Zostałem tatą Poradnik dla rodziców: urlop ojcowski tacierzyński rodzicielski wychowawczy
Zostałem tatą Poradnik dla rodziców: urlop ojcowski tacierzyński rodzicielski wychowawczy
Redaktor Krystyna Trojanowska Wydawca Agnieszka Gorczyca Kierownik Grupy Wydawniczej Agnieszka Konopacka-Kuramochi Projekt graficzny okładki Patrycja Szczubełek Koordynator produkcji Mariusz Jezierski Korekta Zespół Skład i łamanie IGAWA Ireneusz Gawliński Druk Drukarnia Miller ISBN: 978-83-269-3121-5 Copyright by Wydawnictwo Wiedza i Praktyka sp. z o.o. 03-918 Warszawa, ul. Łotewska 9a, tel. 22 518 29 29, faks 22 617 60 10, e-mail: cok@wip.pl Warszawa 2014 PRAWA AUTORSKIE: Materiały drukowane w publikacji Zostałem tatą. Poradnik dla rodziców: urlop ojcowski, tacierzyński, rodzicielski, wychowawczy wraz z innymi elementami subskrypcji chronione są prawem autorskim. Wykorzystanie tych materiałów wymaga zgody wydawcy. Zakaz ten nie dotyczy cytowania ze wskazaniem autora oraz źródła. Niniejsza publikacja została przygotowana z zachowaniem najwyższej staranności i wykorzystaniem wysokich kwalifikacji, wiedzy i doświadczenia autorów oraz konsultantów. Zaproponowane w publikacji Zostałem tatą. Poradnik dla rodziców: urlop ojcowski, tacierzyński, rodzicielski, wychowawczy wskazówki, porady i interpretacje nie mają charakteru porady prawnej. Publikowane rozwiązania nie mogą być traktowane jako oficjalne stanowisko organów i urzędów państwowych. W związku z powyższym redakcja nie może ponosić odpowiedzialności prawnej za zastosowanie zawartych w publikacji Zostałem tatą. Poradnik dla rodziców: urlop ojcowski, tacierzyński, rodzicielski, wychowawczy lub w innych elementach subskrypcji wskazówek, przykładów, informacji itp. do konkretnych przypadków.
Spis treści Urlop ojcowski... 6 Jak liczyć terminy przy urlopie ojcowskim... 6 Urlop ojcowski nie może być dzielony!... 7 Gdy urodziły się bliźnięta... 7 Urlop ojcowski tylko dla ojca... 7 Czas na wykorzystanie urlopu jest ograniczony... 7 Jakie są zasady udzielania urlopu ojcowskiego?... 8 Urlop okolicznościowy tylko dla taty!... 8 Tata nie mieszka z mamą dziecka... 8 Urlop dla taty adopcyjnego... 9 Urlop tacierzyński... 10 Mama dziecka rezygnuje z urlopu... 10 Choroba mamy dziecka... 11 Urlop tacierzyński w przypadku śmierci matki dziecka... 11 Dodatkowy urlop macierzyński i urlop na warunkach macierzyńskiego również dla ojca... 12 Rodzice muszą zdecydować, kto skorzysta z urlopu... 12 Wysokość dodatkowego urlopu ojcowskiego... 13 Termin na złożenie wniosku o dodatkowy urlop macierzyński jest ściśle określony... 13 Urlop i praca do 1/2 etatu jednocześnie... 14 Urlop na warunkach urlopu macierzyńskiego... 14 Przy adopcji urlop również na większe dziecko... 15 Dodatkowy urlop na warunkach urlopu macierzyńskiego... 15 Wymiar dodatkowego urlopu macierzyńskiego... 16 Urlop rodzicielski... 17 Trzeba spełnić podstawowe warunki... 17 Od razu w całości lub w dwóch albo trzech częściach... 18 Dwa sposoby wnioskowania o urlop... 18 Dodatkowy i rodzicielski naraz, ale nie po porodzie... 19 Tata i mama mogą razem korzystać z urlopu... 19 Praca maksymalnie na ½ etatu... 20 Pracodawca może odmówić, gdy ma ku temu powody... 20 Bez wpływu na urlop wypoczynkowy... 21 Urlop rodzicielski jest wyłącznie przywilejem... 21 Nie zawsze można zrezygnować z całości lub części urlopu... 22 Wiedza i Praktyka 3
Spis treści Zasiłek dla ojca korzystającego z urlopu ojcowskiego... 23 Jaka jest wysokość zasiłku... 23 Jakie dokumenty są potrzebne... 24 Urlop wychowawczy... 25 Wykorzystanie urlopu wychowawczego... 25 Rodzice decydują o tym, jak długo będzie trwał urlop wychowawczy... 25 Udzielenie urlopu wychowawczego... 25 Kiedy pracodawca może skrócić Twój urlop wychowawczy... 26 Tata na urlopie wychowawczym a urlop wypoczynkowy... 27 Szczególna ochrona rodzica na urlopie wychowawczym... 27 Likwidacja stanowiska a powrót taty do pracy... 27 Twoje wynagrodzenie po powrocie z urlopu wychowawczego... 28 Twoja choroba nie przesuwa urlopu wychowawczego... 28 Dziecko niepełnosprawne dodatkowo 3 lata... 28 Termin na wycofanie wniosku o urlop wychowawczy... 29 Praca w trakcie urlopu wychowawczego... 29 Kiedy pracodawca może wezwać Cię do pracy... 29 Pracować można u siebie lub innego pracodawcy... 30 Słownik najważniejszych pojęć... 31 4 Strefa pracownika
Zostałem tatą Poradnik dla rodziców: urlop ojcowski tacierzyński rodzicielski wychowawczy Redaktor: Krystyna Trojanowska prawnik, specjalista z zakresu prawa pracy Drogi Tato, czy wiesz, że szwedzcy naukowcy niedawno stwierdzili, iż ojcowie, którzy po narodzinach swoich dzieci korzystali z 2-miesięcznego urlopu ojcowskiego, mają szansę żyć o 25% dłużej? Według naukowców ojcowie w tym czasie zaczynają lepiej dbać również o swoje zdrowie, zmniejsza się ich poziom stresu. A więc, Drogi Tato korzystaj z dobrodziejstwa urlopu ojcowskiego! Co prawda w Polsce ojcowie na razie nie mają przywileju tak długiego urlopu, niemniej warto każdą chwilę poświęcić na budowanie więzi z własnym dzieckiem, pomoc wracającej do formy mamie, a także, jak pokazują wyniki badań na zadbanie o własne zdrowie. Oddajemy do Twoich rąk broszurę z serii Strefa pracownika, która w jasny i przejrzysty sposób wyjaśni, kiedy i na jakich zasadach przysługuje Ci urlop ojcowski, jakie masz prawa i obowiązki z tym związane w miejscu pracy. Znajdziesz też praktyczne informacje o Twoim prawie do urlopu tacierzyńskiego, rodzicielskiego i wychowawczego. Życzymy przyjemnej i pożytecznej lektury. Wiedza i Praktyka 5
URLOP OJCOWSKI Nie tylko mama może cieszyć się urokami rodzicielstwa. Ty też, jeśli jesteś pracownikiem ojcem wychowującym dziecko, pamiętaj, że masz prawo do urlopu ojcowskiego w wysokości 2 tygodni. Możesz z niego skorzystać, zanim Twoje dziecko ukończy 12. miesiąc życia. Kto to jest ojciec wychowujący dziecko? Ojcem wychowującym dziecko jest każdy ojciec, który nie został pozbawiony przez sąd praw rodzicielskich i sprawuje faktyczną opiekę nad dzieckiem. WAŻNE Urlop ojcowski udzielany jest na Twój pisemny wniosek. Ten składasz w ciągu 7 dni przed rozpoczęciem korzystania z urlopu. Z kolei pracodawca ma obowiązek uwzględnić Twój wniosek. Nie ma prawa odmówić Ci tego urlopu. Urlop ojcowski jest urlopem płatnym. Do wniosku o udzielenie urlopu ojcowskiego załączasz skrócony akt urodzenia dziecka oraz oświadczenie, że urlop na Twoje dziecko nie był wcześniej wykorzystany. Jak liczyć terminy przy urlopie ojcowskim Pamiętaj, że przy udzielaniu urlopu ojcowskiego i urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego/ojcowskiego tydzień urlopu odpowiada 7 dniom kalendarzowym. Tydzień urlopu = 7 kolejnych dni kalendarzowych! Wymiar tych urlopów również jest liczony w tygodniach odpowiadających 6 Strefa pracownika
Zostałem tatą. Poradnik dla rodziców: urlop ojcowski... 7 dniom kalendarzowym. Na długość okresu tych urlopów nie mają więc wpływu np. przypadające w ich czasie święta. Przykład 1 Pan Piotr jest uprawniony do urlopu ojcowskiego na dziecko, które urodziło się 5 stycznia 2014 r. Składa wniosek o urlop ojcowski w terminie od 29 kwietnia 2014 r. Urlop pana Piotra zakończy się po upływie 14 dni kalendarzowych 12 maja 2014 r. Urlop ojcowski nie może być dzielony! Pamiętaj, że urlopu ojcowskiego nie można dzielić na części. Wolno skorzystać z tego urlopu, podobnie jak z dodatkowego urlopu ojcowskiego (przeczytasz o tym na stronie 12), jednorazowo, w pełnych tygodniach. Nie możesz więc skorzystać z urlopu ojcowskiego np. w poniedziałek i wtorek, a następne w czwartek i piątek. Gdy urodziły się bliźnięta Wymiar Twojego urlopu nie zmieni się w zależności od tego, ile dzieci urodzi się przy jednym porodzie. W związku z tym, jeśli zostaniesz tatą bliźniąt albo większej liczby dzieci, możesz skorzystać z 2-tygodniowego urlopu. Przykład 2 Dnia 8 grudnia 2013 r. pracownikowi panu Adamowi urodziły się bliźniaki. Do 7 grudnia 2014 r. ma on prawo skorzystać łącznie z dwóch tygodni urlopu ojcowskiego na tę dwójkę dzieci, a nie z dwóch tygodni na każde dziecko z osobna. Pracodawca powinien odmówić udzielenia ojcu bliźniąt urlopu ojcowskiego, jeżeli pan Adam po wykorzystaniu już dwóch tygodni urlopu złożyłby wniosek o kolejne dwa tygodnie. Podobnie powinien zachować się pracodawca, gdyby pan Adam od razu złożył wniosek o 4-tygodniowy urlop w związku z urodzeniem mu się bliźniąt. W takiej sytuacji pracodawca udzieli mu tylko dwóch tygodni urlopu ojcowskiego. Urlop ojcowski tylko dla ojca Pamiętaj, że urlop ojcowski jest Twoim indywidualnym prawem. Oznacza to, że tylko Ty możesz ten urlop wykorzystać. Jeżeli tego nie zrobisz, urlop przepada. To, czy wykorzystasz ten urlop, nie ma żadnego wpływu na wymiar urlopu macierzyńskiego ani dodatkowego urlopu macierzyńskiego (tzn. nie zmniejsza wymiaru tych urlopów). Jako ojciec dziecka możesz skorzystać z urlopu ojcowskiego niezależnie od tego, czy korzystasz z części urlopu macierzyńskiego niewykorzystanej przez matkę lub z dodatkowego urlopu macierzyńskiego. Czas na wykorzystanie urlopu jest ograniczony Możesz wykorzystać urlop ojcowski w dowolnym czasie, także w okresie urlopu macierzyńskiego albo wychowawczego matki Twojego dziecka. Jest tylko jedno ograniczenie. Urlop ten przysługuje jedynie do ukończenia 12. miesiąca życia przez dziecko. Wiedza i Praktyka 7
URLOP OJCOWSKI Przykład 3 Jeżeli Twoje dziecko urodziło się 16 maja 2013 r., możesz wykorzystać urlop ojcowski do 15 maja 2014 r. włącznie. Jakie są zasady udzielania urlopu ojcowskiego Przepisy nie przewidują dzielenia urlopu ojcowskiego na części. Pamiętaj więc, że możesz go wykorzystać tylko jednorazowo w pełnym wymiarze. Przy udzielaniu urlopu tydzień odpowiada 7 dniom kalendarzowym. Zatem urlop ten może zostać Ci udzielony na kolejne dni kalendarzowe na kolejnych 14 dni kalendarzowych, a za każdy z tych dni przysługuje zasiłek macierzyński. Wniosek o urlop ojcowski składasz pracodawcy w terminie nie krótszym niż 7 dni przed rozpoczęciem korzystania z urlopu. Pamiętaj, że tylko wniosek złożony w takim terminie jest dla pracodawcy wiążący! Jeżeli natomiast pomiędzy złożeniem przez Ciebie wniosku a planowanym terminem rozpoczęcia urlopu będzie mniej niż 7 dni, wówczas pracodawca może odmówić udzielenia urlopu we wnioskowanym przez Ciebie terminie. Twój pracodawca ma jednak prawo udzielić Ci urlopu ojcowskiego również z dnia na dzień (ale nie ma takiego obowiązku). Także zdaniem Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej złożenie przez uprawnionego pracownika wniosku z wyprzedzeniem większym niż 7-dniowe jest dla pracodawcy wiążące. Natomiast złożenie wniosku z wyprzedzeniem krótszym niż 7-dniowe nie wiąże pracodawcy. Nie spowoduje to jednak utraty przez Ciebie prawa do takiego urlopu. Możesz bowiem skorzystać z urlopu ojcowskiego w innym terminie, do czasu ukończenia przez dziecko 12 miesięcy życia. Jeżeli nie dotrzymasz 7-dniowego terminu na złożenie wniosku i nastąpi to na krótko przed ukończeniem przez dziecko 12. miesiąca życia, istnieje ryzyko, że nie skorzystasz z pełnego wymiaru urlopu ojcowskiego. Przykład 4 Synek pana Piotra urodził się 5 stycznia 2014 r. Ojciec złożył wniosek o urlop ojcowski w terminie od 23 kwietnia 2014 r. Urlop ten zakończy się po upływie 14 dni kalendarzowych 6 maja 2014 r. Urlop okolicznościowy tylko dla taty! Jeżeli zostałeś szczęśliwym tatusiem, pamiętaj, że masz prawo do 2 dni urlopu okolicznościowego. Ze zwolnienia tego możesz skorzystać wyłącznie Ty, jako ojciec dziecka, a nie mama, która począwszy od dnia porodu przebywa na urlopie macierzyńskim. Tata nie mieszka z mamą dziecka Prawo do urlopu ojcowskiego przysługuje pracownikowi ojcu wychowującemu dziecko. Nie ma przy tym znaczenia, w jakim stosunku prawnym pozostajesz z mamą dziecka. Nie musicie być małżeństwem ani też razem mieszkać. Poję- WAŻNE 8 Strefa pracownika
Zostałem tatą. Poradnik dla rodziców: urlop ojcowski... cie wychowywania dziecka nie zostało sprecyzowane, a zatem kwestią do oceny pozostaje wywiązywanie się z tego obowiązku. Kontrolowanie, czy wychowujesz dziecko, nie wydaje się możliwe. Gdyby jednak pracodawca na podstawie swojej wiedzy odmówił Ci udzielenia urlopu ojcowskiego, twierdząc, że nie wychowujesz dziecka, wtedy to Ty masz obowiązek udowodnić, że jest inaczej. Urlop dla taty adopcyjnego Urlop ojcowski przysługuje nie tylko ojcu biologicznemu. Jeśli zostałeś tatą adopcyjnym, również masz prawo do urlopu ojcowskiego. Udzielenie urlopu ojcowskiego w takim przypadku jest możliwe dopiero po uprawomocnieniu się postanowienia sądu orzekającego przysposobienie. Jeśli zostałeś tatą adopcyjnym, możesz skorzystać z 2 tygodni urlopu ojcowskiego, nie później jednak niż w ciągu 12 miesięcy od dnia uprawomocnienia się postanowienia orzekającego przysposobienie i nie dłużej niż do ukończenia przez Twoje dziecko 7. roku życia. Jeśli przyjęliście na wychowanie dziecko, wobec którego odroczono obowiązek szkolny, możesz skorzystać z tego urlopu do dnia ukończenia przez dziecko 10. roku życia. Wzór wniosku o udzielenie urlopu ojcowskiego Janusz Nowak menedżer w Dziale Sprzedaży Pani Ewa Kowalska Dyrektor Działu HR ABCD sp. z o.o. Wniosek o urlop ojcowski Warszawa, 6 marca 2014 r. Na podstawie przepisów Kodeksu pracy zwracam się z uprzejmą prośbą o udzielenie mi urlopu ojcowskiego w wymiarze 2 tygodni począwszy od dnia 13 marca br. w związku z wychowywaniem mojego syna Tomasza urodzonego dnia 5 stycznia 2014 r. Zał.: kopia aktu urodzenia dziecka Janusz Nowak Wiedza i Praktyka 9
URLOP TACIERZYŃSKI Urlop tacierzyński to nie jest to samo co urlop ojcowski. Urlop ojcowski przysługuje Ci bez względu na to, czy mama dziecka zrezygnuje z części swojego urlopu, czy też nie. Krótko mówiąc urlop ojcowski jest urlopem niezależnym od urlopu macierzyńskiego. Inaczej jest w przypadku urlopu tacierzyńskiego. To potoczne określenie tej części urlopu macierzyńskiego, z której możesz skorzystać, jeśli nie skorzysta z niego mama dziecka. Dzieje się to: w razie rezygnacji z części urlopu macierzyńskiego, który przysługuje matce dziecka, w sytuacji gdy mama dziecka nie może korzystać z urlopu macierzyńskiego (np. w związku ze swoją chorobą), w przypadku śmierci mamy Twojego dziecka w czasie urlopu macierzyńskiego w takim przypadku przysługuje Ci prawo do niewykorzystanej części tego urlopu. Warunkiem nabycia przez Ciebie prawa do urlopu tacierzyńskiego jest wcześniejsze rozpoczęcie (a w 2 pierwszych przypadkach także wykorzystanie określonej, minimalnej części) tego urlopu przez mamę Twojego dziecka. Dlatego też, jeżeli mama dziecka nie pracuje i nie ma prawa do urlopu macierzyńskiego, wtedy Ty nie możesz skorzystać choćby z części tego urlopu. Mama dziecka rezygnuje z urlopu Mama Twojego dziecka, po wykorzystaniu po porodzie co najmniej 14 tygodni urlopu macierzyńskiego, ma prawo zrezygnować z pozostałej części tego urlopu. Niemniej jednak warunkiem rezygnacji z pozostałej części urlopu macierzyńskiego jest możliwość przejęcia go przez Ciebie, na Twój pisemny wnio- 10 Strefa pracownika