Protokół fakultatywny do Konwencji o prawach dziecka w sprawie handlu dziemi, dziecicej prostytucji i dziecicej pornografii ORGANIZACJA NARODÓW ZJEDNOCZONYCH, ROK 2000 1
Protokół fakultatywny do Konwencji o prawach dziecka w sprawie handlu dziemi, dziecicej prostytucji i dziecicej pornografii Pastwa-Strony niniejszego Protokołu, zwaywszy, e w celu dalszego osigania celów Konwencji o prawach dziecka oraz dalszej realizacji jej postanowie, a w szczególnoci postanowie artykułów 1, 11, 21, 32, 33, 34, 35 i 36 właciwym byłoby poszerzenie zakresu rodków, jakie Pastwa-Strony niniejszego Protokołu powinny podejmowa w celu zagwarantowania ochrony dzieci przed handlem dziemi, dziecic prostytucj oraz dziecic pornografi, zwaywszy, e Konwencja o prawach dziecka uznaje prawo dziecka do ochrony przed wyzyskiem ekonomicznym oraz przed wykonywaniem wszelkiej pracy, która mogłaby by niebezpieczna lub mogłaby stanowi przeszkod w kształceniu dziecka lub te mogłaby by szkodliwa dla zdrowia dziecka lub jego rozwoju fizycznego, umysłowego, duchowego, moralnego lub społecznego, powanie zaniepokojone znaczcym i wci rozwijajcym si midzynarodowym obrotem dziemi majcym na celu handel dziemi, dziecic prostytucj i dziecic pornografi, głboko zaniepokojone szeroko rozpowszechnionym i rozwijajcym si zjawiskiem seksturystyki, na które szczególnie naraone s dzieci, gdy przyczynia si ono w bezporedni sposób do handlu dziemi, dziecicej prostytucji i dziecicej pornografii, uznajc, e wiele szczególnie naraonych grup, w tym dziewczynki, stoi w obliczu wikszego ryzyka wykorzystywania seksualnego, jak równie, e dziewczynki stanowi zdecydowan wikszo wród osób wykorzystywanych seksualnie, zaniepokojone rosnc dostpnoci dziecicej pornografii w Internecie i innych rozwijajcych si technologiach, odwołujc si do Midzynarodowej konferencji w sprawie zwalczania dziecicej pornografii w Internecie (Wiede, 1999), a w szczególnoci do jej wniosku kocowego wzywajcego do globalnego uznania produkcji, rozpowszechniania, eksportu, transmitowania, importu, celowego posiadania i reklamowania dziecicej pornografii za przestpstwa kryminalne; podkrelajc wag bliszej współpracy i partnerstwa midzy rzdami a przemysłem internetowym, ywic przekonanie, e eliminacja handlu dziemi, dziecicej prostytucji i dziecicej pornografii zostałaby ułatwiona przez przyjcie podejcia holistycznego, poprzez zwrócenie si na przyczyny, w tym: niedorozwój, ubóstwo, gospodarcze nierównoci, niesprawiedliw struktur społeczno-gospodarcz, rodziny dysfunkcyjne, brak wykształcenia, migracj z terenów wiejskich do miast, dyskryminacj płciow, nieodpowiedzialne zachowania seksualne dorosłych, szkodliwe praktyki wynikajce z tradycji, konflikty zbrojne oraz handel dziemi, ywic przekonanie o potrzebie wysiłków majcych na celu zwikszenie wiadomoci społecznej, tak, aby obniy popyt na handel dziemi, dziecic prostytucj i dziecic pornografi, a take ywic przekonanie o znaczeniu wzmocnienia globalnego partnerstwa 2
pomidzy wszystkimi zainteresowanymi stronami oraz o znaczeniu lepszego egzekwowania prawa na szczeblu krajowym, majc na uwadze postanowienia midzynarodowych instrumentów prawnych dotyczcych ochrony dzieci, w tym Konwencji Haskiej o ochronie dzieci i współpracy w dziedzinie przysposobienia midzynarodowego, Konwencji Haskiej dotyczcej cywilnych aspektów uprowadzania dzieci za granic, Konwencji o właciwoci organów i prawie właciwym w zakresie ochrony małoletnich, Konwencji Haskiej w sprawie jurysdykcji, stosowanego prawa, uznawania i wykonywania prawa oraz współpracy w odniesieniu do odpowiedzialnoci rodzicielskiej a take w sprawie rodków ochrony dzieci, Konwencji nr 182 Midzynarodowej Organizacji Pracy dotyczcej zakazu i natychmiastowych działa na rzecz eliminowania najgorszych form pracy dzieci, zachcone ogromnym poparciem dla Konwencji o prawach dziecka, wskazujcym na istnienie powszechnego zaangaowania w promowanie i ochron praw dziecka, uznajc wag wdraania postanowie Programu działa na rzecz zapobiegania handlu dziemi, dziecicej prostytucji i dziecicej pornografii oraz Deklaracji i Planu działa przyjtych na wiatowym kongresie przeciwko komercyjnemu seksualnemu wykorzystywaniu dzieci, który odbył si w Sztokholmie w dniach 27-31 sierpnia 1996 roku, a take innych odnonych decyzji i zalece właciwych instytucji midzynarodowych, przywizujc naleyt wag do znaczenia tradycji i wartoci kulturowych kadego narodu dla ochrony i harmonijnego rozwoju dziecka, uzgodniły, co nastpuje: Artykuł 1 Pastwa-Strony niniejszego Protokołu wprowadz zakaz handlu dziemi, dziecicej prostytucji i dziecicej pornografii, tak jak jest to okrelone w niniejszym Protokole. Dla celów niniejszego Protokołu: Artykuł 2 a) handel dziemi oznacza jakiekolwiek działanie lub transakcj, w drodze której dziecko przekazywane jest przez jakkolwiek osob lub grup osób innej osobie lub grupie za wynagrodzeniem lub jakkolwiek inn rekompensat; b) dziecica prostytucja oznacza wykorzystywanie dzieci do czynnoci seksualnych za wynagrodzeniem lub jakkolwiek rekompensat w innej formie; c) dziecica pornografia oznacza jakiekolwiek pokazywanie, za pomoc dowolnych rodków, dziecka uczestniczcego w rzeczywistych lub symulowanych ewidentnie czynnociach seksualnych lub te jakiekolwiek pokazywanie organów płciowych w celach przede wszystkim seksualnych. 3
Artykuł 3 1. Kade z Pastw-Stron niniejszego Protokołu zapewni, jako minimum, pełne objcie swoim prawem kryminalnym lub karnym nastpujcych czynnoci i działa, bez wzgldu na to, czy przestpstwa takie popełnione zostały w tym kraju czy te za granic, przez pojedyncze osoby lub w sposób zorganizowany: a) w kontekcie handlu dziemi, zgodnego z definicj zawart w artykule 2: i) oferowanie, dostarczenie lub przyjcie dziecka w jakikolwiek sposób w celu: a. seksualnego wykorzystywania dziecka; b. przekazania organów dziecka dla zysku; c. angaowania dziecka do pracy przymusowej. i) nakłanianie w niewłaciwy sposób, jako porednik, do udzielenia zgody na adopcj dziecka, z naruszeniem stosownych midzynarodowych instrumentów prawnych dotyczcych adopcji; b) oferowanie, uzyskiwanie, nabycie lub dostarczenie dziecka w celu prostytucji zgodnie z definicj zawart w artykule 2; c) produkcja, dystrybucja, rozpowszechnianie, import, eksport, oferowanie, handel lub posiadanie dla wyej wymienionych celów dziecicej pornografii, zgodnie z definicj zawart w artykule 2. 2. Zgodnie z postanowieniami prawa krajowego Pastw-Stron niniejszego Protokołu powysze dotyczy równie próby popełnienia któregokolwiek z wyej wymienionych czynów, a take współudziału lub udziału w którymkolwiek z tych czynów. 3. Kade z Pastw-Stron niniejszego Protokołu wprowadzi karalno tych przestpstw odpowiednimi sankcjami uwzgldniajcymi ich niezwykle powany charakter. 4. Zgodnie z postanowieniami prawa krajowego kade z Pastw-Stron niniejszego Protokołu wprowadzi, tam gdzie to właciwe, rodki dla ustanowienia odpowiedzialnoci osób prawnych za przestpstwa okrelone w ustpie pierwszym niniejszego artykułu. Zgodnie z zasadami prawa Pastwa-Strony, taka odpowiedzialno osób prawnych moe mie charakter karny, cywilny lub administracyjny. 5. Pastwa-Strony podejm wszelkie stosowne rodki prawne i administracyjne, by zapewni, e wszystkie osoby zaangaowane w adopcj dziecka działaj w zgodzie z odnonymi midzynarodowymi instrumentami prawnymi. Artykuł 4 1. Kade z Pastw-Stron niniejszego Protokołu podejmie rodki konieczne do objcia swoj jurysdykcj przestpstw, o których mowa w artykule 3 ust. 1 w przypadku, gdy przestpstwa takie popełnione zostały na jego terytorium lub na pokładzie statku lub samolotu zarejestrowanego w tym Pastwie. 2. Kade z Pastw-Stron niniejszego Protokołu moe podj rodki konieczne do objcia swoj jurysdykcj przestpstw, o których mowa w artykule 3 ust. 1 w nastpujcych przypadkach: 4
a) gdy domniemany przestpca jest obywatelem tego pastwa lub osob stale zamieszkujc na jego terytorium; b) gdy ofiara jest obywatelem tego Pastwa. 3. Kade z Pastw-Stron niniejszego Protokołu podejmie równie rodki konieczne do objcia swoj jurysdykcj wyej wymienionych przestpstw w sytuacji, gdy domniemany przestpca znajduje si na jego terytorium, a Pastwo to nie dokonuje jego ekstradycji do innego Pastwa-Strony niniejszego Protokołu z racji faktu, e przestpstwo zostało popełnione przez jednego z jego obywateli. 4. Niniejszy Protokół nie wyklucza jakiejkolwiek jurysdykcji karnej wykonywanej zgodnie z prawem wewntrznym. Artykuł 5 1. Przestpstwa, o których mowa w artykule 3 ust. 1 zostan uznane za przestpstwa podlegajce ekstradycji, we wszelkich umowach o ekstradycji istniejcych pomidzy Pastwami-Stronami niniejszego Protokołu, jak równie zostan uznane za przestpstwa podlegajce ekstradycji w kadej umowie o ekstradycji, jaka zostanie zawarta pomidzy takimi Pastwami-Stronami w przyszłoci, zgodnie z warunkami ustanowionymi w tych traktatach. 2. Jeeli Pastwo-Strona niniejszego Protokołu, uzaleniajce ekstradycj od istnienia umowy, zostanie poproszone o dokonanie ekstradycji przez inne Pastwo-Stron, z którym nie ma podpisanej umowy o ekstradycji, to moe ono uzna niniejszy Protokół za podstaw prawn do dokonania ekstradycji w odniesieniu do takich przestpstw. Ekstradycja bdzie uwarunkowana postanowieniami prawa Pastwa, do którego wystpiono z prob. 3. Pastwa-Strony nie uzaleniajce ekstradycji od istnienia umowy, uznaj takie przestpstwa jako podlegajce wzajemnej ekstradycji, z zastrzeeniem postanowie przewidzianych prawa Pastwa, do którego wystpiono z prob. 4. Przestpstwa takie dla celów ekstradycji pomidzy Pastwami-Stronami traktowane bd jako popełnione nie tylko w miejscu, w którym zostały popełnione, lecz take na terytorium pastw, od których wymaga si ustanowienia jurysdykcji zgodnie z artykułem 4. 5. Jeeli proba o ekstradycj dotyczy przestpstwa okrelonego w artykule 3 ust. 1 i jeeli Pastwo-Strona, do którego wystpiono nie dokona ekstradycji na podstawie narodowoci przestpcy, Pastwo wystpujce o ekstradycj podejmie odpowiednie rodki w celu przedstawienia sprawy swoim właciwym władzom w celu cigania sprawcy. Artykuł 6 1. Pastwa-Strony udziel sobie wzajemnie w jak najwikszym stopniu pomocy w prowadzeniu ledztw lub postpowa karnych lub ekstradycyjnych wszcztych w zwizku z przestpstwami okrelonymi artykule 3 ust. 1, w tym pomocy w zbieraniu pozostajcych w ich dyspozycji dowodów niezbdnych dla tych postpowa. 5
2. Pastwa-Strony bd wykonywa swoje zobowizania przewidziane w ust. 1 niniejszego artykułu zgodnie z wszelkimi istniejcymi pomidzy nimi umowami lub innymi ustaleniami dotyczcymi wzajemnej pomocy prawnej. W braku takich umów lub ustale, Pastwa-Strony udziel sobie wzajemnie pomocy zgodnie z ich prawem krajowym. Artykuł 7 Pastwa-Strony zgodnie z postanowieniami swojego prawa krajowego: a) wprowadz rodki przewidujce odpowiednio zajcie i konfiskat: i) dóbr takich jak materiały, aktywa i inne rodki pomocnicze wykorzystane do popełnienia lub do ułatwienia przestpstw okrelonych niniejszym Protokołem; ii) przychodów osignitych z tych przestpstw; b) wykonaj wnioski innego Pastwa-Strony o zajcie lub konfiskat dóbr lub przychodów, o których mowa w podpunkcie a) i); c) podejm kroki majce na celu zamknicie, czasowe lub definitywne, obiektów wykorzystywanych do popełniania tych przestpstw. Artykuł 8 1. Pastwa-Strony podejm odpowiednie kroki w celu ochrony praw i interesów dzieci - ofiar praktyk zakazanych niniejszym Protokołem, na wszystkich etapach postpowania karnego, w szczególnoci poprzez: a) uznanie szczególnej wraliwoci dzieci-ofiar oraz dostosowanie procedur, aby uwzgldni ich szczególne potrzeby, w tym wynikajce z roli wiadków; b) informowanie dzieci-ofiar o ich prawach, roli oraz o zakresie, czasie trwania i przebiegu postpowa jak równie o rozstrzygniciu ich spraw; c) umoliwienie przedstawienia i uwzgldnienia opinii, potrzeb i trosk dzieci-ofiar w postpowaniach, które dotycz ich osobistych interesów, w sposób zgodny z zasadami postpowania przewidzianymi prawem krajowym; d) zapewnienie w cigu całego procesu sdowego wsparcia odpowiednich słub dla dzieci-ofiar; e) właciw ochron prywatnoci i tosamoci dzieci-ofiar oraz podjcie rodków, zgodnych z prawem krajowym, w celu uniknicia niewłaciwego rozpowszechnienia informacji, mogcych doprowadzi do identyfikacji dzieci-ofiar; f) zapewnienie, w odpowiednich przypadkach, ochrony dzieciom-ofiarom a take ich rodzinom i wiadkom wystpujcych w ich imieniu, przed zastraszaniem i zemst; g) unikanie zbdnych opónie w rozstrzyganiu spraw i wykonywaniu wyroków lub postanowie przyznajcych rekompensat dzieciom-ofiarom. 2. Pastwa-Strony zapewni, e niepewno co do faktycznego wieku ofiary nie bdzie wstrzymywa rozpoczcia postpowania karnego, w tym postpowania majcego na celu ustalenie wieku ofiary; 3. Pastwa-Strony zapewni, e w traktowaniu dzieci - ofiar przestpstw okrelonych niniejszym Protokołem, bdzie przez system prawa karnego podstawowym celem bdzie najlepiej pojty interes dziecka. 6
4. Pastwa-Strony podejm rodki, by zapewni odpowiednie szkolenie, w szczególnoci prawne i psychologiczne, osób pracujcych z ofiarami przestpstw zakazanych niniejszym Protokołem. 5. Pastwa-Strony w odpowiednich przypadkach zastosuj rodki majce na celu ochron bezpieczestwa i integralnoci osób i/lub organizacji zaangaowanych w zapobieganie takim przestpstwom i/lub ochron oraz rehabilitacj ofiar takich przestpstw. 6. aden element niniejszego artykułu nie bdzie interpretowany jako naruszajcy prawa oskaronego do sprawiedliwego i bezstronnego procesu lub jako niezgodny z tymi prawami. Artykuł 9 1. Pastwa-Strony przyjm lub wzmocni, wdro i upowszechni prawa, rodki administracyjne, polityk społeczn oraz programy majce na celu zapobieganie przestpstwom, o których mowa w niniejszym Protokole. Szczególn uwag powic one ochronie dzieci, które s szczególnie naraone na takie praktyki. 2. Pastwa-Strony bd prowadzi działania uwiadamiajce wród ogółu społeczestwa, w tym wród dzieci, za pomoc wszelkich właciwych rodków, edukacji i szkole dotyczcych rodków zapobiegawczych oraz szkodliwoci przestpstw, o których mowa w niniejszym Protokole. Spełniajc swoje zobowizania wynikajce z niniejszego artykułu, Pastwa-Strony bd promowa uczestnictwo społeczestwa, a w szczególnoci dzieci i dzieci-ofiar, w takich działaniach informacyjnych i edukacyjnych oraz programach szkoleniowych, równie na szczeblu midzynarodowym. 3. Pastwa-Strony podejm wszelkie moliwe rodki w celu zapewnienia wszelkiej moliwej pomocy ofiarom takich przestpstw, w tym ich pełnej reintegracji społecznej jak równie pełnej rekonwalescencji fizycznej i psychicznej. 4. Pastwa-Strony zapewni wszystkim dzieciom-ofiarom przestpstw okrelonych niniejszym Protokołem dostp do odpowiednich procedur majcych na celu dochodzenie, bez adnej dyskryminacji, odszkodowania za szkody od osób prawnie za nie odpowiedzialnych. 5. Pastwa-Strony podejm odpowiednie rodki majce na celu efektywny zakaz produkcji i rozpowszechniania materiałów reklamujcych przestpstwa okrelone w niniejszym Protokole. Artykuł 10 1. Pastwa-Strony podejm wszelkie niezbdne kroki w celu wzmocnienia współpracy midzynarodowej poprzez wielostronne, regionalne i dwustronne umowy dotyczce zapobiegania, wykrywania, dochodzenia, cigania i karania osób odpowiedzialnych za czyny zwizane z handlem dziemi, dziecic prostytucj, dziecic pornografi i seksturystk. Pastwa-Strony bd równie promowa midzynarodow współprac i koordynacj pomidzy swoimi władzami, krajowymi i midzynarodowymi organizacjami pozarzdowymi oraz organizacjami midzynarodowymi. 7
2. Pastwa-Strony bd promowa midzynarodow współprac majc na celu pomoc dzieciom w ich fizycznej i psychicznej rekonwalescencji, reintegracji społecznej oraz repatriacji. 3. Pastwa-Strony bd promowa wzmacnianie midzynarodowej współpracy, by zaj si podstawowymi przyczynami, takimi jak ubóstwo i niedorozwój, przyczyniajcymi si do naraenia dzieci na handel dziemi, dziecic prostytucj, dziecic pornografi i dziecic seks-turystyk. 4. Pastwa-Strony majce takie moliwoci udziel pomocy finansowej, technicznej i innej poprzez istniejce programy wielostronne, regionalne, dwustronne i inne. Artykuł 11 aden element niniejszego Protokołu nie bdzie miał wpływu na jakiekolwiek postanowienia majce na celu pełniejsz realizacj praw dziecka, które mog by zawarte w: a) prawie Pastwa-Strony; b) prawie midzynarodowym obowizujcym to Pastwo. Artykuł 12 1. Kade z Pastw-Stron w cigu dwóch lat od wejcia w ycie w tym Pastwie niniejszego Protokołu przedstawi Komitetowi Praw Dziecka raport zawierajcy wyczerpujce informacje na temat rodków, jakie pastwo to podjło w celu wdroenia postanowie niniejszego Protokołu. 2. Po przedstawieniu takiego wyczerpujcego raportu kade z Pastw-Stron w raportach, składanych Komitetowi Praw Dziecka zgodnie z artykułem 44 Konwencji, bdzie umieszcza wszelkie dalsze informacje dotyczce wdraania niniejszego Protokołu. Inne Pastwa-Strony niniejszego Protokołu bd składa raport co pi lat. 3. Komitet Praw Dziecka moe zada od Pastw-Stron dalszych informacji odnonie wdraania niniejszego Protokołu. Artykuł 13 1. Niniejszy Protokół jest otwarty do podpisu dla wszystkich Pastw bdcych Stronami Konwencji lub Pastw, które j podpisały. 2. Niniejszy Protokół podlega ratyfikacji i jest otwarty do przystpienia dla wszystkich Pastw bdcych Stronami Konwencji lub Pastw, które j podpisały. Dokumenty ratyfikacyjne lub przystpienia bd składane u Sekretarza Generalnego Organizacji Narodów Zjednoczonych. 8
Artykuł 14 1. Niniejszy Protokół wejdzie w ycie po upływie trzech miesicy, liczc od daty złoenia dziesitego dokumentu ratyfikacyjnego lub przystpienia. 2. Dla kadego Pastwa ratyfikujcego niniejszy Protokół lub przystpujcego do niego po jego wejciu w ycie, niniejszy Protokół wejdzie w ycie po upływie jednego miesica, liczc od daty złoenia dokumentu ratyfikacyjnego lub przystpienia przez to Pastwo. Artykuł 15 1. Kade z Pastw-Stron moe wypowiedzie niniejszy Protokół w dowolnej chwili w drodze pisemnej notyfikacji złoonej na rce Sekretarza Generalnego Organizacji Narodów Zjednoczonych, który poinformuje o tym fakcie pozostałe Pastwa-Strony Konwencji jak równie wszystkie Pastwa, które podpisały Konwencj. Wypowiedzenie wejdzie w ycie po upływie jednego roku, liczc od daty otrzymania notyfikacji przez Sekretarza Generalnego Organizacji Narodów Zjednoczonych. 2. Wypowiedzenie takie nie zwalnia Pastwa-Strony z wynikajcych z niniejszego Protokołu obowizków w zakresie wszelkich przestpstw, które miały miejsce przed terminem wejcia w ycie wypowiedzenia. Wypowiedzenie takie w aden sposób nie bdzie mie równie wpływu na dalsze rozpatrywanie jakichkolwiek spraw znajdujcych si w trakcie rozpatrywania przez Komitet przed terminem wejcia w ycie wypowiedzenia. Artykuł 16 1. Kade z Pastw-Stron moe zaproponowa poprawk do niniejszego Protokołu i wnie j do Sekretarza Generalnego Organizacji Narodów Zjednoczonych. Sekretarz Generalny zakomunikuje nastpnie o zaproponowanej poprawce Pastwom-Stronom, z prob o wskazanie, czy s one za zwołaniem konferencji Pastw-Stron, majcej na celu rozwaenie i przeprowadzenie głosowania nad propozycj. W przypadku, gdy w cigu czterech miesicy od daty takiego powiadomienia co najmniej jedna trzecia Pastw-Stron wypowie si za zwołaniem takiej konferencji, Sekretarz Generalny zwoła tak konferencj pod auspicjami Organizacji Narodów Zjednoczonych. Wszelkie poprawki przyjte wikszoci głosów Pastw-Stron obecnych i biorcych udział w głosowaniu zostan przedstawione Zgromadzeniu Ogólnemu do zatwierdzenia. 2. Poprawka przyjta zgodnie z ust. 1 niniejszego artykułu wejdzie w ycie po jej zatwierdzeniu przez Zgromadzenie Ogólne Organizacji Narodów Zjednoczonych i przyjciu wikszoci dwóch trzecich Pastw-Stron. 3. Po wejciu w ycie poprawka jest wica dla Pastw-Stron, które j przyjły, a pozostałe Pastwa-Strony pozostaj zwizane postanowieniami Protokołu w jego obecnym kształcie oraz wszelkimi wczeniejszymi poprawkami, jeeli zostały one przez te Pastwa przyjte. 9
Artykuł 17 1. Niniejszy Protokół, którego teksty sporzdzone w jzykach: arabskim, chiskim, angielskim, francuskim, rosyjskim i hiszpaskim s jednakowo autentyczne, zostanie zdeponowany w archiwum Organizacji Narodów Zjednoczonych. 2. Sekretarz Generalny Organizacji Narodów Zjednoczonych przekae uwierzytelnione kopie niniejszego Protokołu wszystkim Pastwom-Stronom Konwencji oraz Pastwom, które podpisały Konwencj. Niniejszym potwierdzam, e powyszy tekst stanowi wiern kopi Protokołu fakultatywnego do Konwencji o prawach dziecka w sprawie handlu dziemi, dziecicej prostytucji i dziecicej pornografii, przyjtego przez Zgromadzenie Ogólne Organizacji Narodów Zjednoczonych dnia 25 maja 2000 r., którego oryginał złoony jest u Sekretarza Generalnego Organizacji Narodów Zjednoczonych. w imieniu Sekretarza Generalnego Asystent Sekretarza Generalnego kierujcy Biurem ds. Prawnych Ralph Zacklin Organizacja Narodów Zjednoczonych dnia 1 czerwca 2000 r. Za zgodno tłumaczenia z oryginałem: Adam Giersz Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Edukacji Narodowej i Sportu 10