Zaburzenia integracji sensorycznej Czym jest integracja sensoryczna? To zdolność dziecka do odczuwania, rozumienia i organizowania informacji dostarczanych przez zmysły z otoczenia i własnego ciała. Pozwala ona segregować, porządkować i łączyć pojedyncze bodźce. Aby mózg w prawidłowy sposób przetworzył otrzymywane informacje niezbędne jest pojawienie się kilku elementów. Są to: rejestracja bodźca lokalizacja bodźca organizacja odpowiedzi realizacja odpowiedzi interpretacja bodźca Wyróżniamy następujące układy sensoryczne: układy wzrokowy, słuchowy, węchowy, smakowy system dotykowy, przedsionkowy i proprioceptywny (czucia głębokiego) to najwcześniej dojrzewające systemy zmysłowe w procesie prawidłowego rozwoju dziecka. Systemy te funkcjonują już w okresie życia płodowego i pełnią ważną rolę w dalszym rozwoju. System przedsionkowy Umożliwia odbieranie wrażeń, które są związane z ruchem i jego zmianami, a także z siłą grawitacji; koordynuje odbieranie i przetwarzanie wrażeń przez inne układy zmysłowe; wpływa na zdolność koncentracji uwagi i napięcie mięśniowe System proprioceptywny= czucia głębokiego współpracuje ściśle systemem przedsionkowym; Dzięki prawidłowemu działaniu tego systemu dziecko: sprawnie się
porusza i wykonuje czynności ruchowe bez konieczności kontroli wzrokowej; prawidłowo buduje schemat i czucie własnego ciała. Przyczyny zaburzeń integracji sensorycznej Zbigniew Przyrowski wyjaśnia, że przyczyn zaburzeń integracji sensorycznej jest wiele, i najczęściej są one następstwem sytuacji, które miały miejsce podczas ciąży albo porodu. Podczas ciąży ryzyko późniejszych problemów zwiększają używki, takie jak alkohol, papierosy czy narkotyki. Zaburzenia integracji sensorycznej mogą też wystąpić u dzieci matek, które z powodu zagrażającego poronienia ciążę spędziły na leżąco. Jeśli chodzi o czynniki i przyczyny okołoporodowe, to są nimi przede wszystkim poród
przedwczesny, poród przez cesarskie cięcie, a także różnego rodzaju komplikacje, np. niedotlenienie. Do zaburzeń integracji sensorycznej może dojść również przy tzw. deprywacji sensorycznej, czyli ograniczeniu możliwości poznawania świata przez zmysły, na przykład gdy dziecko długo przebywa w szpitalu albo rodzice świadomie ograniczają naturalne potrzeby badania świata i ciągle czegoś dziecku zabraniają wyjaśnia Zbigniew Przyrowski. Zaburzenia integracji sensorycznej zdarzają się też u dzieci z poważnymi uszkodzeniami mózgu, np. w zespole mózgowego porażenia dziecięcego czy w różnych zespołach genetycznych, m.in. takich jak zespół Downa, zespół kruchego chromosomu X, zespół Williamsa. Najczęstsze objawy dysfunkcji SI wzmożona lub obniżona wrażliwość na bodźce, niewłaściwy poziom uwagi, obniżony poziom koordynacji ruchowej, opóźniony rozwój mowy, nieprawidłowy poziom aktywności ruchowej, trudności w zachowaniu. Terapia SI określana jest mianem naukowej zabawy. Poprzez zabawę interesującą dla dziecka dokonuje się integracja bodźców zmysłowych oraz doświadczeń płynących do ośrodkowego układu nerwowego, co pozwala na lepszą organizację działań. Terapia SI nie jest uczeniem konkretnych umiejętności, ale usprawnianiem pracy systemów sensorycznych i procesów układu nerwowego, które są bazą do rozwoju tych umiejętności. Objawy zaburzeń i typy zaburzeń integracji sensorycznej Zaburzenia modulacji sensorycznej charakteryzuje się nieprawidłowym reagowaniem na bodźce sensoryczne i przejawia się zachowaniem relatywnie niedostosowanym do stopnia, intensywności i natury bodźca sensorycznego. Dziecko ma takie zaburzenia jeśli jego system nerwowy ma ograniczone zdolności do regulacji i
organizacji stopnia intensywności i jakości reakcji na sensoryczne bodźce w stopniowalny zorganizowany sposób. Skutkuje to problemami w rozwoju emocjonalnym i koncentracji uwagi dostosowanym do wieku dziecka. Zaburzenia ruchowe o bazie sensorycznej wiąże się ze słabym mechanizmami posturalnymi lub ograniczeniami w zakresie ruchów wolicjonalnych jako wynik zaburzeń integracji sensorycznej. Często wiąże się z osłabionym działaniem zmysłu równowagi, zmniejszonym napięciem mięśniowym, niezdarnością. Radzenie sobie z problemami sensorycznymi Wyłączanie się gdy dziecko nie może zapanować nad sytuacją zawiesza się, skupia się na czymś prostym, dającym się kontrolować Odreagowywanie reakcja głośna lub agresywna Autostymulacja - czynności powodujące czujność i skupienie, czasem poprawę samopoczucia.przykłady zachowań dzieci mających problemy z przetwarzaniem sensorycznym - trudności z rejestrowaniem: dziecko reaguje na dany bodziec zbyt słabo (wydaje się letargiczne, z opóźnieniem odpowiada na docierające do niego bodźce) lub zbyt gwałtownie. - trudności z modulacją: dziecko może łatwo się rozpraszać, może źle znosić zmiany w codziennych czynnościach, mieć problemy z przechodzeniem od jednej czynności do drugiej. - trudności z odpowiedzią: dziecko może być niezdarne, ma problemy z koordynacją obustronną, ma słabą świadomość własnego ciała, problemy z motoryką. Ćwiczenia dla dzieci z nadwrażliwym systemem przedsionkowym podskoki obunóż, na jednej nodze, przeskakiwanie z nogi na nogę, skakanie wokół własnej osi; ruchy wahadłowe głowy obroty wokół własnej osi, siedząc na podłodze i odpychając się od niej nogami, przyjmowanie i utrzymywanie pozycji typu bocian, jaskółka, chodzenie wzdłuż rozłożonej na podłodze liny, wchodzenie, schodzenie i zeskakiwanie ze stopni.
Ćwiczenia systemu dotykowego wyszukiwanie drobnych przedmiotów w pojemnikach wypełnionych grochem, drobnym makaronem lub kaszą, zabawy z pianka do golenia (malowanie rąk, przedramion), zabawy z żelami sensorycznymi Ćwiczenia czucia różnicującego rysowanie wzorów na rękach czy plecach, a następnie rysowanie ich na kartce, wyciąganie narysowanych przedmiotów z woreczka, owijanie części ciała taśmą, liną. Polecana literatura mgr Małgorzata Jędrzejczak-Prorok Emmons P.G., McKendry L. (2007). Dzieci z zaburzeniami integracji sensorycznej. Kranowitz C.S. (2012). Nie zgrane dziecko. Zaburzenia przetwarzania sensorycznego diagnoza i postępowanie. Kutcher M.L., Attwood T., Wolff R.R. (2007). Dzieci z zaburzeniami łączonymi. Odowska Szlachcic B. (2010). Metoda integracji sensorycznej we wspomaganiu mowy u dzieci z uszkodzeniami ośrodkowego układu nerwowego. Kranowitz C.S. Nie zgrane dziecko w świecie gier i zabaw. Odowska Szlachcic B. Terapia integracji sensorycznej. Ćwiczenia usprawniające bazowe układy zmysłowe i korygujące zaburzenia planowania motorycznego. Przydatne strony internetowe www.pstis.pl (PSTIS) http://www.integracjasensoryczna.org.pl/ (PTIS) http://www.fundacjaokno.pl/ (przykłady ćwiczeń domowych)