Wykład: Równowaga makroekonomczna w krótkm okrese Makroekonoma II Zma 2018/2019 SGH Jacek Suda
Zmany stopy wzrostu realnego PKB w US W długm okrese PKB stopnowo rośne W krótkm okrese PKB waha sę wokół trendu: po okresach szybkego wzrostu następują okresy spowolnena wzrostu lub spadku PKB recesja to 2 kolejne kwartały spadku PKB Źródło: Mankw, Makroekonoma, wydane 7.
Realny PKB Wahana cyklczne: Czym wytłumaczyć wahana cyklczne? Czy można je ogranczyć? (+) wahana cyklczne Długo-okresowe tempo wzrostu - trend Właścwy realny PKB (-) wahana cyklczne 0 Czas
Równowaga ekonomczna: gospodarka otwarta Dochód wpływa na welkość popytu na penądz Rynek dóbr Rynek penądza Stopy procentowe wpływają na zagregowany popyt Realne kursy wpływają na zagregowany popyt Rynek walutowy Stop procentowe wpływają na kurs walutowy
Równowaga ekonomczna: gospodarka zamknęta Dochód wpływa na welkość popytu na penądz Rynek dóbr Rynek penądza Stopy procentowe wpływają na zagregowany popyt Dwa założena: W długm okrese, ceny są gętke mogą sę swobodne dostosować = neutralność penądza Założene keynesowske: W krótkm okrese, ceny są stałe/lepke neutralność penądza
Sztywnośc cen w danych Czy ceny są sztywne? Metoda nalza częstotlwośc zman cen w sklepach (scanner data) Dane panelowe Problemy: wyprzedaże, promocje, zróżncowane medzy towaram, tylko dobra konsumpcyjne,... Wynk - średn czas medzy zmanam cen US: średn czas medzy zmanam cen wynos 2-4 kwartały (Blnder n., 1998, Bls Klenow, 2004; Klenow Kryvstov, 2005) Strefa euro: średn czas medzy zmanam cen wynos 4-5 kwartałów (Rumler Vlmunen, 2005; ltssmo n., 2006) Polska: średn czas medzy zmanam cen to 4 kwartały (Macas Makarsk, 2013) Wynk: m wyższa nflacja, tym częścej występują zmany cen Wynk: ceny detalczne bardzej sztywne nż ceny producenta
Zagregowana podaż popyt: dwa podejśca Założene klasyczne: dług okres Płace są gętke Zagregowana podaż (K, L, ) wyznacza dochód dostosowane cen => zagregowany popyt = zagregowana podaż Keynes: krótk okres Założene sztywnośc/lepkośc/stałośc cen Zagregowany popyt determnuje produkcję przedsęborstw ceny ne mogą sę dostosować => zagregowany popyt różn sę od podaży => podaż dostosuje sę do popytu Kto ma racje? Oba założena są właścwe: model S-D łączy oba podejśca
Równowaga rynkowa Tożsamość rachunkowa PKB: = C + I + G + X Z W stane równowag, podaż = popyt = C + I + G + X Z Zagregowana podaż Zagregowany popyt Zagregowana podaż Całkowta welkość dóbr usług dostarczona na rynek przez producentów przy danym pozome cen Zagregowany popyt Wartość (planowanych) wydatków konsumpcyjnych, nwestycyjnych, rządowych na dobra usług + eksport netto PC = podstawowy rachunek obrotów beżących = eksport netto
Kurs walutowy a PC Podstawowy rachunek obrotów beżących (PC) = różnca mędzy eksportem (X) a mportem () Nomnalny kurs walutowy (S) Cena pewnej waluty wyrażona w nnej waluce, np. 4,28 PLN/EUR (notacja europejska) lub 0,23 EUR/PLN (notacja brytyjska) Realny kurs walutowy (s) (w notacj europejskej) Stosunek ceny dóbr zagrancznych do ceny dóbr krajowych, s = S P*/P, P - ndeks cen krajowych, P * - ndeks cen za grancą Mara konkurencyjnośc gospodark krajowej Realna deprecjacja (wzrost s) => dobra zagranczne stają sę stosunkowo droższe Realna aprecjacja (spadek s) => dobra zagranczne stają sę stosunkowo tańsze Import część całkowtych wydatków krajowych (absorbcj, =C+I+G) welkość mportu uzależnona od konkurencyjnośc gospodark krajowej aprecjacja => wzrost mportu ; deprecjacja => spadek mportu Funkcja mportu Z=Z(, s ) : Z gdy lub s Eksport = mport reszty śwata: zależy od absorbcj reszty śwata * aprecjacja => spadek eksportu ; deprecjacja => wzrost eksportu Funkcja eksportu X=X( *, s ) : X gdy * lub s
Zagregowany popyt Zagregowany popyt określony jest przez zachowane na rynku dóbr usług konsumentów funkcja konsumpcj, producentów funkcja nwestycj, I = I( q, r ) + - sektora rządowego wydatk publczne podatk, G,T ekporterów mporterów (PC = X-Z) funkcja mportu, Z=Z(, s ) + - funkcja eksportu, X=X( *, s ) C => funkcja podstawowego rachunku obrotów beżących, PC = X( *, s ) - Z(, s ) = PC (, *, s ) = PC (, *, s ) + + + - - + + - + + Założymy (na raze), że G,T, są egzogenczne (dane z zewnątrz), a pozostałe zamenne (, q, r, s) endogenczne (wyjaśnone przez nasz model). = C(, T ) + + + + bsorbcja = wydatk krajowe, = C+I+G kurs walutowy, s => aprecjacja s => deprecjacja
Równowaga na rynku dóbr: planowany popyt Zagregowany (planowany/zamerzony) popyt określony jest przez funkcję planowanego popytu (DD) planowany, bo dany dla danej welkośc zmennych endogencznych,, r, q, s np. zmana zmen DD opsuje planowane wydatk gospodarstw domowych, przedsęborstw, sektora publcznego przy danym pozome zmennych endogencznych Jeżel, rośne konsumpcja (C) spada PC (z powodu wzrostu mportu) teora dane pokazują, że wzrost C jest wększy nż spadek PC DD () > 0 DD = C(, T ) + I( q, r) + G + PC(, *, s ) + + + - - + +
Wykres DD Zmany PKB wpływają na planowany popyt poprzez konsumpcję rachunek obrotów beżących Krańcowa skłonność do konsumpcj (c) gospodarstwa domowe konsumują część (c<1) dodatkowego dochodu, DC = c D < D Import (Z) Załóżmy, że mportowane są tylko dobra konsumpcyjne że mport stanow stałą część konsumpcj: Z=z C Wtedy zmana PKB wpływa na DD DDD= DC + DPC = DC DZ = DC z DC = (1-z)c D < D poneważ z<1 c<1 krzywa DD bardzej płaska nż 45%
Planowany popyt Lna 45 : wykres DD Ceters parbus ( ) ( ) ( *,,,, ) DD = C T + I q r + G + PC s zmenny zmenny DD
Planowany popyt Rzeczywsta podaż Lna 45 : warunek równowag W równowadze planowany popyt = rzeczywsty popyt = podaż Podaż dostosowuje sę do popytu B 45 DD= równowaga na rynku dóbr, tj. D = 0 C DD DD < nadwyżka podaży dóbr D < 0 D 0
Planowany popyt Lna 45 : tzw. Krzyż keynesowsk W punkce, planowany popyt = rzeczywsty popyt = podaż 45 DD = C (, T ) + I ( q, r ) ( *,, ) + G + PC s
Mnożnk keynesowsk Rozważmy wpływ wzrostu (egzogencznego) wydatków publcznych, DG, na zagregowany dochód. Funkcja planowanego popytu: DD ' = C(, T ) + I( q, r) + ( G + DG) + PC(, *, s ) nowe wydatk publczne wynoszą G ' = G + DG Wzrost wydatków rządowych zwększa planowany dochód: DD > DD ( dochód) równeż wzrasta, => wzrost DD (z powodu wzrostu ) => Ostateczne, wzrost produkcj będze wększy nż wzrost wydatków rządowych: D > DG
Planowany popyt Mnożnk: wstępna równowaga 45 DD() DD Zacznjmy od równowag na rynku dóbr 0
Planowany popyt Mnożnk: wzrost popytu ( ) ( ) ( ) ( * ) DD = C, T + I q, r + G + D G + PC,, s 45 = G DD () DD DG DD() Wzrost wydatków rządowych Output
Planowany popyt Mnożnk: wzrost produkcj 45 DD () B DD() DG rośne by sprostać wększemu popytow. 0 Output
Planowany popyt Mnożnk: drug wzrost popytu 45 DD () B B DD() DG Wzrost dochodu o B oznacza także wzrost DD lecz w mnejszym stopnu nż za perwszym razem Output
Planowany popyt Mnożnk: drug wzrost produkcj 45 DD () B B DD() DG rośne ponowne by sprostać popytow B Output
Planowany popyt Mnożnk: efekt całkowty B E B 45 DD () DD() Mnożnk poneważ D>DG Mów o le wzrośne PKB na skutek wzrostu wydatków rządowych o 1 PLN/EUR/USD DG Mnożnk wydatków rządowych D D DG * Output
Mnożnk keynesowsk Mnożnk wydatków publcznych (popytu) 2 D = DG + c(1- z) DG + c (1- z) = 1+ c(1- z) + c 2 (1- z) 2 + c 3 2 DG + c (1- z) 3 3 (1- z) + ) DG 3 DG + = 1 1- c(1- z) DG Mnożnk jest tym wększy m wększy jest krańcowa skłonność do konsumpcj c m mnejszy udzał mportu w konsumpcj z Im stromsza krzywa DD tym wększy mnożnk keynesowsk np. dla c=0,6 z=0,4, nachylene krzywej wynos DDD/D = (1-z)c = (1-0,4)0,6=0,36 a mnożnk wynese 1/(1-0,36)=1,56. Proces mnożnkowy zatrzymuje sę bo dodatkowy dochód zwększa planowany popyt tylko częścowo
Mnożnk wydatków publcznych w różnych krajach
Krzywa IS Krzywa IS (krzywa nwestycj-oszczędnośc) wykres wszystkch kombnacj nomnalnej stopy procentowej produkcj, dla której rynek dóbr usług jest w równowadze zagregowany rzeczywsty popyt = planowany popyt ujemne nachylona Do wyprowadzena krzywej IS zmenamy nomnalną stopę procentową () analzujemy równowagę na rynku dóbr usług Przy stałych cenach =r (tj. nomnalna stopa procentowa=realna stopa procentowa) Zmana zmena r, I(r) a zatem, w rezultace, przesuwa DD nższe => wyższe I(r) => wyższe
Planowany popyt Nomnalna stopa procentowa Wyprowadzene krzywej IS: Równowaga początkowa Kombnacja oraz w równowadze =DD DD()
Planowany popyt Nomnalna stopa procentowa Wyprowadzene krzywej IS: Zmana (spadek) stopy procentowej Spadek podnos nwestycje przesuwa krzywą DD do góry Zmana zmena produkcję w równowadze =DD B DD( ) DD() B
Planowany popyt Nomnalna stopa procentowa Wyprowadzene krzywej IS =DD Krzywa IS to kombnacja wszystkch par (,) dla których rynek dóbr usług jest w równowadze IS B DD( ) DD() B
Planowany popyt Nomnalna stopa procentowa Wyprowadzene krzywej IS: nadwyżka podaży Na prawo od krzywej IS, podaż dóbr przewyższa popyt na ne D B C =DD DD( ) DD() DD( ) IS D C B Nadwyżka podaży dóbr
Nomnalna stopa procentowa Wyprowadzene krzywej IS: nadwyżka popytu Na lewo od krzywej IS, popyt na dobra przewyższa ch popyt Nomnalna stopa procentowa jest ponżej krzywej IS, na której =DD() IS Nadwyżka popytu na dobra B Nadwyżka podaży dóbr
Przesunęce krzywej IS Krzywa IS to kombnacja wszystkch par (, ), dla których rynek dóbr usług znajduje sę w równowadze Co przesuwa krzywą IS? Wszystko co przesuwa krzywą DD z wyjątkem stopy procentowej Krzywa IS jest funkcją oraz opsana równanem = C(, T ) + I( q, ) + G + PC(, *, s ) Egzogenczne zmany determnantów popytu (, T, q, G, *, s ) przesuwa krzywa IS zmany w sektorze publcznym: wydatkach G lub podatkach T zmany w oczekwanach (przez współczynnk q Tobna) zmany w majątku gospodarstw domowych zmany w gospodarce śwatowej, (zarówno * jak kurs walutowy)
Planowany popyt Nomnalna stopa procentowa Zagregowany popyt: równowaga początkowa Zacznjmy od równowag na rynku dóbr... =DD IS DD( G, )
Planowany popyt Nomnalna stopa procentowa Zagregowany popyt: egzogenczny wzrost Egzogenczny wzrost zagregowanego popytu (np. G rośne, ale początkowo bez zman) =DD B DD( G, ) DD( G, ) IS B
Planowany popyt Nomnalna stopa procentowa Zagregowany popyt: przesunęce krzywej IS Przesunęce krzywej IS występuje przy wszystkch nnych pozomach stopy procentowej =DD B DD( G, ) DD( G, ) IS IS B
Rynek penądza Nomnalna stopa procentowa określona była na rynku penądza albo przez zrównane podaży penądza (będącego pod wpływem banku centralnego) z popytem na penądz albo bezpośredno za pomocą reguły Taylora Równowaga na rynku penądza dana była przez równane M / P = L(, ) Jeżel bank centralny ustala podaż penądza M to M / P = L(, ) stopa procentowa ustalona jest przez zrównywane podaży z popytem (krzywa LM) Jeżel bank centralny ustala stopę procentową to podaż penądza ustalona jest przez równowagę na rynku penądza dla której jest zgodne z regułą Taylora
Nomnalna stopa procentowa Nomnalna stopa procentowa Krzywa LM: równowaga początkowa Zacznjmy od równowag na rynku penądza: podaż określona przez bank centralny... Realna podaż penądza D=L(,) M/P Realna podaż penądza
Nomnalna stopa procentowa Nomnalna stopa procentowa Krzywa LM: wzrost Egzogenczny wzrost PKB zwększa popyt na penądz Prowadz to do wzrostu stopy procentowej w równowadze Realna podaż penądza B B D =L(,) D=L(,) M/P Realna podaż penądza
Nomnalna stopa procentowa Nomnalna stopa procentowa Krzywa LM Krzywa LM to kombnacja wszystkch dla których rynek penądza jest w równowadze Realna podaż penądza LM B B D =L(,) D=L(,) M/P Realna podaż penądza
Nomnalna stopa procentowa Nomnalna stopa procentowa Krzywa LM Punkty na prawo od krzywej LM przestawają nadwyżkę popytu na penądz Punkty na lewo to nadwyżka podaży penądza Realna podaż penądza LM D Nadwyżka podaży penądza B B C C Nadwyżka popytu na penądz D=L(,) M/P Realna podaż penądza
Krzywa LM: nachylene Krzywa LM nachylona jest ku górze: m wększe PKB tym wększy popyt na penądz przy stałej podaży penądza M, nomnalna stopa procentowa mus wzrosnąć by przywrócć równowagę na rynku penądza Nachylene krzywej LM jest dane przez stosunek BC C C odpowada przyrostow BC odpowada wrażlwośc popytu na penądz na stopę procentową PKB Jeżel popyt na penądz jest bardzo wrażlwy na zmany realnego PKB (dużą dochodowa elastyczność popytu na penądz) to przyrost produkcj slne zwększa popyt na penądz krzywa LM jest stroma Jeżel popyt na penądz jest wrażlwy na zmany stopy procentowej (płaske nachylene funkcj popytu na penądz D wysoka elastyczność popytu względem stopy procentowej) to małe zmany stopy procentowej wystarczają do przywrócena równowag na rynku penądza krzywa LM jest płaska
Przesunęce krzywej LM Krzywa LM to kombnacja wszystkch par (, ), dla których rynek penądza pozostaje w równowadze (przy danej realnej podaży penądza ustalonej przez bank centralny) LM => popyt na środk płynne (Lqudty) = podaż penądza (Money) Co przesuwa krzywą LM? to co przesuwa krzywą podaży penądza z wyjątkem PKB Krzywa LM opsana jest równanem: M / P = L(, ) Zmany realnej podaży penądza przesuwają krzywą LM Wzrost realnej podaży penądza przesuwa krzywą LM w prawo
Nomnalna stopa procentowa Nomnalna stopa procentowa Przesunęce krzywej LM Wzrost podaży penądza przesuwa krzywą LM w prawo albo jest bez zman spada stopa procentowa -> (punkt B) albo rośne PKB -> a stopa procentowa jest bez zman (punkt C) albo dowolna kombnacja S S LM C C B D B D M/P M /P Realna podaż penądza
Reguła Taylora krzywa TR Reguła Taylora opsuje sytuację w której bank centralny ustala stopę procentową bezpośredno, a podaż penądza M dostosuje sę endogenczne do popytu na penądz Reguła Taylora = + a( ) + b luka nflacyjna luka produkcj a b to sła reakcj na zmany tempa nflacj zmany welkośc luk produkcj Dla stałych/lepkch cen nflacja wynos 0, a reguła Taylora ma formę = + b Bank centralny podnos/obnża stopy procentowe w reakcj na zmany produkcj Jeżel powyżej trendu (potencjalnego pozomu), to Jeżel ponżej trendu (potencjalnego pozomu), to
Nomnalna stopa procentowa Krzywa TR 2. W odpowedz, bank centralny podnos stopy z do. TR 1. rośne z do
Nomnalna stopa procentowa Krzywa TR równowaga na rynku penądza k() k() rośne z do zwększając popyt na realny penądz z k() do k() Przy stope procentowej, równowaga na rynku penądza wymaga zwększena przez bank centralny podaży penądza do (M/P)* Bank centralny podnos stopę procentową z do w odpowedz na zwększene produkcj M/P M/P M/P* Realna podaż penądza Wyższa stopa procentowa obnża popyt na penądz. Rynek penądza znajdze sę w równowadze przy podaży penądza = (M/P)
Nomnalna stopa procentowa Nomnalna stopa procentowa Krzywa TR równowaga na rynku penądza M S TR k() k() M/P M/P Realna podaż penądza
Nachylene krzywej TR Reguła Taylora: = + a( ) + b Nachylene krzywej TR zależy od współczynnka b określającego wrażlwość stopy procentowej na zmany luk produkcj jeżel b=0 bank centralny ne reaguje na odchylena produkcj od trendu, TR 0 jeżel b>0 bank centralny zmena stopy procentowe o b% w reakcj na 1% odchylene od trendu/wartośc potencjalnej PKB, TR 1 TR 2
Nomnalna stopa procentowa Nachylene krzywej TR: TR 0 TR 0 : bank centralny trzyma stopę procentową na stałym pozome. Wyższa produkcja zwększa popyt na penądz. TR 0 oznacza całkowce elastyczną krzywą podaży penądza MS 0. k() k() TR 0 M S 0 D G > M/P Realna podaż penądza
Nomnalna stopa procentowa Nachylene krzywej TR: TR 1 TR 1 : bank centralny podnos stopę procentową odpowedz na wzrost produkcj. TR 1 oznacza dodatno nachyloną krzywą podaży penądza MS 1. TR 1 Wyższa produkcja podwyższa popyt na penądz. k() k() M S 1 1 C 1 E > M/P Realna podaż penądza
Nomnalna stopa procentowa Nachylene krzywej TR: TR 2 TR 2 : bank centralny wyraźne podnos stopę procentową odpowedz na wzrost produkcj 2 B TR 2 2 k() k() M S 2 F TR 2 oznacza całkowce neelastyczną krzywą podaży penądza MS 2. > M/P Realna podaż penądza
Przesunęce krzywej TR W bardzej ogólnej postac reguła Taylora zależy także od egzogencznych (w tej chwl) zmennych,,, = + a( ) + b Przesunęce krzywej TR nastąp gdy dojdze do zmany celu nflacyjnego,, lub produkcj potencjalnej, neutralnej stopy procentowej, nflacj, Przykład: podnesene (celu) naturalnej stopy procentowej przez bank centralny przesuwa krzywą TR do góry/w lewo
Nomnalna stopa procentowa Przesunęca krzywejtr Bank centralny podnos docelową stopę procentową : krzywa TR przesuwa sę w lewo. TR TR '' TR ' Bank centralny obnża docelową/naturalną stopę procentową : krzywa TR przesuwa sę w prawo.
Krzywa TR: przedstawa równowagę na rynku penądza Podsumowane krzywej TR kombnacja naturalnej stopy procentowej z pozomem dochodu, dla której popyt na penądz równy jest podaży penądza nachylona do góry, nachylene zależy od współczynnka b określającego wrażlwość stopy procentowej na lukę produkcj przesuwa sę w wynku zman poltyk penężnej Bank centralny: poltyka celu nflacyjnego Bank centralny ustala pozom stopy procentowej dostarcza żądaną lość penądza zgodną z tym pozomem Jeżel mplementacja poltyk przy pomocy reguły Taylora: bank centralny ustala a b oraz cel nflacyjny, lecz nomnalna stopa procentowa wyznaczona jest automatyczne przez regułę. Rynek penądza jest zawsze w równowadze
Ogólna równowaga w gospodarce Równowaga makroekonomczna Zarówno rynek dóbr usług, jak rynek penądza są w równowadze Punkt przecęca krzywej IS z krzywą LM (IS-LM) lub krzywą TR (IS-TR) Wybór modelu zależy od poltyk penężnej banku centralnego Przesunęca krzywych IS, LM TR zmenają punkt równowag w gospodarce Kombnacje welu zakłóceń (polcy-mx) mogą przesunąć obe krzywe np. zwększene podaży penądza (przesunęce krzywej LM) poprawa oczekwań nwestorów (przesunęce krzywej IS)
Nomnalna stopa procentowa Model IS-LM: szok makroekonomczne: realne szok (IS) LM Egzogenczny wzrost popytu: krzywa IS przesuwa sę w prawo. C B IS Wzrost popytu na penądz przy stałej podaży penądza powoduje wzrost stopy procentowej ( obnżene nwestycj). IS IS Egzogenczny spadek popytu: krzywa IS przesuwa sę w lewo Pommo spadku popytu na penądz bank centralny utrzymuje podaż penądza co powoduje spadek stopy procentowej.
Nomnalna stopa procentowa Model IS-LM: Szok makroekonomczne: szok LM LM E LM LM Bank centralny zwększa podaż penądza Krzywa LM przesuwa sę w prawo D Bank centralny obnża podaż penądza IS Krzywa LM przesuwa sę w lewo
Równowaga makroekonomczna: model IS-TR Egzogenczny szok popytu: np. zwększene wydatków rządowych Krzywa IS przesuwa sę w prawo do IS (mnożnk, punkt ) Zwększene produkcj powoduje reakcję banku centralnego podnesene stopy procentowej (ruch wzdłuż krzywej TR) Na rynku penądza: wyższe przesuwa krzywą popytu na penądz w prawo podaż penądza rośne by stopa procentowa wynosła Wyższa stopa procentowa obnża planowane nwestycje (krzywa DD) zatem nżej (punkt równowag B) nż wynkało z perwotnego przesunęce krzywej IS (punkt ) Brak neutralnośc penądza
Nomnalna stopa procentowa Model IS-TR: szok makroekonomczne: realne szok (IS) TR Egzogenczny wzrost popytu: krzywa IS przesuwa sę w prawo. C B IS W reakcj na wzrost popytu bank centralny podnos stopę procentową. IS IS Egzogenczny spadek popytu: krzywa IS przesuwa sę w lewo W reakcj na spadek popytu bank centralny obnża stopę procentową.
Równowaga makroekonomczna: model IS-TR Ekspansywna poltyka penężna: obnżene neutralnej stopy procentowej, Krzywa TR przesuwa sę w prawo Obnżene stopy procentowej (punkt ) podnos planowane wydatk nwestycyjne prowadz do zwększena popytu Wyższy popyt zgodne z regułą Taylora prowadz do podnesena stopy procentowej (ruch wzdłuż krzywej) co ogranczy wydatk nwestycyjne Punkt równowag D Poltyka penężna jest ekspansywna (stopy procentowe spadają), gdy gdy dla a, b >0 Poltyka penężna jest restrykcyjna gdy stopy procentowe rosną
Nomnalna stopa procentowa Model IS-TR: Szok makroekonomczne: szok TR TR E TR TR Bank centralny obnża stopę docelową: Krzywa TR przesuwa sę w prawo D Bank centralny podwyższa stopę docelową: IS Krzywa TR przesuwa sę w lewo
Krótkookresowe stopy procentowe, 1990-2011 Source: IMF