DYREKTYWA RADY 92/100/EWG. z dnia 19 listopada 1992 r.

Transkrypt

1 DYREKTYWA RADY 92/100/EWG z dnia 19 listopada 1992 r. w sprawie prawa najmu i uyczenia oraz niektórych praw pokrewnych prawu autorskiemu w zakresie własnoci intelektualnej RADA WSPÓLNOT EUROPEJSKICH, uwzgldniajc Traktat ustanawiajcy Europejsk Wspólnot Gospodarcz, w szczególnoci jego art. 57 ust. 2, art. 66 i 100a, uwzgldniajc wniosek Komisji[1], we współpracy z Parlamentem Europejskim[2], uwzgldniajc opini Komitetu Ekonomiczno-Społecznego[3], a take majc na uwadze, co nastpuje: istniejce midzy Pastwami Członkowskimi rónice w przepisach prawnych i praktyce dotyczce ochrony prawnej utworów chronionych prawem autorskim oraz przedmiotów pokrewnych praw chronionych w zakresie najmu i uyczenia powoduj powstawanie barier handlowych i zakłócenie konkurencji oraz mog utrudnia osignicie i prawidłowe funkcjonowanie wspólnego rynku; rónice w zakresie ochrony prawnej mog powiksza si na skutek wprowadzania przez Pastwa Członkowskie nowych, zrónicowanych przepisów prawnych lub na skutek odmiennie rozwijajcego si orzecznictwa krajowego interpretujce te przepisy; zgodnie z celem wymienionym w art. 8a Traktatu, jakim jest utworzenie przestrzeni bez granic wewntrznych, rónice te powinny by wyeliminowane, tak aby zgodnie z art. 3 lit. g) Traktatu stworzy system zapewniajcy niezakłócon konkurencj na wolnym rynku; najem i uyczenie chronionych prawem autorskim utworów oraz przedmiotów pokrewnych praw odgrywa coraz waniejsz rol, w szczególnoci w odniesieniu do twórców, wykonawców, a take producentów fonogramów i filmów; wzrastajce zagroenie stanowi piractwo; fundamentalnego znaczenia dla rozwoju gospodarczego i kulturalnego Wspólnoty nabiera w zwizku z tym odpowiednia ochrona utworów chronionych prawem autorskim poprzez prawo najmu i uyczenia, a take ochrona przedmiotów praw pokrewnych poprzez prawo utrwalania, prawo powielania, prawo rozpowszechniania, prawo nadawania oraz prawo publicznego odtwarzania; ochrona praw autorskich i praw pokrewnych powinna by dostosowana do aktualnego rozwoju gospodarczego, takiego jak nowe formy eksploatacji; w celu umoliwienia wykonywania działalnoci twórcom i wykonawcom konieczne s dla nich stosowne dochody stanowice podstaw dla dalszej pracy twórczej i artystycznej, a inwestycje konieczne w szczególnoci w przypadku producentów fonogramów i filmów s szczególnie wysokie i ryzykowne; moliwo zapewnienia tego rodzaju dochodów oraz zwrócenia si tego typu inwestycji moe by efektywnie zagwarantowana jedynie poprzez stosown ochron prawn kadego zainteresowanego właciciela praw; działalno twórcza, artystyczna i produkcyjna stanowi w znacznej mierze działalno prowadzon na własny rachunek, a jej wykonywanie powinno by ułatwione poprzez ochron prawn, zharmonizowan w ramach Wspólnoty; w zakresie, w jakim taka działalno ma zasadniczo charakter usług, jej wykonywanie musi by ułatwione poprzez ustanowienia zharmonizowanych ram prawnych Wspólnoty;

2 zblienie ustawodawstw Pastw Członkowskich powinno odbywa si w taki sposób, aby nie stały one w sprzecznoci z umowami midzynarodowymi, na których oparte s w wielu Pastwach Członkowskich prawa autorskie i prawa pokrewne; ustanowienie ram prawnych Wspólnoty w odniesieniu do prawa najmu i uyczenia oraz okrelonych praw pokrewnych moe by ograniczone przez Pastwa Członkowskie do ustanowienia praw najmu i uyczenia odnonie do okrelonej grupy włacicieli praw, a nastpnie do ustanowienia praw utrwalania, powielania, rozpowszechniania, nadawania i odtwarzania publicznego okrelonym grupom włacicieli praw pokrewnych w zakresie ochrony praw pokrewnych; konieczne jest zdefiniowanie poj "najmu" i "uyczenia" do celów niniejszej dyrektywy. dla jasnoci podane jest wyłczenie z "najmu" i "uyczenia" w rozumieniu niniejszej dyrektywy okrelonych form udostpniania, np. udostpniania fonogramów i filmów (dzieł kinematograficznych lub audiowizualnych lub ruchomych obrazów, zarówno udwikowionych jak i nieudwikowionych) w celu pokazu publicznego lub nadawania oraz udostpniane w celach wystawowych lub do wgldu na miejscu; pojcie "uyczenia" w rozumieniu niniejszej dyrektywy nie obejmuje przekazywania midzy instytucjami dostpnymi dla publicznoci; w przypadku pobierania przy uyczeniu przez instytucj dostpn dla publicznoci opłaty, której warto nie przekracza kwoty niezbdnej dla pokrycia kosztów obsługi instytucji, nie mamy do czynienia z wykorzystaniem w celach bezporednio lub porednio gospodarczych lub handlowych w rozumieniu niniejszej dyrektywy; konieczne jest wprowadzenie ustale, poprzez które zostanie zagwarantowane twórcom i wykonawcom niezbywalne prawo do godziwego wynagrodzenia, a którym zostanie przyznana równoczenie moliwo zlecania administrowania tym prawem organizacjom zbiorowego zarzdzania ich reprezentujcym; godziwe wynagrodzenie moe by przekazane w formie jednej lub wicej płatnoci kadorazowo przy zawieraniu umowy lub w terminie póniejszym; godziwe wynagrodzenie powinno odpowiada zakresowi wkładu odnonych twórców lub wykonawców w fonogram lub film; konieczna jest ochrona w zakresie prawa uyczenia publicznego poprzez wprowadzenie specjalnych ustale, przynajmniej w stosunku do twórców; jakiekolwiek rodki na podstawie art. 5 niniejszej dyrektywy musz by zgodne z prawem wspólnotowym, w szczególnoci z art. 7 Traktatu; przepisy rozdziału II nie stanowi przeszkody ani dla rozszerzenia przez Pastwa Członkowskie domniemania okrelonego w art. 2 ust. 5 na wyłczne prawa okrelone w tym rozdziale, ani dla wprowadzenia wzruszalnego domniemania zgody na wykorzystanie w odniesieniu do praw wyłcznych wykonawców okrelonych w tych artykułach, o ile takie domniemanie jest zgodne z Midzynarodow konwencj o ochronie wykonawców, producentów fonogramów oraz organizacji nadawczych (zwanej dalej Konwencj Rzymsk). Pastwa Członkowskie mog ustanowi dalej sigajc ochron praw włacicieli praw pokrewnych, ni okrelona w art. 8 niniejszej dyrektywy; zharmonizowane prawa najmu i uyczenia oraz zharmonizowana ochrona w zakresie praw pokrewnych prawu autorskiemu nie mog by wykonywane w taki sposób, w jaki stanowiłyby ukryte ograniczenie w handlu midzy Pastwami Członkowskimi lub stałyby w sprzecznoci z zasad chronologii wykorzystania w mediach, uznan w orzeczeniu w sprawie "Société Cinéthque przeciwko FNCF[4]", PRZYJMUJE NINIEJSZ DYREKTYW : ROZDZIAŁ I PRAWO NAJMU I UYCZENIA Artykuł 1 Przedmiot harmonizacji

3 1. Zgodnie z przepisami niniejszego rozdziału Pastwa Członkowskie ustanawiaj, z zastrzeeniem art. 5, prawo zezwalajce lub zakazujce najmu i uyczenia oryginałów i egzemplarzy powielonych utworów chronionych prawem autorskim oraz innych przedmiotów ochrony okrelonych w art. 2 ust Do celów niniejszej dyrektywy "najem" oznacza ograniczone czasowo przekazanie do korzystania w celach bezporednio lub porednio gospodarczych lub handlowych. 3. Do celów niniejszej dyrektywy "uyczenie" oznacza ograniczone czasowo przekazanie do korzystania niesłucego celom bezporednio lub porednio gospodarczym lub handlowym oraz przekazywanie dokonywane przez instytucje dostpne dla publicznoci. 4. Prawa okrelone w ust. 1 nie wygasn ani przez sprzeda oryginałów lub egzemplarzy powielonych wskazanych w art. 2 ust. 1 utworów chronionych prawem autorskim i innych przedmiotów ochrony, ani przez inne dotyczce ich czynnoci rozpowszechniania. Artykuł 2 Właciciel praw oraz przedmiot prawa najmu i uyczenia 1. Wyłczne prawo zezwalania lub zakazywania najmu i uyczenia przysługuje: - twórcy w odniesieniu do oryginału i egzemplarzy powielonych jego utworu, - wykonawcy w odniesieniu do zapisu jego wykonania, - producentowi fonogramu w odniesieniu do jego fonogramu, i - producentowi pierwszego zapisu filmu w odniesieniu do oryginału i egzemplarzy powielonych jego filmu. Do celów niniejszej dyrektywy "film" oznacza udwikowione lub nieudwikowione utwory filmowe, dzieła audiowizualne oraz ruchome obrazy. 2. Do celów niniejszej dyrektywy główny reyser utworu filmowego lub dzieła audiowizualnego uwaany jest za jego twórc lub jednego z twórców. Pastwa Członkowskie mog postanowi, e take inne osoby uwaane s za współtwórców. 3. Najem i uyczanie budynków i dzieł sztuki uytkowej nie stanowi przedmiotu niniejszej dyrektywy. 4. Prawa okrelone w ust. 1 mog by przenoszone i cedowane oraz mog stanowi przedmiot umów licencyjnych. 5. Bez uszczerbku dla art. 7 w przypadku zawarcia indywidualnie lub zbiorowo umowy dotyczcej produkcji filmowej domniemywa si przeniesienie przez wykonawc bdcego stron tej umowy, o ile umowa nie stanowi inaczej, prawa najmu z zastrzeeniem art Pastwa Członkowskie mog ustanowi domniemanie podobne jak w ust. 5 w zakresie twórców. 7. Pastwa Członkowskie mog postanowi, e podpisanie umowy midzy wykonawc i producentem filmowym w sprawie produkcji filmowej traktowane jest jako zgoda na najem, o ile umowa przewiduje godziwe wynagrodzenie w rozumieniu art. 4. Pastwa Członkowskie mog równie postanowi, e niniejszy ustp stosuje si mutatis mutandis do praw okrelonych w rozdziale II. Artykuł 3 Najem programów komputerowych Niniejsza dyrektywa nie narusza art. 4 lit. c) dyrektywy Rady 91/250/EWG z dnia 14 maja 1991 r. w sprawie ochrony prawnej programów komputerowych[5]. Artykuł 4

4 Niezbywalne prawo do godziwego wynagrodzenia 1. W przypadku przeniesienia lub cedowania przez twórc lub wykonawc swego prawa najmu fonogramu lub oryginału lub egzemplarza powielonego filmu na rzecz producenta fonogramu lub producenta filmu autor zachowuje prawo do otrzymania godziwego wynagrodzenia za najem. 2. Twórca lub wykonawca nie moe zrzec si prawa do godziwego wynagrodzenia za najem. 3. Wykonywanie prawa do stosownego wynagrodzenia moe by przeniesione na organizacj zbiorowego zarzdzania, reprezentujc twórc lub wykonawc. 4. Pastwa Członkowskie mog uregulowa, czy i w jakim zakresie moe by wykonywane prawo do stosownego wynagrodzenia przez organizacj zbiorowego zarzdzania oraz od kogo mona da lub pobiera takie wynagrodzenie. Artykuł 5 Odstpstwo od wyłcznego prawa publicznego uyczenia 1. Pastwa Członkowskie mog ustanowi odstpstwa od wyłcznego prawa przewidzianego w art. 1 w zakresie publicznego uyczenia, o ile przynajmniej twórcy otrzymaj wynagrodzenie za takie uyczenie. Pastwa Członkowskie maj swobod przy ustalaniu wynagrodzenia, biorc pod uwag swoje cele promocji kultury. 2. Jeeli Pastwa Członkowskie nie zastosuj wyłcznego prawa uyczania przewidzianego art. 1 w odniesieniu do fonogramów, filmów i programów komputerowych, to wprowadzaj one wynagrodzenie przynajmniej na rzecz twórców. 3. Pastwa Członkowskie mog wyłczy okrelone kategorie przedsibiorstw z płatnoci wynagrodzenia okrelonej w ust. 1 i Komisja współpracujc z Pastwami Członkowskimi przedkłada do dnia 1 lipca 1997 r. sprawozdanie w sprawie uyczenia publicznego w ramach Wspólnoty. Sprawozdanie to przekazuje Parlamentowi Europejskiemu i Radzie. ROZDZIAŁ II PRAWA POKREWNE Artykuł 6 Prawo utrwalania 1. Pastwa Członkowskie ustanowi na rzecz wykonawców wyłczne prawo zezwalania lub zakazywania utrwalania ich wykona. 2. Pastwa Członkowskie ustanowi na rzecz organizacji nadawczych wyłczne prawo zezwalania lub zakazywania utrwalania ich emisji, niezalenie od tego, czy chodzi o programy przekazywane bezprzewodowo czy przewodowo, włczajc przekaz kablowy lub satelitarny. 3. Dystrybutorowi kablowemu rozpowszechniajcemu jedynie programy innych organizacji nadawczych nie przysługuje prawo przewidziane w ust. 2. Artykuł 7 Prawo powielania 1. Pastwa Członkowskie ustanowi wyłczne prawo udzielania zezwalania lub zakazywania bezporedniego lub poredniego powielania na rzecz: - wykonawców w stosunku do utrwalenia ich wykona,

5 - producentów fonogramów w stosunku do ich fonogramów, - producentów pierwszych zapisów filmów w stosunku do oryginału i egzemplarzy powielonych ich filmów, - organizacji nadawczych w stosunku do utrwale ich emisji okrelonych w art. 6 ust Prawo powielania okrelone w ust. 1 moe by przeniesione, cedowane oraz moe stanowi przedmiot umowy licencyjnej. Artykuł 8 Nadawanie i odtwarzanie publiczne 1. Pastwa Członkowskie ustanawiaj na rzecz wykonawców wyłczne prawo zezwalania lub zakazywania bezprzewodowego nadawania oraz odtwarzania publicznego ich wykona, chyba e wykonania te stanowi same w sobie nadawane wykonanie lub oparte s na utrwaleniu. 2. Pastwa Członkowskie ustanawiaj prawo w celu zapewnienia wypłaty jednorazowego godziwego wynagrodzenia płatnego przez uytkownika jeeli fonogram odtworzony do celów handlowych lub powielenie takiego fonogramu zostanie uyte do nadania przez rodki bezprzewodowe lub w jakikolwiek sposób odtworzone publicznie oraz zapewnia jego podział midzy wykonawców i producentów fonogramów. W braku porozumienia w tej sprawie midzy wykonawcami i producentami fonogramów Pastwo Członkowskie moe okreli warunki podziału wynagrodzenia. 3. Pastwa Członkowskie ustanawiaj na rzecz organizacji nadawczych wyłczne prawo zezwalania lub zakazywania bezprzewodowego retransmitowania jej programów oraz publicznego odtwarzania jej programów, jeli to odtwarzanie nastpuje w miejscach dostpnych publicznie za opłat wstpu. Artykuł 9 Prawo rozpowszechniania 1. Pastwa Członkowskie ustanawiaj na rzecz: - wykonawców w stosunku do utrwale ich wykona, - producentów fonogramów w stosunku do ich fonogramów, - producentów pierwszego zapisu filmów w stosunku do oryginału i egzemplarzy powielonych ich filmów, - organizacji nadawczych w stosunku do utrwale ich programów okrelonych w art. 6 ust. 2. wyłczne prawo udostpniania tych przedmiotów ochrony i ich kopii w drodze sprzeday lub w inny sposób (zwane dalej "prawem rozpowszechniania"). 2. Prawo rozpowszechniania w obrbie Wspólnoty w odniesieniu do przedmiotów ochrony okrelonych w ust. 1 wygasa po pierwszej sprzeday przedmiotu w obrbie Wspólnoty przez właciciela praw lub za jego zgod. 3. Prawo rozpowszechniania nie narusza przepisów szczególnych rozdziału I, w szczególnoci art. 1 ust Prawo rozpowszechniania moe by przeniesione, cedowane oraz moe stanowi przedmiot umów licencyjnych. Artykuł 10 Ograniczenia praw 1. Pastwa Członkowskie mog ustanowi ograniczenia praw okrelonych w rozdziale II w nastpujcych przypadkach:

6 a) dla uytku prywatnego; b) dla wykorzystania krótkich fragmentów w sprawozdaniach dotyczcych wydarze biecych; c) dla utrwalenia krótkotrwałego, przez organizacj nadawcz przy uyciu własnych rodków i do własnych emisji; d) dla wykorzystania słucego wyłcznie celom edukacyjnym lub badaniom naukowym. 2. Bez wzgldu na ust. 1 kade Pastwo Członkowskie moe ustanowi tego samego rodzaju ograniczenia w zakresie ochrony wykonawców, producentów fonogramów, organizacji nadawczych i producentów pierwszych zapisów filmów, jakie przewidziane s dla ochrony prawa autorskiego w zakresie utworów literackich i artystycznych. Licencje obowizkowe mog by jednak ustanowione jedynie w zakresie zgodnym z postanowieniami Konwencji Rzymskiej. 3. Ustp 1 lit. a) nie narusza aktualnych i przyszłych przepisów prawnych w zakresie wynagrodzenia za powielanie dla uytku prywatnego. ROZDZIAŁ III CZAS TRWANIA Artykuł 11 Czas trwania ochrony praw autorów Bez uszczerbku dla dalszej harmonizacji prawa autorów okrelone w niniejszej dyrektywie nie wygasaj przed upływem terminu, ustanowionego w Konwencji Berneskiej o ochronie dzieł literackich i artystycznych. Artykuł 12 Czas trwania ochrony praw pokrewnych Bez uszczerbku dla dalszej harmonizacji prawa wykonawców, producentów fonogramów i organizacji nadawczych okrelone w niniejszej dyrektywie nie wygasaj przed upływem terminów ustanowionych w Konwencji Rzymskiej. Okrelone w niniejszej dyrektywie prawa producentów pierwszych zapisów filmów nie wygasaj przed upływem terminu 20 lat, liczonego od koca roku, w którym dokonano zapisu. ROZDZIAŁ IV PRZEPISY WSPÓLNE Artykuł 13 Stosowanie w czasie 1. Niniejsz dyrektyw stosuje si do wszystkich objtych ni chronionych prawem autorskim utworów, wykona, fonogramów, programów i pierwszych zapisów filmów, które w dniu 1 lipca 1994 r. korzystaj nadal z ochrony stosownie do przepisów prawnych Pastw Członkowskich w dziedzinie prawa autorskiego i praw pokrewnych lub które spełniaj w tym momencie kryteria ochrony w znaczeniu niniejszej dyrektywy. 2. Niniejsza dyrektywa jest stosowana bez uszczerbku dla ewentualnego wykorzystania nastpujcego przed dniem 1 lipca 1994 r. 3. Pastwa Członkowskie mog postanowi, e uwaa si, i właciciel praw zezwolił na najem lub uyczenie przedmiotów okrelonych w art. 2 ust. 1, jeeli zostanie udowodnione, e przed dniem 1 lipca 1994 r. zostały one dla wymienionych celów udostpnione osobom trzecim lub przez nie nabyte. Pastwa Członkowskie mog jednak ustanowi, w szczególnoci w przypadku zapisu cyfrowego, e posiadacze praw bd uprawnieni do odpowiedniego wynagrodzenia z tytułu najmu lub uyczenia odnonego przedmiotu.

7 4. Pastwa Członkowskie nie musz stosowa przepisów art. 2 ust. 2 wzgldem utworów filmowych i dzieł audiowizualnych stworzonych przed dniem 1 lipca 1994 r. 5. Pastwa Członkowskie mog okreli od kiedy art. 2 ust. 2 stosuje si, termin ten nie moe jednak póniejszy ni 1 lipca 1997 r. 6. Bez uszczerbku dla art. 3 z zastrzeeniem ust. 8 i 9 niniejsza dyrektywa nie narusza adnych umów zawartych przed jej przyjciem. 7. Z zastrzeeniem ust. 8 i 9 Pastwa Członkowskie mog postanowi, e w stosunku do włacicieli praw, którzy nabyli nowe prawa zgodnie z przepisami krajowymi wydanymi w celu realizacji niniejszej dyrektywy oraz wyrazili przed dniem 1 lipca 1994 r. zgod na wykorzystanie, naley domniemywa, e dokonali oni przeniesienia nowo nabytych praw wyłcznych. 8. Pastwa Członkowskie mog okreli, od kiedy obowizuje niezbywalne prawo do godziwego wynagrodzenia okrelonego w art. 4; termin ten nie moe by póniejszy ni dzie 1 lipca 1997 r. 9. W przypadku umów zawartych przed dniem 1 lipca 1994 r. niezbywalne prawo do godziwego wynagrodzenia, przewidziane w art. 4, jest stosowane jedynie w przypadku wystpienia przez twórców lub wykonawców lub ich przedstawicieli z odpowiednim wnioskiem przed dniem 1 stycznia 1997 r. W przypadku braku Porozumienia włacicieli praw co do wysokoci wynagrodzenia wysoko godziwego wynagrodzenia moe by okrelona przez Pastwa Członkowskie. Artykuł 14 Stosunek midzy prawem autorskim a prawami pokrewnymi Ochrona praw pokrewnych prawu autorskiemu zgodnie z niniejsz dyrektyw nie dotyczy i nie narusza w aden sposób ochrony prawa autorskiego. Artykuł 15 Przepisy kocowe 1. Pastwa Członkowskie wprowadz w ycie najpóniej do dnia 1 lipca 1994 r. przepisy ustawowe, wykonawcze i administracyjne niezbdne do wykonania niniejszej dyrektywy i niezwłocznie powiadomi o tym Komisj. Wspomniane przepisy powinny zawiera odniesienie do niniejszej dyrektywy lub odniesienie to powinno towarzyszy ich urzdowej publikacji. Metody dokonywania takiego odniesienia okrelane s przez Pastwa Członkowskie. 2. Pastwa Członkowskie przeka Komisji teksty podstawowych przepisów prawa krajowego przyjtych w dziedzinach objtych niniejsz dyrektyw. Artykuł 16 Niniejsza dyrektywa skierowana jest do Pastw Członkowskich. Sporzdzono w Brukseli, dnia 19 listopada 1992 r. W imieniu Rady E. LEIGH Przewodniczcy [1] Dz.U. C 53 z , str. 35 oraz Dz.U. C 128 z , str. 8.

8 [2] Dz.U. C 67 z , str. 92 i decyzja z dnia 28 padziernika 1992 r. (dotychczas niepublikowana w Dzienniku Urzdowym). [3] Dz.U. C 269 z , str. 54. [4] Sprawy nr 60/84 i 61/84, Zbiór orzecze z 1985 r., s [5] Dz.U. L 122 z , str. 42.