Sławomir Dalka Glosa do wyroku Sądu Najwyższego z dnia 3 czerwca 1987 r., I CR 120 Palestra 34/2-3(386-387), 76-82 1990
76 Orzecznictwo Sądu Najwyższego Nr 2-3 (386/387) w o d u osobę, któ ra p o w o ły w a ła się na z n is z c z o n y lu b z a g u b io n y d o kum ent. M im o u c h y le n ia te g o p rzepisu a n a lo g ic z n e ro zw ią za n ie p rz y ją ć trze b a także w o b e c n y m stanie p ra w n ym, p o n iew a ż c h o d z i tu o osobę, któ ra z fa k tu sp o rzą d ze n ia te s ta m e n tu i z je g o tre ści w y w o d z i s k u tk i praw ne. W razie b ie rn o ś c i o s o b y o b a rc z o n e j cię ża re m d o w o du sąd, jeżeli jest w posia da n iu in fo rm a c ji o m o ż liw y c h d o p rz e p ro w a dzenia d o w o d a c h, p rz e p ro w a d z i o d p o w ie d n ie d o w o d y z u rzędu (art. 3 2, 232 k.p.c.). Jednakże m im o najw ię ksze j n aw et sta ra n n o ści sądu m oże się zd a rz y ć, że fa k t s p o rz ą d zenia te s ta m e n tu i je g o tre ś ć p o zostaną nie u d o w o d n io n e. R yzyko n ie u d o w o d n ie n ia ty c h fa k tó w p o nosi o so b a o b a rc z o n a cię żare m d o w o d u (art. 6 k.c.). T a k w ię c ró w n ie ż w k w e stii ro zkła d u c ię ż a ru d o w o d u Sąd N ajw yższy, p o w o łu ją c się w u z a s a d n ie n iu g ło s o w a n e j u c h w a ły na o g ó ln y prze p is art. 6 k.c., z a jm u je s ta n o w is k o z a s łu g u ją ce w p e łn i na a p ro b a tę. Tadeusz Felski 2. GLOSA do wyroku Sądu Najwyższego z dnia 3 czerwca 1987 r. I CR 120/87' Teza g ło s o w a n e g o w y ro k u ma następujące brzm ienie: Wskazanie w zdaniu drugim 2 art. 705 k.p.c., że sąd polubowny nie jest związany przepisami postępowania cywilnego, nie odnosi się do bezwzględnie obowiązujących przepisów zawartych w księdze trzeciej tego kodeksu. Artykuły 712 715 k.p.c. mające taki charakter obowiązują w każdym postępowaniu polubownym. Brak więc w tym przedmiocie wzmianki w regulaminie określającym tryb postępowania przed sądem polubownym nie wyłącza dopuszczalności wniesienia do sądu państwowego skargi o uchylenie wyroku wydanego przez stały sąd polubowny (art. 695 k.p.c.). 1 Z uw agi na w zrastające w naszym k ra ju z a in te re s o w a n ie s ą d o w n ic tw e m p o lu b o w n y m, będące w y n ik ie m ro z w o ju p rz e d s ię b io rc z o ś c i g o sp o d a rc z e j i p e w n e g o o ż y w ie n ia w s to s u n k a c h h a n d lo w y c h, n aw et n ie w ie lk i p rz e g lą d s ta n o w is k ju d y - k a tu ry i d o k try n y w tym z a kre sie je s t g o d n y sze rsze g o z a in te re s o w a n ia p ra w n ik ó w p ra k ty k ó w. O d nosi się to ró w n ie ż, w e d łu g m nie, d o w n io s k ó w w y n ik a ją c y c h z p o w o ła n e g o w y ro k u S ądu N a jw y ż szego, k tó ry w u z a s a d n ie n iu p rz e d sta w ia najpiterw ro lę K o le g iu m A r b itró w p rz y P o lskie j Izbie H a n d lu Z a g ra n ic z n e g o, ja k o s ta łe g o sądu p o lu b o w n e g o (w ra z z je g o re g u la m in e m ), z n a c z e n ie b e z w zglę d n ie o b o w ią z u ją c y c h p rz e p is ó w k.p.c. d o 1 Wyrok ten został opublikowany w OSNCP 1988, nr 12, poz. 174.
Nr 2-3 (386/387) Orzecznictwo Sądu Najwyższego 77 ty c z ą c y c h sądów p o lu b o w n y c h zw ła szcza w o d n ie s ie n iu d o skarg i 0 u c h y le n ie w y ro k u sądu p o lu b o w n e g o a na k o n ie c d o p ie ro p ro b le m b ra k u w k o n k re tn y m p o s tę p o w a n iu przed zespołem o rzekają c y m K o le g iu m A rb itró w przy P IH Z n a le żyte j re p re z e n ta c ji s tro n y p o w o d o w e j z H o la n d ii. J u ż z te g o p rz e g lą d u w y n ik a, że Sąd N a jw y ż szy m ia ł o kazję d o w y p o w ie d z e n ia się w k ilk u p o d s ta w o w y c h dla s ą d o w n ic tw a p o lu b o w n e g o kw e stia c h, k tó re będą o m ó w io n e w e w skazanej k o le jn o ś c i. 1. W o b e c p o d n ie s io n e g o w rew iz ji s y n d y k a m asy u p a d ło ś c i N.E. C o n tra c tin g B.V. w A. (H o la n d ia ) od w y ro k u S ądu W o je w ó d z k ie g o w W. w s p ra w ie na s k u te k s ka rg i (...) S p ó łk i z o.o. w W., o u c h y le n ie w y ro k u sądu p o lu b o w n e g o, zarzutu, że K o le g iu m A rb itró w p rzy P IH Z nie je s t sądem p o lu b o w n y m w ro z u m ie n iu art. 712 715 k.p.c. 1 w zw ią zku z ty m s k a rg a o u c h y le n ie w y ro k u sądu p o lu b o w n e g o p o w in n a b y ć w s z c z e g ó ln o ś c i na p o d s ta w ie art. 199 1 p k t 1 k.p.c. o d rz u c o n a, Sąd N a jw y ż szy tra fn ie uznał, że: T ru d n o się z g o d z ić ze s ta n o w is k ie m re w izji, że K o le g iu m A rb itró w p rz y P olskiej Izbie H a n d lu Z a g ra n ic z n e g o je st s w o is ty m o rg a n e m w ła d z y lub w y m ia ru s p ra w ie d liw o ś c i w ro z u m ie niu art. 10 w z w ią z k u z art. 5 p k t 14 i art. 19 d e k re tu z 2 8.IX.1949 r. o u tw o rz e n iu P o ls k ie j Izby H a n d lu Z a g ra n ic z n e g o (Dz. U. N r 53, poz. 4 0 3 ). A c z k o lw ie k Sąd N ajw yższy te g o nie podaje, to z a rz u t p o zw a nego m oże w y n ik a ć z sam ej nazw y K o le g iu m A rb itró w, w k tó re j brak je st o z n a c z e n ia, że c h o d z i tu o sąd p o lu b o w n y lu b a rb itra ż o w y. D e cyd u ją je d n a k o tym p rzepisy c y to w a n e go d e k re tu z 1949 r., któ re w y ra ź n ie u p o w a ż n ia ją p rzyszłe K o le g iu m A rb itró w do ro z s trz y g a n ia na zasadach o d rę b n e g o re g u la m inu s p o ró w w y n ik ły c h w zw iązku ze s to s u n k a m i h a n d lo w y m i alb o transportem, przede w szystkim m iędzy s tro n a m i p o ls k im i a z a g ra n i c z n y m i. R zeczą o c z y w is tą p rzy tym jest, że d o ta k ie g o s ta łe g o sądu p o lu b o w n e g o, z g o d n ie z art. 695 k.p.c., s to s u ją się ró w n ie ż p rzepisy k s ię g i trz e c ie j czę ści pierw szej k.p.c. d o ty c z ą c e sądu p o lu b o w n e go. P rzepisy te zaś nie zakazują szcze g ó łow e j re g u la c ji try b u p o stę p o w a n ia w re g u la m in a ch sta łych sądów p o lu b o w n y c h, z za c h o w a niem je d n a k b e z w zglę d n ie o b o w ią zu ją cych prze p isó w k.p.c. (w szczeg ó ln o ś c i art. 712 715). W zw ią zku z ty m o b o w ią z u ją c y od 1.1.1970 r. re g u la m in K o le g iu m A rb itró w, u c h w a lo n y przez u p ra w n io n ą d o te g o Radę P IH Z,2 sta n o w i w 1, że: K o le g iu m A rb itró w je st sa m o d z ie ln ą je d n o s tk ą istn ie ją cą p rzy P IH Z, p o w o ła n ą d o n ie za w isłe g o i b e z s tro n n e g o ro zstrzyg a n ia w charakterze sądu polubownego (p o d k r. S.D.) s p o ró w w y n ik ły c h z..." (i tu w y m ie n ia w ie le ró żnych u m ó w w h a n d lu m ię d z y n a ro d o w ym, tra n s p o rc ie itp.). P o w o łu ją c się na ten zapis re g u la m in o w y Sąd N ajw yższy w ska zu je je d n o cze śn ie na to, że w e d łu g te g o p rzepisu K o le g iu m A rb itró w ro zstrzyga takie s p o ry m ię d zy s tro n a m i, z k tó ry c h je d n a m a s ie d zib ę (lu b zam ieszkanie S.D.) poza g ra n ic a m i PRL, i to nie ty lk o w te d y, g d y je g o w ła ś c iw o ś ć dla d a n e g o sp o ru w y 2 Patrz M. Pazdan: Problemy prawne handlu zagranicznego. Wybór źródeł. Bibliografia, Katowice 1976, s. 265 i in.
78 Orzecznictwo Sądu Najwyższego Nr 2-3 (386/387) nika z p isem n e g o p o ro z u m ie n ia stron (albo g d y każda ze stro n o d d z ie ln ie p o d d a ła się w d a n ym s p o rze p isem n ie w ła ś c iw o ś c i K o le g iu m A rb itró w p rzy P IH Z S.D), ale ró w n ie ż w tedy, g d y w y n ik a to z w iążącego s tro n y p o ro z u m ie n ia m ię d z y n a ro d o w e g o, co je st cechą c h a ra k te ry s ty c z n ą w ie lu s ta łych sąd ó w p o lu b o w n y c h w m ię d z y n a ro d o w ym o b ro c ie g o s p o d a rc z y m. D o ty c z y to np. p o s ta n o w ie ń K o n w e n c ji m o skie w skie j z 1972 r., o b o w ią zu ją ce j w kra ja ch c z ło n k o w s k ic h R W PG.3 W p o lskie j d o k try n ie nie p o d n ie s io n o w o g ó le zastrzeżeń co do te g o, aby K o le g iu m A rb itró w przy P IH Z tra k to w a ć ja k o s ta ły sąd p o lu b o w n y. N a to m ia st jeszcze w 1954 r. S. B u czko w ski 4 s tw ie rd z ił, że p o w o ła n e w ram ach o rg a n iz a c y jn y c h P IH Z K o le g iu m A rb itró w je s t sta łym sądem p o lu b o w n y m. P o d o b n ie w y p o w ie d z ia ł się w s w o ich lic z n y c h p u b lik a c ja c h na te m a t p o ls k ie g o s ą d o w n ic tw a p o lu b o w n e g o (a rb itra żu ) w h a n d lu m ię d z y n a ro d o w ym J. J a k u b o w s k i,5 a ta kże S. W ło d y k a,6 E. W engere k i M. T y c z k a 7 i m.in. Z. L. N a n o w s k i.8 2. N ie u lega w ą tp liw o ś c i, co słu szn ie p o d k re ś lił Sąd N a jw yższy w u za sa d n ie n iu g ło s o w a n e g o w y ro ku, że o k re ś le n ie ro z s trz y g n ię c ia zespołu o rz e k a ją c e g o K o le g iu m A rb itró w p rzy P IH Z ja k o o rz e c z e nie a rb itra ż o w e nie m oże p rz e m aw iać p rz e c iw k o u znaniu g o za w y ro k sądu p o lu b o w n e g o, ju ż c h o c ia ż b y d la te g o, że re g u la m in K o le g iu m A rb itró w w 32 ust. 6 s ta n o w i, że o rze cze n ie a rb itra ż o w e je s t w y ro k ie m sądu p o lu b o w n e g o w ro z u m ie n iu a rt. 711 2 i 3 k.p.c. A k c e p tu je w p e łn i to s ta n o w is k o d o k try n a.9 D la te g o też zasada d o b ro w o ln o ś ci w y k o n y w a n ia w y ro k ó w sądów p o lu b o w n y c h, k tó ra o b o w ią z u je nie ty lk o w P olsce, nie m oże sta ć na prze szkodzie p rzym u so w e j e g z e k u c ji, je żeli d łu ż n ik nie s p e łn ia d o b ro w o ln ie z a sądzonego od n ie g o św ia d czenia. B ra k ta kie j n o rm y w re g u la m in ie nie w y k lu c z a um iesz- 3 Dz. U. z 1974 r. Nr 7, poz. 37 i 38. Por. również wywody na temat zakresu obowiązywania tej Konwencji M. Chorzelskiego (w:) Zastosowanie Konwencji moskiewskiej z 1972 r. w obrocie morskim, Technika i Gospodarka Morska" 1974, nr 10, s. 596 598. 4 S. Buczkowski: Rola arbitrażu w gospodarce socjalistycznej, Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, Sectio G, VI. 4, 1954, s. 238. 5 J. Jakubowski, m.in. (w:) Stałe sądy arbitrażowe w Polsce, Warszawa 1961, s. 13 14 i in. oraz: Rozstrzyganie sporów w polskim handlu zagranicznym, Pal. 1965, nr 5, s. 43 44 i in. 6 S. Włodyka: Arbitraż gospodarczy, Warszawa Kraków 1970, s. 243 246. 7 E. Wengerek, M. Tyczka: Sądownictwo polubowne w handlu zagranicznym i międzynarodowym obrocie morskim, PUG 1968, nr 6, s. 216, 218 219. 8 Z. L. Nanowski: L'arbitrage Commercial International en Pologne, Revue de l arbitrage 1966, s. 82 i n. oraz Z problematyki międzynarodowego arbitrażu handlowego w Polsce, Warszawa 1984, s. 13 18. 9 Por. np. E. Wengerek, M. Tyczka: op. cit., s. 219 220. Podobnie S. Buczkowski (op.cit,, s. 238) wskazuje, że regulamin obowiązujący w 1954 r. w 47 stwierdzał, że wyrok zespołu orzekającego Kolegium Arbitrów jest wyrokiem w rozumieniu art. 501 2 i art. 527 k.p.c.
Nr 2-3 (386/387) Orzecznictwo Sądu Najwyższego 79 c zenia o d p o w ie d n ie j w zm ia n ki w w y ro k u sądu p o lu b o w n e g o, s k o ro art. 711 2 i 3 k.p.c. sto su je się do w y ro k ó w sądów p o lu b o w n y c h i u g ó d z a w a rty c h przed ty m i sądam i w zakre sie s tw ie rd z e n ia ich p rz y m usow ej w y k o n a ln o ś c i. M o ż liw o ś ć zaś z a p e w n ie n ia p rz y m u s o w e g o e g z e k w o w a n ia w y ro k ó w sądów p o lu b o w n y c h w o b ro c ie m ię d z y n a ro d o w y m w y n ik a z p rz e p is ó w K o n w e n c ji o u zn a w a n iu i w y k o n y w a n iu z a g ra n ic z n y c h orzeczeń a rb itra ż o w ych, s p o rządzonej w N o w ym J o r ku 10.V I.1958 r.10 1Z n a jd u je to ró w nież p o tw ie rd z e n ie w lic z n y c h p u b lik a c ja c h ró ż n y c h a u to ró w.11 W z w ią z k u z ty m s łu s z n ie s tw ie r d z ił Sąd N ajw yższy, że m.in. także d o b ro w o ln o ś ć w y k o n a n ia w y ro k ó w (orzeczeń) sądów p o lu b o w n y c h nie s p rze ciw ia się u znaniu z e s p o łó w o rz e k a ją c y c h K o le g iu m A rb itró w p rzy P IH Z za sądy p o lu b o w n e. D o b ro w o ln o ś ć b o w ie m s p e łn ie n ia św ia d cze n ia za są d zo n e g o przez sąd p o lu b o w n y zaw sze b yła p o d sta w o w ą zasadą s ą d o w n ic tw a p o lu b o w n e g o.12 3. Z kolei p o d s ta w o w ą zasadą kodeksu p o s tę p o w a n ia c y w iln e g o jest, że o rz e c z e n ia a rb itra ż o w e m a ją m o c p ra w n ą na ró w n i z w y ro kam i sądów p a ń s tw o w y c h pod w a ru n k ie m s tw ie rd z e n ia ich w y k o n a l ności w try b ie art. 711 2 i 3 k.p.c. Jednakże m o żliw o ść w n ie sie n ia s ka rg i o u c h y le n ie w y ro k u sądu p o lu b o w n e g o je st niezależna od s tw ie rd z e n ia tej w y k o n a ln o ś c i.13 D la te g o taką skargę w nosi się w te rm in ie je d n e g o m iesiąca od d o rę czenia s tro n ie w y ro k u sądu p o lu b o w n e g o lu b w razie z a is tn ie nia p o d sta w d o w n ie s ie n ia skarg i o w z n o w ie n ie p o stę p o w a n ia w te rm in ie w y n ik a ją c y m z p rzepisów 0 w z n o w ie n iu (art. 713 k.p.c.). S ka rg i o u c h y le n ie w y ro k u sądu p o lu b o w n e g o rozp o zn a ją w ła ściw e dla danej sp ra w y sądy państw ow e, 1 to bez w z g lę d u na to, czy o b ję te skargą ro z s trz y g n ię c ie sądu p o lu b o w n e g o nazw ane je st w y ro k ie m, czy orze cze n ie m a rb itra ż o w y m.14 N ie bez znaczenia dla p ra k ty k i sądow ej je st także uznanie przez Sąd N ajw yższy, że brak s tw ie rd z e nia w re g u la m in ie, iż od danego orze cze n ia p rz y s łu g u je skarga o u c h y le n ie w y ro k u sądu p o lu b o w nego, nie w y k lu c z a m o żliw o ści w n ie sie n ia ta kie j skargi, poniew aż art. 712 715 k.p.c. m ają bezw z g lę d n ie o b o w ią z u ją c y charakter. Nie m oże te g o zatem w yłą c z y ć o g ó ln y p rze p is art. 705 2 k.p.c., że sąd p o lu b o w n y nie je st zw iązany prze p isa m i p o s tę p o w a n ia c y w iln e g o, s k o ro daje on ty lk o m o ż liw o ś ć u p ro szcze n ia w ie lu c z y n ności p ro ce so w ych i biegu postę- 10 Dz. U. z 1962 r. Nr 9, poz. 41 i 42. 11 Por. np. H. Tram mer: Konwencja o uznawaniu i wykonywaniu zagranicznych orzeczeń arbitrażowych, PiP 1961, nr 11, s. 738 750 oraz A. Bulów, P Sanders: O Konwencji nowojorskiej z 10.VI.1958 r. o uznawaniu i wykonywaniu zagranicznych orzeczeń arbitrażowych (tłum. polskie), Studia et Documenta PIHZ 1960, nr 24, s 6 93. 12 Por. S. Dalka: Sądownictwo polubowne w PRL, Warszawa 1987, s. 185 i n. 13 Tamże, s. 148 i n. 14 Por. np. K. Potrzobowski, W. Żywicki: Sąd polubowny (art. 695 715 k.p.c.), skrypt nr 62 CZSNP, Katowice 1965/66, s. 64.
80 Orzecznictwo Sądu Najwyższego Nr 2-3 (386/387) p o w a n ia. R ów nież p rz e c iw k o w n ie s ie n iu s k a rg i o u c h y le n ie w y ro k u sądu p o lu b o w n e g o nie prze m a w ia treść przepisu 32 ust. 6 re g u la m i nie je s t d o p u s z c z a ln e w z n o w ie n ie p o s tę p o w a n ia sensu stricto, co w y n ika z is to ty p o s tę p o w a n ia p o lu b o w n e g o. W e d łu g zaś M. S a w c z u - nu K o le g iu m A rb itró w przy P IH Z, że k a :18 S ka rg a o w z n o w ie n ie m a o rz e c z e n ie a rb itra ż o w e je st o s ta te n ie k tó re c e c h y w s p ó ln e ze s k a rg ą czne. O d n o s i się to ty lk o d o b ra ku 0 u c h y le n ie w y ro k u sądu p o lu m o ż liw o ś c i zaskarżenia ty c h o rz e czeń w try b ie in s ta n c y jn y m. b o w n e g o (art. 712 k.p.c.)... A u to r ten p o w o łu je się je d n o c z e ś n ie na 4. W a rte p o d k re ś le n ia je st to, że p o g lą d y J.J. L ita u e ra,19 k tó ry tw ie r skarg a o u c h y le n ie w y ro k u sądu d ził, że c o do w y ro k ó w sądu p o p o lu b o w n e g o nie ma c h a ra k te ru lu b o w n e g o skarga o w z n o w ie n ie o d w o ła n ia.15 N a to m ia st w p iś m ie n p rz y b ie ra p o sta ć «skargi o u c h y le n ic tw ie p ra w n ic z y m 16 p rz y jm u je nie w yroku» z p rzyczyn, któ re sta się z re g u ły, że skarga ta p o d o b n a n o w ią p odstaw ę w z n o w ie n ia ". je st d o s ka rg i o w z n o w ie n ie p o s tę P o w o łu ją c się na o rz e c z n ic tw o p o w a n ia z a k o ń c z o n e g o p ra w o m o c S ądu N a jw yższe g o w tej k w e s tii, nym o rze cze n ie m m e ry to ry c z n y m, i m ożna m.in. w skazać o rz e c z e n ie z s ta n o w is k o to p o d z ie la ta kże Sąd 6.1.1961 r. C 5 3 2 /5 9 20, w k tó ry m N a jw y ż s z y w o m a w ia n y m w y ro k u. J e d n a k ż e skarga ta je s t je d n o c z e ś nie n a d z w y c z a jn y m ś ro d k ie m n a d zoru ju d y k a c y jn e g o sądu p a ń s tw o SN s tw ie rd z ił, że skarg a o u c h y le nie w y ro k u sądu p o lu b o w n e g o ma ch a ra kte r kasacyjny, sko ro sąd p a ń s tw o w y m oże ty lk o u c h y lić w y ro k w e g o nad d z ia ła ln o ś c ią sądów p o sądu p o lu b o w n e g o lub o d d a lić lu b o w n y c h. P rzy tym sam a skarga skargę, nie m oże n a to m ia s t w y d a ć p o d o b n a je st d o s a m o d z ie ln e g o orzeczenia m e ry to ry c z n e g o. P o d o b p o w ó d z tw a o u k s z ta łto w a n ie praw a lub s to s u n k u p ra w n e g o. Jej z a d a niem b o w ie m je s t z m ie n ić s y tu a c ję u re g u lo w a n ą w y ro k ie m sądu p o lu b o w n e g o. Na uw agę w tym p rz e d m iocie zasługuje sta n o w isko J. K raje nie w y p o w ie d z ia ł się Sąd N a jw y ż szy w o rzeczeniu z 12.X II.1967 r. 1 CR 445/6 7.21 W o rze cze n iu zaś z 6.V.1936 r. C I 1914/3 5 22SN uznał, że w o b e c k a s a c y jn e g o c h a ra k te ru s ka rg i nie m oże być d o p u s z c z a ln a w s k ie g o,17 k tó ry uważa, że m im o zm ia n a i ro zsze rze n ie p o d s ta w y p o d o b ie ń s tw a o m a w ia n e j s k a rg i d o skarg i o u c h y le n ie w y ro k u sądu s k a rg i o w z n o w ie n ie p o s tę p o w a n ia p o lu b o w n e g o, a p rz e d m io te m roz- 15 Por. S. Dalka: op. cit., s. 138. 16 Por. m.in.: W. Siedlecki: Postępowanie cywilne w zarysie, Warszawa 1972, s. 613, oraz B. Dobrzański, (w:) Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, cz. I., t. 1, wyd. II Warszawa 1975, s. 1036. 17 J. Krajewski: Wznowienie postępowania według nowego k.p.c., PiP 1967, nr 7, s. 70. 18 M. Sawczuk: Wznowienie postępowania, Warszawa 1970, s. 64. 19 J.J. Litauer: Komentarz do procedury cywilnej, Warszawa 1933, s. 271. 20 PiP 1962, nr 2, s. 346. 71 OSNCP 1968, nr 8 9, poz. 149. 22 Zb.O. 1937, poz. 56. Por. również S. K r u sze I n i c k i: Kodeks postępowania cywilnego. Część I (Art. 1 507) z Komentarzem, Poznań 1938, s. 647.
Nr 2-3 (386/387) Orzecznictwo Sądu Najwyższego 81 p o z n a n ia m o g ą b y ć ty lk o za rzu ty p o d n ie s io n e w skardze. T o ro z strzyg n ię cie m usi być obecnie zm o d y fik o w a n e ze w zglę d u na tre ść art. 714 i 715 k.p.c., co do m o żliw o ś c i b a d a n ia przez sąd p a ń s tw o w y w zakresie e w e n tu a ln e g o naruszenia p ra w o rz ą d n o ś c i i zasad w s p ó łż y c ia sp o łe cznego. M im o to Sąd N a jw yższy w o rze cze n iu z 27.V I.1984 r. (nie p u b lik o w a n e ) s tw ie rd z ił słusznie, że zakres zaska rże n ia w yzn a c z o n y przez stro n ę w iąże sąd (art. 696 k.p.c.) przy ro z p o z n a w a n iu sp ra w y w sku te k s ka rg i o u c h y le n ie w y ro k u sądu p o lu b o w n e g o (art. 712 715 k.p.c.). D o d a tk o w o m ożna w skazać, że za słu szn o ścią tezy Sądu N a jw y ż szego co do w y ją tk ó w od zasady o k re ś lo n e j w art. 705 2 zd. 2 k.p.c. przem aw ia zw łaszcza treść art. 712 1 p k t 3 k.p.c., k tó ry to prze p is z o b o w ią z u je nie ty lk o do za c h o w a n ia try b u p o stę p o w a n ia u s ta lo n e g o przez stro n y, ale przede w s z y s tk im p rz e p is ó w ustaw y, w s z c z e g ó ln o ś c i p rze p isó w o skła d zie sądu, g ło s o w a n iu, w y łą c z e n iu sęd z ie g o i o w y ro k u.23 Te p rzepisy zatem uznane zo sta ły za bezw z g lę d n ie o b o w ią zu ją ce, niezależnie od in n y c h n o rm w y n ik a ją c y c h z art. 712 715 k.p.c. P onadto za o c z y w is ty przepis o c h a ra kte rze ius cogens n ależy uznać art. 705 2 zd. 3, n a k ła d a ją c y na sąd p o lu b o w n y o b o w ią z e k w s z e c h s tro n n e g o w y ja ś n ie n ia o k o lic z n o ś c i n ie zb ę d n y c h dla ro z s trz y g n ię c ia s p ra w y.24 Do ta k ic h p rze p isó w E. W eng erek i M. T y c z k a 25 zaliczają je szcze p rzepis art. 699 1 k.p.c., k tó re g o 1 s ta n o w i, że a rb itre m m oże b y ć każda o so b a fiz y c z n a (a zatem nie p ra w n a ) m ająca pełną z d o ln o ś ć do c z y n n o ś c i p ra w n ych, k o rz y s ta ją c a w p ełni z p raw p u b liczn y c h i o b y w a te ls k ic h praw h o n o row ych. 5. P o d sta w y skarg i o u c h y le n ie w y ro k u sądu p o lu b o w n e g o z o s ta ły w s p o s ó b w y c z e rp u ją c y o k re ś lo n e w art. 712 k.p.c. S tro n a pozw a na w p o stę p o w a n iu pjzed zespołem o rz e kają cym K o le g iu m A rb itró w przy P IH Z zatem w n io s ła taką skarg ę na p o d s ta w ie art. 712 p k t 5 w zw. z art. 401 p k t 2 k.p.c., zarzucają c, że w p o s tę p o w a n iu p o p rzedzają cym w y d a n ie o rze cze n ia a rb itra ż o w e g o s tro n a p o w o d o w a, tj. N.E. C o n tra c tin g B.V. w A., nie była n a le życie re p re ze nto w a n a, poniew a ż po o g ło s z e n iu u p a d ło ś c i tej s p ó łk i p o w in ie n je j m asę u p a d ło ś c i re p re z e n to w a ć s y n d y k m asy u p a d ło ś c i, k tó ry je d n a k nie w z ią ł u d z ia łu w spra w ie. Przez to w ię c n a ru s z o n y z o s ta ł art. 59 praw a u p a d ło ś c io w e go. W re w iz ji od w y ro k u S ądu W o je w ó d z k ie g o w W., k tó ry u c h y lił o rze cze n ie a rb itra ż o w e ze społu o rz e k a ją c e g o K o le g iu m A rb itró w p rzy P IH Z s y n d y k p rzyznał, że w d a cie o g ło s z e n ia u p a d ło ś c i w ia d o m o m u b yło, iż k w o ta p ie n ię żn a d o c h o d z o n a p o w ó d z tw e m g łó w nym od (...) S p ó łk a z o.o. w W. w eszła w skła d m asy u p a d ło ś c i s tro n y p o w o d o w e j. S y n d y k o w i b y ło też w ia d o m o w d a cie o g ło s z e n ia u p a d ło ś c i, że w ie rz y te ln o ś ć d o c h o d zo n a w p o w ó d z tw ie w za je m n ym p o d le g a ła zg ło s z e n iu d o m asy u p a 23 Por. S. Dalka: op. cit., s. 143 145 oraz K. Potrzobowski, W. Żywick i: op. cit., s. 70 71. 24 K. Potrzobowski, W. Żywicki: op. cit., s. 70. 25 Por. E. Wengerek, M. Tyczka: op. cit., s. 218.
82 Orzecznictwo Sądu Najwyższego Nr 2-3 (386/387) d ło ś c i (art. 14, 150 praw a u p a d ło ś c io w e g o ). S koro stro n a pozw ana nie m o g ła te g o u c z y n ić, to w s p ra w ie z p o w ó d z tw a w zaje m n e g o k o ń co w ą fazę p o s tę p o w a n ia p ro w a d z ił sąd p o lu b o w n y w w a ru n k a c h n ie w a żności, o k re ś lo n e j w art. 712 p k t 5 w zw. z art. 401 p k t 2 k.p.c., g d y ż w ty m czasie S p ó łka N.E. C o n tra c tin g B.V. nie m iała już z d o ln o ś c i p rocesow ej. W y ro k p rze to sądu p o lu b o w n e g o w y d a n y na rzecz i p rz e c iw k o tej s p ó łc e (a nie na rzecz i p rz e c iw k o s y n d y k o w i m asy u p a d ło ś c i) u c h y bia ró w n ie ż p ra w o rz ą d n o ś c i, co ja k tra fn ie p rz y ją ł Sąd N a jw yższy s ta n o w i s a m o d z ie ln ą p rz y c z y n ę u c h y le n ia w y ro k u sądu p o lu b o w nego, w yd a n e g o przez z e s p ó ł o rz e ka ją cy K o le g iu m A rb itró w p rz y PIH Z. Sąd p a ń s tw o w y b ie rze tę p o d s ta w ę z u rzę d u pod ro z w a g ę n a w e t w te d y, g d y ska rżą cy na tę p o d sta w ę lu b też o d p o w ie d n ie fa k ty, k tó re m o g ły b y ją u zasadniać, w o g ó le nie p o w o ła ł się.26 W ty m d u ch u w y p o w ie d z ia ł się także Sąd N a jw yższy w o rz e c z e n iu z 6.I.- 1961 r. 2 CR 5 3 2 /59.27 R e a su m u ją c s w o je uw agi c h c ia ł bym p o d k re ś lić p ra w id ło w o ś ć ca łe j te zy g ło s o w a n e g o w y ro k u S ądu N ajw yższe g o, k tó ra m oże s łu ż y ć za p rz e k o n y w a ją c ą w y k ła d n ię w ie lu p rz e p is ó w k.p.c. o sądzie p o lu b o w n y m w razie k o rz y s ta n ia z tej fo rm y ro z s trz y g a n ia s p o ró w c y w iln o p ra w n y c h. Sławomir Dalka 26 Por. S. Dalka: op. cit., s. 151. 22 PiP 1962, nr 2, s. 346. 3. UCHWAŁA SĄDU NAJWYŻSZEGO z dnia 31 marca 1988 r. I KR 60/88*1 Teza ma b rzm ie n ie następujące: O tym, czy istnieje bezprawny i bezpośredni zamach na dobro chronione prawem, decyduje zachowanie się osoby atakującej w całym przebiegu zdarzenia, a nie tylko ten fragment, który odnosi się do momentu podjęcia akcji obronnej przez osobę zaatakowaną. Glosa do uchwały W g ło s o w a n e j u c h w a le Sąd N a j w yższy za jm u je się g łó w n ie kw e stią zachow ania b ezpraw nego i bezp o ś re d n ie g o za m a ch u uzasadniające g o p o d ję c ie a k c ji o b ro n n e j w ram ach k o n tra ty p u o b ro n y ko n ie - ' OSNKW 1988, nr 9 10, poz. 64.