Raport z ankiety USOS 211/212 I. OCENA JAKOŚCI PRACY DYDAKTYCZNEJ W skierowanej do studentów WPiA UW ankiecie internetowej dotyczącej pracy dydaktycznej pracowników naukowych uzyskano 132 wypełnionych ankiet w semestrze zimowym i 1257 w semestrze letnim roku akademickiego 211/212. Należy odnotować, że w porównaniu z poprzednim rokiem akademickim studenci wypełnili mniej ankiet internetowych o prawie 2. Spowodowało to, że jedynie 13 pracowników naukowych uzyskało co najmniej 2 studenckich ocen i oceny te zostały poddane dalszym szczegółowym analizom empirycznym w postaci indywidualnych arkuszy ocen. W ubiegłym roku akademickim takich indywidualnych arkuszy ocen było 8. Studenci mogli wypowiedzieć się na temat wszystkich pracowników naukowych prowadzących zajęcia - w semestrze zimowym ocenili 99 osób, a w semestrze letnim 214 osób. Dane zebrane na temat wszystkich ocenionych przez studentów pracowników naukowych w roku akademickim 211/212, zostały ujęte w poniższej zbiorczej analizie statystycznej dotyczącej jakości kształcenia na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego. Największa grupa respondentów, którzy zachcieli wypełnić ankietę internetową rekrutowała się spośród studentów I roku (42,4%) oraz z II roku (24,8%). Studentami III roku było 17,5% badanych, IV roku 11,4%, a V roku jedynie 3,9%. Z roku na rok spada liczba studentów starszych lat uczestniczących w naszych badaniach. Szczególnie widoczne jest to na ostatnim roku studiów, gdzie w roku akademickim 211/212 ankiety wypełniło niemal % mniej studentów V roku niż w roku 2/211. Większość tegorocznych respondentów stanowiły kobiety (62%). Natomiast studenci studiów stacjonarnych i niestacjonarnych równie chętnie brali udział w badaniu. Studia z pracą łączyło 37,6% badanych, a studiowało równolegle na innym kierunku studiów 17,2%. Niemal 1/3 respondentów deklarowała, że jest członkiem koła naukowego. Z danych metryczkowych wynika ponadto, że 91% studentów pragnie w przyszłości wykonywać zawód prawnika, ale tylko 58,6% chce pracować w wymiarze sprawiedliwości. W zakresie oceny formalnej dyscypliny zajęć w stosunku do ubiegłego roku akademickiego wzrosła liczba studentów prawa, którzy twierdzili, że zgodnie z planem odbyły się wszystkie zajęcia, w których uczestniczyli i żadne nie zostały odwołane (81,1%). Jedynie 14,1% respondentów przyznało, że zostały odwołane 1 zajęcia; a 4,6%, że zostały odwołane 2 lub więcej zajęć. Z obserwacji respondentów wynika, że 1/4 zajęć odbyła się z wyznaczonym zastępstwem. 1
Dominująca większość respondentów potwierdziła punktualność rozpoczynania zajęć na WPiA UW (85,9%), a tylko 14,2% studentów skarżyło się na opóźnienia w rozpoczęciu zajęć. Równie wysoko badani ocenili punktualność zakończenia zajęć (86,5%); tylko 8,5% twierdziło, że zajęcia były skracane, a średnio co dwudziesty, że były przedłużane. Podstawą zaliczenia większości ćwiczeń, seminariów, konwersatoriów i wykładów specjalizacyjnych, tak jak w ubiegłym roku akademickim, były przede wszystkim obecności (79,8% wskazań) 1. W drugiej kolejności podstawą uzyskania zaliczenia były kolokwia (53,3% wskazań), a w trzeciej aktywność studentów na zajęciach (34% wskazań). Znacznie rzadziej pracownicy dydaktyczni ocenę studentów uzależniali od odpowiedzi na zadawane przez nich pytania ( odpytywanie 25,5% wskazań), od pisemnych prac zaliczeniowych (15% wskazań) oraz od indywidualnych referatów studentów (13,2% wskazań). Powyższe dane prezentuje tabela nr 1. Tab. 1 Podstawa zaliczenia zajęć (nie dotyczy wykładów kursowych) 1. Obecność na zajęciach 79,8% wskazań (2/11 75,4%) 2. Kolokwia 53,3% wskazań (2/11 47,2%) 3. Aktywność na zajęciach 34% wskazań (2/11 27,9%) 4. Odpowiedzi na pytania prowadzącego 25,5% wskazań (2/11 18,1%) 5. Pisemne prace zaliczeniowe 15% wskazań (2/11 11,8%) 6. Indywidualne referaty 13,2% wskazań (2/11 12%) Jednocześnie uczestniczący w ankiecie studenci, tak samo jak w ubiegłym roku akademickim, byli zdania, że pracownicy dydaktyczni stawiali słuchaczom wysokie wymagania (39,8%) lub co najmniej średnie wymagania (5,8%) na prowadzonych przez siebie zajęciach. Jedynie 6,8% studentów twierdziło, że wymagania te były niskie lub bardzo niskie. 1 Procenty nie sumują się do ponieważ respondenci mogli wskazać więcej niż jedną odpowiedź 2
W zakresie metody dydaktycznej poprosiliśmy studentów o ocenę sposobu prowadzenia zajęć na WPiA UW: czy prowadzący stosują różne formy aktywizacji studentów, czy wykorzystują materiały pomocnicze, czy prezentują najnowsze osiągnięcia nauki? Ponad połowa respondentów wysoko oceniła sposób prowadzenia zajęć (66,8%), a co czwarty student ocenił go na średnim poziomie. Jedynie 8,4% badanych dała niskie lub bardzo niskie noty metodom dydaktycznym stosowanym na naszym wydziale. Średnia ocen (w skali od 1 do 6) wyniosła tutaj 4,7. Jeszcze wyżej studenci naszego wydziału ocenili jasność i obiektywizm kryteriów zaliczenia zajęć przez prowadzących średnia ocen wyniosła aż 5,25. Ponad 8% respondentów wysoko oceniło zajęcia w tym aspekcie, a tylko 3,3% nisko. W zakresie ogólnej oceny pracy pracowników dydaktycznych należy zauważyć, że oceny te były nieco wyższe w stosunku do ocen z ubiegłego roku akademickiego, oraz, że więcej ocen pozytywnych otrzymały zajęcia oraz prowadzący w semestrze letnim niż zimowym. Dominująca większość studentów WPiA oceniła pracowników naukowych wydziału jako osoby wysoce kompetentne (86,2%). Jedynie 2,9% respondentów wystawiło niskie oceny prowadzącym zajęcia wyrażając opinię, że były one osobami mało kompetentnymi. Średnia ocen w tym aspekcie wyniosła (w skali od 1 do 6) 5,4. W ubiegłym roku akademickim 5,35. Równie wysoko uczestniczący w ankiecie studenci ocenili nastawienie prowadzących zajęcia do słuchaczy 84,5% studentów stwierdziło, że stosunek ten był bardzo życzliwy. Kolejne 12,4% studentów było zdania, że stosunki interpersonalne między pracownikami naukowymi a studentami na WPiA UW były średnio życzliwe, raczej obojętne, a tylko 3,1% respondentów uznało, że prowadzący zajęcia odnosili się do nich nieżyczliwie. Średnia ocen wynosiła tutaj 5,35. W ubiegłym roku akademickim 5,3. Aż 79,6% ankietowanych uznało również, że dostępność prowadzących zajęcia (pod postacią dyżurów, konsultacji, kontaktu mailowego lub telefonicznego) była wysoka. Tylko 17,2% studentów twierdziło, że nie zawsze mieli zapewniony kontakt z pracownikiem dydaktycznym, a kolejne 3,1%, że kontakt ten był nikły lub bardzo utrudniony. Średnia ocen wyniosła 5,15. Tutaj odnotowaliśmy największy wzrost ocen pozytywnych w porównaniu do roku akademickiego 2/211, w którym średnia ta wyniosła 4,95. Znacznie gorzej dostęp do pracowników naukowych ocenili w tym roku 3
akademickim badani doktoranci tylko 53,8% wyraziło opinię, że wykładowcy bardzo dobrze wypełniali obowiązek dyżurowania i byli dostępni dla swoich słuchaczy (średnia ocen 4,6). Także stopień przystępności zagadnień prezentowanych na zajęciach został przez studentów wyżej oceniony niż w ubiegłym roku akademickim (średnia ocen 5,15), aż 3/4 studentów wyraziło opinię, że zajęcia były prowadzone w sposób zrozumiały. Tylko średnio co dwudziesty student był zdania, że prowadzący zajęcia przedstawiali omawiane zagadnienia w sposób mało przystępny dla słuchaczy. Wystawiając ogólną ocenę dotyczącą poziomu merytorycznego zajęć 76,5% studentów wyraziło opinię, że poziom zajęć był wysoki. Jedynie 17,8% badanych oceniła ten poziom jako średni, a kolejne 5,7% jako niski. Średnia ocen w tym aspekcie wynosiła 5,5 i nie zmieniła się w stosunku do roku 2/211. Najniżej w tym roku akademickim studenci ocenili stopień uporządkowania przekazywanych w trakcie zajęć treści, choć 73% badanych oceniła go wysoko, a średnia ocen pozostała na poziomie 4,95. Należy zwrócić uwagę, że niemal w każdym aspekcie dotyczącym pracy pracowników dydaktycznych odnotowujemy z każdy rokiem akademickim wzrost ocen pozytywnych o kilka punktów procentowych. Powyższe ustalenia prezentuje wykres nr 1 i wykres nr 2. 9 8 7 6 5 4 3 2 86,2 84,5 84,7 81,2 79,6 79,5 75 71,1 67,6 kompetentni życzliwi dostępni 29/2 2/211 211/212 Wykres 1 Procentowa liczba ocen wysokich dla pracowników naukowych WPiA UW w porównaniu do poprzednich lat akademickich. 4
9 8 7 6 5 4 3 2 74,1 73 76,5 72,6 71,8 75,7 64,7 65,4 69,6 przystępne uporządkowane wysoki poziom merytoryczny 29/2 2/211 211/212 Wykres 2 Procentowa liczba ocen wysokich dla zajęć prowadzonych na WPiA UW w porównaniu do poprzednich lat akademickich Podsumowując, z wypowiedzi większości uczestniczących w ankiecie studentów wynika, że zajęcia na Wydziale Prawa i Administracji UW w roku akademickim 211/212 prowadzone były na wysokim poziomie merytorycznym, przez wysoce kompetentnych, życzliwych i dostępnych pracowników naukowych, w sposób przystępny i uporządkowany prezentujących studentom omawiane zagadnienia. II. OCENA PROGRAMU NAUCZANIA Na temat programu nauczania realizowanego na Wydziale Prawa i Administracji UW wypowiedziało się 26 studentów w ankiecie zimowej i 459 w ankiecie letniej, z czego duża grupa badanych wyrażała pozytywne opinie twierdząc, że program ten jest ciekawy, przydatny w zawodzie oraz dobrze uczący interpretacji prawa. Gorzej wypadła, tak jak w ubiegłym roku akademickim, ocena jego praktyczności oraz samodzielności studiowania. Jeszcze częściej niż w roku 2/211 respondenci podnosili przede wszystkim, że program studiów prawniczych jest bardzo ciekawy (61,4%), przeciwnego zdania było tylko 8,6% studentów. Drugą ważną zaletą realizowanego programu jest zdaniem badanych, to że program ten uczy częściej interpretacji prawa (51,8%) niż samych przepisów prawa (11%). Ponad 1/3 studentów wyraziła opinię, że uczy zarówno wiedzy kodeksowej, jak i interpretacji prawa, w zrównoważonych proporcjach. 5
W trzeciej kolejności, respondenci zwracali uwagę na przydatność programu studiów prawniczych dla wykonywania przyszłego zawodu (5,3%). Odmienny pogląd wyraziło 14% studentów prawa, a kolejne 35,6% twierdziło, że program ten jest średnio przydatny dla zawodu prawnika. Studenci zwracali natomiast uwagę, że treści przekazywane w czasie zajęć nie zawsze są powiązane z praktyką. Tak samo często jak w ubiegłym roku akademickim badani byli skłonni przyznać, że program studiów prawniczych jest praktyczny (38,3%), a średnio co czwarty badany oceniał go jako przede wszystkim teoretyczny. Na podobnym poziomie pozostał również odsetek pozytywnych opinii dotyczących zagadnień jakie studenci muszą opanować do zaliczenia przedmiotu. Uczestniczący w badaniach studenci byli zdania, że program studiów promuje bardziej samodzielność studiowania (38,7%) niż wiedzę podręcznikową (24,7%). Powyższe ustalenia prezentuje tabela nr 2. Tab. 2 Ocena programu nauczania realizowanego na WPiA UW w roku akademickim 211/212 1. Ciekawy - 61,4% Nudny 8,6% (2/11 57,3%) (2/11,2%) 2. Uczący interpretacji prawa 51,8% Uczący tylko przepisów 11% (2/11 48,3%) (2/11 12,5%) 3. Przydatny w zawodzie - 5,3% Mało przydatny w zawodzie 14% (2/11 48,3%) 4. Powiązany z praktyką - 38,3% (2/11 15,4%) Oderwany od praktyki 27,4% (2/11 38,4%) (2/11 25,4%) 7. Promujący samodzielność studiowania 38,7% Promujący wiedzę podręcznikową 24,7% (2/11 37,5%) (2/11 24,8%) 6
III. OCENA WARUNKÓW STUDIOWANIA Na temat warunków studiowania wypowiedziało się ogółem 719 studentów, którzy w jedenastu różnych aspektach ocenili pod tym względem Wydział Prawa i Administracji UW. Najwyższe oceny w tym roku akademickim studenci wystawili pracownikom naukowym wydziału, których życzliwość wysoko oceniło 62,4% respondentów, a nisko tylko 2% studentów. Kolejne 35,6% uczestniczących w ankiecie studentów prawa stwierdziło, że życzliwość pracowników naukowych była umiarkowana. Średnia ocen w skali od 1 do 6 wyniosła tu 4,65. W drugiej kolejności, wysokie oceny uzyskała biblioteka wydziałowa 6,8% badanych wyraziło opinię, że biblioteka pracuje bardzo dobrze, a przeciwnego zadania było zaledwie 4,7% studentów. Średnia ocen na tym samym poziomie co w ubiegłym roku 4,6. Na trzecim miejscu pod względem ilości ocen wysokich znalazła się szansa wyboru interesującego wykładu specjalizacyjnego wysoko tę szansę oceniło 52% respondentów, a nisko %. Średnia ocen 4,3; w ubiegłym roku akademickim była na poziomie 4,2. Na czwartą pozycję z siódmej awansował Pełnomocnik Programu Erasmus, który uzyskał od studentów 38,6% ocen wysokich i 53,3% ocen średnich. Należy podkreślić, że pracę Pełnomocnika Erasmusa nisko oceniło jedynie 8,1% badanych. Średnia ocen wyniosła tutaj 3,5. W ubiegłym roku akademickim była na poziomie 3,4. W piątej kolejności badani wysoko ocenili stronę internetową wydziału 38,2% studentów wypowiedziało się na ten temat bardzo pozytywnie, a tylko 14,6% negatywnie. Średnia ocen wyniosła tu 3,9; co jednak oznacza spadek w porównaniu do ubiegłego roku (średnia 4,1). Na dalszej pozycji, pod względem ilości przyznanych przez studentów ocen pozytywnych, znalazła się szansa wyboru interesującego seminarium 37,6% ankietowanych postrzegało ją jako wysoką, a 8,1% jako niską. Średnia ocen 4,1. W ubiegłym roku akademickim średnia ta była na poziomie 4,. Największy wzrost liczby pozytywnych opinii odnotowaliśmy w stosunku do oceny życzliwości i pomocności pracowników administracji WPiA UW. Ponad 36% badanych (w ubiegłym roku tylko co czwarty) potwierdziło, że stosunek pracowników administracyjnych wydziału wobec studentów jest życzliwy i pomocny. Jedynie 11,5% respondentów wyrażało opinie, że pracownicy administracyjni są wobec nich bardzo nieprzyjaźnie nastawieni i trudno uzyskać od nich pomoc. Tak krytyczne opinie w roku 2/211 prezentowało ponad 3% studentów. Obecnie średnia ocen wzrosła z 3,35 do 3,95. 7
Na dalszej pozycji, odnotowując nieznaczny spadek pozytywnych ocen, znalazł się Pełnomocnik Dziekana ds. Praktyk. Wysoko jego pracę oceniło 35,1% respondentów, a średnio dalsze 54,4% badanych. Niezadowolony z pracy Pełnomocnika ds. Praktyk był co dziesiąty student. Średnia ocen wyniosła tu 3,8. W ubiegłym roku akademickim była na poziomie 3,7. Natomiast wzrost ocen pozytywnych, o ponad 11 punktów procentowych, nastąpił w przypadku opinii studentów na temat własnego samorządu. Wysokie oceny dla pracy samorządu studenckiego wystawiło 34,6% ankietowanych, a niskie przyznał co piąty badany. Średnia ocen wyniosła tu 3,8, a w ubiegłym roku akademickim była na poziomie zaledwie 3,3. Choć uczestniczący w ankiecie studenci dosyć wysoko ocenili swoje szanse wyboru wykładu specjalizacyjnego i interesującego seminarium, gorsze oceny wystawili systemowi USOS, choć i tutaj odnotowaliśmy znaczny wzrost ocen pozytywnych w porównaniu do ubiegłego roku (o ponad punktów procentowych). Funkcjonowanie systemu USOS wysoko ocenił co czwarty badany, a nisko co piąty. Kolejne 54,4% studentów WPiA UW było jedynie w stopniu umiarkowanym zadowolonych z funkcjonowania USOS Web. Średnia ocen podniosła się tutaj z 3, do poziomu 3,55. Największej krytyce w roku akademickim 211/212 została przez studentów poddana życzliwość i pomocność pracowników dziekanatów. Pozytywnie pracowników dziekanatów oceniło jedynie 17,1% respondentów, a nisko aż 44,3% (najwięcej ocen negatywnych!). Średnia ocen spadła natomiast z poziomu 3,65 do poziomu 2,9. Był to najbardziej krytycznie oceniony przez studentów aspekt warunków studiowania na WPiA UW. W roku akademickim 2/211 fachowość pracy dziekanatów wysoko oceniło 3,4% badanych, być może zatem spadek ocen pozytywnych w opiniach studentów dotyczył przede wszystkim życzliwości oraz chęci udzielenia pomocy przez pracowników dziekanatów, a nie ich kompetencji. 8
Ustalenia dotyczące warunków studiowania na WPiA UW obrazują poniższe wykresy nr 3, nr 4, nr 5 i nr 6. Wykres 3 Ocena warunków studiowania w poszczególnych latach akademickich (dane w procentach) 8 7 6 75,4 62,3 6,8 67,6 67,6 5 29/2 4 3 39 38,2 2/211 211/212 2 praca biblioteki strona internetowa USOS 19,6 24,6 Wykres 4 Ocena warunków studiowania w poszczególnych latach akademickich (dane w procentach) 4 35 3 38,6 31,6 38,6 37,7 37,7 35,1 34,6 32,9 25 2 23,3 29/2 2/211 15 211/212 5 Pełnomocnik Erasmusa Pełnomocnik ds. Praktyk samorząd studencki 9
Wykres 5 Ocena warunków studiowania w poszczególnych latach akademickich (dane w procentach) 7 6 67,7 62,4 5 52,2 4 3 2 41,9 3,4 17,1 39 26 36,4 29/2 2/211 211/212 życzliwość prac. naukowych życzliwość dziekanatów życzliwość administracji Wykres 6 Ocena warunków studiowania w poszczególnych latach akademickich (dane w procentach) 6 5 56,9 52 4 3 47,9 36,3 37,6 43,8 29/2 2/211 211/212 2 wybór seminarium wybór wykładu spec.
Konkluzje W zakresie oceny jakości pracy dydaktycznej pracowników naukowych Wydziału Prawa i Administracji UW w roku akademickim 211/212 uczestniczący w ankiecie internetowej studenci bardzo wysoko ocenili przede wszystkim dyscyplinę formalną zajęć ponad 85% twierdziło, że zajęcia zarówno rozpoczynały się, jak i kończyły punktualnie. Dominująca grupa respondentów doceniła również wysokie kompetencje, życzliwość i dostępność pracowników naukowych dla studentów, oceny te były nawet wyższe niż w poprzednim roku akademickim. Studenci również częściej niż w ubiegłym roku musieli wykazywać się aktywnością na zajęciach i odpowiadać na pytania prowadzących. Rzadziej natomiast wymagano od nich prac pisemnych i indywidualnych referatów będących podstawą zaliczenia zajęć. Ponad połowa respondentów wystawiła wysokie oceny metodom dydaktycznym stosowanym na naszym wydziale, a ponad 8% uznało, że kryteria zaliczenia zajęć były jasne i obiektywne dla słuchaczy. Podobnie jak w roku 2/211 wypadała ogólna ocena poziomu merytorycznego zajęć, ich przystępności oraz uporządkowania przekazywanych treści (ponad 7% ocen wysokich). W zakresie oceny programu nauczania studenci częściej niż w poprzednim roku akademickim przyznawali, że program ten jest bardzo ciekawy, przydatny dla wykonywania przyszłego zawodu i uczy przede wszystkim interpretacji prawa a nie samych przepisów. Duża grupa badanych uważała również, że program studiów na WPiA UW promuje bardziej samodzielność studiowania niż wiedzę podręcznikową. Nieco częściej niż w ubiegłym roku akademickim badani twierdzili natomiast, że program studiów prawniczych jest oderwany od praktyki i przekazuje wyłącznie wiadomości teoretyczne. W zakresie warunków studiowania uczestniczący w badaniach studenci najwyżej ocenili życzliwość pracowników naukowych oraz pracę wydziałowej biblioteki. Najgorzej natomiast ocenili życzliwość i pomocność pracowników dziekanatów oraz działanie systemu USOS. Lepiej niż w roku 2/211 wypadła natomiast ocena pracy Pełnomocnika Programu Erasmus oraz ocena działalności samorządu studenckiego. Największy wzrost liczby pozytywnych opinii odnotowaliśmy w stosunku do oceny życzliwości i pomocności pracowników administracji WPiA UW. Warto dodatkowo odnotować, że w roku akademickim 211/212 otrzymaliśmy o prawie 2 mniej wypełnionych ankiet internetowych, a liczba studentów starszych lat biorących udział w badaniach wykazuje stałą tendencję malejącą. Opracowanie: Monika Dziurnikowska-Stefańska 11