Charakter prawny warrantów subskrypcyjnych oraz konsekwencje podatkowe związane z ich emisją i real Analiza przychodów i kosztów podatkowych emitenta oraz podmiotu uprawnionego z warrantów subskrypcyjnych. 1. Przychód emitenta warrantów subskrypcyjnych na gruncie ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych Ze względu na charakter prawny warrantów subskrypcyjnych, z podatkowego punktu widzenia mogą być one postrzegane jako przedpłata" na akcje. Wobec tego, stosownie do art. 12 ust 4 pkt 4) UPDOP, przychody otrzymane na utworzenie lub powiększenie kapitału zakładowego nie należą do przychodów podatkowych. Zatem, jeżeli warranty subskrypcyjne są przyznawane nieodpłatnie, po stronie emitenta nie powstanie przychód podatkowy z tytułu emisji warrantów subskrypcyjnych. 2. Koszt uzyskania przychodów emitenta warrantów subskrypcyjnych na gruncie ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych 1 / 9
Zgodnie z art. 15 ust. 1 UPDOP podatnik ma prawo do zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów (dalej: KUP) wszelkich wydatków poniesionych w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 16 UPDOP. Wydatek poniesiony przez podatnika stanowi dla niego KUP w przypadku, gdy spełnia następujące warunki: - został poniesiony przez podatnika; - jest definitywny (rzeczywisty); - pozostaje w związku z prowadzoną przez podatnika działalnością gospodarczą; - poniesiony został w celu uzyskania przychodów, zachowania lub zabezpieczenia ich źródła lub może mieć inny wpływ na wielkość osiągniętych przychodów; - został właściwie udokumentowany. W tym zakresie należy ustalić czy wydatki poniesione przez emitenta w związku z emisją warrantów subskrypcyjnych, jak i akcji, np. opłaty notarialne związane ze zmianą statutu, opłaty sądowe związane ze zgłoszeniem do KRS, koszty druku dokumentów akcyjnych, prospektu emisyjnego, ogłoszenia prospektu na łamach prasy i publikacji w Monitorze Sądowym i Gospodarczym, koszty promocji prospektu, koszty usług doradczych i konsultacje związane z przygotowaniem i zredagowaniem informacji zamieszczanych w prospekcie stanowić będą KUP emitenta w rozumieniu art. 15 UPDOP. 2 / 9
Poniesione wydatki są KUP, o ile pozostają w związku przyczynowo-skutkowym z przychodami podatkowymi. Związek ten może mieć charakter bezpośredni, jak i pośredni. Podatnik ma zatem możliwość zaliczenia do KUP wszelkich racjonalnie poniesionych wydatków, pod tym jednak warunkiem, że wykaże ich związek z prowadzoną działalnością gospodarczą, a ich poniesienie ma lub może mieć wpływ na wielkość osiągniętego przychodu lub zabezpieczenia źródła przychodów. Instytucja kapitału zakładowego spełnia - poza szeregiem funkcji gwarancyjnych - także funkcje finansujące jej działalność" poprzez zasilenie podmiotu kapitałem niezbędnym do prowadzenia przez niego działalności gospodarczej. Celem podwyższenia kapitału zakładowego i opłacenia przez udziałowców wkładów nie jest przetrzymywanie w ten sposób przez emitenta środków pieniężnych, lecz ich spożytkowanie na potrzeby prowadzonej działalności gospodarczej, w wyniku czego emitent osiąga, a co najmniej powinien osiągać przychody podatkowe. W związku z powyższym wszelkie wydatki poniesione na podwyższenie kapitału zakładowego emitenta należy w całości uznać za KUP na gruncie UPDOP. W wyroku z 26 maja 2005 r. (sygn. C-465/03) Europejski Trybunał Sprawiedliwości (dalej: ETS) stwierdził, iż koszty emisji akcji stanowią część kosztów ogólnych spółki, a w konsekwencji stanowią element cenotwórczy jej towarów, ponadto pozostają w bezpośrednim i ścisłym związku z działalnością podatnika. W orzecznictwie można spotkać jednak odmienny pogląd sugerujący, iż w przypadku emisji akcji wydatki związane z podwyższeniem kapitału zakładowego, takie jak m.in. koszty sporządzania prospektu emisyjnego, opłaty sądowe, wydatki na obsługę notarialną (wydatki bezpośrednio związane z podwyższeniem kapitału zakładowego) nie mogą stanowić KUP. 1 Zgodnie z tym poglądem powyższe wydatki nie są związane z zachowaniem czy zabezpieczeniem źródła przychodów. Ich celem jest bowiem pozyskanie kapitału zakładowego, a więc uzyskanie przysporzenia, które nie stanowi - na mocy art. 12 ust. 4 pkt 4 UPDOP - przychodów podatkowych. To zaś oznacza, że wszelkie wydatki poniesione na podwyższenie kapitału zakładowego nie mogą stanowić KUP w rozumieniu art. 15 UPDOP, gdyż nie mieszczą się w zasadzie 3 / 9
współmierności przychodów podatkowych do poniesionych KUP : skoro tego rodzaju przychód nie jest wykazywany dla celów podatkowych, to konsekwentnie nie mogą być również KUP poniesione wydatki związane bezpośrednio z tym przychodem. Nie została bowiem spełniona przesłanka z powołanego art. 15 UPDOP, tj. nie wystąpił przychód podatkowy. 2 Na gruncie powyższego poglądu istnieje jednak rozróżnienie na KUP bezpośrednio związane z emisją nowych akcji (podwyższeniem kapitału zakładowego) oraz pośrednio związane z takim podwyższeniem kapitału zakładowego. Wyłączeniu z KUP nie podlegają wydatki związane z doradztwem prawnym i finansowym poniesione w związku z podwyższeniem kapitału zakładowego. Są to bowiem wydatki związane z ogólnymi kosztami funkcjonowania osoby prawnej, pomimo iż zostały poniesione przy okazji podwyższenia kapitału zakładowego podmiotu 3 Z uwagi na powyższe interpretacje i wyroki sądów administracyjnych nie ulega wątpliwości, iż odpowiednio udokumentowane wydatki pośrednio związane z emisją warrantów subskrypcyjnych i w późniejszym etapie z emisją akcji emitenta stanowić będą KUP emitenta w momencie ich poniesienia. Brak jest podstaw do przyjęcia odmiennego stanowiska zakładającego, że pośrednie koszty emisji tych papierów wartościowych nie będą stanowiły KUP emitenta, zwłaszcza w sytuacji braku wyłączenia tychże w negatywnym katalogu kosztów zamieszczonych w art. 16 UPDOP. Ponadto do rozważenia pozostaje zaliczenie do KUP również wydatków bezpośrednio związanych z emisją oraz wydaniem warrantów subskrypcyjnych i akcji. Wobec tego również takie wydatki stanowią KUP emitenta jako poniesione z prowadzeniem działalności gospodarczej i pośrednio mające wpływ na uzyskanie przychodów podatkowych m.in. poprzez: 4 / 9
- wzrost wiarygodności emitenta w związku ze wzrostem kapitału akcyjnego, - pozyskanie dodatkowych środków pieniężnych na prowadzenie działalności gospodarczej. 3. Przychód podatkowy podmiotu uprawnionego z warrantu subskrypcyjnego na gruncie UPDOP w związku z otrzymanie nieodpłatnym warrantów Z chwilą podjęcia uchwały o warunkowym podwyższeniu kapitału zakładowego i przydziału warrantów subskrypcyjnych, podmiot taki zostaje uprawniony do objęcia akcji w przyszłości (dalej: uprawniony), co oznacza, iż nabywa on warunkowe prawo objęcia akcji (tzw. ekspektatywa). W związku z tym, iż warrant subskrypcyjny jest prawem majątkowym odrębnym od akcji, do której uprawnia, podlega on więc odrębnej regulacji na gruncie UPDOP. Ustawodawca, stanowiąc o wartości otrzymanych nieodpłatnych świadczeń jako o przychodzie kształtującym podstawę opodatkowania podatkiem dochodowym (dalej; CIT) nie sprecyzował bliżej, co należy rozumieć pod użytym pojęciem nieodpłatnego świadczenia. Ograniczył się w tym względzie jedynie do wskazania w art. 12 ust. 6 UPDOP sposobu i kryteriów ustalania ich wartości. Zgodnie z powyższym przepisem wartość nieodpłatnych świadczeń ustala się na podstawie cen rynkowych stosowanych przy świadczeniu usług lub udostępnianiu rzeczy lub praw tego samego rodzaju i gatunku, z uwzględnieniem w szczególności ich stanu i stopnia zużycia oraz czasu i miejsca udostępnienia. 5 / 9
Należy więc zaznaczyć, iż wartość rynkowa warrantów subskrypcyjnych będzie możliwa do ustalenia w przypadku, gdy: - warrant subskrypcyjny posiada określoną wartość rynkową, do której odnoszona jest korzyść uzyskana przez obejmującego warrant subskrypcyjny bez wynagrodzenia, - istnieje rynek warrantów subskrypcyjnych. Jeżeli przykładowo warranty subskrypcyjne zostały zastrzeżone jako niezbywalne, to uprawniony z warrantów subskrypcyjnych nie osiąga przychodu podatkowego z tytułu uzyskania warrantów subskrypcyjnych w sposób nieodpłatny. 4. Wydatki uprawnionego z warrantów subskrypcyjnych związane z objęciem akcji w zamian za objęte warranty W tym zakresie należy rozważyć dwa momenty czasowe (dwa zdarzenia) związane z uzyskaniem i realizacją praw wynikających z warrantów subskrypcyjnych: - nabycie warrantów subskrypcyjnych i KUP z tym związane; - objęcie akcji, do których uprawniają warranty subskrypcyjne i KUP z tym związane. 6 / 9
Zgodnie z art. 16 ust 1 pkt 8) UPDOP wydatki związane z nabyciem lub objęciem udziałów albo akcji w spółce oraz innych papierów wartościowych nie uważa się za KUP do momentu odpłatnego zbycia tych akcji oraz innych papierów wartościowych lub wykupu przez emitenta tych papierów wartościowych. W związku z przywołanym przepisem nie ulega wątpliwości, że uprawniony nie ponosi wydatków związanych z nabyciem warrantów subskrypcyjnych (zapłatą wynagrodzenia z tego tytułu), gdy warranty subskrypcyjne są przyznawane nieodpłatnie. Ponadto w przypadku zamiany warrantów subskrypcyjnych na akcje nie następuje ich odpłatne zbycie lub ich wykup przez emitenta, nie ma możliwości rozliczenia ewentualnych wydatków poniesionych na nabycie warrantów subskrypcyjnych przez inwestora strategicznego. Powyższa argumentacja ma również zastosowanie w przypadku, gdy potraktujemy warrant subskrypcyjny na gruncie UPDOP jako pochodny instrument finansowy, a nie wyłącznie jako papier wartościowy. Przepis art. 16 ust 1 pkt 8b) UPDOP stanowi bowiem zasadę, iż nie uważa się za KUP wydatków związanych z nabyciem pochodnych instrumentów finansowych do czasu realizacji praw wynikających z tych instrumentów albo rezygnacji z realizacji praw wynikających z tych instrumentów albo odpłatnego zbycia - o ile wydatki te, stosownie do art. 16g ust 3 i 4 UPDOP, nie powiększają wartości początkowej środka trwałego oraz wartości niematerialnych i prawnych. Jeżeli warranty subskrypcyjne są przyznawane nieodpłatnie, uprawniony nie ponosi wydatków związanych z ceną nabycia warrantów subskrypcyjnych. W takim przypadku, w momencie realizacji praw wynikających z warrantu subskrypcyjnego uprawniony nie rozpozna więc KUP z tytułu nabycia warrantów subskrypcyjnych (związanych z ceną nabycia warrantu subskrypcyjnego). 7 / 9
Natomiast w odniesieniu do kosztów objęcia akcji, do których uprawnia warrant subskrypcyjny należy stwierdzić, iż na podstawie art. 16 ust 1 pkt 8) UPDOP wydatki związane z nabyciem tych akcji nie uważa się za KUP do momentu odpłatnego zbycia zakupionych, w wyniku realizacji praw z warrantów subskrypcyjnych, akcji. Określenie wydatki związane z nabyciem lub objęciem" wynikające z powyższego przepisu oznacza, że do KUP zalicza się wszelkie koszty bezpośrednio warunkujące nabycie akcji. Do typowych kosztów warunkujących nabycie akcji zaliczyć można zapłaconą cenę za zakup tych akcji oraz inne koszty bezpośrednio związane z tym zakupem (np. opłaty notarialne). Jednocześnie koszt odsetek od pożyczek i kredytów zaciągniętych na zakup akcji stanowią wydatki pośrednio związane z objęciem akcji, co należy rozpatrywać na zasadach ogólnych, tj. w kontekście art. 15 UPDOP. Zgodnie z art. 15 ust 4d) UPDOP KUP, inne niż koszty bezpośrednio związane z przychodami są potrącane w dacie ich poniesienia. Za dzień poniesienia KUP uważa się dzień, na który ujęto koszt w księgach rachunkowych (zaksięgowano) na podstawie otrzymanej faktury (rachunku), albo dzień, na który ujęto koszt na podstawie innego dowodu w przypadku braku faktury (rachunku), z wyjątkiem sytuacji, gdy dotyczyłoby to ujętych jako koszty rezerw albo biernych rozliczeń międzyokresowych kosztów. Konkludując, w przypadku uprawnionego z warrantów subskrypcyjnych, jest on uprawniony do zaliczenia: - wydatków bezpośrednich poniesionych w związku z zakupem akcji na podstawie otrzymanych nieodpłatnie warrantów subskrypcyjnych do KUP w momencie zbycia tych akcji 8 / 9
(na podstawie art. 16 ust. 1 pkt 8 UPDOP); - wydatków pośrednich poniesionych w związku z takim zakupem akcji do KUP w momencie ich poniesienia (art. 15 UPDOP). Uwaga: część I artykułu ukazała się w nr. 12 (26) 2009 r. Biuletynu BDO Podatki i Rachunkowość. 1. Wyrok WSA w Warszawie z 14 sierpnia 2007 r., sygn. Akt III SA/Wa 3917/06, wyrok WSA w Rzeszowie z 27 maja 2008 r., sygn. akt I SA/Rz 297/08. 2. Wyrok NSA z 1 marca 2000 r., sygn. akt SA/Wr 2285/98, wyrok NSA z 25 kwietnia 2006 r., sygn. II FSK 658/05. 3. Wyrok WSA z 13 sierpnia 2007 r., sygn. akt III SA/Wa 390/07. Podobnie stwierdził NSA w wyroku z 22 lutego 2006 r., sygn. akt II FSK 191/05. 9 / 9