TRANS R Q U A DR O TECHNOLOGIA ZGRZEWANIA KSZTA TEK
TECHNOLOGIA ZGRZEWANIA KSZTA TEK TRANS-QUADRO D BROWA GÓRNICZA 2013
Spis treœci I. II. Technologia zgrzewania kszta³tek elektrooporowych TRANS-QUADRO. 1. Wprowadzenie... 2. Zasady zgrzewania kszta³tek elektrooporowych TRANS-QUADRO typu mufowego... 2.1. Przygotowanie rury do zgrzewu... 2.2. Przygotowanie kszta³tki do zgrzewu... 2.3. Monta... 2.4. Wykonanie zgrzewu... 2.5. Ocena jakoœci zgrzewu... 3. Zasady zgrzewania kszta³tek elektrooporowych TRANS-QUADRO typu siod³owego... 3.1. Przygotowanie rury do zgrzewu... 3.2. Przygotowanie kszta³tki do zgrzewu... 3.3. Monta... 3.4. Wykonanie zgrzewu... 3.5. Wykonanie nawiertu-wyciêcia otworu w rurze... 3.6. Ocena jakoœci zgrzewu... Technologia zgrzewania kszta³tek doczo³owych TRANS-QUADRO. 1. Wprowadzenie... 2. Zasady zgrzewania kszta³tek doczo³owych TRANS-QUADRO... 3 4 4 5 5 6 7 9 9 9 10 10 11 12 13 14 TECHNOLOGIA ZGRZEWANIA KSZTA TEK TRANS-QUADRO
I. Technologia zgrzewania kszta³tek elektrooporowych TRANS-QUADRO. 1. Wprowadzenie Kszta³tki elektrooporowe TRANS-QUADRO wykonane s¹ z PE-HD i mog¹ byæ zgrzewane z rurami ciœnieniowymi polietylenowymi. W przypadku wody - maksymalne dopuszczalne ciœnienie robocze 16 bar, w przypadku gazu - 10 bar. Kszta³tki TRANS-QUADRO spe³niaj¹ wymogi norm: PN-EN 1555-3:2012 PN-EN 12201-3:2012 Powinny byæ zgrzewane w zakresie temperatur otoczenia o o od -5 C do +40 C. Zgrzewanie z rurami z innych materia³ów, jak np. PP, PCW jest niedozwolone. Przy pracach monta owych prowadzonych w trudnych warunkach terenowych i pogodowych nale y u yæ namiotu ochronnego, natomiast podczas mg³y zgrzewanie jest niedopuszczalne. Ka da kszta³tka TRANS-QUADRO posiada etykietê z danymi potrzebnymi do wykonania zgrzewu. Kszta³tki elektrooporowe s¹ dostosowane do pr¹du zgrzewania 39,5 V. 3
2. Zasady zgrzewania kszta³tek elektrooporowych TRANS-QUADRO typu mufowego Kszta³tki typu mufowego posiadaj¹ dwa wskaÿniki optyczne zgrzewu oraz wewnêtrzne ograniczniki, wyj¹tek stanowi¹ zaœlepki, które posiadaj¹ jeden wskaÿnik optyczny oraz nie posiadaj¹ wewnêtrznych ograniczników, lecz okreœlon¹ na do³¹czonej etykiecie minimaln¹ g³êbokoœæ wsuniêcia. Bior¹c pod uwagê okres 50-cio letniej eksploatacji nale y w sposób rygorystyczny przestrzegaæ ni ej wymienionych zasad, a kolejnoœæ czynnoœci monta owych musi byæ bezwzglêdnie zachowana. 2.1. Przygotowanie rury do zgrzewu. Przyci¹æ rurê prostopadle do jej osi. Krawêdzie rury sfazowaæ od wewn¹trz i zewn¹trz (wewnêtrzne krawêdzie powinny byæ pozbawione zadziorów, a zewnêtrzne zaokr¹glone). Wsun¹æ rurê do oporu wewnêtrznych ograniczników w kszta³tce i zaznaczyæ flamastrem na rurze g³êbokoœæ jej wsuniêcia (w przypadku zaœlepki - na minimaln¹ g³êbokoœæ wsuniêcia). Usun¹æ utlenion¹ warstwê PE przy u yciu skrobaka (0,1 0,2 mm). (Zalecane jest skrobanie wiêkszych powierzchni, aby nie by³o w¹tpliwoœci co do wykonania tej operacji. Œlady skrobania warstwy utlenionej powinny byæ widoczne na rurze po obu stronach zgrzewanej kszta³tki). Oczyœciæ rurê wewn¹trz i zewn¹trz œrodkiem do tego przeznaczonym, np. alkoholem izopropylowym przy u yciu ch³onnego, niek³acz¹cego i niefarbuj¹cego materia³u. 4
Powtórnie wsun¹æ rurê do momentu wewnêtrznych ograniczników w kszta³tce i zaznaczyæ flamastrem na rurze g³êbokoœæ jej wsuniêcia. Zdeformowane (owalne) rury wyokr¹gliæ przy pomocy odpowiednich obejm. Niedok³adne usuniêcie warstwy utlenionej i niedok³adne przemycie powierzchni rury mo e byæ przyczyn¹ WADLIWEGO PO CZENIA. 2.2. Przygotowanie kszta³tki do zgrzewu. Wyj¹æ kszta³tkê z worka i przemyæ wewnêtrzn¹ powierzchniê kszta³tki, np. alkoholem izopropylowym przy u yciu ch³onnego, niek³acz¹cego i niefarbuj¹cego materia³u. Niedok³adne przemycie powierzchni kszta³tki mo e byæ przyczyn¹ WADLIWEGO PO CZENIA. 2.3.Monta. Wsun¹æ rurê do momentu ograniczników w kszta³tce (w przypadku zaœlepki - na minimaln¹ g³êbokoœæ wsuniêcia) i wspó³osiowo do kszta³tki. (Je eli zaznaczona kreska g³êbokoœci wsuniêcia zosta³a usuniêta, nale y zaznaczyæ j¹ ponownie w celu kontroli po³o enia rury w kszta³tce). Unieruchomiæ elementy po³¹czenia w zacisku monta owym celem zapewnienia stabilnoœci po³¹czenia podczas grzania i ch³odzenia. 5
2.4.Wykonanie zgrzewu. Do zgrzewania elektrooporowego powinny byæ stosowane tylko zgrzewarki: - posiadaj¹ce Deklaracjê Zgodnoœci CE, - poddawane kalibracji nie rzadziej ni raz w roku. Podczas zgrzewania nale y stosowaæ siê do instrukcji producenta zgrzewarki. Ka da kszta³tka TRANS-QUADRO posiada etykietê na której znajduj¹ siê wszystkie potrzebne parametry zgrzewania oraz kod kreskowy stosowany w przypadku zgrzewania automatycznego. UWAGA! Dla kszta³tek od œrednicy 75 mm czas grzania podany na etykiecie ulega zmianie wraz z temperatur¹ otoczenia: Przy temperaturze otoczenia powy ej +30 C, nale y zmniejszyæ czas grzania o 5 sekund Przy temperaturze otoczenia poni ej +10 C, nale y zwiêkszyæ czas grzania o 5 sekund Przy temperaturze otoczenia poni ej +5 C, nale y zwiêkszyæ czas grzania o 10 sekund Po dokonaniu zgrzewu, zgodnie z instrukcj¹ podan¹ przez producenta zgrzewarki, nale y pozostawiæ po³¹czenie w zacisku monta- owym na czas ch³odzenia podany na etykiecie TRANS-QUADRO. 6
2.5. Ocena jakoœci zgrzewu. Zgrzew wykonany prawid³owo Optyczny wskaÿnik zgrzewu wysun¹³ siê i zgrzewarka wyœwietli³a komunikat o poprawnoœci procesu oraz nie wyst¹pi³a adna z nieprawid³owoœci przedstawionych na rys.1, rys. 2, rys. 3. Zgrzew wykonano nieprawid³owo. Optyczny wskaÿnik zgrzewu nie wysun¹³ siê lub zgrzewarka wyœwietli³a komunikat o niepoprawnoœci procesu lub wyst¹pi³a chocia jedna z nieprawid³owoœci przedstawionych na rys.1, rys. 2, rys. 3. W takim przypadku konieczne jest zast¹pienie wadliwego po³¹czenia nowym. NIEPRAWID OWOŒCI MOG CE WYST PIÆ PODCZAS ZGRZEWU W PRZYPADKU KTÓRYCH KONIECZNE JEST ZAST PIENIE WADLIWEGO PO CZENIA NOWYM 1. Nieprostopad³e przyciêcie rury. Nieprostopad³e przyciêcie rury prowadzi do wyp³ywu gor¹cego polietylenu lub przemieszczenia drutu elektrooporowego czego efektem mo e byæ zwarcie grzejnika w kszta³tce, a w konsekwencji wykonanie zgrzewu wadliwego. Ogranicznik g³êbokoœci wsuniêcia rury Rys.1 Nieprostopad³e przyciêcie rury. Wyciœniêty rozgrzany polimer 7
2. Rura nie zosta³a wsuniêta do momentu ograniczników. Zbyt p³ytko wsuniêta rura powoduje wyp³yw stopionego polimeru do wnêtrza kszta³tki, a przemieszczaj¹cy siê drut mo e prowadziæ do zwarcia. Rys. 2 Zbyt p³ytko wsuniêta rura do kszta³tki. Ogranicznik g³êbokoœci wsuniêcia rury Wyciœniêty rozgrzany polimer 3. Niew³aœciwe, niewspó³osiowe zmontowanie po³¹czenia. Niewspó³osiowe zestawienie rury i kszta³tki prowadzi do powstania szczelin i wyp³yniêcia polimeru na zewn¹trz i do wewn¹trz kszta³tki. Rys. 3 Niew³aœciwe zestawienie po³¹czenia. Wyciœniêty rozgrzany polimer Ogranicznik g³êbokoœci wsuniêcia rury Wyciœniêty rozgrzany polimer 8
3. Zasady zgrzewania kszta³tek elektrooporowych TRANS-QUADRO typu siod³owego Kszta³tki typu siod³owego posiadaj¹ jeden wskaÿnik optyczny zgrzewu. Bior¹c pod uwagê okres 50-cio letniej eksploatacji nale y w sposób rygorystyczny przestrzegaæ ni ej wymienionych zasad, a kolejnoœæ czynnoœci monta owych musi byæ bezwzglêdnie zachowana. 3.1. Przygotowanie rury do zgrzewu. Przy³o yæ górn¹ czêœæ kszta³tki do rury i zaznaczyæ flamastrem na rurze powierzchniê przeznaczon¹ do oczyszczenia. Usun¹æ utlenion¹ warstwê PE przy u yciu skrobaka (0,1 0,2 mm). (Zalecane jest skrobanie wiêkszych powierzchni, aby nie by³o w¹tpliwoœci co do wykonania tej operacji. Œlady skrobania warstwy utlenionej powinny byæ widoczne na rurze wokó³ zgrzewanej kszta³tki). Oczyœciæ rurê zewn¹trz œrodkiem do tego przeznaczonym, np. alkoholem izopropylowym przy u yciu ch³onnego, niek³acz¹cego i niefarbuj¹cego materia³u. Powtórnie przy³o yæ górn¹ czêœæ kszta³tki do rury i zaznaczyæ flamastrem oczyszczon¹ powierzchniê. Niedok³adne usuniêcie warstwy utlenionej i niedok³adne przemycie powierzchni rury mo e byæ przyczyn¹ WADLIWEGO PO CZENIA. 3.2. Przygotowanie kszta³tki do zgrzewu. Wyj¹æ kszta³tkê z worka i przemyæ jej wewnêtrzn¹ powierzchniê, np. alkoholem izopropylowym przy u yciu ch³onnego, niek³acz¹cego i niefarbuj¹cego materia³u. 9
Niedok³adne przemycie powierzchni kszta³tki mo e byæ przyczyn¹ WADLIWEGO PO CZENIA. 3.3. Monta Rozkrêciæ œruby mocuj¹ce kszta³tki i rozsun¹æ obejmê doln¹. Na³o yæ na oczyszczon¹ powierzchniê rury i dokrêciæ na krzy, równomiernie wszystkie cztery œruby za pomoc¹ klucza p³askiego. Szyjka kszta³tki powinna znajdowaæ siê w pozycji prostopad³ej do osi rury, a kszta³tka nie powinna powodowaæ ugiêcia rury. Niedok³adne skrêcenie obejmy górnej z doln¹ kszta³tki typu siod³owego mo e byæ przyczyn¹ WADLIWEGO PO CZENIA. W przypadku TRÓJNIKÓW SIOD OWYCH Z NAWIERTK nie wolno zmieniaæ ustawionego przez producenta po³o enia nawiertki przed wykonaniem zgrzewu. 3.4. Wykonanie zgrzewu. W przypadku TRÓJNIKÓW SIOD OWYCH Z NAWIERTK nie wolno dopuœciæ do przekroczenia w rurze maksymalnego ciœnienia roboczego 4 bar (podczas zgrzewania, ch³odzenia i nawiertu). Do zgrzewania elektrooporowego powinny byæ stosowane tylko zgrzewarki: - posiadaj¹ce Deklaracjê Zgodnoœci CE, - poddawane kalibracji nie rzadziej ni raz w roku. Podczas zgrzewania nale y stosowaæ siê do instrukcji producenta zgrzewarki. Ka da kszta³tka TRANS-QUADRO posiada etykietê na której znajduj¹ siê wszystkie potrzebne parametry zgrzewania oraz kod kreskowy stosowany w przypadku zgrzewania automatycznego. 10
UWAGA! Dla odga³êzieñ siod³owych oraz trójników siod³owych z nawiertk¹ od œrednicy 63 mm czas grzania podany na etykiecie ulega zmianie wraz z temperatur¹ otoczenia: Przy temperaturze otoczenia powy ej +30 C, nale y zmniejszyæ czas grzania o 5 sekund Przy temperaturze otoczenia poni ej +10 C, nale y zwiêkszyæ czas grzania o 5 sekund Przy temperaturze otoczenia poni ej +5 C, nale y zwiêkszyæ czas grzania o 10 sekund Po dokonaniu zgrzewu, zgodnie z instrukcj¹ podan¹ przez producenta zgrzewarki, nale y pozostawiæ po³¹czenie w po³o eniu monta owym na czas ch³odzenia podany na etykiecie TRANS- QUADRO. Niedotrzymanie czasu ch³odzenia mo e byæ przyczyn¹ WADLIWEGO PO CZENIA 3.5. Wykonanie nawiertu-wyciêcia otworu w rurze. (dotyczy trójnika siod³owego z nawiertk¹) Nawiert oraz podanie pe³nego ciœnienia próbnego i roboczego mo e nast¹piæ dopiero po up³ywie czasu ch³odzenia podanego przez producenta. Wykrêciæ korek. W³o yæ klucz dwuramienny, szeœciok¹tny do wnêtrza no ykafrezu a do momentu stawienia oporu. Zaznaczyæ na kluczu dan¹ pozycjê jako 0.
Wkrêciæ frez obracaj¹c kluczem na g³êbokoœæ podan¹ w szczegó³owej instrukcji monta u do³¹czonej do ka dego trójnika siod³owego TRANS- QUADRO. (Po dokonaniu w/w czynnoœci nawiert w rurze zosta³ zrobiony). Wykrêciæ frez kluczem do pozycji 0. Pozycji 0 nie wolno przekroczyæ. Przekroczenie 0 spowoduje nieprawid³owe wkrêcenie korka z o-ringiem. Wkrêciæ korek kluczem do pozycji, w której ko³nierz korka dotknie krawêdzi. Przekrêciæ korek o pó³ obrotu w lewo aby zlikwidowaæ naprê enie w o-ringu. Zbyt mocne dokrêcenie ko³nierza korka mo e spowodowaæ jego pêkniêcie lub przekrêcenie jego szeœciok¹tnego wpustu, co uniemo liwi³oby ponowne jego wykrêcenie. Celem uniemo liwienia pod³¹czenie siê do trójnika siod³owego osobom postronnym, zaleca siê zaœlepienie króæca monta owego zaœlepk¹ elektrooporow¹ TRANS-QUADRO. W tym celu nale y postêpowaæ zgodnie z rozdzia³em I Zasady zgrzewania kszta³tek elektrooporowych TRANS-QUADRO typu mufowego str. 4. 3.6. Ocena jakoœci zgrzewu. Zgrzew wykonany prawid³owo Optyczny wskaÿnik zgrzewu wysun¹³ siê i zgrzewarka wyœwietli³a komunikat o poprawnoœci procesu. Zgrzew wykonany nieprawid³owo Optyczny wskaÿnik zgrzewu nie wysun¹³ siê lub zgrzewarka wyœwietli³a komunikat o niepoprawnoœci procesu. 12
1. Wprowadzenie TECHNOLOGIA ZGRZEWANIA KSZTA TEK TRANS-QUADRO II. Technologia zgrzewania kszta³tek doczo³owych TRANS-QUADRO Kszta³tki doczo³owe TRANS-QUADRO spe³niaj¹ wymogi norm: PN-EN 1555-3:2012 PN-EN 12201-3:2012 Powinny byæ zgrzewane w zakresie temperatur otoczenia o o od -5 C do +40 C. Przy pracach monta owych prowadzonych w trudnych warunkach terenowych i pogodowych nale y u yæ namiotu ochronnego, oraz zaœlepiæ koñce zgrzewanych elementów w celu wykluczenia oziêbiaj¹cych p³ytê grzewcz¹ pr¹dów powietrza, natomiast podczas mg³y monta jest niedopuszczalny. Do zgrzewania czo³owego powinny byæ stosowane tylko zgrzewarki: - posiadaj¹ce Deklaracjê Zgodnoœci CE, - poddawane kalibracji nie rzadziej ni 1 raz w roku. Zgrzewarka posiadaj¹ca tryb automatyczny powinna byæ wyposa ona w aparaturê zarówno do kontroli jak i rejestracji parametrów zgrzewania. Rejestr parametrów uzyskanych podczas zgrzewania powinien zawieraæ: - czasy poszczególnych etapów zgrzewania, - ciœnienia na powierzchni kszta³tki i rury, - temperaturê p³yty grzejnej, - temperaturê otoczenia, - ciœnienie niezbêdne do pokonania oporów ruchu. P³yty grzejne powinny byæ zasilane elektrycznie. Na ka dym etapie procesu zgrzewania zgrzewarka powinna zapewniæ wymagane ciœnienie docisku. Podczas zgrzewania nale y stosowaæ siê do instrukcji producenta zgrzewarki. TECHNOLOGIA ZGRZEWANIA KSZTA TEK DOCZO OWYCH TRANS-QUADRO 13
2. Zasady zgrzewania kszta³tek doczo³owych TRANS-QUADRO 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. Oczyœciæ rurê z wszelkiego rodzaju zabrudzeñ oraz wyj¹æ kszta³tkê z worka. Umocowaæ kszta³tkê oraz rurê w uchwytach monta owych zgrzewarki. Sprawdziæ owal zainstalowanej kszta³tki oraz rury doje d aj¹c czo³ami do momentu styku. Maksymalna odchy³ka mo e wynosiæ do 10 % gruboœci œcianki. Zmierzyæ ciœnienie oporów ruchu zgrzewarki. Skorygowaæ opory posuwu. Zastosowaæ strug w celu przygotowania czó³ kszta³tki i rury. Gruboœæ wióra nie powinna przekroczyæ 0,3 mm. Gdy wiór ma postaæ ci¹g³ej, nieposzarpanej taœmy mo na zakoñczyæ proces frezowania. Skontrolowaæ wyrównanie czó³ kszta³tki oraz rury. Po dociœniêciu ³¹czonych elementów szczelina nie powinna przekraczaæ: 0,3 mm dla dn < 225mm, 0,5mm dla 225mm < dn < 400mm, 1,0mm dla dn > 400mm, natomiast przesuniêcie powierzchni zewnêtrznych nie powinno przekraczaæ 10 % gruboœci œcianki i jednoczeœnie 2 mm. (Je eli zmienimy u³o enie powierzchni kszta³tki i rury w uchwytach mocuj¹cych to wszystkie w/w czynnoœci nale y powtórzyæ). Oczyœciæ kszta³tkê i rurê wewn¹trz i zewn¹trz (na d³ugoœci 15-20 mm), a tak e ca³¹ powierzchniê doczo³ow¹ œrodkiem do tego przeznaczonym, np. alkoholem izopropylowym przy u yciu ch³onnego, niek³acz¹cego i niefarbuj¹cego materia³u. Oczyœciæ powierzchniê p³yty grzejnej. Rozsun¹æ zgrzewane elementy i umieœciæ pomiêdzy nimi p³ytê grzejn¹ - temperatura p³yty grzejnej powinna wynosiæ: 210 ± 10 C dla 63 mm < dn < 250 mm 225 ± 10 C dla dn > 250 mm). TECHNOLOGIA ZGRZEWANIA KSZTA TEK DOCZO OWYCH TRANS-QUADRO 14
11. Docisn¹æ do p³yty zgrzewane elementy. Zwiêkszyæ ciœnienie do wartoœci ciœnienia fuzji wg instrukcji producenta zgrzewarki. (Pod wp³ywem ciœnienia i temperatury powstaje wyp³ywka). 12. Rozsun¹æ elementy i wyj¹æ p³ytê grzejn¹ w czasie krótszym ni 8 sekund. 13. Dosun¹æ elementy i zwiêkszyæ ciœnienie (wg instrukcji producenta zgrzewarki). 14. Studziæ pod naciskiem zgrzewania. Zabrania siê skracania czasu ch³odzenia, ale mo na go dowolnie wyd³u aæ bez wp³ywu na jakoœæ zgrzewu. 15. Zredukowaæ ciœnienie do poziomu 0, oznaczyæ zgrzew i zwolniæ z uchwytów monta owych. Czas studzenia poza zgrzewark¹ powinien wynosiæ 2 godz. 16. Dokonaæ pomiaru geometrii wyp³ywki: zag³êbienie pomiêdzy wa³kami wyp³ywki A powinno byæ powy ej zewnêtrznych powierzchni ³¹czonych elementów, przesuniêcie œcianek ³¹czonych elementów V nie powinno przekraczaæ 10 % gruboœci œcianki (2 mm), szerokoœæ wyp³ywki B powinna byæ wyznaczona doœwiadczalnie, wyniki pomiarów nie powinny przekraczaæ ± 20% wyznaczonej wartoœci, minimalna szerokoœæ wyp³ywki powinna byæ wiêksza lub równa 0,9 Bœr., natomiast maksymalna szerokoœæ powinna byæ wiêksza lub równa 1,1 Bœr, gdzie Bœr.= (Bmin + Bmax)/2, ró nica szerokoœci wa³eczków wyp³ywki S= Smax Smin nie mo e przekraczaæ 0,2 B (przy zgrzewaniu kszta³tki z rur¹). Po usuniêciu zewnêtrznej wyp³ywki mo na dokonaæ kontroli geometrii wykorzystuj¹c szablony oraz sprawdziæ powierzchniê po³¹czenia: nie powinny wystêpowaæ pêcherze, nieci¹g³oœci, otwory. TECHNOLOGIA ZGRZEWANIA KSZTA TEK DOCZO OWYCH TRANS-QUADRO 15
A V 1. 2. B 3. B max S max 4. B min. 5. S min B TECHNOLOGIA ZGRZEWANIA KSZTA TEK DOCZO OWYCH TRANS-QUADRO 16
PRZEDSIÊBIORSTWO WIELOBRAN OWE TRANS-QUADRO Sp. z o.o. 42-520 D BROWA GÓRNICZA ul. Chemiczna 6 tel./fax +48 032 268 56 25, 260 52 65 mobile +48 509 676 848 www.trans-quadro.com.pl e-mail: trans-quadro@trans-quadro.com.pl