cele mogą zostać osiągnięte poprzez szkolenie webcast? jak powinno być skonstruowane szkolenie by umożliwiało osiągnięcie celów? Definiowanie wskaźników osiągnięcia celu szkolenia kryteria pomiaru realizacji wyznaczonego celu co nam wskaże, że szkolenie osiągnęło zakładany cel? Wybór tematyki, która pozwoli osiągnąć założony cel Szkolenie webcast musi zawierać skoncentrowaną i bardzo ciekawą informację Treści merytoryczne Określenie zakresu szkolenia skrótowy opis tematyki szkolenia i kluczowych zagadnień Określenie tematu szkolenia precyzyjna informacja, czego szkolenie będzie dotyczyć Przygotowanie programu szkolenia rozpisane w czasie zagadnienia podejmowanego na szkoleniu. Plan powinien być szczegółowy, ale podatny na wprowadzenie modyfikacji. Prezentacja najczęściej podstawowy materiał informacyjny i edukacyjny podczas webcastu. Zaleca się prostą i czytelną formę. Przerost treści graficznych może powodować problemy techniczne i niepotrzebne zdezorientowanie uczestników szkolenia. Wygląd prezentacji w szkoleniu webcast jest bardziej istotny niż w przypadku szkolenia tradycyjnego. Prezentacja często rekompensuje brak kontaktu wzrokowego między uczestnikami. Dobra prezentacja powinna łączyć w sobie elementy tekstowe, graficzne, powinna inspirować, rozwijać i dopełniać wypowiedź trenera. Nie powinna natomiast powtarzać jego słów czy też dekoncentrować uczestników. By odpowiednio zaangażować uczestników prezentacja powinna być różnorodna lecz prosta w odbiorze. Warto wprowadzić większą ilość slajdów, zwłaszcza jeśli można je uzupełnić o ciekawą wypowiedź. 8 Manual trenera Przygotowanie szkolenia webcast Materiały dodatkowe Prezentację oraz wypowiedź ustną powinniśmy uzupełnić o różne formy ćwiczeń, np. quizy, czat, ankiety oraz wykorzystanie dodatkowych materiałów, jak np. nagrania wideo, animacje, dokumenty, artykuły. Warto dostosować je do treści wystąpienia i odpowiednio przygotować
przed przeprowadzeniem szkolenia. Określenie uprawnień licencyjnych: zarówno używane aplikacje, jak i przygotowane materiały są chronione prawem autorskim na podstawie odpowiednich aktów prawnych i umów międzynarodowych. Należy upewnić się, że licencja oprogramowania i materiałów pozwala na ich użycie w danych warunkach. Forma szkolenia Określenie proponowanej liczby osób w grupie 2-6 osób szkolenie w formie warsztatu, dobra komunikacja głosowa między uczestnikami. Możliwa komunikacja w obie strony. Trener może przekazać więcej uprawnień uczestnikom. 7-19 osób komunikacja głosowa selektywna, konieczne nadawanie uprawnień, narzędzia wspomagające interakcję. Nie zaleca się by uczestnicy korzystali z mikrofonów. 20-50 osób komunikacja głosowa od uczestników do trenera praktycznie niemożliwa, uczestnicy korzystają z dodatkowych narzędzi, np. czat, ankiety, itd., 51 i więcej komunikacja głosowa tylko od trenera do uczestników, szkolenie powinno być bardzo dobrze zaplanowane i przygotowane, konieczna pomoc moderatora. Przy tak dużej liczbie uczestników użycie czatu wymaga wsparcia ze strony moderatora - w takiej sytuacji zalecamy wykorzystanie ankiet i kwestionariuszy. Wielkość grupy szkoleniowej silnie wpływa na formę szkolenia Im więcej osób tym mniejsza interakcja Miejsce szkolenia szkolenie w sali szkoleniowej transmitowane on-line tylko uczestnicy wirtualni on-line kilka osób przy jednym komputerze każdy uczestnik przy swoim komputerze trener może zastosować indywidualne ćwiczenia Manual trenera Przygotowanie szkolenia webcast 9
Przygotowanie szkolenia webcast Proponowane czasy i liczby modułów: Optymalna długość sesji webcast wynosi 45-90 minut 1 moduł do 45 minut 2 moduły po 45 minut dłużej niż 90 minut Odradzamy realizację dłuższych sesji webcast. Przy szkoleniach trwających dłużej niż godzinę skupienie uczestników drastycznie spada. Sposoby interakcji od najbardziej popularnych i bezpiecznych, po najmniej popularne i najtrudniejsze w realizacji Wybór sposobów interakcji: komunikacja tekstowa czat (okienko przeznaczone do wpisywania treści, zadawania pytań podczas trwania prezentacji) quizy/ankiety wypełniane przez uczestników szkolenia whiteboard praca grupowa na dokumentach załadowanych do aplikacji webcastowej screen sharing współdzielenie ekranu prezentacja pulpitu trenera pozwalająca na edytowanie dokumentów w czasie rzeczywistym i udostępnienie efektów edycji na bieżąco pozostałym osobom współdzielenie plików trener przygotowuje plik i udostępnia uczestnikom do pobrania z możliwością jego edycji ćwiczenia wspomagające koncentrację i zapamiętywanie materiału szkoleniowego sterowana wideokonferencja uczestnicy zabierają głos po akceptacji moderatora, najczęściej sekwencyjnie swobodna wideokonferencja uczestnicy mogą wypowiadać się nawet bez akceptacji moderatora i jednocześnie 10 Manual trenera Przygotowanie szkolenia webcast
Scenariusz szkolenia Sposób organizacji szkolenia webcast: termin i czas szkolenia organizacja czasu kiedy pytania i w jakiej formie forma szkolenia zespół szkoleniowy obowiązki członków zespołu liczba uczestników proponowane narzędzia interakcji Czym liczniejsza grupa tym scenariusz powinien być bardziej szczegółowy Scenariusz znajduje swoje odzwierciedlenie w prezentacji Dane techniczne: oprogramowanie wykorzystane do szkolenia wymagania techniczne dotyczące oprogramowania wymagania sprzętowe dla trenera Informacje merytoryczne: temat zakres program harmonogram szkolenia Manual trenera Przygotowanie szkolenia webcast 11
Realizacja szkolenia webcast Tylko dobre przygotowanie uczestników do szkolenia pozwoli na jego efektywną realizację Szkolenie webcast powinno zostać poprzedzone odpowiednimi przygotowaniami od strony organizacyjnej, merytorycznej i technicznej. Kwestia organizacji sesji i obsługi oprogramowania jest niezwykle istotna, a jej odpowiednie przygotowanie kluczowe do powodzenia szkolenia. Ważne jest wprowadzenie uczestników do formuły szkolenia oraz przygotowanie do sprawnego wykorzystywania oprogramowania webcastowego. Wiąże się to najczęściej z prośbą podłączenia się uczestników do platformy, co najmniej na 30 min. przed szkoleniem i przetestowania komputera, oprogramowania oraz szybkości podłączenia do Internetu. Dodatkowo wymagania techniczne i instrukcje dla użytkowników są publikowane na stronach internetowych lub wysyłane do uczestników przed rozpoczęciem szkolenia wraz z kontaktem do pomocy technicznej. Oprogramowanie Bardzo ważne jest poinformowanie uczestników o technicznych możliwościach narzędzia zwłaszcza, gdy jest to ich pierwszy kontakt ze szkoleniem webcast. Organizator powinien przekazać podstawowe dane o: Wymaganiach technicznych oprogramowania podczas szkolenia webcast uruchomione powinno być tylko oprogramowanie do webcastu. Inne programy, zwłaszcza aplikacje korzystające z urządzeń multimedialnych lub połączenia z siecią, jak komunikatory internetowe, mogą zakłócać działanie oprogramowania webcast Wymaganiach sprzętowych każde oprogramowanie webcast ma inne wymagania sprzętowe. Warto zapoznać się z instrukcją danego oprogramowania Instrukcji wykorzystania jeśli oprogramowanie należy zainstalować, powinna być do niego dołączona instrukcja obsługi. Zazwyczaj oprogramowanie posiada również opcję testowania, która sprawdza czy program działa poprawnie Metodach interakcji pozwoli to uczestnikom przygotować się na partycypację podczas szkolenia Najczęstszych błędach pozwalają uczestnikom samodzielnie rozwiązać najczęściej pojawiające się problemy 12 Manual trenera Realizacja szkolenia webcast
Zespół szkoleniowy Efektywne przeprowadzenie szkolenia webcast jest uzależnione od wypełnienia kilku niezbędnych funkcji w zespole szkoleniowym. Zespół składa się najczęściej z trenera i moderatora. Może zostać dodatkowo uzupełniony przez ko-trenera i wsparcie techniczne. Trener znający technologię webcast może z powodzeniem samodzielnie poprowadzić szkolenie dla niedużej grupy. W przypadku webcastu dla grupy większej niż 50 osób pomoc moderatora wydaje się niezbędna. Główne zadania trenera: Przygotowanie materiałów szkoleniowych Prowadzenie prezentacji obejmującej metody angażujące uczestników Odpowiedzi na pytania uczestników szkolenia w trakcie i po zakończeniu szkolenia Określone zadania w zespole szkoleniowym powinny zostać dopasowane do liczby, wiedzy i umiejętności uczestników Zakres pracy trenera i moderatora może się zmieniać w zależności od ich wiedzy i umiejętności Reprezentowanie organizatora i pomoc organizacyjna powitanie/ pożegnanie uczestników w imieniu organizatorów, organizacja szkolenia Ewaluacja szkolenia Główne zadania moderatora: Reprezentowanie organizatora i pomoc organizacyjna powitanie/pożegnanie uczestników w imieniu organizatorów, organizacja szkolenia Animacja i moderacja dyskusji w tym pacyfikacja dywersantów Relacjonowanie przebiegu wydarzeń, akcentowanie najważniejszych informacji Pomoc techniczna wprowadzenie i pomoc uczestnikom w efektywnym wykorzystywaniu aplikacji, rozwiązywanie problemów technicznych Zarządzanie komunikacją pomiędzy trenerem a uczestnikami przekazywanie pytań i informacji zwrotnej Tworzenie materiałów szkoleniowych i marketingowych oraz ich publikacja wraz z komentarzami na portalach społecznościowych Manual trenera Realizacja szkolenia webcast Moderator może odpowiadać na proste pytania merytoryczne Moderator obsługuje czat i inne narzędzia komunikacji 13
Realizacja szkolenia webcast Angażowanie uczestników Narzędzia angażowania uczestników Efektywna i dyskretna komunikacja Partycypacja, zbieranie informacji i sondowanie opinii Zaznaczanie treści kluczowych Efektywna praca grupowa Skarbnice wiedzy dostępnej po szkoleniu i w jego trackie Ćwiczenia pracy zespołowej w wirtualnym środowisku Specyfika szkolenia webcastowego i rozproszenie uczestników powoduje konieczność wykorzystywania narzędzi ich interakcji. Do najczęściej wykorzystywanych w szkoleniach webcast można zaliczyć: Czat stosowany w 99% przypadków pozwala na: efektywne wprowadzenie uczestników do szkolenia akcentowanie najważniejszych kwestii szkoleniowych zadawanie pytań w trakcie szkolenia informowanie o problemach technicznych Ankiety i quizy w czasie rzeczywistym pozwalają na: diagnozę postępów uczestników sondowanie opinii i zainteresowania podniesienie poziomu koncentracji uczestników Whiteboard biała tablica pozwala na: zaznaczanie treści kluczowych dla szkolenia współpracę z uczestnikami w małych grupach zwiększenie poziomu koncentracji uczestników Współdzielenie ekranu screen shearing pozwala na: edycję dokumentów w czasie rzeczywistym pracę warsztatową w małych grupach sprawdzanie postępów uczestników angażowanie uczestników Bazy wiedzy, pozwalają na: zadawanie ćwiczeń do rozwiązania pogłębienie tematyki szkolenia wskazanie przykładów zastosowań WebQuesty umożliwiają: naukę wyszukiwania informacji, poszukiwania logicznych rozwiązań 14 Manual trenera Realizacja szkolenia webcast
uczą zdalnej współpracy oraz prowadzenia prezentacji on-line. wykorzystywanie technologii informatycznych w kształceniu polegające na rozwiązywaniu sytuacji problemowych stworzonych przez trenera obejmuje wcielanie się w role i wyszukiwanie odpowiedzi na zadania w zasobach Internetu Gry on-line proste gry edukacyjne pozwalające na: zapamiętanie określonego materiału edukacyjnego ćwiczenie prawidłowych zachowań Notatnik pozwala na: zamieszczanie informacji dot. szkolenia (czas rozpoczęcia, zakończenia, dane kontaktowe) notowanie ważnych pytań i zagadnień Edukacja przez zabawę Podręczny notatnik Dźwięk Dźwięk w szkoleniu webcast ma znaczenie kluczowe i stanowi obok prezentacji ppt., główny kanał przekazu treści szkoleniowych. Z tego względu istotna jest jego jakość i niezawodność. Głównymi czynnikami wpływającymi na niezawodność transmisji fonicznej są: Odpowiednie oprogramowanie powinno być wcześniej sprawdzone na dużej grupie uczestników, bowiem znaczenie ma nie tylko marka producenta aplikacji, ale również geograficzna lokalizacja jego serwerów multimedialnych Konieczne jest użycie słuchawek z mikrofonem - pozwala to uniknąć sprzężenia zwrotnego szumów, echa Szybkie łącze internetowe zazwyczaj stałe łącze jest wystarczające. Najważniejsza jest stabilność połączenia. Jeśli wykorzystywane jest ono do transmisji dużej liczby danych należy zapewnić rozdział strumienia i odpowiedni transfer dla webcastu Wykorzystywanie słuchawek z mikrofonem bardzo ważna jest ich jakość. Należy wykorzystywać wysokiej jakości sprzęt zaprojektowany do transmisji VoIP Manual trenera Realizacja szkolenia webcast 15
Realizacja szkolenia webcast Tablica zwiększa koncentrację na prezentacji i podnosi uwagę uczestników Wideo Wiele webcastów realizowanych jest bez wykorzystania transmisji wideo. Jeśli wideo uzupełnia przekaz trenera warto włączyć je do prezentacji. Jeśli nie jest to konieczne, warto przemyśleć wykorzystanie transmisji wideo, gdyż może ona ograniczyć transfer plików, wpłynąć na jakość transmisji oraz skupienie uczestników. Jeśli uczestnicy webcastu będą widzieli postać trenera, istotne jest oświetlenie skierowane na trenera - najlepiej dwa źródła światła - bez światła z tyłu. Proponujemy stonowaną i wyrazistą kolorystykę, za trenerem można postawić baner z logiem organizatora. Warto pamiętać, że okno transmisji wideo jest zazwyczaj niewielkie i szczegółowa bądź skomplikowana transmisja może okazać się nieczytelna. 16 Manual trenera Realizacja szkolenia webcast
Po szkoleniu webcast Oprogramowanie webcast najczęściej umożliwia nagrywanie realizowanego szkolenia. Skorzystanie z tej funkcji pozwala na późniejsze wykorzystanie takiego materiału na kilka sposobów. Materiały poszkoleniowe Przygotowanie i prezentacja materiałów poszkoleniowych: promocja i marketing przez wiedzę materiały mogą być udostępnione na własnej stronie internetowej lub na portalach takich jak YouTube, TeacherTube, ehow. Dobrze zrealizowane szkolenie stanowi świetną promocję dla firmy wykorzystanie nagranego szkolenia jako części szkolenia e-learningowego nagrane szkolenie może zostać umieszczone na platformie e-learningowej i wykorzystywane w procesie szkoleniowym wzbogacenie posiadanych baz wiedzy nagrane webcasty mogą zostać skategoryzowane i następnie wykorzystane jako materiały szkoleniowe. Jest to bardzo dobre rozwiązanie przy zatrudnieniu nowych pracowników. Efektywne zarządzanie wiedzą Ewaluacja szkolenia Ewaluacja może być pełniejsza niż tradycyjne szkolenia i obejmować: przeglądanie nagranego szkolenia przez trenera oraz uczestników Autoewaluacja trenera ewaluacja wewnętrzna trenera i metod szkoleniowych analiza wypowiedzi na czacie statystyka: aktywność uczestników, czas udziału analiza ankiet wypełnionych przez uczestników ankiety ewaluacyjne Trener odpowiada na wszystkie pytania Followup po szkoleniu odpowiedzi na pytania zadane podczas szkolenia (przez czat) przesłanie linków, prezentacji, materiałów dodatkowych propozycja kolejnych szkoleń Manual trenera Po szkoleniu webcast 17
Podsumowanie Szkolenie realizowane z wykorzystaniem oprogramowania webcast jest bez wątpienia ogromną szansą na kontakt z ekspertami prawie niedostępnymi i znaczne obniżenie kosztów okołoszkoleniowych. Umożliwia też efektywne wykorzystanie zasobów internetowych i uczy elastyczności w stosowaniu narzędzi on-line. Trenerzy mogą szkolić w jednym czasie uczestników rozproszonych po całym kraju i poza jego granicami. Trzeba jednak pamiętać, że rozpoczęcie przygody z webcastem powinno być odpowiednio przećwiczone w mniejszych grupach i sytuacjach pozaszkoleniowych np. telekonferencyjnych spotkaniach. Uczestnictwo w takich działaniach pozwala na oswojenie się z oprogramowaniem i dość sztuczną sytuacją mówienia do ekranu. Trener prowadzący swoje pierwsze szkolenie webcast ma często wrażenie, że mówi do siebie i nie jest pewny czy po drugiej stronie faktycznie są osoby, które go pilnie słuchają. Problemy z potwierdzeniem ich obecności i brak informacji zwrotnej mogą wpływać na pewność wypowiedzi trenera. Dlatego przy pierwszych szkoleniach, lepiej, jeśli trenerowi towarzyszy doświadczony moderator, który zajmie się sferą organizacji, pomocy technicznej i potwierdzi doświadczenia trenera. Z każdym kolejnym szkoleniem webcastowym sytuacja staje się dla trenera coraz bardziej naturalna i możliwe jest mniejsze wsparcie moderatora. Wtedy można pokusić się o stosowanie bardziej zaawansowanych metod angażowania uczestników i większą elastyczność w realizacji zajęć. 18 Manual trenera Podsumowanie
Słowniczek pojęć Ankieta elektroniczna dostępny on-line formularz z zestawem specjalnie przygotowanych pytań. Umożliwia wyrażenie opinii respondenta poprzez odpowiedź na pytania zamknięte, półotwarte lub otwarte. Odpowiedzi są agregowane i udostępniane w formie statystyk Bazy wiedzy biblioteki materiałów edukacyjnych, zawierające dokumenty, prezentacje, kursy e-learningowe, pliki audio i video, które mogą zostać użyte do poszerzenia wiedzy uzyskanej podczas szkolenia (np. videolectures.net, docstoc.com, slideshare.net) Biała tablica narzędzie umożliwiające podkreślenie najważniejszych części prezentacji i dokumentów. Odgrywa największą rolę podczas spotkań w niewielkich grupach Czat narzędzie umożliwiające wymianę wiadomości tekstowych w czasie rzeczywistym. Umożliwia rozmowę publiczną dostępną dla wszystkich, lub prywatną której przebieg mogą śledzić tylko wybrane osoby Ewaluacja badanie wartości lub cech określonego programu, lub działania (np. programu nauczania, projektu) pod kątem przyjętych na wstępie kryteriów w celu jego ulepszenia, rozwoju i efektywnego wykorzystania. W jej zakres wchodzi systematyczne zbieranie i analizowanie informacji na temat osiąganych celów i zastosowania przyjętych kryteriów Gry edukacyjne on-line aplikacje wymagające dostępu do Internetu, które pomagają zapamiętać określony materiał szkoleniowy oraz poprawiają skupienie uczestników na realizowanym materiale Multicast forma nadawania treści multimedialnych w sieci oparta o zasadę, że tę samą treść nadawca wysyła najpierw do dedykowanego serwera multimediów, który rozsyła ją dalej. Treść jest transmitowana wspólnym pasmem tak daleko jak to jest możliwe (np. do wszystkich uczestników w danym kraju może iść jeden przekaz, który rozdzielany jest na poszczególne osoby, gdy nie da się już prowadzić wspólnego pasma). To rozwiązanie jest wykorzystywane w webcastingu i umożliwia transmisję do wielu osób jednocześnie nawet w przypadku relatywnie słabego łącza internetowego Manual trenera Słowniczek pojęć 19
Słowniczek pojęć Oprogramowanie Webcast oprogramowanie komputerowe, które umożliwia prezentację i prowadzenie szkolenia w tym samym czasie do wielu osób. Zazwyczaj przekazuje obraz prezentacji, dźwięk, wideo prowadzącego oraz zawiera czat. Może być uzupełnione o dodatkowe funkcje jak: biała tablica, ankiety, współdzielenie ekranu. Przykładowe programy tego typu to: Adobe Acrobat Connect Pro, YUGMA, Dim dim, ONIF Quiz ćwiczenie przygotowane wcześniej lub ad hoc. Występuje najczęściej w formie zapytania bazującego na informacjach uzyskanych przez uczestników podczas szkolenia. Jego złożona forma wymusza znaczne podniesienie poziomu koncentracji uczestników i zaangażowania w szkolenie Scenariusz szkolenia webcast plan zawierający kluczowe informacje (cel, zagadnienia, planowane narzędzia ect.) na temat danego szkolenia i stanowiący jego szkielet funkcjonalny. Staje się najbardziej pomocny przy realizacji szkoleń z udziałem dużych grup, gdzie efektywne wykorzystanie czasu staje się istotne dla realizacji całego szkolenia Sesja webcast pojedyncze szkolenie on-line. Optymalna długość takiego szkolenia powinna wynosić ok. 45-90 minut gdyż zapewnia wtedy najlepszą efektywność oraz gwarantuje skupienie uczestników na tematyce kursu Sterownik program lub urządzenie zamieniające dane multimedialne, najczęściej obraz i dźwięk, do postaci zakodowanej (aby można je było transmitować), a następnie rozkodowanie, aby umożliwić ich odtworzenie. Są używane m.in. przy webcastach i wideokonferencjach Streaming transmisja skompresowanych danych multimedialnych przez internet metodą strumieniową (ang. Stream), która charakteryzuje się tym, że dane podawane są w małych ilościach i mogą być przetwarzane bez konieczności pobrania całości materiału na dysk. Technika ta umożliwiła rozwój internetowych stacji radiowych i telewizyjnych. Stosowane jest również w serwisach wideo, gdzie materiały multimedialne można odtwarzać bez pobierania na dysk twardy komputera VoIP ang. Voice over IP technika transmisji głosu za pomocą sieci www. Stanowi alternatywny sposób na komunikację telefoniczną (telefonia VoIP) dzięki niższym kosztom. Skrót 20 Manual trenera Słowniczek pojęć
jest czasem tłumaczony jak Video over IP i wtedy odnosi się do transmisji obrazu i dźwięku (wideorozmowa) Webcast transmisja prezentacji wideo i dźwięku w sieci (World Wide Web) z jednego źródła do dużej grupy słuchaczy. Nadawana transmisja może odbywać się na żywo lub na żądanie Webinar sieciowe seminarium realizowane za pomocą technologii webcast. Często słowo zamiennie używane z webcast, choć nie odnosi się do technologii, a tylko i wyłącznie do formy spotkania WebQuest nawiązując do definicji zamieszczonej w publikacji Dodge s, jest to innowacyjna metoda uczenia się, polegająca na rozwiązywaniu przez uczniów zadań problemowych, w których część lub całość informacji pochodzi z różnych źródeł internetowych, które mogą być uzupełniane o wideokonferencje (http://webquest.org). Możemy wyróżnić dwa rodzaje Webquest ów długoterminowe i krótkoterminowe. Podczas krótkoterminowego WebQuestu uczniowie muszą przyswoić dużą porcję materiału w krótkim czasie (1-3 dni). Podczas długoterminowego mają dużo czasu (1 tydzień 1 miesiąc) by zapoznać się z tematem lekcji. Głównym zadaniem jest analiza posiadanej wiedzy, a następnie jej odpowiednie przekształcenie Wideokonferencja interaktywna komunikacja multimedialna polegająca na przesyłaniu obrazu oraz dźwięku w czasie rzeczywistym pomiędzy odległymi lokalizacjami. Osoby posiadające sprzęt umożliwiający wykorzystywanie wideokonferencji mogą między sobą rozmawiać i jednocześnie widzieć się nawzajem. Oprócz transmisji dźwięku i obrazu, wideokonferencja umożliwia również wymianę dokumentów, informacji tekstowych oraz uwag Współdzielenie ekranu narzędzie umożliwiające prezentację pulpitu i aplikacji danego komputera na innych komputerach. Uczestnicy w czasie rzeczywistym widzą dokonywane zmiany. Narzędzie znacznie ułatwia wsparcie techniczne i pracę grupową na dokumentach Manual trenera Słowniczek pojęć 21
www.