Hormony Gruczoły dokrewne Dr n. biol. Urszula Wasik Zakład Biologii Medycznej HORMON Przekazuje informacje między poszczególnymi organami regulują wzrost, rozwój organizmu efekt biologiczny - niewielkie stężenie Budowa hormonów pochodne amin zbudowane z aminokwasów (peptydowe, białkowe hormony) pochodne cholesterolu (androgeny, kortyzol) adrenalina oksytocyna http://www.dwmed.pl kortyzol hormon wzorstu http://www.rcsb.org 1
Oddziaływanie hormonów na komórki hormon błona komórkowa receptor przekaźniki II-rzędu ATP białka efektorowe EKSPRESJA GENÓW METABOLIZM KSZTAŁT KOMÓRKI, RUCH Szlak sygnałowy insuliny Cell Signaling: https://www.cellsignal.com/ 2
Hormony steroidowe hormon A. B. receptor błona komórkowa receptor ATP EKSPRESJA GENÓW jądro komórkowe RECEPTORY podział ze względu na sposób aktywacji Kinazy Fosforylacja modyfikacja potranslacyjna białka seryna treonina adapaproject.org tyrozyna 3
RECEPTORY podział ze względu na sposób aktywacji 1. Metabotropowe - sprzężone z białkiem G 2. Związane z kinazą tyrozynową lub serynowotreoninową mogą być sprzężone z białkiem Ras 3. Wewnątrzkomórkowe RECEPTORY rodzaje 1. Metabotropowe - sprzężone z białkiem G 2. Związane z kinazą tyrozynową lub serynowotyrozynową mogą być sprzężone z białkiem Ras 3. Wewnątrzkomórkowe Receptory zależne od białka G - metabotropowe aktywacja RECEPTOR heterotrimeryczne białko G SYGNAŁ https://www.nature.com/scitable/topicpage/gpcr-14047471 4
RECEPTORY rodzaje 1. Metabotropowe - sprzężone z białkiem G 2. Związane z kinazą tyrozynową lub serynowotreoninową mogą być sprzężone z białkiem Ras 3. Wewnątrzkomórkowe 2. Receptory związane z kinazą tyrozynową lub kinazą serynowo-treoninową receptor kinazy tyrozynowej HORMON ŚR. ZEWN. CYTOZOL domena fosforylująca NIEAKTYWNY aktywacja AKTYWNY AKTYWNY http://membranereceptors.com 1. Receptory zależne od białka G - metabotropowe https://www.nature.com/scitable/topicpage/gpcr-14047471 2. Receptory związane z kinazą tyrozynową lub kinazą serynowotreoninową http://membranereceptors.com 5
RECEPTORY rodzaje 1. Metabotropowe - sprzężone z białkiem G 2. Związane z kinazą tyrozynową lub serynowotreoninową mogą być sprzężone z białkiem Ras 3. Wewnątrzkomórkowe 3. Receptor wewnątrzkomórkowy hormon steroidowy jądro receptor hormonreceptor białko błona komórkowa cytoplazma www.qiagen.com 6
RECEPTORY czas odpowiedzi milisekundy sekundy melatonina, adrenalina minuty insulina godziny steroidy, tyroksyna EKSPRESJA GENÓW METABOLIZM KSZTAŁT KOMÓRKI, RUCH Produkcja hormonów GRUCZOŁY DOKREWNE Silnie unaczynione Pozbawione przewodów wyprowadzających 7
GRUCZOŁY DOKREWNE NADNERCZA SZYSZYNKA - melatonina GRASICA tymulina tymozyna tymostymulina mineralokortykosteroidy glikokortykoidy androgeny adrenalina noradrenalina tyroksyna (T4) trijodotyronina (T3) TARCZYCA kalcytonina parathormon - PRZYTARCZYCE insulina glukagon somatostatyna testosteron estrogeny progesteron TRZUSTKA JAJNIKI, JĄDRA PODWZGÓRZE liberyny statyny Kontrola wydzielania hormonalnego typu dokrewnego PRZYSADKA 7 GRUCZOŁ DOKREWNY Hormony przysadki Skrót 1. adrenokortykotropina ACTH 2. tyreotropina TSH 3. prolaktyna PRL 4. hormon wzrostu (somatotropina) 5. folikulotropina (gonadotropina) 6. lutotropina (gonadotropina) GH FSH LH 7. endorfiny PEA PRZYSADKA MÓZGOWA lejek wyniosłość pośrodkowa skrzyżowanie wzrokowe pochewka włóknista część gruczołowa część nerwowa 8
HORMONY PODWZGÓRZA kortykoliberyna tyreoliberyna gonadoliberyna somatoliberyna somatostatyna wazopresyna oksytocyna prolaktoliberyna prolaktostatyna melanoliberyna melanostatyna Kontrola wydzielania dokrewnego 1. typu podwzgórze-przysadka (hormonalny) 2. typu nerwowego 3. regulacja metaboliczna Kontrola wydzielania dokrewnego 2. typu nerwowego 9
Kontrola wydzielania dokrewnego 3. regulacja metaboliczna Gospodarka hormonalna w sporcie Hormon wzrostu Hormon wzrostu insulinopodobny czynnik wzrostu 1 (IGF1) zwiększenie masy mięśni i szybkości ich przyrostu o 15-30% http://siimland.com 10
Miostatyna Miostatyna hormon tkankowy uznawana jest za jeden z najsilniejszych czynników katabolicznych hamujących rozwój mięśni szkieletowych i rozrost ogólnej tkanki mięśniowej. kontrola miostatyna-/- Lee SJ, McPherron AC. Regulation of myostatin activity and muscle growth. Proc Natl Acad Sci U S A. 2001 Jul 31;98(16):9306-11. Epub 2001 Jul 17. Kortyzol vs. testosteron i estrogeny cholesterol pregnenolon DHEA progesteron androstendion estron aldosteron kortyzol testosteron DHT 5 alfa reduktaza estradiol Syty czy głodny??? LEPTYNA tk. tłuszczowa GRELINA żołądek 11
LEPTYNA leptyna podwzgórze spożycie pokarmu tk. tłuszczowa http://higienapokarmowa.pl Pole Brzuszne Nakrywki - dopamina Leptyna vs. maraton LEPTYNA szybkość wytrzymałość 12