Wdrażanie Ramowej Dyrektywy Wodnej w Polsce

Wdrażanie Ramowej Dyrektywy Wodnej w Polsce Artur R. Wójcik RZGW Gliwice Międzynarodowa Konferencja Projektu MAGIC Katowice, 12-13 marca 2008 r.

krajowa struktura robocza nadzoru i koordynacji prac wdrażania RDW Krajowy Komitet Sterujący ds. wdrażania RDW Komitet Techniczny ds. wdrażania RDW Grupa robocza ds. planów gospodarowania wodami i programu wodno-środowiskowego Grupa robocza ds. silnie zmienionych i sztucznych części wód Grupa robocza ds. oceny ryzyka nieosiągnięcia celów środowiskowych Grupa robocza ds. analiz ekonomicznych korzystania z wód Grupa robocza ds. konsultacji społecznych Grupa robocza ds. informatycznych i raportowania Instytucje wdrażające: MŚ >> KZGW, 7 RZGW, GIOŚ Instytucje wspierające: IMGW, WIOŚ, PIOŚ, PIG, uczelnie, instytuty. Programy Tweeningowe: Niemiecki, Francuski.

Cele współczesnej polityki wodnej Cel 1 Osiągnięcie i utrzymanie dobrego stanu wód, a w szczególności ekosystemów wodnych i od wód zależnych Cel 2 zaspokojenie uzasadnionych potrzeb ludności i gospodarki przy poszanowaniu zasad zrównoważonego użytkowania wód Cel 3 podniesienie skuteczności ochrony w sytuacjach nadzwyczajnych

Etapy wdrażania RDW Konsultacje ze Społeczeństwem Cel do osiągnięcia: dobry stan wszystkich wód Wdrożenie programu działań Stworzenie planu gospodarowania Programy monitorujące Inwentaryzacja i Charakterystyka Aktualizacja co sześć lat Dostosowanie Prawne 2000 2003 2004 2006 2009 2012 2015

Cykliczność systemu planowania, Weryfikacja przeglądu istotnych problemów gospodarki wodnej Aktualizacja planu gospodarowania wodami Ocena aktualnego stanu wód, analiza presji i oddziaływań (art. 5-7) Przekazanie do KE przejściowego sprawozdania o wdrożeniu RDW (art.15) Ocena pierwszego okresu i przygotowanie drugiego 2004 Ustalenie celów środowiskowych dla części wód (art. 4) 2015 2013 Wdrożenie programów działań (art. 11) 2012 Udział społeczeństwa (art. 14) 2006 Ustanowienie programów monitorowana (art. 8) 2009 Opracowanie i przyjęcie planu gospodarowania wodami (art. 13) Opracowanie i przyjęcie programów działań (art. 11)

Aktualizacja baz danych System Informacji Geograficznej (GIS) Monitoring Powiązania w procesie planowania gospodarowania wodami Stosowanie zintegrowanego modelu (modeli) Uszczegółowienie identyfikacji znaczących oddziaływań antropogenicznych i ocena ich wpływu na stan wód Uszczegółowienie oceny ryzyka nieosiągnięcia celów środowiskowych do 2015r. Określenie istotnych problemów gospodarki wodnej Uszczegółowienie prognozy rozwoju, w tym prognozy zmian w zakresie sektorów gospodarczych oraz czynników sprawczych Wyznaczenie sztucznych i silnie zmienionych części wód Aktualizacja rejestru obszarów chronionych Proces udziału społeczeństwa: informowanie udział lokalnych grup interesów konsultacje społeczne Uszczegółowienie charakterystyki i oceny ryzyka Opracowanie wstępnego programu działań Raportowanie Oszacowanie kosztów środowiskowych i zasobowych Przeprowadzenie analizy efektywności kosztowej Ocena konieczności i uzasadnienie zastosowania derogacji Program działań i plan gospodarowania wodami Aktualizacja analizy zwrotu kosztów za usługi wodne Opracowanie planu gospodarowania wodami Raportowanie

Dokumenty planistyczne w Prawie Wodnym Planowanie w gospodarowaniu wodami obejmuje następujące dokumenty planistyczne (art. 113 PW): program wodno-środowiskowy kraju z uwzględnieniem podziału na obszary dorzeczy, plan gospodarowania wodami na obszarze dorzecza, plan ochrony przeciwpowodziowej oraz przeciwdziałania skutkom suszy na obszarze kraju, z uwzględnieniem podziału na obszary dorzeczy, plan ochrony przeciwpowodziowej regionu wodnego, warunki korzystania z wód regionu wodnego, warunki korzystania z wód zlewni (sporządzane w miarę potrzeby). Oprócz wymienionych powyżej dokumentów prawo wodne ustanawia jeszcze dwa rodzaje dokumentów o charakterze planistycznym: krajowy program oczyszczania ścieków komunalnych (art. 43 PW) programy działań mających na celu ograniczenie odpływu azotu ze źródeł rolniczych (art. 47 PW). Dodatkowo, wśród wielu planów, programów i strategii wynikających z innych aktów prawnych, ale oddziaływujących na gospodarowanie zasobami wodnymi, znajduje się Program dla Odry 2006 wprowadzony ustawą z dn. 6 lipca 2001 r. (Dz.U. 2001.98.1067) (Strategia i Program dla Wisły Wisła 2020 w opracowaniu).

KRAJ I DORZECZA MIĘDZYNARODOWE DORZECZE Poziomy planowania Podstawowa jednostka planowania REGION WODNY ZLEWNIA CZĘŚĆ WÓD Obszary dorzeczy Prawo Wodne Wisły Ucker Jarft Świeża Pregoła Niemen Odry obszary dorzeczy obejmujące części dorzeczy międzynarodowych: Dniestru Odra Wisła Dunaju Jarft Łaby Łaba Niemna Pregoły Świeżej Dunaj Dniestr Ucker

Wymagania planistyczne wg RDW Artykuł 13 Plany gospodarowania wodami w dorzeczu 1.Państwa Członkowskie zapewniają opracowanie planów gospodarowania wodami w dorzeczu dla każdego obszaru dorzecza leżącego całkowicie na ich terytorium. 2.W przypadku międzynarodowego obszaru dorzecza leżącego całkowicie na terenie Wspólnoty, Państwa Członkowskie zapewniają koordynację w celu stworzenia jednego planu gospodarowania wodami w dorzeczu. Jeżeli taki plan nie zostanie opracowany, Państwa Członkowskie opracują plany gospodarowania wodami w dorzeczach obejmujące przynajmniej te części międzynarodowego obszaru dorzecza, które leżą na ich terytorium, aby osiągnąć cele niniejszej dyrektywy. 3.W przypadku międzynarodowego obszaru dorzecza wykraczającego poza granice Wspólnoty, Państwa Członkowskie podejmują starania zmierzające do opracowania jednego planu gospodarowania wodami w dorzeczu, a jeżeli nie jest to możliwe, opracowywują plan obejmujący przynajmniej część międzynarodowego obszaru dorzecza, leżącą na terytorium danego Państwa Członkowskiego.

Program wodno-środowiskowy kraju Program wodno-środowiskowy kraju z uwzględnieniem podziału na obszary dorzeczy jest dokumentem planistycznym który określa (art. 113a) działania podstawowe i uzupełniające zmierzające do poprawy lub utrzymania dobrego stanu wód w poszczególnych obszarach dorzeczy na terytorium Polski. Analizy wykonane na tym etapie umożliwią wybór najbardziej efektywnej i uzasadnionej ekonomicznie kombinacji działań, które należy uwzględnić w planie gospodarowania wodami na obszarze dorzecza. Jeżeli, w trakcie opracowywania programu stwierdzono (na podstawie wyników monitoringu wód lub innych danych), że osiągnięcie celów środowiskowych jest zagrożone, należy dokonać analizy przyczyn tych zagrożeń, poddać przeglądowi i dostosować programy monitoringu wód oraz uzupełnić wodny program środowiskowy kraju o dodatkowe działania. Przy sporządzaniu programu należy przeprowadzić analizy ekonomiczne korzystania z wód z uwzględnieniem zasady zwrotu kosztów usług wodnych. W analizach ekonomicznych uwzględnia się długoterminowe prognozy dotyczące możliwości zaspokojenia potrzeb, w zakresie korzystania z zasobów wodnych na obszarze dorzecza. PROGRAM WODNO-ŚRODOWISKOWY KRAJU ~ PROGRAM DZIAŁAŃ WG RDW

PROGRAMY DZIAŁAŃ ART. 11 RDW DZIAŁANIA PODSTAWOWE (obligatoryjne) implementacja następujących dyrektyw UE: 80/778/EEC Zm. 98/83/EC Dyrektywa w sprawie wody pitnej 76/160/EEC Dyrektywa w sprawie wód przeznaczonych do kąpieli 96/61/EC Dyrektywa w sprawie zintegrowanej ochrony przed zanieczyszczeniami (IPPC) 91/271/EEC Dyrektywa w sprawie oczyszczania ścieków komunalnych RAMOWA DYREKTYWA WODNA 2000/60/WE 86/278/EEC Dyrektywa w sprawie osadów ściekowych 91/676/EEC Dyrektywa w sprawie azotanów Dyrektywa w sprawie ptaków 79/409/EEC Dyrektywa w sprawie dużych katastrof (Seveso) 96/82/EC Dyrektywa w sprawie oceny oddziaływania na środowisko 85/337/EEC Dyrektywa w sprawie środków ochrony roślin 91/414/EEC Dyrektywa w sprawie siedlisk 92/43/EEC DZIAŁANIA UZUPEŁNIAJACE (wspierające) wynikają z charakterystyki dorzecza, np.: instrumenty prawne, administracyjne, ekonomiczne, fiskalne, porozumienia, działania inwestycyjne, kodeksy dobrej praktyki, projekty edukacyjne, badawcze, rozwojowe

Harmonogram przygotowania programu wodno-środowiskowego kraju 01.2007 05.2008 Opracowanie wstępnych programów działań KZGW, RZGW dla części wód w regionach wodnych 06.2008 12.2008 Opracowanie programu wodno- KZGW środowiskowego kraju 10.2008 12.2008 Opracowanie prognozy oddziaływań na KZGW środowisko programu wodno- środowiskowego kraju

Plan gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Plan gospodarowania wodami na obszarze dorzecza stanowi podsumowanie procesu planistycznego i zawiera następujące elementy (art. 114): charakterystykę obszaru dorzecza wraz z wykazem jednolitych części wód i ustanowionymi dla nich celami środowiskowymi, wykazem obszarów chronionych i podsumowaniem identyfikacji znaczących oddziaływań antropogenicznych na wody i oceny ich wpływu, podsumowanie analizy ekonomicznej korzystania z wód, mapę sieci monitoringu opis i programy monitoringowe, podsumowanie działań z programu wodno-środowiskowego kraju, sposobów osiągania celów środowiskowych oraz podsumowanie innych szczegółowych programów i planów w tym dla sektorów gospodarki w obszarze dorzecza, podsumowanie działań podjętych dla informowania społeczeństwa i konsultacji społecznych wraz ze wskazaniem zgłoszonych uwag i zmian wprowadzonych w planie, wykaz organów właściwych ds. gospodarowania wodami sposoby i procedury pozyskiwania informacji źródłowych dla sporządzenia planu.

Podstawowe elementy planu gospodarowania wodami Analiza stanu dorzecza Programy działań CELE ŚRODOWISKOWE Analiza ekonomiczna

CELE ŚRODOWISKOWE (warunki określa art. 4 RDW) OSIĄGNIĘCIE DOBREGO STANU WÓD 2015 R. wody powierzchniowe wody podziemne obszary chronione dla części wód pow.: rzeki, jeziora, wody przejściowe i przybrzeżne - dobry stan ekologiczny i chemiczny dobry ilościowy i chemiczny stan wód dla sztucznych oraz silnie zmienionych części wód - dobry potencjał ekologiczny i dobry stan chemiczny Elementy oceny stanu ekologicznego: Podstawowe - biologiczne Uzupełniające - fizyko-chemiczne - hydromorfologiczne

Składniki planu gospodarowania wodami CHARAKTERYSTYKA OBSZARU DORZECZA Z WYZANCZENIEM Części wód powierzchniowych ANALIZA PRESJI I ODDZIAŁYWAŃ Części wód podziemnych REJESTR OBSZARÓW CHRONIONYCH wody do picia, wody do ochrony gatunków zwierząt wodnych, do celów rekreacyjnych, obszary wrażliwe na eutrofizację (ze źródeł komunalnych), obszary narażone na zanieczyszczenie związkami azotu z rolnictwa, obszary ochrony siedlisk lub gatunków ustanowione na mocy przepisów o ochronie przyrody PREZENTACJA SIECI MONITORINGU LISTA CELÓW ŚRODOWISKOWYCH PODSUMOWANIE ANALIZY EKONOMICZNEJ KORZYSTANIA Z WÓD PODSUMOWANIE PROGRAMÓW DZIAŁAŃ REJESTR POZOSTAŁYCH PROGRAMÓW I PLANÓW PODSUMOWANIE UDZIAŁU SPOŁECZEŃSTWA LISTA WŁAŚCIWYCH WŁADZ PUNKTY KONTAKTOWE I ŹRÓDŁA DANYCH

Cechy planu /1/ 1. Projekt planu gospodarowania wodami na obszarze dorzecza (PGWD) sporządzany przez Prezesa KZGW, opiniowany przez Krajową Radę Gospodarki Wodnej, podlega uzgodnieniu z ministrem właściwym ds. gospodarki wodnej podlega zatwierdzeniu przez Radę Ministrów. (Minister powinien przedstawić Radzie Ministrów projekt pierwszego planu do dnia 22 października 2009 r. Zatwierdzony plan jest publikowany w Monitorze Polskim). 2. Prognozę oddziaływania na środowisko, sporządza Prezes KZGW wraz z projektem planu Opiniuje Minister Środowiska i Główny Inspektor Sanitarny - postępowanie w sprawie oceny oddziaływania na środowisko z udziałem społecznym. Przyjęty plan winien uwzględniać ustalenia prognozy oraz wnioski z postępowania w sprawie oceny oddziaływania na środowisko.

Cechy planu /cd-2/ 3. W planie dopuszcza się zgodnie z Ramową Dyrektywą Wodną (art. 4 RDW) ustalenie dla niektórych części wód zagrożonych nieosiągnięciem celów środowiskowych, celów mniej rygorystycznych niż ustanowione cele środowiskowe lub też ustanowienie dłuższego niż do dnia 22 grudnia 2015 r. terminu osiągania założonych celów. Wprowadzenie mniej rygorystycznych celów lub dłuższego terminu osiągania celów wymaga spełnienia określonych warunków i wykazania zasadności proponowanych ustaleń. 4. Dokumentacje planistyczne potrzebne do opracowania projektu planu przygotowują: dyrektorzy Regionalnych Zarządów Gospodarki Wodnej w skali regionów wodnych oraz przez Prezesa Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej dla obszarów dorzeczy. 5. W planie należy zapewnić rozpoczęcie realizacji działań zawartych w programie wodno-środowiskowym kraju i innych planach i programach w terminie nie dłuższym niż 3 lata od daty opublikowania planu.

Cechy planu /cd-3/ 6. W planie można wskazać zlewnie, dla których jest konieczne ustalenie szczegółowych zasad ochrony ilości i jakości wód dla osiągnięcia dobrego stanu. Dla wskazanych zlewni dyrektor RZGW opracowuje warunki korzystania z wód zlewni. 7. Ustalenia planu uwzględnia się w dokumentach planistycznych na poziomie krajowym i regionalnym (art. 118): koncepcja przestrzennego zagospodarowania kraju, strategie rozwoju województw i plany zagospodarowania przestrzennego województw. 8. Aktualizacji planu dokonuje się co 6 lat. W aktualizacji należy przedstawić: podsumowanie wszelkich zmian lub uaktualnień dokonanych od ostatniego opublikowania planu, ocenę postępu w osiąganiu celów środowiskowych, opis i wyjaśnienie działań, które nie zostały zrealizowane oraz działań dodatkowych, ustalonych w trakcie realizacji planu.

Harmonogram przygotowania planów gospodarowania wodami w obszarach dorzeczy 07.2007 11.2008 Opracowanie projektów planów gospodarowania wodami KZGW 12.2008 03.2009 Opracowanie prognozy oddziaływań na środowisko planów KZGW gospodarowania wodami 09.2008 11.2008 Kampania informacyjna na poziomie obszarów dorzeczy i KZGW regionów wodnych 12.2008 06.2009 Konsultacje społeczne planów gospodarowania wodami KZGW, RZGW 04.2009 III Spotkanie Krajowego Forum Wodnego KZGW 06.2009 08.2009 Analiza uwag zgłoszonych w trakcie konsultacji KZGW 07.2009 10.2009 Opracowanie sprawozdania z przeprowadzonych konsultacji KZGW społecznych 06.2009 11.2009 Opracowanie ostatecznej wersji planów gospodarowania KZGW wodami w obszarach dorzeczy 12.2009 Opublikowanie ostatecznych wersji planów gospodarowania KZGW wodami

Program a plany Program wodno-środowiskowy kraju to dokument planistyczny zawierający sumaryczną listę działań inwestycyjnych i nieinwestycyjnych spełnienie celów strategicznych gospodarki wodnej, sporządzony w oparciu o szczegółowe analizy ekonomiczne, wykonane na poziomie jednolitych części wód powierzchniowych i podziemnych sporządzony na obszarze całego kraju w podziale na 10 dorzeczy. Plany gospodarowania wodami w obszarach dorzeczy to 10 odrębnych dokumentów planistycznych, których istotną częścią są zwymiarowane pod względem rzeczowym i kosztowym działania określone dla danego dorzecza w programie wodnośrodowiskowym kraju. Plan gospodarowania wodami w obszarze dorzecza to zatwierdzona przez najwyższe władze państwowe decyzja określająca co należy wykonać, w jakim terminie, instytucje odpowiedzialne za realizację i źródła sfinansowania tych przedsięwzięć..

arunki korzystania z wód elementy wykonawcze planu Warunki korzystania z wód regionu wodnego (art. 115) są dokumentem określającym szczegółowe wymagania w zakresie stanu wód, które wynikają z przyjętych celów środowiskowych, ograniczenia w korzystaniu z wód niezbędne dla osiągnięcia tych celów oraz priorytety w zaspokajaniu potrzeb wodnych. Ograniczenia w korzystaniu z wód mogą dotyczyć: poboru wód powierzchniowych lub podziemnych, wprowadzania ścieków do wód lub do ziemi, wprowadzania substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego do wód, ziemi lub urządzeń kanalizacyjnych, lokalizowania nowych urządzeń wodnych. Warunki korzystania z wód zlewni sporządza się dla obszarów, dla których jest konieczne określenie szczególnych zasad ochrony zasobów wodnych, a zwłaszcza ich ilości i jakości, w celu osiągnięcia dobrego stanu wód. Przy opracowaniu warunków dyrektor RZGW kieruje się ustaleniami planu gospodarowania wodami na obszarze dorzecza (art. 120).

Etapy wdrażania RDW Konsultacje ze Społeczeństwem Cel do osiągnięcia: dobry stan wszystkich wód Wdrożenie programu działań Stworzenie planu gospodarowania Programy monitorujące Inwentaryzacja i Charakterystyka Aktualizacja co sześć lat Dostosowanie Prawne 2000 2003 2004 2006 2009 2012 2015

Formy angażowania społeczeństwa: dostarczanie informacji, konsultacje społeczne, czynne zaangażowanie DOSTARCZANIE INFORMACJI KONSULTACJE CZYNNE ZAANGAŻOWANIE należy zapewnić należy zachęcać

W Programie wyróżnione zostały następujące podstawowe grupy społeczne grupy docelowe (uczestnicy procesu udziału społeczeństwa): Administracja samorządowa, Organizacje pozarządowe, Administracja rządowa, Rolnictwo, Usługi wodne, Przemysł, Leśnictwo, Rybactwo i rybołówstwo, Wędkarstwo, Turystyka.

Harmonogram przeprowadzania konsultacji społecznych 2005 2006 2007 2008 Harmonogram i program prac od 22.XII.2006r. do 22.VI.2007r. Przegląd istotnych problemów gospodarki wodnej określonych w danym dorzeczu od 22.XII.2007r. do 22.VI.2008r. Projekt planu gospodarowania wodami w dorzeczu od 22.XII.2008r. do 22.VI.2009r. 2005 2006 2007 2008 ROK

Narzędzia procesu informowania broszury tematyczne i materiały informacyjne, Media (artykuły sponsorowane do prasy ogólnokrajowej i branżowej oraz audycja radiowa w Programie I Polskiego Radia), Internet (strona internetowa poświęcona RDW, interaktywne forum), siedziby MŚ, KZGW, RZGW spotkania, seminaria (wykorzystanie Rad Gospodarki Wodnej, Komisji, Krajowego Forum Wodnego), www.rdw rdw.org..org.pl

Dodatkowe informacje: Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej www.kzgw.gov.pl Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Gliwicach www.rzgw.gliwice.pl Dziękuję za uwagę