Jakość życia w koncepcji rozwoju regionalnego. prof. WSB, dr hab. Krzysztof Safin

Jakość życia w koncepcji rozwoju Wytyczne polityki gospodarczej wymagają definiowania jej głównych celów (i środków realizacji). Jednym z najbardziej miarodajnych są cele formułowane w kategoriach jakości życia (Quolity of Life). Przyjmuje się bowiem, że nie ma innych powodów dla mobilizowania wysiłków społeczeństwa, eksploatowania zasobów środowiska naturalnego, tworzenia barier i ograniczeń prawnych swobód obywatelskich jak długookresowe dążenie do poprawy warunków ludzkiego życia. 2

Pojęcie jakość życia

Jakość życia jako cel Według wielu badaczy ( ) wysoka jakość życia powinna znaleźć eksponowane miejsce w strukturze celów planowania strategicznego na każdym poziomie zarządzania (gmin, powiatów, województw itd.) 4

Jakość życia jako cel S. Kiełczewski, twierdził, że W skali makroekonomicznej i w warunkach systemu demokratycznego stanem postulowanym może być jedynie zaaprobowana przez społeczeństwo strategia społeczno-gospodarcza zbudowana w logice Quality of Life. [S. Kiełczewski Spór o kształt demokracji http://odra.okis.pl/article.php/62] 5

Próba konstrukcji modelu integrującego problematykę jakości życia z koncepcją rozwoju regionalnego wymaga przyjęcia szeregu umownych założeń. 6

Jakość życia w strukturze planowania strategicznego 1. Jakość życia (I poziom na rys. 1. i jej rozwój jest celem nadrzędnym dla tworzenia określonych koncepcji rozwoju w poszczególnych sferach społecznej, gospodarczej itd. (II poziom) i tworzenia instrumentarium realizacji tych koncepcji (poziom III). Oznacza to, że określanie koncepcji jakości życia powinno być punktem wyjścia dla wszelkich działań strategicznych, tzn. przed dyskusją o tym, jaki paradygmat rozwoju na II poziomie należy realizować. T. Borys, P. Rogala, 7

Jakość życia w strukturze planowania strategicznego Źródło: T. Borys, P. Rogala, (red.), Jakość życia na poziomie lokalnym ujęcie wskaźnikowe, Warszawa 2008, s.10 8

Hierarchia celów 2. Cele kolejno niższych hierarchicznie podsystemów nie mogą być sprzeczne z celami podsystemu szczebla wyższego. Przy czym w praktyce występują różne pola konfliktów między trzema poziomami hierarchicznymiprzedsiębiorstwami, władzą lokalną i centralną. [S. Kiełczewski (red.) Strategia rozwoju przedsiębiorstwa. Wrocław 1992, s.93] 9

System informacji 3. Ten sposób formułowania celów i analizy warunków ich realizacji staje się jednocześnie wiązką wytycznych pod adresem systemu informacji organizacji i kosztów ich pozyskiwania. Ta polityczna wola stworzenia strategii społeczno-gospodarczej w logice Quality of Life powinna oprzeć się na reprezentatywnym rozpoznaniu społecznych oczekiwań dotyczących poszczególnych wyznaczników Jakości Życia i określeniu na tej podstawie priorytetów i barier rozwojowych. [S. Kiełczewski Spór o kształt demokracji http://odra.okis.pl/article.php/62] 10

Uwarunkowania realizacji 4.Strategia rozwoju każdego systemu społeczno gospodarczego powinna być oceniana z punktu widzenia wpływu na jakość życia a formułowane cele społecznie aprobowane. 5. Władze samorządowe chcąc mieć wpływ na wzrost jakości życia mieszkańców powinny przeprowadzać badania jakości życia na swoim terenie. 11

Uwarunkowania realizacji 6. Na poziomie lokalnym (regionalnym) na poziom życia wpływa wiele czynników niezależnych lub tylko częściowo zależnych od decyzji podejmowanych przez władze samorządowe, takich jak np. ukształtowanie przestrzenne, zagrożenie katastrofami ekologicznymi, czy też ceny energii elektrycznej. 12

Miary jakości życia W ekonomicznym ujęciu jakość życia (zwana także warunkami życia) utożsamia jest z poziomem dostępności oraz nasycenia zasobów służących zaspokojeniu potrzeb ludności (jednostek i całych zbiorowości). W podejściu, które dla wygody nazwać możemy psychospołecznym, za podstawę ocen przyjmuje się nie tyle stan i dostępność zasobów służących zaspokojeniu potrzeb, ile poziom osiąganej przez jednostki satysfakcji jaka jest następstwem ich zaspokajania. 13

Miary jakości życia Jeśli uznać, że końcową miarą rozwoju regionu jest wzrastająca jakość życia jego mieszkańców, to najlepiej mierzyć ją dwoma typami wskaźników: danymi obiektywnymi, którymi jest zestaw wskaźników zrównoważonego rozwoju. Sumuje on efekty wysiłków mieszkańców, podmiotów gospodarczych i władz lokalnych w wymiarze społecznym, gospodarczym i środowiskowym, danymi subiektywnymi pochodzącymi z badań opinii mieszkańców. 14

Miary jakości życia Według The Economist Intelligence Unit mogą to być następujące parametry jakości życia oraz mierniki : Sytuacja materialna - PKB na 1 osobę w USD, przy zachowaniu parytetu siły nabywczej. Zdrowie - oczekiwana długość życia, w latach. Stabilność polityczna i bezpieczeństwo - ocena stabilności politycznej i bezpieczeństwa. Życie rodzinne - wskaźnik rozwodów (na 1000 mieszkańców), wyrażony w skali od 1 (najniższy wskaźnik rozwodów) do 5 (najwyższy). Życie wspólnotowe - zmienna ta otrzymuje wartość 1, jeśli kraj ma wysoki wskaźnik uczęszczania do kościoła albo członkostwa w związkach zawodowych; w przeciwnym razie zero. Klimat i geografia - szerokość geograficzna, dla rozróżnienia między klimatami gorącym i zimnym. Bezpieczeństwo zatrudnienia - stopa bezrobocia, w %. Wolność polityczna - przeciętne wskaźniki wolności politycznych i praw obywatelskich. Skala od 1 (całkowicie wolny) do 7 (bez wolności). Równość płci - proporcje przeciętnych zarobków mężczyzn i kobiet, 15

Problemy metodologiczne Wśród podstawowych ograniczeń należy wymienić: Rodzaj i status metodologiczny danych. O ile w ujęciu ekonomicznym źródłem informacji są najczęściej dane statystyki publicznej (GUS) dane wtórne, o tyle w ujęciach psychospołecznych, podstawą informacji jest każdorazowo wypowiedź respondenta, uzyskiwana w drodze badań. Możliwości gromadzenia oraz syntetyzowania informacji. Zwykle ujmuje się je w postaci zmiennych używanych następnie do tworzenia prostych oraz złożonych wskaźników ocen (tzw. standard oceny). Trafność i rzetelność. Kryteria te związane są bezpośrednio z oceną uzyskanych informacji. Metodologiczną podstawą trafności jest pytanie: czym jest jakość życia?, a w przypadku rzetelności: z jakim błędem mierzymy jakość życia?. 16

JAKOŚĆ ŻYCIA LUDZI MŁODYCH NA DOLNYM ŚLĄSKU. RANKING POWIATÓW WSB WE WROCŁAWIU 17

GENEZA Według Raportu US, ( ) w województwie dolnośląskim w przeliczeniu na 1000 ludności w 2011 r. ujemny przyrost naturalny wystąpił w 19 powiatach w granicach od minus 0,06 w powiecie średzkim do minus 4,54 w mieście Jelenia Góra. Dodatni współczynnik przyrostu naturalnego zanotowano w 10 powiatach, a najwyższy dotyczył powiatu wrocławskiego (plus 3,74). 18

SALDO MIGRACJI 19

GENEZA W badaniach chodziło o dokonanie oceny jakości życia w poszczególnych powiatach Dolnego Śląska niejako oczyma ludzi młodych, co ma swoje odbicie głównie w doborze wskaźników pomiaru i w sferze wnioskowania. 20

GENEZA Na pytanie podstawowe jakie czynniki, zjawiska powodują, że młodzi ludzi pozostają (bądź przybywają) w niektóre miejsca a z niektórych bezpowrotnie wyjeżdżają próbowano odpowiedzieć poprzez analizę trzech grup czynników (czynniki natury gospodarczej, społecznej i środowiskowej) 21

Kryteria oceny Istotne kryteria oceny poziomu życia uwzględniają z reguły dwa rodzaje czynników obiektywne tj. opisujące społeczne uwarunkowania życia (mierzone przy pomocy przyjętych wskaźników) oraz subiektywne, tj. związane z zaspokajaniem własnych potrzeb, zadowoleniem, wywołujące indywidualne poczucie zadowolenia, szczęścia (odbierane przy pomocy zmysłów). 22

Koncepcja badań Raport bazuje na analizie tych pierwszych. Jego założeniem jest nie tylko przygotowanie kompleksowej oraz wiarygodnej informacji o stanie zasobów regionu i sposobie ich zagospodarowania, lecz również o ich wpływie na subiektywną satysfakcję życiową (ludzi młodych). Punktem wyjścia dla rankingu był dobór wskaźników, które możliwie dokładnie charakteryzowałyby jakość życia. Za podstawą opracowania wstępnego zestawu wskaźników przyjęto zbiór wypracowany w ramach projektu Urban Audit. 23

Badania obiektywnej jakości życia w ramach programu Urban Audit obejmował dane dla 286 wskaźników z dziewięciu działów. zob. Jakość życia na poziomie lokalnymujęcia wskaźnikowe. Tadeusz Borys, Piotr Rogala (red.) UNDP Polska 2008. s.23] 24

WSKAŹNIKI 25

Kolejny etap obejmował dokonanie podziału przyjętych wskaźników na stymulanty i destymulanty. Uzyskany w ten sposób zestaw wskaźników, podlegał jeszcze jednej ważnej selekcji, a mianowicie testowi ważności ze względu na interes publiczny wyrażony opinią młodego pokolenia Dolnoślązaków. Studenci WSB poproszeni zostali o ocenę stopnia ważności każdego ze wskaźników z osobna. Te, które uzyskały najniższą ocenę jako nie mające znaczenia dla jakości życia zostały usunięte z listy wskaźników. 26

Stymulanty i destymulanty 27

Ranking powiatów