Politechnika Wrocławska Wydział Architektury Kierunek studiów: Gospodarka Przestrzenna Specjalność: Planowanie Przestrzenne Praca dyplomowa OPTYMALIZACJA STRUKTURY OBSZARU DRAWSKO POMORSKIE SZCZECINEK W ZAKRESIE TURYSTYKI STRUCTURE OPTIMIZATION OF DRAWSKO POMORSKIE SZCZECINEK AREA IN TOURISTIC FIELD Anna Pytlarz Promotor: dr inŝ. Magdalena Mlek Słowa kluczowe turystyka model pośrednich moŝliwości optymalizacja struktury zagospodarowania Streszczenie: W pracy przedstawiono moŝliwości turystycznego rozwoju obszaru, połoŝonego pomiędzy miastami: Drawsko Pomorskie i Szczecinek, opierając się na zasadzie strefowania funkcjonalnego i tworzenia zhierarchizowanych ośrodków specjalistycznym. Do zastosowanych metod badawczych naleŝy: analiza atrakcyjności turystycznej rejonu i jego otoczenia, dostępności komunikacyjnej do obiektów bazy turystycznej i paraturystycznej oraz ocena wyników symulacji, opartych na modelu pośrednich moŝliwości. Abstract: This thesis presents possibilities of touristic area development, situated between cities: Drawsko Pomorskie and Szczecinek, based on principle of functional zoning and creating centers of different hierarchy and specialization. Methods of applied studies include: touristic region and its surroundings attractiveness analysis, analysis of communication availability of touristic objects and estimation of results of allocation modeling. Wrocław, 2008 r.
SPIS TREŚCI 1. WSTĘP...4 1.1. Cel i zakres pracy...4 1.2. Metodologia badań...6 2. ANALIZA REGIONALNA DELIMITACJA OBSZARU OPRACOWANIA...7 2.1. Wprowadzenie...7 2.2. Problem turystyki w dokumentach planistycznych...9 2.2.1. Wprowadzenie...9 2.2.2. Poziom krajowy...10 2.2.2.1. Koncepcja polityki przestrzennego zagospodarowania kraju...10 2.2.2.2. Strategia rozwoju kraju 2007 2015...13 2.2.2.3. Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia 2007 2013...15 2.2.2.4. Strategia rozwoju turystyki 2007 2013...16 2.2.2.5. Zagadnienia rozwoju turystyki w dokumentach poziomu krajowego podsumowanie...17 2.2.3. Poziom regionalny strategie rozwoju województw...18 2.2.4. Poziom regionalny przegląd opracowań wojewódzkich...22 2.2.3.1. Województwo zachodniopomorskie...23 2.2.3.2. Województwo pomorskie...25 2.2.3.3. Województwo lubuskie...27 2.2.3.4. Województwo wielkopolskie...29 2.2.3.5. Województwo kujawsko pomorskie...30 2.2.3.6. Opracowania regionalne podsumowanie...32 2.3. Analiza potencjału terenu...34 2.3.1 Analiza atrakcyjności naturalnej...34 2.3.2. Analiza atrakcyjności zagospodarowania turystycznego...35 2.3.3. Analiza atrakcyjności kulturowo cywilizacyjnej...39 2.3.4. Podsumowanie...41 3. UWARUNKOWANIA ROZWOJU OBSZARU DRAWSKO POMORSKIE SZCZECINEK...42 3.1. Charakterystyka...42 3.1.1. PołoŜenie...42 3.1.2. Komunikacja...43 3.1.3. Walory przyrodnicze...45 3.1.4. Walory antropogeniczne...51 3.1.5. Baza towarzysząca...56 3.1.6. Baza gastronomiczna...59 3.1.7. Baza noclegowa...60 3.1.8. Ruch turystyczny...61 3.2. Ocena atrakcyjności obszaru dla określonych typów turystyki...63 3.2.1. Typy klienta...64 3.3. Podsumowanie...68 4. MODELOWANIA PRZESUNIĘCIE CELÓW...69 4.1. Wprowadzenie...69 4.2. Model przesunięcie celów z procedurą pułapu dolnego i górnego celów...69 4.3. Opis przyjętych parametrów modelowych...71 4.3.1. Obszar modelowania...71 4.3.2. Początkowe rozmieszczenia źródeł i celów...72 4.3.2.1. Wielkości mas źródłowych i celowych...72 4.3.2.2. Rozmieszczenia mas w rejonach otoczenia...73 2
4.3.2.3. Typy rozmieszczeń mas w rejonach obszaru opracowania...75 4.3.3. Warianty sieci...77 4.3.4. Parametr selektywności...80 4.3.5. Mechanizm pułapów górnego i dolnego wielkości rejonów...80 4.3.6. Schemat wariantów modelowań...81 4.4. Modelowania na sieci bez uwzględnienia ruchu tranzytowego wyniki...83 4.4.1. Sieć istniejąca...83 4.4.2. Sieć projektowana (wariant 1 i 2)...83 Wprowadzone obwodnice miały z jednej strony przesunąć środek cięŝkości ruchu...83 4.4.3. Sieć projektowana (wariant 3)...84 4.4.4. Podsumowanie...85 4.5. Modelowania na sieci z uwzględnieniem ruchu tranzytowego wyniki...87 4.5.1. Sieć istniejąca...87 4.5.2. Sieć projektowana (wariant 1)...87 4.5.3. Sieć projektowana (wariant 2)...87 4.5.4. Sieć projektowana (wariant 3)...88 4.5.5. Podsumowanie...88 4.6. ObciąŜenia - wyniki...90 4.6.1. ObciąŜenia na sieci bez uwzględnienia ruchu tranzytowego...90 4.6.1.1. Sieć istniejąca...90 4.6.1.2. Sieć projektowana (wariant 1 i 2)...90 4.6.1.3. Sieć projektowana (wariant 3)...90 4.6.2. ObciąŜenia na sieci z uwzględnieniem ruchu tranzytowego...91 4.6.2.1. Sieć istniejąca...91 4.6.2.2. Sieć projektowana (wariant 1 i 2)...91 4.6.2.3. Sieć projektowana (wariant 3)...92 4.6.3. Podsumowanie...92 4.7. Podsumowanie...92 5. ANALIZA KLIENTA I KONKURENCJI OBSZARU DRAWSKO POMORSKIE SZCZECINEK...94 5.1. Analiza klienta...94 5.2. Analiza konkurencji...100 5.3. Podsumowanie...103 6. WYTYCZNE PROJEKTOWE...104 6.1. Wprowadzenie...104 6.2. Centra turystyczne...104 6.3. System powiązań...107 6.4. Strefy intensywności rozwoju turystyki...109 6.5. Szczegółowe strefy rozwoju turystyki...112 6.5.1. Strefa rozwoju turystyki wypoczynkowej...114 6.5.2. Strefa rozwoju turystyki kulturowej...114 6.5.3. Strefa rozwoju turystyki aktywnej i specjalistycznej...115 6.6. Podsumowanie...118 7. ZAKOŃCZENIE...120 SPIS MATERIAŁÓW...122 SPIS RYSUNKÓW...126 SPIS TABEL...127 SPIS SCHEMATÓW...127 SPIS ZAŁĄCZNIKÓW...127 3
1. WSTĘP 1.1. Cel i zakres pracy W dobie rozwoju informatyzacji i wzrastającego tempa Ŝycia znaczenia nabiera wypoczynek. Istnieje wiele sposobów na oderwanie się od codziennych obowiązków. Dla jednych będzie to spędzanie czasu we własnym mieszkaniu, dla innych wędrówki po terenach pozbawionych oznak wpływu człowieka, czy w końcu uczestnictwo w róŝnego typu imprezach. W tym kontekście bezprecedensową rolę pełni turystyka. Pojęcie turystyki moŝna charakteryzować w róŝny sposób. Pierwotnie oznaczała ona podróŝ kończącą się powrotem do punktu wyjścia, wędrówkę krajoznawczą o charakterze elitarnym [Gołembski 2002, Kompendium..., s. 19]. Dziś turystyka obejmuje większy zakres zjawisk, przy czym korzystać z niej moŝe kaŝdy, bez względu na pochodzenie i status. Alejziak definiuje turystykę jako ogół zjawisk związanych z podróŝą i pobytem osób przebywającym czasowo i dobrowolnie poza swoim codziennym środowiskiem, w tym zwłaszcza ekonomiczne i społeczne interakcje zachodzące pomiędzy organizatorami turystyki, bezpośrednimi usługodawcami, miejscową ludnością oraz samymi turystami, o ile celem ich wyjazdów nie jest działalność zarobkowa wynagradzana w odwiedzanej miejscowości. [Alejziak, s. 29] RóŜne są takŝe podejścia do turystyki. Przytoczone zostaną trzy aspekty, szczególnie waŝne dla potrzeb kształtowania rozwoju turystycznego regionów: gospodarczy, ekonomiczny oraz psychologiczny. Pierwsze podejście określa turystykę jako zjawisko ekonomiczne, przejawiające się w gospodarczej działalności, mającej na celu przygotowanie regionu recepcji ruchu turystycznego do przyjęcia turystów oraz tworzenie źródeł dochodów sfery obsługi. [Gołembski 2002, Kompendium..., s. 21] Turystyka stanowi jedną z pręŝnie rozwijających się dziedzin gospodarki, wpływa na powstawanie nie tylko nowych usług turystycznych, ale takŝe przyczynia się do rozwoju dziedzin z nią związanymi. Drugi aspekt turystyki odnosi się do jej znaczenia w kształtowaniu przestrzeni. Aby umoŝliwić turyście korzystanie z walorów turystycznych, powstaje róŝnego rodzaju infrastruktura: komunikacyjna, noclegowa, Ŝywieniowa, która przyczynia się do zmian negatywnych lub pozytywnych w środowisku przyrodniczym i kulturowym, dlatego waŝne jest umiejętne planowanie zagospodarowania regionów turystycznych. [Gołembski 2002, Kompendium..., s. 21] 4
Turystyka ujmowana jest równieŝ jako zjawisko psychologiczne. W tym kontekście słuŝy zaspokojenie potrzeb jednostek, które mają moŝliwość wyboru celu podróŝy. [Alejziak 1999, s. 17] Spełnienie tych funkcji nie jest jednak proste. Kreowanie przestrzeni turystycznych nie powinno mieć charakteru punktowego, lecz odnosić się do większych obszarów. Jedną z metod, słuŝących sprostaniu powyŝszym wyzwaniom, jest tworzenie planu optymalizacji struktury regionów w zakresie turystyki. Szczegółowej analizie poddano obszar pojezierzy województwa zachodniopomorskiego, rozciągający się wzdłuŝ drogi krajowej nr 20 pomiędzy miastami Drawsko Pomorskie Szczecinek, wytypowany wcześniej z większego otoczenia. Nadrzędnym celem pracy była próba wykreowania regionu turystycznego, zgodnie z istniejącym w nim potencjałem, aby zapewnić turystom róŝne formy spędzania czasu. Istotne było równieŝ znalezienie odpowiedzi na pytania: po pierwsze jakimi metodami poszukiwać terenów właściwych dla rozwoju turystyki i po drugie w jaki sposób kształtować strukturę turystyczną danego obszaru, aby odpowiadała zmieniającym się tendencjom na rynku. Wybór tematu pracy nie jest przypadkowy. Poza osobistymi zainteresowaniami, kierowano się istotą problematyki związanej z poprawą funkcjonowania obszarów poza aglomeracjami i duŝymi miastami. Często zdarza się, Ŝe tkanka małych miast i wsi tworzona jest w sposób chaotyczny, a nowe funkcje turystyczne wprowadzane bez zachowania reguł ładu przestrzennego. Nie sposób równieŝ pominąć współczesnych cech turystyki, określanej jako turystyka łagodna. Podkreśla się tu rolę trzech aktywności: rozrywki, podniecenia oraz kształcenia, rozumianych jako chęć aktywnego spędzenia czasu, przeŝycia niezapomnianych chwil w środowisku z tradycjami. [Alejziak 1999, s. 212] Znaczenie mają tu równieŝ takie czynniki, jak: proces starzenia się społeczeństwa, dominujący model rodziny (rodzice z jednym dzieckiem), czy wzrost świadomości ekologicznej i potrzeba zdrowego trybu Ŝycia. [Alejziak 1999, s. 208] Poza tym nie istnieją niezmienne zasady planowania rozwoju turystycznego regionów, poniewaŝ kaŝdy posiada właściwe sobie cechy. Dlatego naleŝy uwzględnić uwarunkowania społeczne i przyrodnicze danego rejonu. Praca składa się z siedmiu rozdziałów, w tym wstępu i rozwinięcia, przy czym zasadnicza część pracy rozpoczyna się w rozdziale drugim, w którym przedstawiono analizę północno zachodniej części Polski w kontekście turystycznym. Zespolone tu są róŝne podejścia, 5
skierowane na wyszukiwanie obszaru, posiadającego najdogodniejsze warunki dla rozwoju funkcji turystycznych, od analizy dokumentów planistycznych, powstających na róŝnych szczeblach administracji państwowej po analizę danych statystycznych, dotyczących najistotniejszych uwarunkowań regionu i jednocześnie mających związek z turystyką. Rozdział kończy się wyborem obszaru, przeznaczonego do szczegółowych badań. Kolejny rozdział zawiera charakterystykę zdefiniowanego rejonu, jego uwarunkowania przyrodnicze, antropogeniczne, a takŝe charakterystykę bazy turystycznej. Istotnym elementem tej części opracowania są równieŝ analizy dostępności z sieci komunikacyjnej do róŝnych obiektów bazy turystycznej, z uwzględnieniem potrzeb wyznaczonych grup turystów. Czwarty rozdział stanowi wstęp do właściwych rozwiązań projektowych. Zawiera omówienie wariantów symulacji, wyznaczenie miejsc koncentracji atrakcji i dróg o największym obciąŝeniu ruchem turystycznym. W opracowaniu przeprowadzono takŝe analizę klienta i konkurencji, słuŝącej rozpoznaniu najwłaściwszych płaszczyzn rozwoju turystyki, takŝe w odniesieniu do większego otoczenia. Ostatnią część pracy kończy rozdział projektowy, w którym poprzez zestawienie wyników z poprzednich etapów pracy, zaproponowano rozwiązania, słuŝące turystycznemu rozwojowi obszaru poprzez wyznaczenie centrów i stref oddziaływań róŝnych typów turystyki, przy uwzględnieniu chłonności terenu. 1.2. Metodologia badań W celu uzyskania pełnego obrazu zjawisk turystycznych posłuŝono się kilkoma metodami badawczymi. Dla rozpoznania istniejącego zagospodarowania turystycznego i planowanych przedsięwzięć regionalnych przeprowadzono analizę porównawczą dokumentów strategicznych, koncepcji i planów, danych statystycznych oraz wyników analiz dostępności obiektów z róŝnego typu komunikacji. Do wizualizacji danych przestrzennych i statystycznych oraz do wyznaczenia oceny atrakcyjności obszaru metodą analizy dostępności do róŝnych typów zagospodarowania, wykorzystano aplikację ArcMap, wchodzącą w skład oprogramowania ArcGIS 9.2. Dodatkowo, wykorzystując aplikację ArcView GIS Version 3.1 przeprowadzono szereg modelowań przesunięć celów, słuŝących ocenie atrakcyjności ośrodków turystycznych oraz określono obciąŝenia ruchu. 6
SPIS MATERIAŁÓW Literatura 1. ALEJZIAK, W. 1999. Turystyka w obliczu wyzwań XXI wieku, Kraków: F.H U. Albis. 2. BŁASZKOWSKA, B., SĘKOWSKA, K. 2006. Pojezierza Południowobałtyckie. [Online]. Dostępne na: http://przyroda.polska.pl/regiony/pojezierza_pd/o_regionie,o_regionie,id,133288.htm 3. BORÓWKA, R., FRIEDRICH, S., HEESE, T., JASNOWSKA, H., KOCHANOWSKA, R., OPĘCHOWSKI, M., STANECKA, E., ZYSKA, W. 2002. Przyroda Pomorza Zachodniego. Szczecin: OFICYNA IN PLUS. 4. GOŁEMBSKI, G. (red.) 2002. Kompendium wiedzy o turystyce, Warszawa Poznań: Wydawnictwo Naukowe PWN. 5. GOŁEMBSKI, G. 2002. Metody stymulowania rozwoju turystyki w ujęciu przestrzennym. Poznań: Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Poznaniu. 6. GROMADZKA, J., GROMADZKI, M. 2005. NATURA 2000. Dyrektywa Ptasia załoŝenia, realizacja, perspektywy [Online]. Dostępne na: http://www.wigry.win.pl/natura2000/n2000_dp.htm 7. MAKOMASKA-JUCHIEWICZ, M., PERZANOWSKA, J. 2006. Ogólne zalecenia dla ochrony typów siedlisk oraz gatunków zwierząt (poza ptakami) i roślin wymienionych w załącznikach I i II Dyrektywy Siedliskowej, przewidywane na terenach Specjalnych Obszarów Ochrony sieci Natura 2000 w Polsce [Online]. Dostępne na: http://natura2000.mos.gov.pl/natura2000/pl/dokumenty/zalecenia.pdf [listopad 2007]. 8. MEYER, B., 2004. Turystyka jako ekonomiczny czynnik kształtowania przestrzeni. Szczecin: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego. 9. LITEWSKI, T., MIKOŁOWSKI, B., WYRZYKOWKI, J. 2002. Geografia turystyki Polski. Warszawa: Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne. 10. RUMIŃSKI, M., 2002. Pojezierze zachodniopomorskie. Przewodnik. Białystok: Agencja TD Wydawnictwo Turystyczne. 11. ŚWIRKO, A., ŚWIRKO, M. 2006. Informator Turystyczny. Pałace, dwory i zamki w dorzeczu Parsęty. [Online]. Dostępne na: http://www.parseta.org.pl/index.php?objectid=4 [19 października 2007]. 12. ZIPSER, T., SŁAWSKI, J. 1988. Modele procesów urbanizacji: teoria i jej wykorzystanie w praktyce planowania. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne. 122
Źródła 1. Generalny pomiar ruchu 2005. Synteza wyników [Online]. Dostępne na: www.siskom.waw.pl/nauka-gpr.htm 2. Główna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad [Online]. Dostępne na: www.gddkia.gov.pl [październik 2006]. 3. Główny Urząd Statystyczny [Online]. Dostępne na: www.stat.gov.pl. 4. Gmina Borne Sulinowoo [Online]. Dostępne na: www.bornesulinowo.pl 5. Gmina Czaplinek [Online]. Dostępne na: http://wrota.czaplinek.pl 6. Gmina Drawsko Pomorskie [Online]. Dostępne na: www.inter.media.pl [listopad 2007]. 7. Gmina Szczecinek [Online]. Dostępne na: www.szczecinek.pl [ listopad 2007]. 8. Gmina Złocieniec [Online]. Dostępne na: www.zlocieniec.pl 9. Obszary Natura 2000 [Online]. Dostępne na: http://natura2000.mos.gov.pl/natura2000/pl [listopad 2007]. 10. Polski Związek Wędkarski [Online]. Dostępne na: www.pzw.org.pl [grudzień 2007]. 11. Wikipedia [Online]. Dostępne na: www.wikipedia.org [październik grudzień 2007]. 12. Via Baltica [Online]. Dostępne na: www.viabaltica.scottwilson.com.pl [październik 2006]. 13. Zamek Drahim [Online]. Dostępne na: www.drahim.pl 123
Dokumenty planistyczne 1. Koncepcja polityki przestrzennego zagospodarowania kraju. Warszawa 2001. [Online]. Dostępne na: http://isip.sejm.gov.pl/servlet/search?todo=open&id=wmp20010260432 [październik 2007]. 2. Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia 2007 2013. Warszawa 2006. [Online]. Dostępne na: http://www.mrr.gov.pl/nr/rdonlyres/6ddf4f9b-c718-490a-9aba0e5034727160/34 543/POIS_PORM_010806r3.pdf 3. Plan zagospodarowania przestrzennego województwa kujawsko pomorskiego. Włocławek 2003. [Online]. Dostępne na: http://www.kujawsko pomorskie.pl/files/roz_reg/planowanie/plan/plan.pdf [październik 2007]. 4. Plan zagospodarowania przestrzennego województwa lubuskiego. Zielona Góra 2002. [Online]. Dostępne na: http://www.lubuskie.pl/pl/main/strategia.php?show=5 5. Plan zagospodarowania przestrzennego województwa pomorskiego. Gdańsk 2002. [Online]. Dostępne na: http://www.woj-pomorskie.pl/pages/lang/pl/article/wazne,plan_zg.html [październik 2007]. 6. Plan zagospodarowania województwa wielkopolskiego. Poznań 2000. Dostępne na: http://www.wbpp.poznan.pl/wbpp/kierpolprzestrz/wprowadzenie.htm 7. Plan zagospodarowania przestrzennego województwa zachodniopomorskiego. Szczecin 2002. [Online]. Dostępne na: http://www.bip.um-zachodniopomorskie.pl/index.php?wiad=461 8. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 13 lutego 2007roku. Zmieniające rozporządzenie w sprawie sieci autostrad i dróg ekspresowych, (Dz. U. 2007 Nr 35 poz. 220) [Online]. Dostępne na: http://www.nowedrogi.pl/index.php?option=content&task=view&id=324&itemid=91 9. Strategia rozwoju kraju 2007 2015. Warszawa 2006. [Online]. Dostępne na: http://www.mrr.gov.pl/srk 10. Strategii rozwoju turystyki na lata 2007 2013. Warszawa 2007. [Online]. Dostępne na: http://www.mg.gov.pl/turystyka/strategie_wspolpraca_programy+pomocowe/programy+strategiczne+i+opracowania/strategia+rozwoju+turystyki.htm 11. Strategia rozwoju województwa do roku 2020. Szczecin 2005. [Online]. Dostępne na: http://www.bip.um-zachodniopomorskie.pl/index.php?wiad=461 [listopad 2007]. 124
12. Strategia rozwoju województwa do roku 2020. Poznań 2005. [Online]. Dostępne na: http://www.wielkopolska.mw.gov.pl/files/att2090.pdf 13. Strategia rozwoju województwa lubuskiego. Aktualizacja z horyzontem czasowym do 2020 roku. Zielona Góra 2005. [Online]. Dostępne na: http://www.lubuskie.pl/pl/download/aneksy.zip 14. Strategia rozwoju województwa pomorskiego. Gdańsk 2005. [Online]. Dostępne na: http://www.woj-pomorskie.pl/pages/lang/pl/article/wazne,strategia_zal.html 15. Strategia rozwoju turystyki województwa zachodniopomorskiego do roku 2015. Warszawa Szczecin Koszalin 2005/2006. [Online]. Dostępne na: http://www.bip.um zachodniopomorskie.pl/prawo.php?wiad=4013 16. Strategia rozwoju turystyki w województwie kujawsko pomorskim. Włocławek 2004 [Online]. Dostępne na: http://www.kujawsko-pomorskie.pl/files/sport_turystyka/strategia/strategia_text.pdf 17. Strategia rozwoju turystyki w województwie lubuskim na lata 2006 2013. Zielona Góra Warszawa 2005. [Online]. Dostępne na: http://www.lubuskie.pl/pl/main/region.php?show=4 18. Strategia rozwoju turystyki w województwie pomorskim na lata 2004 2013. Gdańsk 2004. [Online]. Dostępne na: http://www.woj-pomorskie.pl/downloads/st_pl_v5.pdf 19. Strategia rozwoju turystyki w województwie wielkopolskim. Poznań 2007. [Online]. Dostępne na: http://www.wielkopolska.mw.gov.pl/files/att2623.pdf [październik 2006]. 20. Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Borne Sulinowo. Zmiana studium dla obszaru w granicach administracyjnych miasta. Borne Sulinowo 2006. [Online]. Dostępne na: http://umig.bornesulinowo.ibip.pl/public/ [grudzień 2007]. 21. Uwarunkowaniach i kierunkach rozwoju turystyki w województwie pomorskim. Gdańsk 2004. [Online]. Dostępne na: http://www.woj-pomorskie.pl/pages/lang/pl/article/wojewodztwo_pomorskie, turystyka.html 125