Jakie nowe elementy wniosłaby ona do obecnego podejścia do spójności gospodarczej i społecznej w formie, którą praktykuje się w Unii Europejskiej?

Transkrypt

1 Artur Prażniewski Kujawsko-Pomorskie Biuro Planowania Przestrzennego i Regionalnego 1. Definicja Spójność terytorialna przynosi coraz to nowe zagadnienia oraz stawia istniejące problemy w nowym świetle. Jaka jest najbardziej odpowiednia definicja spójności terytorialnej? Spójność terytorialną stanowi sieć wzajemnych powiązań wielu aspektów współczesnej przestrzeni życiowej (spójność gospodarcza, transportowa, ekologiczna, rozwojowa, społeczna i in.), wyrażająca się poprzez minimalizację występowania konfliktów przestrzennych oraz równoważenia różnic potencjałów rozwojowych pomiędzy regionami, a także negatywnych efektów procesów rozwojowych (wynikających tak z indywidualnych cech poszczególnych regionów jak i specyfiki rynków globalnych). Spójność terytorialna nie polega jednak na dążeniu do unifikacji i znoszeniu charakterystycznych cech regionów ale na ich wykorzystaniu w budowaniu sieci wzajemnych powiązań. Jakie nowe elementy wniosłaby ona do obecnego podejścia do spójności gospodarczej i społecznej w formie, którą praktykuje się w Unii Europejskiej? Spójność terytorialna stanowi wyższą formę, na którą składają się poszczególne polityki sektorowe. Ze względu na ich równolegle funkcjonowanie i wzajemne przenikanie, nie należy rozpatrywać spójności wewnątrzwspólnotowej z rozdziałem na poszczególne ich aspekty. Dlatego też rolą spójności terytorialnej powinno być integrowanie wszelkich dotychczasowych polityk w ścisłym odniesieniu do przestrzeni. 2. Zakres i skala spójności terytorialnej Spójność terytorialna podkreśla potrzebę zintegrowanego podejścia do rozwiązywania problemów na odpowiednim szczeblu terytorialnym, co może wymagać współpracy władz lokalnych, regionalnych, a nawet krajowych. Czy UE powinna być zaangażowana w upowszechnianie spójności terytorialnej? Jak należy zdefiniować rolę UE w kontekście zasady pomocniczości? Ze względu na wielką rolę spójności terytorialnej dla przyszłego rozwoju UE i jej konkurencyjności w skali globalnej, idea ta powinna być promowana na wszelkich możliwych szczeblach władz samorządowych i krajowych. W wielu wypadkach wiedza o korzyściach płynących ze spójności z sąsiednią gminą, regionem, województwem czy krajem jest niewystarczająca, co wyraża się poprzez konflikty, najczęściej w obszarach stykowych. Rola UE powinna ograniczyć się do funkcji doradczych i arbitrażowych. Na żadnym szczeblu władz państwa członkowskiego nie należy wnikać bądź zastępować ich kompetencji. W jakim stopniu szczebel terytorialny, na którym podejmowane są działania, powinien zależeć do charakteru rozwiązywanych problemów? Problemy należy rozpatrywać w ścisłym związku z ich charakterem. Każdy szczebel wyższego stopnia, powinien rozpatrywać problemy strategiczne z punktu widzenia jego kompetencji, jednocześnie tworząc ramy i wytyczne dla niższych szczebli władzy.

2 Czy obszary o specjalnych uwarunkowaniach geograficznych wymagają szczególnych działań w ramach polityki spójności? Jeżeli tak, to jakich? Praktyka pokazuje, że takie obszary bez dotychczasowego specjalnego traktowania w większości nie poradziły sobie w dzisiejszych realiach gospodarczych i społecznych. Dodatkowe formy ich wsparcia są więc konieczne. Powinny być one dostosowane precyzyjnie do specyfiki takiego regionu i w związku z tym przybierać różne formy (od finansowej poprzez nałożenie dodatkowych sposobów ochrony krajobrazu aż po transfer wiedzy i technologii). 3. Lepsza współpraca Wzmożona współpraca ponad granicami regionalnymi i państwowymi stawia pytania dotyczące zarządzania. Jaką rolę powinna odgrywać Komisja w zachęcaniu do współpracy terytorialnej i wspieraniu jej? W początkowym etapie wiodącą. Animowanie wszelkich działań i kierowanie nimi. W późniejszym etapie, wraz z postępującym zaangażowaniem kolejnych partnerów, powinna przechodzić w formę konsultacyjną i nadzorczą. Czy istnieje zapotrzebowania na nowe formy współpracy terytorialnej? UE posiada bardzo rozbudowane formy współpracy (cyklicznie prowadzone programy transgraniczne i in.) jednak należy zapewnić ich większą dostępność. Czy istnieje potrzeba rozwijania nowych instrumentów prawnych i z dziedziny zarządzania, aby ułatwiać współpracę, w tym współpracę wzdłuż granic zewnętrznych UE? Polska specyfika olbrzymie trudności w budowaniu partnerstwa publiczno-prywatnego. konieczne są skuteczne, mające odniesienie do realiów i możliwe do praktycznego wykorzystania regulacje prawne. 4. Lepsza koordynacja Wzmacnianie spójności terytorialnej wymaga lepszej koordynacji pomiędzy politykami sektorowymi i polityką terytorialną oraz większej spójności pomiędzy działaniami terytorialnymi. Jak można wzmocnić koordynację pomiędzy polityką terytorialną a politykami sektorowymi? Nadać polityce terytorialnej wyższy priorytet spośród wszystkich polityk branżowych. W ramach programowania których polityk sektorowych należy poświęcić więcej uwagi na ich wpływ terytorialny? Jakie instrumenty powinno się rozwijać w tym zakresie? Większą uwagę na wpływ terytorialny należy poświęcić tym politykom, których mają największe oddziaływanie na przestrzeń, które generują większą ilość powiązań i są kapitałoi zasobochłonne (przemysł, wydobycie, rolnictwo). Ponadto, wszelkie polityki związane z zagadnieniami ekologicznymi.

3 Należy doprowadzić do rozbudowy instrumentarium statystycznego, niezbędnego dla poprawnego planowania i programowania a w późniejszym etapie monitorowania. Jak można wzmocnić spójność polityki terytorialnej? Stworzenie programu spójności terytorialnej, który wyznaczy ramy i zasady tej polityki. Być może konieczne jest jego zróżnicowanie na program dla państw starej unii i program dla państw - nowych członków. Wprowadzenie regulacji prawnych, które doprowadzą do konieczności wpisywania się w wytyczne programu wszelkich inicjatyw odpowiednio dużej rangi, podejmowanych w krajach członkowskich. Jak można lepiej zintegrować polityki wspólnotowe i krajowe, aby lepiej przyczyniać się do spójności terytorialnej? Prowadzenie szerokich konsultacji i uzgodnień pomiędzy wszelkimi szczeblami władz danego kraju, jego sąsiadów i całej Unii. 5. Nowe partnerstwa terytorialne Dążenie do spójności terytorialnej może również nieść ze sobą udział w programowaniu i wdrażaniu polityk. Czy dążenie do spójności terytorialnej wymaga udziału nowych podmiotów we wdrażaniu polityki, takich jak przedstawiciele gospodarki społecznej, lokalne zainteresowane podmioty, organizacje zrzeszające wolontariuszy i organizacje pozarządowe? W trakcie trwania procesu programowania czy planowania, ze względu na szereg partykularnych interesów poszczególnych grup społecznych (często sprzecznych ze sobą) nieuwzględniających szeroko rozumianych postulatów zrównoważonego rozwoju, ich udział może być elementem destabilizującym. Dlatego też, ich udział powinien ograniczyć się do zaangażowanego głosu w konsultacjach społecznych. Na etapie wdrażania polityki ich udział jest niezbędny. Jak można osiągnąć oczekiwany poziom zaangażowania? Partner zaangażuje się tylko jeśli będzie widział w tym swój interes, zysk bezpośredni lub pośredni. Należy wiec przede wszystkim poprawnie adresować zaproszenia do współpracy, wybierając z szerokiego grona zagadnień ściśle dopasowane i związane z codzienną działalnością potencjalnego partnera, a następnie przedstawić wiarygodne (realne do uzyskania) i korzystne efekty jego zaangażowania się we wdrażanie danej polityki. 6. Poprawa zrozumienia spójności terytorialnej Jakie wskaźniki ilościowe/jakościowe powinno się rozwijać na poziomie UE, aby monitorować zjawiska i tendencje w odniesieniu do spójności terytorialnej? poziom urbanizacji gęstość zaludnienia gęstość sieci drogowej PKB na mieszkańca i jego dynamika zatrudnienie wg sektorów

4 stopa bezrobocia wskaźniki dot. innowacyjności (nakłady na B&R, zatrudnienie w sektorze B&R i in.) struktura wieku struktura wykształcenia migracje wewnętrzne i zewnętrzne komentarz do wskaźników wskaźnik właściwy, brak problemów w pozyskaniu danych wskaźnik gdyby cecha miała być rozpatrywana na poziomie WOJEWÓDZTWA gdyby cecha miała być rozpatrywana na poziomie KRAJU poziom urbanizacji należy inaczej sformułować nazwę wskaźnika - proponujemy udział ludności miejskiej (pojęcie poziom urbanizacji ma szersze znaczenie i możliwe są różne jego interpretacje) i na poziomie kraju i na poziomie województwa nie ma problemu z dostępnością danych gęstość zaludnienia gęstość sieci drogowej wskaźnik dobry ale mogą być problemy z uzyskaniem danych na temat poszczególnych klas dróg (wynikających z własności) jeżeli będzie to istotne lub wymagane gęstość sieci kolejowej proponujemy dodać ten wskaźnik analogicznie do wskaźnika drogowego PKB na mieszkańca oraz dynamika zatrudnienie wg sektorów wskaźnik dobry problemem może być uzyskanie danych na poziomie województwa stopa bezrobocia wskaźniki dot. innowacyjności (B&R) struktura wieku należy sprecyzować, jakie struktury proponujemy wg grup

5 ekonomicznych (przedprodukcyjna, produkcyjna i poprodukcyjna) polska statystyka publiczna dostarcza bardzo dokładnych danych, więc można przygotować informację w podziale na praktycznie dowolne grupy, ale grupy ekonomiczne wydają się bardzo rozsądną propozycją struktura wykształcenia należy sprecyzować jakie elementy tej struktury: np. 1. udział ludności z wykształceniem wyższym albo 2. udział ludności z wykształceniem co najmniej średnim, albo inne porównywalne z danymi dla innych krajów problemem jest dostępność danych właściwie jedyne dane pochodzą z narodowych spisów powszechnych; ich słabością jest także fakt, że nie uwzględniają osób uczących się (np. studiujących) migracje wewnętrzne i zewnętrzne i na poziomie kraju i na poziomie województwa nie ma problemu z dostępnością danych zagadnienie należy doprecyzować zarówno w aspekcie wewnętrznych jak i zewnętrznych (zagranicznych): 1. uwzględnić średnią kilkuletnią 2. oprócz salda uwzględnić także takie składowe jak: napływ, odpływ i obrót każdy z tych wskaźników jest istotny (charakteryzuje inną kategorię problemów)