Biorytmy, sen i czuwanie

Biorytmy, sen i czuwanie

Rytmika zjawisk biologicznych określana jako biorytm przyporządkowuje zmiany stanu organizmu do okresowych zmian otaczającego środowiska. Gdy rytmy biologiczne mają charakter wewnątrzustrojowy noszą nazwę endorytmów, zaś gdy są wynikiem działania środowiska zewnętrznego określane są mianem egzorytmów.

Okresowość procesów fizjologicznych w przypadku endorytmów jest regulowana przez mechanizm określany mianem zegara biologicznego. Główne centrum zawiadujące zegarem biologicznym zlokalizowane jest w ośrodkach podwzgórza w jądrach nadskrzyżowaniowych, których neurony wykazują rytmiczne wyładowania, w ten sposób synchornizują rytmy okołodobowe. Typy rytmów: 1. Rytm okołodobowy, któremu podlega sen, czuwanie, temperatura ciała, sekrecja hormonów, wydolność umysłowa; 2. Rytm krótszy od okołodobowego dotyczy faz snu, okresowych zmian tętna, ciśnienia; 3. Rytmy dłuższe od okołodobowych, np. rytmy miesięczne cykl miesięczny u kobiet.

Sen definiowany jest jako stan czynnościowy OUN, cyklicznie pojawiający się i przemijający w rytmie okołodobowym, w czasie którego dochodzi do zniesienia świadomości, wyłączając świadomość snu oraz dochodzi również do bezruchu. Czuwanie jest definiowane jako stan aktywności układu somatycznego, jest przeciwieństwem snu, który jest spoczynkiem dla tego układu. Należy pamiętać, że sen i czuwanie u człowieka to dwa podstawowe stany fizjologiczne, które występują cyklicznie, gdzie koło 2/3 doby przypada na czuwanie Zarówno stan czuwania jak i sen można badać poprzez rejestrowanie czynności bioelektrycznych mózgu.

Faza snu, która charakteryzuje się wolnymi ruchami gałek ocznych, jest określana mianem snu głębokiego. Podczas tej fazy następuje głęboki wypoczynek, w mózgu pojawiają się fale theta, później delta, faza ta pojawia się szybko po zaśnięciu i trwa około jednej godziny faza ta określana jest NREM (SEM) (Nonrapid eye movement). Faza REM (Rapid eye movementy) pojawia się po fazie NREM, obie te fazy przeplatają się podczas 8 godzinnego snu. Podczas snu wolnofalowego obserwuje się wiele zmian w organizmie, np.: 1. tempo metabolizmu ulega zmniejszeniu, 2. spada ciśnienie krwi, 3. zwolnione zostają oddechy, 4. zwolniony zostaje rytm serca, 5. nerki produkują mniej moczu, 6. pokarm przesuwany jest przez jelita wolniej, 7. w czasie snu obniża się o pół stopnia temperatura ciała W CZASIE SNU ORGANIZM ODPOCZYWA!! Również należy pamiętać, że podczas snu niektóre procesy zachodzą szybko, np.: wzrasta poziom niektórych hormonów, szybciej goją się rany!!!

Etapy snu NREM: Etap 1 występuje na początku snu, gałki oczne powoli się poruszają, fale alfa zastępowane są wolniejszymi falami theta. Ludzie w tym stanie mają wrażenie, że jeszcze nie śpią. Często na tym etapie pojawia się mimowolny skurcz mięśni, któremu zwykle towarzyszy uczucie spadania; Etap 2 świadomość zostaje zniesiona, ale osobę można łatwo obudzić, gałki oczne pozostają nieruchome, a marzenia senne pojawiają się bardzo rzadko; Etap 3 przejście między etapem 2 i 4, pojawiają się fale delta, wiązane z "głębokim" snem; Etap 4 sen wolnofalowy, najgłębszy etap snu, dominują fale delta. Marzenia senne pojawiają się najczęściej w całym śnie NREM, ale rzadziej niż we śnie REM. Treść marzeń jest niepowiązana ze sobą i mniej żywa niż w fazie REM.

Wykres: Zapis EEG charakterystyczny dla poszczególnych etapów zapadania w sen. Marzenia senne pojawiają się już w śnie wolnofalowym (II i IV faza snu) oraz we śnie REM http://www.dlamozgu.pl/sen

SZLAK SYNTEZY MELATONINY Melatonina wytwarzana jest w ciągu doby w sposób cykliczny, lecz należy pamiętać, że również substancje, które biorą udział w poszczególnych etapach jej syntezy wykazują wahania ilości i aktywności zależnie od cyklu dzień noc (światło - ciemność), wśród tych substancji wymienia się np. enzym transferazę N acetyl-serotoniny. http://archiwum.wiz.pl/1996/96091900.asp

http://archiwum.wiz.pl/1996/96091900.asp Nocne stężenie melatoniny we krwi u ludzi obniża się wraz z wiekiem. Uważa się, że to jedna z przyczyn bezsenności często występującej u osób w podeszłym wieku.

http://archiwum.wiz.pl/1996/96091900.asp

Szyszynka wraz melatoniną, stanowi integralną część zegara biologicznego organizmu. W skład mechanizmu tego zegara wchodzą również jądra nadskrzyżowaniowe podwzgórza oraz inne struktury http://archiwum.wiz.pl/1996/96091900.asp

Literatura: 1. Olszewski P., Koter Z.: Cud domniemany, Wiedza i Życie 9/1996; 2. Stanisław Konturek Fizjologia człowieka tom IV. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2003,