MINISTERSTWO GOSPODARKI I PRACY Departament Przedsibiorczoci ANALIZA WARUNKÓW FUNKCJONOWANIA SEKTORA USŁUG DLA PRZEDSIBIORCZOCI Warszawa, maj 2005
SPIS TRECI strona Wprowadzenie 3 Rozdział I. Usługi okołobiznesowe w Polsce strona podaowa 5 1.1. Przedsibiorstwa i pracujcy w usługach okołobiznesowcyh w Polsce 5 1.2. Przychody, koszty uzyskania przychodu i dochody 14 1.3. Majtek trwały 20 1.4. Nakłady inwestycyjne 22 1.5. Ocena stanu sektora usług okołobiznesowych oraz warunków funkcjonowania 25 firm wiadczcych te usługi w wietle bada IRWiK Rozdział II. Popyt na usługi okołobiznesowe w Polsce 29 2.1. Pilotaowe badanie usług dla przedsibiorczoci 29 2.2. Charakterystyka badanych przedsibiorstw 30 2.3. Badanie przedsibiorstw według wielkoci zatrudnienia oraz obrotu netto 34 2.4. Nabywanie usług dla przedsibiorczoci 35 2.5. Bariery wystpujce podczas nabywania usług okołobiznesowych 40 2.6.Ocena wpływu zniesienia lub ograniczenia barier w handlu usługami 47 okołobiznesowymi na działalno przedsibiorstw Rozdział III. Wpływ usług okołobiznesowych na gospodark 51 3.1. Ujcie makroekonomiczne 51 3.2. Ujcie mikroekonomiczne 53 3.3. Uwarunkowania i zasady korzystania przez firmy z usług okołobiznesowych 58 Rozdział IV. Perspektywy rozwoju usług okołobiznesowych w Polsce 62 4.1. Czynniki sprzyjajce rozwojowi usług okołobiznesowych 62 4.2. Zagroenia rozwoju usług okołobiznesowych 64 4.3. Czynniki warunkujce rozwój usług dla przedsibiorczoci w skali 67 mikroekonomicznej Rozdział V. Podsumowanie 71 2
WPROWADZENIE Zachodzce w procesie integracji europejskiej zmiany w polskiej gospodarce spowodowały dynamiczny rozwój usług dla przedsibiorczoci, zwanych te usługami okołobiznesowymi. S to usługi wiadczone przez wyspecjalizowane firmy na rzecz innych przedsibiorstw, takie jak: usługi informatyczne, rachunkowo-ksigowe, doradztwo prawne, usługi reklamowe, ochroniarskie, porzdkowe, usługi zwizane z porednictwem pracy oraz wynajmem i konserwacj maszyn i urzdze biurowych. Wzrost popytu na usługi okołobiznesowe jest wynikiem rozwoju przedsibiorczoci. Zwikszenie liczby przedsibiorstw wywołało rosnce zapotrzebowanie na usługi zwizane z ich obsług. Usługi dla przedsibiorczoci - nieznane lub mało dostpne w poprzednim okresie - rozwijaj si take ze wzgldu na stosowanie nowych jakociowo metod prowadzenia działalnoci gospodarczej. Korzystanie z usług okołobiznesowych zwiksza efektywno przedsibiorstwa, pozwala na obnienie kosztów prowadzenia firmy i przyczynia si do poprawy konkurencyjnoci. Rynek usług dla przedsibiorczoci w Polsce jest słabo rozpoznany. Kierujc si potrzeb pozyskania informacji o poziomie popytu i warunkach korzystania z tego rodzaju usług, w Ministerstwie Gospodarki i Pracy przeprowadzono pilotaowe badanie ankietowe przedsibiorstw nabywajcych usługi dla biznesu. Ankieta została skierowana do przedsibiorstw zarejestrowanych w sekcji D Przetwórstwo Przemysłowe. Interpretacj wyników badania zawarto w opracowaniu Warunki funkcjonowania sektora usług dla przedsibiorstw 1. W celu przedstawienia kompleksowej oceny sytuacji na rynku tych usług, niezbdne były take dane statystyczne i wyniki bada dotyczce ich poday, zebrane w ekspertyzie Ocena roli usług okołobiznesowych w gospodarce i perspektywy ich rozwoju 2. Niniejsza analiza jest wynikiem kompilacji dwóch wyej wymienionych prac. Celem opracowania jest przedstawienie sytuacji wystpujcej na rynku usług dla przedsibiorczoci zarówno od strony poday jak i popytu, a take charakterystyka i ocena warunków funkcjonowania tych usług w Polsce. Szczególn uwag zwrócono na bariery ograniczajce rozwój usług dla biznesu oraz moliwoci ich przezwyciania. W rozdziale pierwszym scharakteryzowano wybrane elementy rynku usług okołobiznesowych od strony podaowej (potencjał sektora) w latach 2000-2002. Przybliono: 1 J. Chmiel, Z. Bieko, J. Szafraski, J. Urlich Warunki funkcjonowania sektora usług dla przedsibiorstw, Centrum Informacji Społeczno-Gospodarczej MGiP, Warszawa, listopad 2004 r. 2 A. Dbrowska, L. Kuczewska, A. Masłowski, Ocena roli usług okołobiznesowych w gospodarce i perspektywy ich rozwoju, Instytut Rynku Wewntrznego i Konsumpcji, Warszawa, grudzie 2004 r. 3
liczb przedsibiorstw, liczb pracujcych, warto przychodów z działalnoci operacyjnej oraz koszty uzyskania przychodów, warto majtku trwałego i nakłady inwestycyjne. Mimo relatywnie krótkiego okresu objtego ocen, mona scharakteryzowa pewne zjawiska i procesy. Drugi rozdział opisuje przedsibiorstwa nabywajce usługi okołobiznesowe na rynku polskim. Przedstawiona charakterystyka zawiera analiz przedsibiorstw m.in. według wielkoci zatrudnienia, obrotu netto, a take analiz barier wystpujcych podczas nabywania usług. W rozdziale trzecim okrelono wpływ usług dla przedsibiorczoci na rozwój gospodarki jako całoci oraz ich znaczenie dla poszczególnych przedsibiorstw. Zidentyfikowano take uwarunkowania i zasady korzystania z tych usług. Rozdział czwarty zawiera charakterystyk czynników zarówno sprzyjajcych, jak i ograniczajcych rozwój usług okołobiznesowych. Zaprezentowano j w skali mikro- i makroekonomicznej. Rozdział pity stanowi podsumowanie bada. Dynamiczne zmiany zachodzce w obszarze usług okołobiznesowych oraz ich istotna rola dla rozwoju gospodarki wskazuj na potrzeb dalszej uwanej analizy i oceny tego sektora. 4
Rozdział I. POZIOM ROZWOJU I STRUKTURA USŁUG OKOŁOBIZNESOWYCH W POLSCE strona podaowa 1.1. Przedsibiorstwa i pracujcy w usługach okołobiznesowych w Polsce W miar rozwoju przedsibiorczoci w Polsce wzrasta zainteresowanie usługami okołobiznesowymi, które mog odegra istotn rol, w wielokierunkowym wspomaganiu szczególnie mikro, małych i rednich przedsibiorstw. Ogólnie ujmujc, liczba przedsibiorstw zarejestrowanych w operacie REGON, sklasyfikowanych w sekcji K (obsługa nieruchomoci, firm, nauka) wynosiła w 2002 roku 527.762 jednostek, w tym due firmy stanowiły niewielki odsetek 0,09% tabela 1.1. Tabela 1.1. Przedsibiorstwa przynalece do sekcji K zarejestrowane w systemie REGON według form własnoci w 2000 i 2002 roku. Wyszczególnienie W operacie REGON K- Obsługa nieruchomoci, firm i nauka 2000 2002 Sektor publiczny 2000 2002 Sektor prywatny 2000 2002 Przedsibiorstwa aktywne K- Obsługa nieruchomoci, firm i nauka 2000 2002 Sektor publiczny 2000 2002 Sektor prywatny 2000 2002 Ogółem 426.205 527.762 31.178 50.601 395.027 477.161 236.730 266.433 691 625 236.039 265.808 z tego przedsibiorstwa zatrudniajce do 49 osób z tego 50-249 do 9 10-49 osób osób Razem 0-49 423.505 524.108 29.975 48.835 393.530 475.273 234.990 264.738 285 283 234.705 264.255 415.656 512.702 28.922 45.882 386.734 466.820 231.501 261.264 18 14 231.483 261250 7.849 11.406 1.053 2.953 6.796 8.453 3.489 3.474 267 269 3.222 3.005 2.317 3.195 1.006 1.555 1.311 1.640 1.455 1.402 305 259 1.150 1.143 Powyej 249 osób 383 459 197 211 186 248 285 293 101 83 184 210 ródło: Raport o stanie sektora małych i rednich przedsibiorstw w Polsce w latach 2000-2001, PARP, Warszawa 2002 oraz Raport o stanie sektora małych i rednich przedsibiorstw w Polsce w latach 2002-2003. PARP, Warszawa 2004. 5
zaliczamy: Niniejsze opracowanie koncentruje si na usługach okołobiznesowych, do których 71.1 i 71.2 Wynajem samochodów osobowych. Wynajem pozostałych rodków transportu; 71.3 Wynajem maszyn i urzdze; 71.4 Wypoyczanie artykułów uytku osobistego domowego; 72.1 Doradztwo w zakresie sprztu komputerowego; 72.2 Działalno w zakresie oprogramowania; 72.3 Przetwarzanie danych; 72.4 Działalno zwizana z bazami danych; 72.5 Konserwacja i naprawa maszyn biurowych, ksigujcych i liczcych; 72.6 Pozostała działalno zwizana z informatyk; 74.1 Działalno prawnicza, rachunkowo-ksigowa, doradztwo, zarzdzanie holdingami; 74.4 Reklama; 74.5 Działalno zwizana z porednictwem pracy; 74.6 Działalno dochodzeniowo-detektywistyczna i ochroniarska; 74.7 Sprztanie i czyszczenie obiektów; 74.8 Pozostała działalno komercyjna. Charakterystyka przedsibiorstw i pracujcych w wybranych rodzajach usług okołobiznesowych dotyczy lat 2000 i 2002, co jest spowodowane ograniczeniami w dostpie do danych statystycznych. We wszystkich grupach usług dla przedsibiorczoci - bdcych przedmiotem analizy i oceny w niniejszym opracowaniu w roku 2000 działało łcznie 172.478 przedsibiorstw, za liczba pracujcych wynosiła 545.587 osób. W 2002 roku liczba przedsibiorstw wzrosła o 25.739 (do 198.217 firm), za pracujcych o 82.159 (do 575.336 osób). Liczb i struktur przedsibiorstw oraz pracujcych w 2000 r. 2002 roku zaprezentowano w poniszej tabeli 1.2. W latach 2000-2002 najwicej przedsibiorstw przybyło w grupach: Działalno zwizana z porednictwem pracy (74.5) 10.744 jednostek, Działalno prawnicza, rachunkowo-ksigowa, doradztwo, zarzdzanie holdingami (74.1) 7.068 jednostek, Reklama (74.4) 1.541 jednostek, Pozostała działalno komercyjna (74.8) 1.498 jednostek, Sprztanie i czyszczenie obiektów (74.7) 1.457 jednostek. W powyszych grupach zatrudnienie wzrosło odpowiednio: 14.742 osoby, 16.745 osób, 3.7444 osoby, 11.016 osób i 8.638 osób. 6
Tabela 1.2. Liczba przedsibiorstw i liczba pracujcych oraz ich struktury w wybranych grupach usług okołobiznesowych w latach 2000/2002 Liczba przedsibiorstw Rodzaje wiadczonych usług biznesowych zgodnie z Polsk Klasyfikacj Działalnoci 2000 2002 Zmiany (kol.3 kol.2) Struktura przedsibiorstw 2000 2002 Zmiany (kol.6- kol.5) Liczba pracujcych 2000 2002 Zmiany (kol.9 kol.8) Struktura pracujcych 2000 2002 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 71.1 i 71.2 Wynajem samochodów osobowych. Wynajem pozostałych rodków transportu 71.3 Wynajem maszyn i urzdze 71.4 Wypoyczanie artykułów uytku osobistego i domowego 72.1 Doradztwo w zakresie sprztu komputerowego 72.2 Działalno w zakresie oprogramowania 72.3 Przetwarzanie danych 72.4 Działalno zwizana z bazami danych Zmiany (kol.12- kol.11) 750 780 +30 0,4 0,4 0 3915 3469-446 0,8 0,6-0,2 498 564 +65 0,3 0,3 0 2287 2346 +59 0,4 0,4 0 3715 3397-318 2,2 1,7-0,5 6727 6018-709 1,4 1,1-0,3 1683 1951 +288 1,0 1,0 0 3925 4374 +449 0,8 0,8 0 9444 1029 7 +853 5,5 5,2-0,3 31974 34823 +2.849 6,5 6,1-0,4 1686 2591 +905 1,0 1,3 0,3 5798 8421 +2.623 1,2 1,5 0,3 949 1161 +212 0,5 0,6 0,1 1806 2072 +266 0,4 0,3-0,1 7
72.5 Konserwacja i naprawa maszyn biurowych, ksigujcych 4951 5249 +298 2,9 2,6-0,3 8697 9743 +1046 1,8 1,7-0,1 liczcych 72.6 Pozostała działalno zwizana z 2081 3062 +981 1,2 1,5 0,3 4953 6914 +1961 1,0 1,2 0,2 informatyk 74.1 Działalno prawnicza, rachunkowoksigowa; doradztwo; 43735 50803 +7068 25,4 25,6 0,3 99464 116209 +16745 20,2 20,2 0 zarzdzanie holdingami 74.4 Reklama 11600 13141 +1541 6,7 6,6-0,1 26932 30676 +3744 5,5 5,3-0,2 74.5 Działalno zwizana z 7259 18003 +10744 4,2 9,1 4,9 10146 24888 +14742 2,0 4,3 2,3 porednictwem pracy 74.6 Działalno dochodzeniowodetektywistyczna i 2609 2645 +36 1,5 1,3-0,2 113747 132823 +19076 23,0 23,1 0,1 ochroniarska 74.7 Sprztanie i czyszczenie obiektów 11915 13472 +1457 6,9 6,8-0,1 61133 69871 +8638 12,4 12,1-0,3 74.8 Pozostała działalno komercyjna 69603 71101 +1498 40,3 35,9-4,4 111673 122689 +11016 22,6 21,3-1,3 Razem 172478 198217 +25739 100,0 100,0 x 493177 575336 +82159 100,0 100,0 x ródło: Opracowanie Instytutu Rynku Wewntrznego i Konsumpcji na podstawie danych GUS. A. Dbrowska, L. Kuczewska, A. Masłowski, Ocena roli usług okołobiznesowych w gospodarce i perspektywy ich rozwoju, IRWiK, Warszawa, Grudzie 2004r. 8
Zdecydowane zmiany w strukturze przedsibiorstw w latach 2000-2002 dokonały si w nastpujcych grupach usług dla przedsibiorczoci: Działalnoci zwizana z porednictwem pracy (74.5) wzrost o 4,9 punktu procentowego (pp.), Pozostała działalno komercyjna (74.8) spadek o 4,4 pp. W pozostałych rodzajach usług okołobiznesowych zmiany w strukturze przedsibiorstw były nieznaczne i wahały si od -0,5 pp. w grupie: Wypoyczanie artykułów uytku osobistego i domowego (71.4) do +0,3 pp. w grupach: Przetwarzanie danych (72.3), Pozostała działalno zwizana z informatyk (72.6) oraz Działalno prawnicza, rachunkowo-ksigowa; doradztwo; zarzdzanie holdingami (74.1). Dodatnie zmiany w strukturze pracujcych odnotowano w grupach usług: Działalno zwizana z porednictwem pracy (74.5) wzrost o 2,3 pp., Przetwarzanie danych (72.3) wzrost o 0,3 pp., Pozostała działalno zwizana z informatyk (72.6) - wzrost o 0,2 pp., za ujemne: Pozostała działalno komercyjna (74.8) spadek o 1,3 pp., Działalno w zakresie oprogramowania (72.2) spadek o 0,4 pp., Wypoyczanie artykułów uytku osobistego i domowego (71.4) spadek o 0,3 pp., Reklama (74.4) spadek o 0,2 pp.; Sprztanie i czyszczenie obiektów (74.7) spadek o 0,3 pp.; Wypoyczanie artykułów uytku osobistego i domowego (71.4) spadek o 0,3 pp.; Wynajem samochodów osobowych. Wynajem pozostałych rodków transportu (71.1, 71.2) spadek o 0,2 pp.; Konserwacja maszyn i naprawa maszyn biurowych, ksigujcych, liczcych (72.5) spadek o 0,1 pp. Dynamika zmian liczby przedsibiorstw była znacznie zrónicowana w poszczególnych rodzajach usług okołobiznesowych. W grupach Wynajem samochodów osobowych. Wynajem pozostałych rodków transportu (71.1 i 71.2), Wynajem maszyn i urzdze (71.3), Wypoyczanie artykułów uytku osobistego i domowego (71.4), w 2000 r. nastpił znaczny wzrost liczby firm, za w 2002 r. jej spadek. W usługach Działalno dochodzeniowodetektywistyczna i ochroniarska (74.6) i Pozostała działalno komercyjna (74.8) sytuacja była odwrotna. Wzrost w obu latach dokonał si w grupach: Przetwarzanie danych (72.3), 9
Pozostała działalno zwizana z informatyk (72.6) oraz Działalno zwizana z porednictwem pracy (74.5). Ujemne zmiany w liczbie pracujcych w latach 2000-2002 były udziałem usług: Wynajem samochodów osobowych. Wynajem pozostałych rodków transportu (71.1, 71.2). Znaczn dynamik wzrostu liczby pracujcych odnotowano w usługach: Działalno dochodzeniowo-detektywistyczna i ochroniarska (74.6), Działalno prawnicza, rachunkowo-ksigowa; doradztwo; zarzdzanie holdingami (74.1), Działalno zwizana z porednictwem pracy (74.5); Pozostała działalno komercyjna (74.8), Sprztanie i czyszczenie obiektów (74.7). Zmiany, jakie si dokonuj w liczbie przedsibiorstw i liczbie pracujcych w usługach dla przedsibiorczoci, take przesunicia midzy grupami usług s wyrazem zmieniajcego si popytu, dostosowania rynku i firm do zapotrzebowania na wiadczone przez te firmy usługi, a take moliwoci rozwijania działalnoci gospodarczej wobec sytuacji społeczno-gospodarczej i tworzonego klimatu, dla rozwoju przedsibiorczoci. Usługi okołobiznesowe wiadczone s w przewaajcym zakresie przez mikroprzedsibiorstwa (zatrudniajce do 9 osób). Dostpne dane statystyczne pozwalaj na dokonanie podziału przedsibiorstw i pracujcych według klas wielkoci jedynie w 2002 roku tabela 1.3. Tabela 1.3. Struktura przedsibiorstw i pracujcych wg klas wielkoci w 2002 r. Wyszczególnienie wg grup Struktura Klasy wielkoci PKD przedsibiorstw 71.1-71.2. Wynajem do 9 osób 97,1 72,4 samochodów osobowych. 10-49 osób 2,9 27,6 Wynajem pozostałych rodków 50-249 osób 0 0 transportu 250 i wicej 0 0 71.3. Wynajem maszyn i do 9 osób 94,9 45,3 urzdze 10-49 osób 3,5 16,2 50-249 osób 1,6 38,5 71.4. Wypoyczanie artykułów uytku osobistego i domowego 72.1. Doradztwo w zakresie sprztu komputerowego Struktura pracujcych 250 i wicej 0 0 do 9 osób 100,0 100,0 10-49 osób 0 0 50-249 osób 0 0 250 i wicej 0 0 do 9 osób 98,7 71,3 10-49 osób 0,8 6,0 50-249 osób 0,5 22,7 250 i wicej 0 0 10
Wyszczególnienie wg grup PKD 72.2. Działalno w zakresie oprogramowania 72.3. Przetwarzanie danych 72.4. Działalno zwizana z bazami danych 72.5. Konserwacja i naprawa maszyn biurowych, ksigujcych, liczcych 72.6. Pozostała działalno zwizana z informatyk Klasy wielkoci Struktura Struktura przedsibiorstw pracujcych do 9 osób 97,1 49,6 10-49 osób 2,0 13,1 50-249 osób 0,7 22,3 250 i wicej 0,1 15,0 do 9 osób 98,9 86,4 10-49 osób 1,1 13,6 50-249 osób 0 0 250 i wicej 0 0 do 9 osób 100,0 100,0 10-49 osób 0 0 50-249 osób 0 0 250 i wicej 0 0 do 9 osób 99,6 93,4 10-49 osób 0,4 6,6 50-249 osób 0 0 250 i wicej 0 0 do 9 osób 99,6 91,3 10-49 osób 0,4 8,7 50-249 osób 0 0 250 i wicej 0 0 do 9 osób 98,9 82,1 10-49 osób 0,9 7,2 50-249 osób 0,2 6,4 74.1. Działalno prawnicza, rachunkowo-ksigowa; doradztwo; zarzdzanie holdingami 250 i wicej 0,1 4,3 74.4. Reklama 74.5. Działalno zwizana z porednictwem pracy 74.6. Działalno dochodzeniowodetektywistyczna i ochroniarska 74.7. Sprztanie i czyszczenie obiektów 74.8. Pozostała działalno komercyjna do 9 osób 99,1 92,0 10-49 osób 0,9 8,0 50-249 osób 0 0 250 i wicej 0 0 do 9 osób 99,9 98,5 10-49 osób 0,1 1,5 50-249 osób 0 0 250 i wicej 0 0 do 9 osób 79,7 4,7 10-49 osób 9,1 4,4 50-249 osób 7,4 17,4 250 i wicej 3,8 73,4 do 9 osób 97,4 33,0 10-49 osób 1,5 6,8 50-249 osób 1,0 19,2 250 i wicej 0,1 41,0 do 9 osób 99,6 86,5 10-49 osób 0,2 3,6 50-249 osób 0,1 3,9 250 i wicej 0,1 6,0 ródło: A. Dbrowska, L. Kuczewska, A. Masłowski, Ocena roli usług okołobiznesowych w gospodarce i perspektywy ich rozwoju, IRWiK, Warszawa, Grudzie 2004r na podstawie danych uzyskanych od GUS. 11
Absolutna dominacja mikroprzedsibiorstw (100% udziału) dotyczy usług: Wypoyczanie artykułów uytku osobistego i domowego (71.4), Działalno zwizana z bazami danych (72.4). Due przedsibiorstwa działaj jedynie w takich usługach, jak: Działalno w zakresie oprogramowania (72.2): 0,1% firm funkcjonujcych w tej grupie usług angaowało 15% pracujcych; Działalno dochodzeniowo-detektywistyczna i ochroniarska (74.6) odpowiednio: 3,8% i 73,4%; Sprztanie i czyszczenie obiektów (74.7): 0,1% i 41%; Pozostała działalno komercyjna (74.8): 0,1% i 6,0%. W wikszoci wymienionych w tabeli grup usług, najwyszym udziałom mikroprzedsibiorstw odpowiadały najwysze udziały pracujcych w tej klasie przedsibiorstw. W kilku sekcjach zaobserwowano inn prawidłowo, a mianowicie w grupach: Działalno dochodzeniowo-detektywistyczna i ochroniarska (74.6) prawie 80% najmniejszych firm zatrudniało zaledwie 4,7% pracujcych, za niespełna 4% duych przedsibiorstw (powyej 250 osób) angaowało 73,4% pracowników; Pozostała działalno komercyjna (74.8) - ponad 97% mikroprzedsibiorstw dawało prac 33% siły roboczej, a 0,1% duych przedsibiorstw 41% pracujcym. Z fragmentarycznych danych publikowanych przez GUS za rok 2003, dotyczcych mikroprzedsibiorstw funkcjonujcych w sekcji K (bez nieruchomoci) wynika, i 1 : liczba przedsibiorstw wyniosła 245.044, a liczba pracujcych 402.008 osób; liczba przedsibiorstw w dziale 71 (wynajem maszyn i urzdze) 4.787, liczba pracujcych 9.004; liczba przedsibiorstw w dziale 72 (doradztwo w zakresie sprztu komputerowego) 25.167, a liczba pracujcych 39.901; liczba przedsibiorstw w dziale 74 (pozostała działalno zwizana z prowadzeniem interesów) - 214.651, a liczba pracujcych 352.106. Poniej przybliono dane dotyczce liczby przedsibiorstw o liczbie pracujcych powyej 9 osób w latach 2001-2002 z uwzgldnieniem województw tabela 1.4. 1 Działalno gospodarcza przedsibiorstw o liczbie pracujcych do 9 osób w 2003 roku, GUS, Warszawa 2004r. 12
Tabela 1.4. Liczba przedsibiorstw o liczbie pracujcych powyej 9 osób w 2001 i 2002 roku oraz dynamika zmian Przedsibiorstwa o liczbie pracujcych powyej 9 osób Lp. Wyszczególnienie Rok Dział PKD Grupa PKD 71 72 74.1 74.8 74.4 74.5 74.7 bez 74.11 bez 74.81 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 2002 133 770 4324 384 53 647 529 Polska 2001 157 819 2455 426 69 745 668 % 84,7 94,0 176,1 90,1 76,8 86,8 79,2 2002 11 59 253 24 x 55 22 1. Dolnolskie 2001 15 63 128 29 5 63 27 % 73,3 93,7 197,7 82,8 87,3 81,5 2. 2002 x 18 236 3 6 36 31 Kujawsko- 2001 x 25 118 5 10 42 39 Pomorskie % 72,0 200,0 60,0 60,0 85,7 79,5 2002 x 10 346 x x 15 10 3. Lubelskie 2001 3 14 132 x x 16 12 % 71,4 262,1 93,8 83,3 2002 x 6 92 6 0 14 10 4. Lubuskie 2001 x 11 46 6 0 16 13 % 54,5 200,0 100,0 87,5 76,9 2002 7 37 321 13 4 27 22 5. Łódzkie 2001 8 46 144 14 5 43 42 % 87,5 80,4 222,9 92,9 80,0 62,8 52,4 2002 6 65 409 23 0 51 32 6. Małopolskie 2001 9 65 162 30 x 57 46 % 66,7 100,0 252,5 76,7 89,5 69,6 2002 45 286 668 197 11 122 202 7. Mazowieckie 2001 53 289 617 198 11 129 247 % 84,9 99,0 108,3 99,5 100,0 94,6 81,8 2002 4 9 100 4 0 8 4 8. Opolskie 2001 5 13 57 7 0 7 5 % 80,0 69,2 175,4 57,1 114,3 80,0 2002 x 24 281 3 0 22 8 9. Podkarpackie 2001 5 27 126 x 0 26 17 % 88,9 223,0 84,6 47,1 2002 0 7 161 x x 9 x 10. Podlaskie 2001 0 8 67 x x 17 3 % 87,5 240,3 52,9 2002 8 41 185 10 7 54 17 11. Pomorskie 2001 10 47 107 15 13 53 25 % 80,0 87,2 172,9 66,7 53,8 101,9 68,0 2002 22 105 512 46 7 121 63 12. lskie 2001 24 113 295 59 9 129 67 % 91,7 92,9 173,6 78,0 77,8 93,8 94,0 13
Lp. Wyszczególnienie Rok Dział PKD Przedsibiorstwa o liczbie pracujcych powyej 9 osób Grupa PKD 71 72 74.1 74.8 74.4 74.5 74.7 bez 74.11 bez 74.81 2002 x 7 166 3 x 11 6 13. witokrzyskie 2001 x 6 91 6 3 18 10 % 116,7 182,4 50,0 61,1 60,0 2002 3 10 167 3 3 21 8 14. Warmisko- 2001 5 6 71 5 4 31 11 Mazurskie % 60,0 166,7 235,2 60,0 75,0 67,7 72,7 2002 11 60 284 40 4 48 85 15. Wielkopolskie 2001 9 61 211 36 3 52 88 % 122,2 98,4 134,6 111,1 133,3 92,3 96,6 2002 7 26 143 5 5 33 8 16. Zachodniopomorskie 2001 8 25 83 10 3 46 16 % 87,5 104,0 172,3 50,0 166,7 71,7 50,0 ródło: Dane opracowane przez GUS na zlecenie MGiP. Uwaga: x oznacza, e dane nie mog by udostpniane ze wzgldu na konieczno zachowania tajemnicy statystycznej Z danych tabeli 1.4 wynika, i wystpuje do wyra ne zrónicowanie sytuacji w poszczególnych województwach, zarówno pod wzgldem liczby przedsibiorstw w danych działach lub grupach, jak i pod ktem dynamiki zmian, co mona odnie do sytuacji społeczno-gospodarczej poszczególnych regionów Polski, które sprzyjaj lub nie rozwojowi przedsibiorczoci, a tym samym rozwojowi usług wspierajcych biznes. 1.2. Przychody, koszty uzyskania przychodów i dochody Charakteryzujc usługi okołobiznesowe odniesiono si take do wyników ekonomiczno-finansowych. Odnotowano znaczne zrónicowanie w poszczególnych rodzajach usług pod wzgldem poziomu osiganych przychodów, kosztów uzyskania przychodu i dochodów (tabela 1.5). Rónica midzy przychodami a kosztami uzyskania przychodu okrela moliwo skumulowania kapitału, a tym samym wskazuje na moliwoci inwestowania i rozwój firm. Najwysze dochody w analizowanych latach dotycz nastpujcych rodzajów usług: Działalno prawnicza, rachunkowo-ksigowa; doradztwo; zarzdzanie holdingami (74.1), Pozostała działalno komercyjna (74.8), Działalno w zakresie oprogramowania (72.2), przy czym w roku 2001 i 2002 r. wysoko osiganych dochodów sytuowała te rodzaje usług na tych samych pozycjach w takiej kolejnoci, w jakiej je wymieniono, za w 2000 r. na pierwszej pozycji znalazły si usługi Pozostała działalno komercyjna (74.8). 14
Tabela 1.5 Warto przychodów brutto, kosztów uzyskania przychodów oraz dochodów w latach 2000-2002 (w mln zł) Symbole wg PKD 71.1 i 71.2 Wynajem samochodów osobowych. Wynajem pozostałych rodków transportu 71.3 Wynajem maszyn i urzdze 71.4 Wypoyczanie artykułów uytku osobistego i domowego 72.1 Doradztwo w zakresie sprztu komputerowego 72.2 Działalno w zakresie oprogramowania Przychody brutto Koszty uzyskania przychodów Dochód 2000 2001 2002 2000 2001 2002 2000 2001 2002 1866 2157,8 1054 1461,9 1824,6 749,4 404,1 333,2 304,6 621,2 719,6 692,9 558,9 652 588,4 62,3 67,6 104,5 408,2 1030 897,1 359,1 938,2 826,2 49,1 91,8 70,9 849,4 1078,2 873,8 752 992,5 741,8 97,4 85,7 132 6329,3 7219,8 7267 5630,7 6560,6 6363,1 698,6 659,2 903,9 72.3 Przetwarzanie danych 946,6 1241,7 1284,8 816,9 1139,9 1085,5 129,7 101,8 199,3 72.4 Działalno zwizana z bazami danych 179,5 221,9 205,2 158 208,2 166,9 21,5 13,7 38,3 72.5 Konserwacja i naprawa maszyn biurowych, ksigujcych, liczcych 1443,7 1647,5 1364,6 1254,6 1521,5 1182,1 189,1 126 182,5 72.6 Pozostała działalno zwizana z informatyk 74.1 Działalno prawnicza, rachunkowo-ksigowa; doradztwo; zarzdzanie holdingami 744,7 1020,5 977 704,8 1079,9 929,4 39,9-59,4 47,6 12951,7 11421,5 11428 11222,8 10023,2 9563,7 1728,9 1398,3 1864,3 74.4 Reklama 8155,9 7159,8 6291,4 7535 6779 5882,5 620,9 380,8 408,9 74.5 Działalno zwizana z porednictwem pracy 997,7 1325,5 1791,8 793,8 1090,6 1391,1 203,9 234,9 400,7 15
74.6 Działalno dochodzeniowodetektywistyczna i ochroniarska 74.7 Sprztanie i czyszczenie obiektów 74.8 Pozostała działalno komercyjna 3087,7 3671,7 3910,2 2987,5 3651 3873,5 100,2 20,7 36,7 2898,9 2683,7 2933,9 2469,3 2362,6 2524 429,6 321,1 409,9 13363 11865,5 12526,3 11168,3 10520,4 10873,2 2194,7 1345,1 1653,1 ródło: A. Dbrowska, L. Kuczewska, A. Masłowski, Ocena roli usług okołobiznesowych w gospodarce i perspektywy ich rozwoju, IRWiK, Warszawa, Grudzie 2004r na podstawie danych uzyskanych od GUS 16
W latach 2000 i 2002 wszystkie grupy usług miały dodatni dochód, przy czym jego wysoko była zrónicowania w poszczególnych rodzajach usług. Wyróniaj si nastpujce grupy: Działalno prawnicza, rachunkowo-ksigowa; doradztwo; zarzdzanie holdingami (74.1), Pozostała działalno komercyjna (74.8) i Działalno w zakresie oprogramowania (72.2). Dynamik zmian w wielkoci przychodów i dochodów osiganych w poszczególnych grupach usług na przestrzeni lat 2000 i 2002 zaprezentowano w poniszej tabeli 1.6. Tabela 1.6 Dynamika przychodów i dochodów w 2002 r. w stosunku do 2000 r. Symbole wg PKD Dynamika przychodu Dynamika dochodu 71.1 i 71.2 Wynajem samochodów osobowych. Wynajem pozostałych rodków transportu 56,5 75,4 71.3 Wynajem maszyn i urzdze 111,5 167,7 71.4 Wypoyczanie artykułów uytku osobistego i domowego 219,8 144,4 72.1 Doradztwo w zakresie sprztu komputerowego 102,9 135,5 72.2 Działalno w zakresie oprogramowania 114,8 129,4 72.3 Przetwarzanie danych 135,7 153,7 72.4 Działalno zwizana z bazami danych 114,3 178,1 72.5 Konserwacja i naprawa maszyn biurowych, ksigujcych liczcych 94,5 96,5 72.6 Pozostała działalno zwizana z informatyk 131,2 119,3 74.1 Działalno prawnicza, rachunkowoksigowa; doradztwo; zarzdzanie holdingami 88,2 107,8 74.4 Reklama 77,1 65,6 74.5 Działalno zwizana z porednictwem pracy 179,6 196,5 74.6 Działalno dochodzeniowodetektywistyczna i ochroniarska 126,6 36,6 74.7 Sprztanie i czyszczenie obiektów 101,2 95,4 74.8 Pozostała działalno komercyjna 93,7 75,3 ródło: A. Dbrowska, L. Kuczewska, A. Masłowski, Ocena roli usług okołobiznesowych w gospodarce i perspektywy ich rozwoju, IRWiK, Warszawa, Grudzie 2004r. Poniej przedstawiono grupy usług, w jakich odnotowano najwysze i najnisze tempo przyrostu przychodów i dochodów tabela 1.7. 17
Tabela 1.7. Najwysze i najnisze tempo przyrostu przychodów i dochodów w grupach usług okołobiznesowych (2002 rok w stosunku do 2000 roku) Najwysze tempo przyrostu przychodów: Wypoyczanie artykułów uytku osobistego i domowego 219,8%; Działalno zwizana z porednictwem pracy 179%; Przetwarzanie danych 135,7%. Najwysze tempo przyrostu dochodów: Działalno zwizana z porednictwem pracy 196,5%; Działalno zwizana z bazami danych 178,1%; Wynajem maszyn i urzdze 167,7%. Najnisze tempo przyrostu przychodów: Wynajem samochodów osobowych. Wynajem pozostałych rodków transportu spadek o 43,5%; Reklama spadek 0 22,9%; Działalno prawnicza, rachunkowoksigowa; doradztwo; zarzdzanie holdingami spadek o 11,8% Najnisze tempo przyrostu dochodów: Działalno dochodzeniowodetektywistyczna i ochroniarska spadek o 63,4%; Reklama spadek o 34,4%; Wynajem samochodów osobowych. Wynajem pozostałych rodków transportu oraz Pozostała działalno komercyjna spadek po 24,7%. ródło: A. Dbrowska, L. Kuczewska, A. Masłowski, Ocena roli usług okołobiznesowych w gospodarce i perspektywy ich rozwoju, IRWiK, Warszawa, Grudzie 2004r. Z danych GUS, dotyczcych mikroprzedsibiorstw funkcjonujcych w sekcji K (bez nieruchomoci i nauki) wynika, i w 2003 roku 2 : przychody przedsibiorstw wiadczcych usługi obsługi firm osignły poziom przychodów na poziomie 33.200.250 tys. zł, a koszty na poziomie 25.738.909 tys. zł; przychody w dziale 71 (wynajem maszyn i urzdze) wyniosły 1.045.783 tys. zł, a koszty 999.961 tys. zł; przychody w dziale 72 (doradztwo w zakresie sprztu komputerowego) wyniosły 4.795.142 tys. zł, a koszty 3.867.591 tys. zł; przychody w dziale 74 (pozostała działalno zwizana z prowadzeniem interesów) 27.359.324 tys. zł, a koszty 20.871.357 tys. zł. Interesujcym wska nikiem obrazujcym sytuacj w poszczególnych grupach usług okołobiznesowych jest dochód przypadajcy na 1 pracujcego por. tabela 1.8. 2 Działalno gospodarcza przedsibiorstw o liczbie pracujcych..., op.cit 18
Tabela 1.8 Dochód na 1 pracujcego w 2000 i 2002 r. (w tys. zł) oraz jego dynamika Symbole wg PKD Dochód na 1 pracujcego Dynamika 2000 r. 2002 r. 2000=100 71.1 i 71.2 Wynajem samochodów osobowych. Wynajem pozostałych rodków transportu 103,2 87,8 85,1 71.3 Wynajem maszyn i urzdze 244,4 44,5 18,2 71.4 Wypoyczanie artykułów uytku osobistego i domowego 7,3 11,8 161,6 72.1 Doradztwo w zakresie sprztu komputerowego 24,8 30,2 121,8 72.2 Działalno w zakresie oprogramowania 21,8 26,0 119,3 72.3 Przetwarzanie danych 22,4 23,7 105,8 72.4 Działalno zwizana z bazami danych 11,9 18,5 155,5 72.5 Konserwacja i naprawa maszyn biurowych, ksigujcych liczcych 21,7 18,7 86,2 72.6 Pozostała działalno zwizana z informatyk 8,1 6,9 85,2 74.1 Działalno prawnicza, rachunkowo-ksigowa; doradztwo; zarzdzanie holdingami 17,4 16,0 91,9 74.4 Reklama 23,1 13,3 57,6 74.5 Działalno zwizana z porednictwem pracy 20,1 16,1 80,1 74.6 Działalno dochodzeniowo-detektywistyczna i ochroniarska 0,9 0,3 33,3 74.7 Sprztanie i czyszczenie obiektów 7,0 5,9 84,3 74.8 Pozostała działalno komercyjna 19,6 13,5 68,9 ródło: : A. Dbrowska, L. Kuczewska, A. Masłowski, Ocena roli usług okołobiznesowych w gospodarce i perspektywy ich rozwoju, IRWiK, Warszawa, Grudzie 2004r. Poniej przedstawiono skrajne wartoci dochodu na 1 pracujcego w usługach okołobiznesowych w 2002 roku tabela 1.9. Tabela 1.9. Skrajne wartoci i tempo przyrostu dochodu na 1 pracujcego w 2002 roku Najwysza warto dochodu na 1 pracujcego Wynajem samochodów osobowych. Wynajem pozostałych rodków transportu 87,8 tys. zł; Wynajem maszyn i urzdze 44,5 tys. zł; Doradztwo w zakresie sprztu komputerowego 30,2 tys. zł. Najwysze tempo przyrostu dochodu na 1 pracujcego Wypoyczanie artykułów uytku osobistego i domowego 161,6%, Działalno zwizana z bazami danych 155,5%, Doradztwo w zakresie sprztu Najnisza warto dochodu na 1 pracujcego Działalno dochodzeniowodetektywistyczna 0,3 tys. zł; Sprztanie i czyszczenie obiektów 5,9 tys. zł; Pozostała działalno zwizana z informatyk 6,9 tys. zł. Najnisze tempo przyrostu dochodu na 1 pracujcego Wynajem maszyn i urzdze spadek a o 81,8%, Działalno dochodzeniowodetektywistyczna i ochroniarska spadek o 66,7%, Reklama spadek o 42,4%. komputerowego 121,8%. ródło: : A. Dbrowska, L. Kuczewska, A. Masłowski, Ocena roli usług okołobiznesowych w gospodarce i perspektywy ich rozwoju, IRWiK, Warszawa, Grudzie 2004r 19
1.3. Majtek trwały Kolejnym elementem charakteryzujcym sytuacj firm wiadczcych usługi okołobiznesowe s warto majtku trwałego (w mln złotych), jego struktura według poszczególnych grup, a take warto majtku trwałego przypadajcego na 1 przedsibiorstwo. Dane dotycz lat 2000 i 2002 przedstawiono w tabeli 1.10. Tabela 1.10 Warto majtku trwałego ogółem i warto poniesionych nakładów inwestycyjnych w latach 2000 i 2002 (w mln zł) Wyszczególnienie według grup PKD Warto majtku trwałego w mln zł Warto majtku trwałego/ 1 przedsibiorstwo w tys. zł 2000 Strukturtura Struk- 2002 Zmiany 2000 2002 1 2 3 4 5 6 7 8 71.1 i 71.2 Wynajem samochodów osobowych. Wynajem pozostałych rodków transportu 71.3 Wynajem maszyn i urzdze; 71.4 Wypoyczanie artykułów uytku osobistego domowego 72.1 Doradztwo w zakresie sprztu komputerowego 72.2 Działalno w zakresie oprogramowania 72.3 Przetwarzanie danych 72.4 Działalno zwizana z bazami danych 72.5 Konserwacja i naprawa maszyn biurowych, ksigujcych i liczcych 72.6 Pozostała działalno zwizana z informatyk 74.1 Działalno prawnicza, rachunkowoksigowa, doradztwo, zarzdzanie holdingami 3776,6 25,4 904,3 7,2 23,9 5035,5 1159,4 852,3 5,7 632,2 5,0 74,2 1711,4 1120,9 394,7 2,7 976,3 7,8 247,3 106,2 287,4 102,8 0,7 141,2 1,1 137,3 61,1 72,4 827,8 5,6 1123,8 9,0 135,8 87,6 109,2 225,3 1,5 943,9 7,5 418,9 133,6 364,3 25,4 0,2 27,1 0,2 106,6 26,8 23,3 148,9 1,0 172,5 1,4 115,8 30,1 32,9 91,4 0,6 194,4 1,5 212,7 43,9 63,5 4410,3 29,7 2175,2 17,4 49,3 100,8 42,8 74.4 Reklama 740,9 5,0 832,8 6,6 112,4 63,9 63,4 74.5 Działalno zwizana z porednictwem pracy 130,1 0,9 355,3 2,8 273,1 17,9 19,7 20