Polityka antymonopolowa

Polityka antymonopolowa Polityka antymonopolowa w USA Trzy główne dokumenty polityki antymonopolowej w USA to Ustawa Shermana (1890), Ustawa Claytona (1914) oraz Ustawa Federalnej Komisji ds. Handlu (1914). Ustawa Shermana zakazuje zmowy i ograniczania swobody handlu, a takŝe wszelkiego rodzaju monopolizacji i prób doprowadzenia do niej. Ustawa Claytona wymienia rodzaje zakazanego zachowania sprzecznego z zasadą swobody konkurencji: (1) róŝnicowanie cen, (2) zawieranie umów o wyłączności, (3) nabywanie akcji firm konkurencyjnych i pełnienie funkcji w radach nadzorczych konkurentów. 2

Polityka antymonopolowa w USA Ustawa Federalnej Komisji ds. Handlu zakazuje nieuczciwych metod konkurencji. Ustawa powołała do Ŝycia agencję rządową, Federalną Komisję ds. Handlu, której zadaniem jest szczegółowa interpretacja tego aktu prawnego i wymuszanie jego przestrzegania. Państwo moŝe wytoczyć proces w celu wymuszenia przestrzegania róŝnych przepisów prawa antymonopolowego. 3 Polityka antymonopolowa w USA Podział monopoli. Na podstawie Ustawy Shermana państwo moŝe zaŝądać podziału przedsiębiorstwa, mającego w gałęzi pozycję monopolistyczną lub zbliŝoną do monopolistycznej. 1911 podział Standard Oil of New Jersey na 30 niezaleŝnych spółek (przedsiębiorstwo kontrolowało ponad 90% rynku przetwórstwa i handlu produktami naftowymi). 1982 AT&T zgodziło się na podział na 23 niezaleŝne przedsiębiorstwa telekomunikacyjne o zasięgu lokalnym. Próby nieudane: 1920 - U.S. Steel, 1982 - IBM, 2001 - Microsoft. 4

Polityka antymonopolowa w USA Zapobieganie powstawaniu monopoli. Państwo stara się nie dopuszczać aby potęŝne przedsiębiorstwa podejmowały działania, których celem jest ograniczenie lub zlikwidowanie konkurencji, np. umowy o sprzedaŝy wiązanej, sprzedaŝy wyłącznej, róŝnicowanie cen i narzucanie cen. Lata 90. XX w wiele procesów sądowych, jednak wygranie sprawy jest bardzo trudne. Nintendo of America z powodzeniem bronił się przed oskarŝeniem o praktyki monopolistyczne ze strony Atari Corporation. 5 Polityka antymonopolowa w USA Zapobieganie powstawaniu monopoli. 1995 - Microsoft zawarł porozumienie z federalną agencją regulacyjną, w którym zgodził się udostępniać informacje o swoim systemie operacyjnym Windows producentom oprogramowania oraz zgodził się zaprzestać ściągania od producentów komputerów osobistych opłat licencyjnych od wszystkich wyprodukowanych komputerów. Drugi precedensowy proces prowadzony w latach 1998-2001 przez Departament Sprawiedliwości przeciwko Microsoft zakończył się polubownym porozumieniem. 6

Polityka antymonopolowa w USA Nielegalne stosowanie cen niszczących występuje wtedy, gdy wielkie przedsiębiorstwo ustala cenę poniŝej kosztów po to, aby wyprzeć mniejszych konkurentów z rynku. Następnie cena zostaje podniesiona. Wyparte przedsiębiorstwa nie wracają do gałęzi, poniewaŝ wiedzą, Ŝe wejście stanie się przyczyną kolejnej fali obniŝek cen. Problemem trudnym do rozstrzygnięcia dla sądów jest odróŝnienie cen niszczących od rzeczywistej konkurencji cenowej. 7 Polityka antymonopolowa w USA Zapobieganie połączeniom, które ograniczają konkurencję. Państwo przeciwdziała równieŝ fuzjom, prowadzącym do osiągnięcia pozycji monopolistycznej lub zbliŝonej do monopolistycznej, a takŝe połączeniom, które oznaczałyby znaczne ograniczenie konkurencji. 1962 państwo nie dopuściło do połączenia firm Brown Shoe i Kinney Shoe, zajmujących IV i VIII miejsce na liście największych producentów obuwia. Wynikiem połączenia miało być uniemoŝliwienie innym przedsiębiorstwom korzystania z sieci sprzedaŝy detalicznej Kinneya. 8

Polityka antymonopolowa w USA Zapobieganie połączeniom, które ograniczają konkurencję. 1998 Departament Sprawiedliwości nie dopuścił do połączenia gigantów przemysłu obronnego Lockheed Martin i Northrup Grumman. 2001 Komisja ds. Ochrony Konkurencji UE zablokowała planowane połączenie General Electric i Honeywell International, mimo Ŝe przedsiębiorstwa te miały odpowiednie pozwolenia władz amerykańskich. Europejscy regulatorzy zablokowali równieŝ połączenie wytwórni muzycznych Time Warner i EMI Group. 9 Polityka antymonopolowa w USA Zapobieganie zmowom. Przedsiębiorstwa mogą tworzyć kartele i współpracować w celu zmniejszenia produkcji oraz doprowadzenia do wzrostu ceny. Tego rodzaju zmowy wywierają taki sam wpływ na dobrobyt społeczny jak monopole, w związku z czym działania mające na celu ich powstanie są nielegalne. Nielegalne jest równieŝ uzgadnianie cen. 1927 Sąd uznał, Ŝe producenci urządzeń sanitarnych działali nielegalnie, kiedy ustalili wspólną cenę i ograniczyli wielkość produkcji. 1996 działające w 10

Polityka antymonopolowa w USA Zapobieganie zmowom. 1996 działające w przemysle spoŝywczym olbrzymie przedsiębiorstwo Archer Daniels Midland skazano na grzywnę wysokości 100 mln dol. za ustalanie cen kwasu cytrynowego (dodatek do Ŝywności) i lizyny (dodatek do pasz). 1997 po oskarŝeniach o ustalanie cen, 30 firm brokerskich zapłaciło 900 mln dol. kary. 2004 Infineon Corporation za udział w ustalaniu cen procesorów pamięci komputerowej zgodziła się zapłacić jedną z największych grzywien w historii w wysokości 160 mln dol. 11 Polityka antymonopolowa w Polsce Jeszcze w latach 80-tych przedsiębiorstwa państwowe wytwarzały 90% krajowej produkcji przemysłowej i zatrudniały ponad 95% krajowej siły roboczej. Struktury te cechował ogromny stopień koncentracji działalności gospodarczej w stosunkowo niewielkiej liczbie duŝych przedsiębiorstw państwowych. Dominacja przedsiębiorstw państwowych stanowiła jedną z waŝnych przeszkód na drodze wprowadzenia gospodarki rynkowej, opartej na zasadach konkurencji. 12

Polityka antymonopolowa w Polsce W dniu 24 lutego 1990 roku wprowadzono w Polsce Ustawę o Przeciwdziałaniu Praktykom Monopolistycznym. Podobnie jak światowe regulacje antymonopolowe, polska ustawa określa i definiuje praktyki monopolistyczne podmiotów gospodarczych działających na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, które podlegają zakazom. Równocześnie ustawa określa odpowiedzialność za stosowanie praktyk monopolistycznych oraz wyznacza administracyjny i sądowy tryb postępowania w zapobieganiu praktykom monopolistycznym. 13 Polityka antymonopolowa w Polsce Tryb ten realizowany jest przez Urząd Antymonopolowy, powołany przez Prezesa Rady Ministrów. Od decyzji Urzędu Antymonopolowego podmioty gospodarcze mogą odwoływać się do Sądu Antymonopolowego, którego wyroki są ostateczne. Obecnie w Polsce obowiązuje ustawa z dnia 15 grudnia 2000 roku O ochronie konkurencji i konsumentów, według której pod pojęciem Urząd Antymonopolowy rozumie się Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (UOKiK). 14

Polityka antymonopolowa w Polsce Kompetencje Prezesa UOKiK w zakresie ochrony konkurencji obejmują: kontrolę koncentracji przedsiębiorców, zwalczanie naduŝywania przez nich pozycji dominującej, wykrywanie karteli. Priorytetem obecnego Prezesa UOKiK jest zwiększanie skuteczności w zakresie zwalczania niedozwolonych porozumień. 15 Polityka antymonopolowa w Polsce Art. 5 ustawy dotyczy zakazu porozumień ograniczających konkurencję, a w szczególności zakazane są porozumienia, których celem lub skutkiem jest wyeliminowanie, ograniczenie lub naruszenie w inny sposób konkurencji na rynku właściwym, polegające na: 1. ustalaniu bezpośrednio lub pośrednio cen i innych warunków zakupu lub sprzedaŝy towarów, 2. ograniczaniu lub kontrolowaniu produkcji lub zbytu oraz postępu technicznego lub inwestycji, 3. podziale rynków zbytu lub zakupu, 16

Polityka antymonopolowa 4. stosowaniu w podobnych umowach uciąŝliwych lub niejednolitych warunków umów, stwarzających tym osobom zróŝnicowane warunki konkurencji, 5. uzaleŝnianiu zawarcia umowy od przyjęcia lub spełnienia przez drugą stronę innego świadczenia, niemającego rzeczowego związku z przedmiotem umowy, 6. ograniczaniu dostępu do rynku lub eliminowaniu z rynku przedsiębiorców nieobjętych porozumieniem, 7. uzgadnianiu przez przedsiębiorców przystępujących do przetargu lub przez tych przedsiębiorców i przedsiębiorcę będącego organizatorem przetargu warunków składanych ofert, w szczególności zakresu prac lub ceny. 17 Polityka antymonopolowa Kartel jest to forma porozumienia lub stowarzyszenia producentów albo sprzedawców, którego celem jest wyeliminowanie konkurencji, czyli dąŝenie do zapewnienia pozycji dominującej (30%-50% udziału w rynku) albo monopolu (100% udziału w rynku i brak substytutów sprzedawanego produktu). Tak znaczny udział w rynku pozwala kartelowi na zaplanowanie takiej wielkości produkcji i sprzedaŝy, dzięki której moŝe on podyktować taką cenę (przesuwanie się po krzywej popytu), która przy danych kosztach ponoszonych przez członków kartelu pozwala im maksymalizować zysk. 18

Polityka antymonopolowa Wspólny zyski jest dzielony miedzy uczestników kartelu według ustalonego klucza. Władza kartelu decyduje całkowicie o wielkości produkcji, poziomie ceny umoŝliwiającej maksymalizację zysku, alokację produkcji miedzy członków kartelu. Członkowie administracji muszą wiedzieć o moŝliwościach produkcyjnych i kosztach firm przystępujących do kartelu. Maksymalny wspólny zysk kartelu będzie osiągnięty wówczas, gdy łączna produkcja wszystkich firm osiągnęła wielkość, dla której łączny koszt krańcowy MC zrówna się z przychodem krańcowym MR. 19 Polityka antymonopolowa Istnienie kartelu w długim okresie jest bardzo mało prawdopodobne. Uczestnicy kartelu, ustalają warunki współpracy, muszą uzgodnić ceny i ilości produkcji korzystniej dla wszystkich. Jednak warunki gospodarowania mogą się zmienić dla jednych firm na gorsze dla innych na lepsze. Ponadto istnienie kartelu wymaga, aby jego uczestnicy mieli do siebie pełne zaufanie. Działania niezgodne z warunkami umowy kartelowej powodują utratę zaufania i w efekcie rozpadu kartelu. 20

Polityka antymonopolowa Kartele mogą powstawać na rynku międzynarodowym, a jego członkami mogą być wówczas państwa. Najsłynniejszym kartelem międzynarodowym jest OPEC Organizacja Krajów Eksportujących Ropę Naftową utworzony w 1960 r., grupujący kraje, których udział w światowej produkcji ropy naftowej stanowi ok. 50%, a jej eksport ponad 80% eksportu światowego. Ustawodawstwa antymonopolowe wielu krajów zakazują powstawania karteli wewnątrz poszczególnych krajów, próbując chronić odbiorców (konsumentów), którzy w wyniku porozumień kartelowych tracą podwójnie mniejsza liczba produktów i usług na rynku, a ceny wyŝsze. 21 Polityka antymonopolowa Ciągle rośnie liczba postępowań w sprawie karteli (w roku 2006 UOKiK prowadził ich 91). Wraz z pojawieniem się w Polsce międzynarodowych korporacji przyszły do nas równieŝ perfekcyjnie przygotowane umowy kartelowe, które dokonują podziału obowiązków między wszystkie ogniwa porozumienia. W grudniu 2006 Urząd wszczął trzy postępowania przeciwko producentom i dystrybutorom farb oraz 11 największym producentom cementu wszyscy podejrzewani są o zawarcie nielegalnych porozumień. Jedna z cementowni utrudniała prowadzenie kontroli, co spowodowało nałoŝenie kary w wysokości 2 mln zł. 22

Polityka antymonopolowa Spółka Castorama i ICI zawarły niedozwolone porozumienie ustalając cenę sprzedaŝy farb i lakierów. NałoŜona kara to ponad 45 mln zł. Polifarb Cieszyn-Wrocław zawarł nielegalne porozumienie z właścicielami siedmiu sklepów wielkopowierzchniowych (Bricomarche, Castorama, Leroy Merlin, Nomi, Obi, Platforma i Praktiker) dotyczące ustalania cen produktów. NałoŜono karę 110 mln zł. 85 przedsiębiorców złamało prawo ustalając ceny farb i lakierów. Inicjator zabronionych działań spółka Tikkurila musi zapłacić ponad 2 mln zł. 23 Polityka antymonopolowa Producent droŝdŝy spółka Lesaffe Bio-Corporation zawarła nielegalne porozumienie z 45 hurtownikami, którzy zostali zobowiązani do zaopatrywania się wyłącznie u niego, ograniczając w ten sposób dostęp do sieci dystrybucji innym producentom. Karę finansową łącznej wysokości 1 mln zł nałoŝono na Narodowy Fundusz Zdrowia za zawarcie z Przedsiębiorstwem Informatycznym Kamsoft porozumienia ograniczającego konkurencję na rynku programów komputerowych stosowanych w branŝy medycznej. 24

Polityka antymonopolowa PKS Zielona Góra oraz firma Marvel przewoźnik świadczący usługi zawarli nielegalne porozumienie polegające na bezpośrednim ustalaniu cen biletów jednorazowych i miesięcznych. NałoŜono łączną karę wysokości 187 tysięcy zł. Spółka Xella Polska producent materiałów budowlanych zawarła z dystrybutorami porozumienie ograniczające konkurencję, polegające na ustaleniu minimalnej ceny odsprzedaŝy ściennych materiałów budowlanych. 25 Polityka antymonopolowa Kartele są bardzo szkodliwe dla całej gospodarki. Te nielegalne praktyki mają wpływ na poziom cen oraz jakość oferowanych konsumentom produktów i usług. Nie pozostają równieŝ bez wpływu na rynkowych konkurentów. Istotną rolę odgrywa w Polsce instytucja leniency, czyli łagodniejsze traktowanie przedsiębiorców, którzy uczestnicząc w kartelu decydują się na jego ujawnienie i współpracę z UOKiK. 26

Polityka antymonopolowa Pomimo liberalizacji gałęzi gospodarki tradycyjnie zamkniętych dla konkurencji, nadal najwięcej przypadków występowania zjawisk monopolistycznych obserwujemy właśnie na takich rynkach jak telekomunikacja, transport kolejowy czy sektor energetyczny. Choć działają tam juŝ nowe niezaleŝne podmioty, to wciąŝ firmy dawniej dominujące posiadają kluczową pozycję. Samo otwarcie sektora na konkurencję nie wystarczy. Trzeba jeszcze dać jej szanse na rozwój. 27 Polityka antymonopolowa W sektorach usług świadczonych w warunkach monopolu naturalnego, takich jak telekomunikacja, transport kolejowy czy sektor energetyczny w okresie liberalizacji kaŝda branŝa ma swojego regulatora. Organy regulacyjne działają niezaleŝnie od prezesa UOKiK, jednak konieczna jest współpraca regulatorów z organem antymonopolowym. Kluczowe znaczenie ma tutaj kwestia podziału kompetencji. 28

Polityka antymonopolowa Art. 8 ustawy dotyczy zakazu naduŝywania pozycji dominującej na rynku właściwym przez jednego lub kilku przedsiębiorców. NaduŜywanie to polega na: 1. bezpośrednim lub pośrednim narzucaniu nieuczciwych cen, (nadmiernie wygórowanych albo raŝąco niskich), odległych terminów płatności lub innych warunków zakupu albo sprzedaŝy towarów; 2. ograniczaniu produkcji, zbytu lub postępu technicznego ze szkodą dla kontrahentów lub konsumentów; 3. stosowaniu w podobnych umowach uciąŝliwych lub niejednolitych warunków umów, stwarzających tym osobom zróŝnicowane warunki konkurencji; 29 Polityka antymonopolowa 4. uzaleŝnianiu zawarcia umowy od przyjęcia lub spełnienia przez drugą stronę innego świadczenia, niemającego rzeczowego związku z przedmiotem umowy; 5. przeciwdziałaniu ukształtowaniu się warunków niezbędnych do powstawania bądź rozwoju konkurencji; 6. narzucaniu przez przedsiębiorcę uciąŝliwych warunków umów, przynoszących mu nieuzasadnione korzyści; 7. stwarzaniu konsumentom uciąŝliwych warunków dochodzenia swoich praw; 8. podziale rynków wg kryteriów terytorialnych, asortymentowych lub podmiotowych. 30

Polityka antymonopolowa Konkurencja na rynkach, na których jeszcze wczoraj działał monopol, jest zawsze zniekształcona. Często zniekształca ją obecność byłego monopolisty, zajmującego tam pozycję dominującą. PrzewaŜnie stara się wykorzystać ją do wyeliminowania konkurentów, bądź niedopuszczenia ich do rynku. Stąd teŝ, w okresie liberalizacji kolejnych segmentów rynku zdarzają się najczęściej przypadki naruszeń prawa antymonopolowego przez firmy dominujące. Obawiając się konkurencji ze strony nowych, starają się zapewnić sobie przewagę, np.: wymuszając na klientach zawieranie długookresowych umów na wyłączność lub utrudniając dostęp do infrastruktury. 31 Polityka antymonopolowa Ilustrację stanowią praktyki PKP Cargo obliczone na eliminację niezaleŝnych przewoźników towarowych. W ciągu półroku UOKiK dwukrotnie kwestionował je jako sprzeczne z prawem, nakładając kary warte łącznie 60 mln złotych. Rynkowy dominat (do PKP Cargo naleŝy niemal 70% przewozów towarowych koleją) wykorzystywał swoją pozycję do narzucania kontrahentom uciąŝliwych warunków umów, które na wiele lat miały uchronić go przed pojawieniem się konkurencji. Przedsiębiorcy przewoŝący towary o największej masie są związani z PKP Cargo wieloletnimi umowami, które blokują korzystanie z usług innych przewoźników. 32

Polityka antymonopolowa Wobec TP SA toczyła się rekordowa liczba postępowań antymonopolowych. W ostatnim czasie urząd antymonopolowy nałoŝył na spółkę następujące kary: 20 mln zł za naduŝywanie pozycji dominującej na rynku wdzwanianego dostępu do internetu. 7 mln zł za jednostronne zmienianie warunków umów o świadczenie usług internetowych (przez łącza ISDN). 4,2 mln zł za niezastosowanie się do polecenia usprawnienia Błękitnej Linii, czyli telefonicznego biura obsługi klientów. 1,5 mln zł za zmuszanie klientów do udostępniania kopii umów, jakie zawarli z operatorem niezaleŝnym. 33 Polityka antymonopolowa W styczniu 2004 roku Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów zarzucił Telekomunikacji Polskiej stosowanie praktyk monopolistycznych. TP SA miała uchylać się od zawierania umów międzyoperatorskich z konkurentami, którzy chcieli świadczyć usługi dostępu do Internetu. Trwało to aŝ osiem lat! TP SA wydłuŝała w nieskończoność negocjacje, notorycznie przekładała terminy spotkań z konkurencją, a nawet - jak twierdzi UOKiK - "gubiła" dokumentację. 34

Polityka antymonopolowa Prezes UOKiK nałoŝył na spółkę 20 mln zł grzywny. TP SA oczywiście odwołała się od tej decyzji. Wiele podobnych kar udawało jej się uniewaŝnić przed sądami za pomocą rozmaitych kruczków formalno-proceduralnych. Tym razem jednak było inaczej. Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów w pełni podtrzymał stanowisko prezesa UOKiK zarówno co do samego stwierdzenia zakazanych praktyk, jak i wysokości kary. 35 Polityka antymonopolowa Ochrona konkurencji powinna odbywać się na wielu poziomach, z uwzględnieniem wielu wymiarów oraz zaangaŝowaniem wielu podmiotów. NaleŜą do nich przede wszystkim: Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (poziom narodowy) oraz Komisja Europejska (poziom wspólnotowy), ale nie tylko. Decyzje Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów podlegają kontroli Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, który ma między innymi moŝliwość samodzielnego stosowania ustawy antymonopolowej i przeprowadzania postępowań. 36

Polityka antymonopolowa Ze względu na znaczenie polityki konkurencji, jako jednego z filarów wolności gospodarczej powinny zaangaŝować się w nią równieŝ organy regulujące poszczególne sektory (energetyczny, telekomunikacyjny, kolejowy, lotniczy, itd.). Nie sposób prowadzić skutecznej polityki konkurencji bez uwzględnienia wpływu, jaki na nią wywierają decyzje regulatorów branŝowych chociaŝby zatwierdzanie taryf i cenników, prowadzenie mediacji, czy teŝ określanie zasad na jakich będą wchodzić na rynek nowe podmioty. 37 Fuzje Fuzje, przejęcia cel jeden wzmocnienie pozycji na rynku, dominacja, docelowo monopol, choć ze względu na organizacje antymonopolowe jest to bardzo ograniczone. Często efekty tych działań pojawiają się po dość powoli i dają niewspółmierny efekt do zamierzonych celów. Szczególne nasilenie się zjawiska fuzji i przejęć przedsiębiorstw w latach 90. moŝna powiązać z procesem globalizacji oczekiwaniami na powiększenie rynku europejskiego. Fuzje (przejęcia) są współcześnie stałym procesem nie tylko gospodarek wysoko rozwiniętych, lecz takŝe wielu rozwijających się. Zjawisko to obserwowane jest zarówno na rynkach krajowych, jak i w skali globalnej. 38

Fuzje DELL multifirma z branŝy komputerowej przejmuje ALIENWARE cel wzmocnienie pozycji na rynku komputerów dla entuzjastów w tym takŝe laptopów a nawet serwerów. Sun Micrososystems multifirma komputerowa przejmuje Storage Technology Corporation cel wzmocnienie swojej pozycji na rynku serwerów. 39 Fuzje SUN kolejne przejęcie Innotek (producent oprogramowania open source do wirtualizacji) cel wzmocnienie pozycji SUN w wirtualizacji (duŝe znaczenie w serwerach), kolejne zakupy Sun-a - MySQL producent baz danych opartych na open souce cel realizacja własnej polityki open source, wzmocnienie się na rynku serwerów, cena -1mld $ Oracle przejmuje BEA Systems (producent oprogramowania dla biznesu) jako bezpośrednia odpowiedz na zakup przez SUN-a MySQL, cel niedopuszczenie do monopolizacji rynku przez SUN, cena 8,5mld $ 40

Integracja w energetyce Rodzaj integracji: Częściowa pionowa: produkcja i przesyłanie Częściowa pionowa: przesyłanie i dystrybucja Częściowa pionowa: produkcja i dystrybucja Integracja wsteczna (dołączenie kopalń) Pozioma Boczna 41 Integracja częściowa: produkcja i przesyłanie Korzyści: MoŜliwość optymalizacji planowania inwestycji (instalowanie nowych mocy produkcyjnych i rozbudowa sieci), Koordynacja eksploatacyjna, Zwiększenie stopnia bezpieczeństwa dostaw, Wykorzystanie ekonomii skali, Kapitałochłonność i długi okres zwrotu inwestycji warunkuje długoterminowe planowanie inwestycji, które powinny być rozpatrywane łącznie (sieci i moce wytwórcze), Uproszczenie procedury odzyskania nakładów inwestycyjnych w moce wytwórcze i sieci od odbiorców do inwestora, 42 Zmniejszenie kosztów transakcji.

Integracja częściowa: produkcja i przesyłanie ZagroŜenia: Brak konkurencji na rynku wytwórców. Wynika to z występowania jednego przedsiębiorstwa przesyłowego w kraju, Ograniczenie dostępu do sieci innych wytwórców, Przy nie rozdzieleniu funkcji operatora sieci przesyłowej i właściciela posiadane przez operatora systemu informacje o innych podmiotach mogą być wykorzystane przez to przedsiębiorstwo z korzyścią tylko dla siebie. 43 Integracja częściowa: przesyłanie i dystrybucja Korzyści: Łatwość zarządzania siecią elektroenergetyczną w kraju, Zmniejszenie kosztów transakcji. ZagroŜenia: brak 44

Integracja częściowa: produkcja i dystrybucja Korzyści: MoŜliwość planowania mocy wytwórczych uwzględniając potrzeby odbiorców, Wzrost stopnia bezpieczeństwa energetycznego w przypadku wystąpienia awarii sieci rozdzielczej lub przerw w zasilaniu, Zmniejszenie kosztów transakcji. ZagroŜenia: Zbyt optymistyczne prognozy zapotrzebowania na energię elektryczną 45 Integracja wsteczna Korzyści: MoŜliwość planowania mocy wytwórczych uwzględniając potrzeby odbiorców, Wzrost stopnia bezpieczeństwa energetycznego w przypadku wystąpienia awarii sieci rozdzielczej lub przerw w zasilaniu, Zmniejszenie kosztów transakcji, Zmniejszenie kosztów produkcji energii elektrycznej. ZagroŜenia: Zbyt optymistyczne prognozy zapotrzebowania na energię elektryczną, Problemy z zarządzaniem wielką organizacją 46

Integracja pozioma Korzyści: Dostarczanie kompleksowych usług elektroenergetycznych odbiorcom, MoŜliwość stosowania rabatów i innych narzędzi marketingu, które mają na celu poprawę konkurencyjności przedsiębiorstw oraz zdobycie lojalnego klienta, Prowadzenie przez przedsiębiorstwo podobnej działalności w niektórych przypadkach (dostarczanie gazu, elektryczności, sprzedaŝ opału) zmniejsza ryzyko utraty klientów. 47 Integracja pozioma ZagroŜenia: Ryzyko ponoszone przez odbiorców, które wynika z dostarczania wielu usług przez jeden podmiot. Dlatego konieczne jest zapewnienie swobody wyboru dostawcy, Stosowane narzędzia marketingowe mogą sprowadzać się do subsydiowania jednej działalności inną, co moŝe być postrzegane jako praktyka monopolistyczna lub świadome działania podejmowane przez przedsiębiorstwo w celu zahamowania konkurencji, Zła koniunktura w sektorze energetycznym będzie bardziej niekorzystnie wpływać na kondycję finansową przedsiębiorstwa niŝ w przypadku przedsiębiorstw o dywersyfikacji 48 bocznej.

Integracja boczna Korzyści: Dostarczanie kompleksowych usług elektroenergetycznych odbiorcom, MoŜliwość stosowania rabatów i innych narzędzi marketingu, które mają na celu poprawę konkurencyjności przedsiębiorstw oraz zdobycie lojalnego klienta, Prowadzenie zróŝnicowanej, niezaleŝnej od siebie działalności gospodarczej zmniejsza ryzyko związane ze złą koniunkturą gospodarczą w jednym z obszarów prowadzonej działalności. 49 Integracja boczna ZagroŜenia: Nadmierne zróŝnicowanie prowadzonej działalności moŝe być niekorzystne dla przedsiębiorstwa (problemy z zarządzaniem), Stosowane narzędzia marketingowe mogą sprowadzać się do subsydiowania jednej działalności inną, co moŝe być postrzegane jako praktyka monopolistyczna lub świadome działania podejmowane przez przedsiębiorstwo w celu zahamowania konkurencji. 50

Integracja w energetyce Tworzone w Polsce grupy energetyczne (np. PZGE S.A.) są przykładem częściowej integracji pionowej w obrębie funkcji wytwarzania i dystrybucji (w tym sprzedaŝy) energii elektrycznej. Tworzenie grup energetycznych moŝe korzystnie wpłynąć na konkurencyjność sektora. Oczekiwanymi korzyściami z konsolidacji są: 1. zwiększenie wielkości kapitałów, którymi będzie dysponowała grupa, 2. ograniczenie ryzyka funkcjonowania w warunkach rynku energii, 3. moŝliwość dostępu do tańszych źródeł finansowania, 51 Integracja w energetyce Korzyści z konsolidacji cd: 4. uzyskanie minimalnego poziomu bazy klientów obsługiwanych przez grupę umoŝliwiającego działanie na wolnym rynku energii, 5. zainicjowanie dywersyfikacji wytwarzania pod względem wykorzystywanego nośnika paliwa, 6. ułatwienie wdroŝenia działalności w zakresie obrotu energią, 7. zapewnienie stabilności i optymalizacji dostaw węgla brunatnego, 8. wykorzystanie efektu ekonomii skali i synergii wynikających z powiązań wertykalnych, 52

Integracja w energetyce Korzyści z konsolidacji cd: 9. moŝliwość współpracy i nawiązywania aliansów strategicznych z duŝymi grupami energetycznymi funkcjonującymi na rynku Unii Europejskiej na zasadach partnerskich, 10.utrzymanie obecnych miejsc pracy, a w miarę rozwoju branŝ infrastrukturalnych tworzenie nowych moŝliwości zatrudnienia, 11.wartość rynkowa grupy energetycznej będzie większa niŝ suma wartości spółek tworzących grupę. Tym samym istnieje szansa zwiększenia wpływów do budŝetu państwa z prywatyzacji. 53 Przykłady 54

Przykłady 55 Przykłady 56