Zielonka Pasłęcka Obszar AZP nr 19-54 Nr st. na obszarze 21 Nr st. w miejscowości 4 RATOWNICZE BADANIA ARCHEOLOGICZNE W OBRĘBIE INWESTYCJI ROZBUDOWA DROGI KRAJOWEJ NR 7 DO PARAMETRÓW DROGI EKSPRESOWEJ NA ODCINKU PASŁĘK (KALSK) MIŁOMŁYN 2010 r. Inwestor GDDKiA Oddział w Olsztynie OPRACOWANIE WYNIKÓW BADAŃ Raszyn 2010 r.
Spis treści Rozdział 1- Przyjęte zasady metod badawczych (I. Maciszewski). 3 1.1 Przyjęty system przestrzeni badawczej.. 3 1.2 Przyjęte zasady dokumentacji....4 1.3 Zasady eksploracji.. 5 1.4 Historia badań........5 1.5 Charakterystyka przestrzeni badawczej...6 Rozdział 2- Analiza geomorfologiczna (T. Zapaśnik)...7 2.1 Lokalizacja...7 2.2 Budowa geologiczna...8 2.3 Geomorfologia..11 2.4 Fizjografia...13 2.5 Uwarunkowania historyczne...16 Rozdział 3- Charakterystyka zarejestrowanych obiektów (I. Maciszewski)......17 Rozdział 4- Analiza zabytków ruchomych (I. Maciszewski).....41 4.1 Analiza ceramiki kultury bogaczewskiej......41 4.1.1 Analiza morfologiczno technologiczna.....42 4.1.2 Podsumowanie. Próba określenia chronologii..42 4.2 Analiza nowożytnego materiału ceramicznego...43 4.2.1 Analiza morfologiczna...43 4.2.2 Analiza technologiczna..45 4.2.3 Analiza stylistyczna...47 Rozdział 5- Podsumowanie (I. Maciszewski)..58 Bibliografia...59 Tablice...60 2
Igor Maciszewski 1. Przyjęte zasady metod badawczych Prace badawcze prowadzone były na zlecenie Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad Oddział w Olsztynie zgodnie z umową nr GDDKiA-O/OL-R2-P4-26-08/10 z dnia05.07.2010 r., w ramach ratowniczych badań archeologicznych w obrębie inwestycji rozbudowy drogi krajowej nr 7 na odcinku Pasłęk (Kalsk) - Miłomłyn. Prace badawcze prowadzone były pod kierunkiem mgr Rafała Maciszewskiego w dniach od 05.07.2010 do 27.08.2010 roku. Ogółem przebadano 29 arów zgodnie z preliminowaną przestrzenią badawczą. 1.1 Przyjęty system przestrzeni badawczej Podział przestrzeni badawczej oparty został się na siatce arowej. Ary lokalizowane były w ryc. 1 oparciu o przynależność do poszczególnego hektara, oznaczonego dużymi literami. Poszczególne ary w obrębie hektara oznaczane były cyframi arabskimi od 1 10 w pasach pionowych i ryc. 2 3
oznaczeniami literowymi od a j w pasach poziomych, począwszy od lewego górnego rogu ryc. 1. Wewnętrznie ar dzielił się na cztery ćwiartki oznaczane małymi literami a,b,c,d ryc. 2. Poszczególne jednostki składowe stanowiska archeologicznego, takie jak obiekty, warstwy oraz zabytki ruchome lokalizowane były w oparciu o numer hektara i ara. Poszczególne obiekty oraz warstwy poza obiektowe numerowane były w zbiorach rozdzielnych cyframi arabskimi. Warstwom obiektowym przyporządkowany był numer obiektu oraz oznaczenie literowe (np. 1a). W przypadku wystąpienia podobiektów nadawany był mu numer obiektu głównego oraz oznaczenie cyfrowe (np. 1.1). Wewnętrzny podział stratygraficzny podobiektów rejestrowany był przy pomocy oznaczeń literowych przyporządkowanych numerowi podobiektu (np. 1.1a) ryc. 3. obiekt nr 1 w. 1a w. 1b obiekt nr 1.1 w. 1.1a w. 1c w. 1.1b ryc. 3 1.2 Przyjęte zasady dokumentacji. Podstawę dokumentacji archeologicznej stanowiły rysunki planów poszczególnych arów wykonywane w skali 1:50 z nanoszonymi zarysami rzutów poziomych obiektów i warstw pozaobiektowych, ich numeracją i wartościami niwelacyjnymi (przeliczonymi) oraz liniami cięć profilowych. Obok tego wykonywane były rysunki przekrojów poszczególnych obiektów wykonywane w skali 1:20 z podaną ich numeracją i wartościami niwelacyjnymi (przeliczonymi) oraz z zaznaczoną linią profilową. Dokumentację fotograficzną wykonano w technice cyfrowej, w rzutach panoramicznych dla poszczególnego ara i poziomu eksploracyjnego oraz w seriach z ujęciami obejmującymi dwie ćwiartki (a,c i b,d) poszczególnego ara. Dokumentacja opisowa opierała się na DZIENNIKU BADAŃ prowadzonym w wersji zeszytowej oraz sformalizowanych formularzach tzw. kartach. Stosowano: KARTĘ OBIEKTU, KARTĘ 4
WARSTWY POZAOBIEKTOWEJ, KARTĘ ZABYTKU WYDZIELONEGO ryc. 4. Na KARCIE OBIEKTU umieszczono zminiaturyzowane zdjęcie profilu obiektu oraz cyfrowy jego obrys. Zastosowanie tej podwójnej dokumentacji rysunkowej umożliwia weryfikację rysunków polowych i tym samym ułatwia późniejsze opracowanie. Uzupełnieniem wspomnianych form dokumentacyjnych były inwentarze obiektów, zabytków masowych, zabytków wydzielonych oraz rysunków i fotografii. ryc. 4 1.3 Zasady eksploracji Przestrzeń badana odhumusowana została przy pomocy sprzętu mechanicznego do osiągnięcia poziomu stropu obiektów. Po zdjęciu warstwy ornej powierzchnie doczyszczono ręcznie. Obiekty eksplorowano połówkami. Pierwsza część wybierana była warstwami mechanicznymi o miąższości 10 cm, numerowanymi cyframi rzymskimi, aż do osiągnięcia poziomu calca. Pozostałe części eksplorowane były zgodnie z naturalnym układem uwarstwienia wewnętrznego (eksploracja negatywowa). Materiał ruchomy metrykowano w odniesieniu do poszczególnych warstw obiektów. 1.4 Historia badań Stanowisko, o powierzchni 29 arów, wyznaczone zostało w wyniku badań powierzchniowo - sondażowych, przeprowadzonych przez IAiE PAN, oddział w Poznaniu, pod kierownictwem dr Ireny Sobkowiak-Tabaki, w marcu 2010 roku. Położone jest na N stoku niewielkiego wyniesienia wzdłuż istniejącego pasa drogowego drogi krajowej E7 na osi NW - SE. W wyniku rozpoznania archeologicznego pozyskano sumarycznie 15 fragmentów ceramiki (2 utożsamiane z WB, oraz 13 z okresem nowożytnym). 5
1.5 Charakterystyka przestrzeni badawczej Badania wykopaliskowe nie potwierdziły występowania na stanowisku obiektów związanych z Epoką Brązu. Nie znaleziono również śladów po sondażach, co stawia pod znakiem zapytania rzetelność przeprowadzonego rozpoznania. Ogólnie zarejestrowanych zostało 30 obiektów na powierzchni 29 arów, co czyni stanowisko niezbyt okazałym. Wyróżnione zostały 2 fazy zasiedlenia: 1. Relikty krótkotrwałej penetracji tych terenów przez ludność Kultury Bogaczewskiej. Z tą fazą zasiedlenia łączą się dwa obiekty nieruchome oraz 54 fragmenty ceramiki. 2. Pozostałości osadnictwa nowożytnego. Z tym etapem związane są cztery obiekty nieruchome oraz 257 ułamków naczyń. 6
Tomasz Zapaśnik 2. CHARAKTERYSTYKA GEOMORFOLOGICZNA W celu opracowania niniejszego studium, 7 lipca br. autor przeprowadził wizję terenową stanowiska, pobrał próbę występującej tu skały oraz zapoznał się z istniejącymi publikacjami i materiałami archiwalnymi dotyczącymi tego rejonu. 2.1 Lokalizacja Stanowisko archeologiczne Zielonka Pasłęcka 4 zlokalizowane na wysoczyźnie morenowej po zachodniej stronie drogi krajowej DK 7, około 11 km na S od Pasłęka oraz około 0,8 km na S od centrum wsi Zielonka Pasłęcka. Zielonka Pasłęcka wieś położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie elbląskim, w gminie Pasłęk przy trasie linii kolejowej Elbląg-Olsztyn i w pobliżu drogi krajowej nr DK 7. Wieś jest siedzibą sołectwa Zielonka Pasłęcka, w którego skład wchodzą również miejscowości Kielminek, Wójtowizna oraz oddalone o ok. 1 km na S od miejscowości zabudowania stacji kolejowej PKP Zielonka Pasłęcka. 7
Zielonka Pasłęcka 4 2.2 Budowa geologiczna Na południe Pasłęka - także na stanowisku archeologicznym Zielonka Pasłęcka 4 na powierzchni terenu występują gliny zwałowe stadiału górnego zlodowacenia Wisły (północnopolskiego) w postaci zwartej pokrywy. Są to gliny brązowe, szarobrązowe. Ich miąższość jest zmienna i wynosi od kilkudziesięciu metrów na obszarze południowowschodnim, do ponad 220 m w rejonie Małdyt. Miąższość glin zwałowych w zlokalizowanym w Zielonce Pasłęckiej otworze badawczym Nr 100 - Zielonka Pasłęcka wynosi 50 m. Są to gliny zwałowe przewarstwione trzykrotnie iłami, mułkami i piaskami zastoiskowymi. Takie wykształcenie glin zwałowych zlodowacenia Wisły jest związane z zaburzeniami glacitektonicznymi. Cała miąższość osadów czwartorzędu w tym otworze wynosi około 90 m. Leżące na utworach oligocenu osady czwartorzędu reprezentowane są przez utwory zlodowaceń najstarszych, południowopolskich, środkowopolskich i północnopolskich oraz utwory interglacjałów wielkiego (zlodowacenie Liwca) i eemskiego. 8
Skład petrograficzny frakcji żwirowej występującej w warstwie glin zwałowych w rejonie stanowiska wykazuje przewagę otoczaków wapieni paleozoicznych (średnio 45 %) nad skałami krystalicznymi (średnio 25 %).W grupie skał lokalnych występują głównie mułowce (średnio 30%). Powierzchnia glin zwałowych porozcinana jest dolinami cieków. Doliny te wypełnione są osadami piaszczystymi. Piaski rzeczne towarzyszą na omawianym obszarze większości cieków. Są to piaski drobnoziarniste lub pylaste. W rejonie Zielonki Pasłęckiej na powierzchni glin zwałowych występują dość liczne zagłębienia bezodpływowe i okresowo przepływowe wypełnione namułami osiągają największe miąższości 2,1 4,0 m w obniżeniach międzymorenowych w okolicach Zielonki Pasłęckiej, Lepna, Kreków i Wielkiego Dworu oraz w dolinach rzeki Dzierzgonki, Brzeźnicy i wielu bezimiennych, okresowo czynnych cieków, wpływających do jezior. Ich wykształcenie litologiczne na całym obszarze jest podobne. Są to bezwapienne mułki piaszczyste, kwarcowe, słabo spoiste, brązowe, z namułami organicznymi, brunatnymi. Jako przewarstwienia, w spągu leżą piaski mułkowate, brunatne, z ciemnobrunatnymi przewarstwieniami substancji organicznej. Miąższość tych namułów nie przekracza 3,0 m. Fragment Szczegółowej Mapy Geologiczna Polski 1 : 50 000, ark. Zalewo (B.Szałamacha, G.Szłamacha, 2003) Objaśnienia: 3 - namuły torfiaste; 4 - namuły piaszczysto-humusowe; 9
6 - namuły zagłębień bezodpływowych oraz doli dennych 8 - piaski rzeczne; 19 - piaski, żwiry i gliny zwałowe w spływach akumulacji szczelinowej; 23 gliny zwałowe; 24 piaski i żwiry moren z wyciśnięcia. Z dzisiejszego obrazu pozostawionych na powierzchni terenu form i wykształcenia osadów czwartorzędu można wnosić, że najmłodszy lądolód zlodowacenia Wisły miał na tym obszarze dwa wahnięcia (fazy leszczyńsko-poznańska i pomorska). W wielu płytkich wierceniach i odsłonięciach stwierdzono dwudzielność glin zwałowych z tego okresu. Nacisk oscylującego lądolodu, doprowadził do powstania moren z wyciśnięcia w rejonie - Myślice Rejsyty Buczyniec Tumpity Zielonka Pasłęcka, czyli w strefie szczególnie do tego predestynowanej ze względu na wysoką paleoskarpę starszej wysoczyzny morenowej i niestabilne tektonicznie podłoże -prawdopodobny aktywny uskok SW NE (Rejsyty Śliwice). Pod lądolodem wytapiały się gliny a nasuwający się z północnego-wschodu lądolód spiętrzał diapirowo osady moreny dennej i utwory starszego stadiału. Naciski oscylującego na tym terenie lądolodu spowodowały zaburzenie przekraczanych utworów. Po deglacjacji pofałdowane, pchnięte i złuskowane osady piaszczysto-żwirowe budują wzgórza moren spiętrzonych. Przekrój geologiczny na linii Krosno Młyn Pasłęk Zielonka Pasłęcka (K.Petelski, A.Gondek. SMGP 1 : 50 000, ark. Pasłęk, 2003) Objaśnienia: 2 - namuły torfiaste; 3 - namuły piaszczyste; 8 - piaski rzeczne; 9 - piaski rzeczne tarasów zalewowych; 20- gliny zwałowe. 10
2.3 Geomorfologia Pod względem geomorfologicznym obszar, na którym zlokalizowane jest stanowisko archeologiczne Zielonka Pasłęcka 4 zalicza się, zgodnie z klasyfikacją J. Kondrackiego (Geografia regionalna Polski, 2009), do północnej części Pojezierza Iławskiego, które stanowi wschodnią część Pojezierza Wschodniopomorskiego. Według J. Kondrackiego (2009) lodowiec fazy pomorskiej zanikał tu w kierunku północno-zachodnim, a wody roztopowe kierowały się na południowy-zachód doliną Drwęcy. Południową granicę Pojezierza Iławskiego wyznacza zasięg fazy pomorskiej i dolny bieg dopływu Wisły Osy, a na wschodzie częściowo dolina Drwęcy. Na północy wysoczyzna pojezierza opada wyraźnym stopniem morfologicznym ku Żuławom Wiślanym i Równinie Warmińskiej, a od wschodu łączy się z Pojezierzem Olsztyńskim. Charakterystyczną cechą krajobrazu tego regionu jest jego duże zróżnicowanie, wynikające z położenia w obrębie dwóch odmiennych jednostek fizjograficznych wyższego rzędu (Pobrzeży Południowobałtyckich i Pojezierzy Południowobałtyckich). Przejawia się to między innymi zróżnicowanymi formami ukształtowania terenu oraz stosunkami wysokościowymi. 11
Morfologia powierzchni tego obszaru jest zróżnicowana. Rzeźba ta została ukształtowana w wyniku deglacjacji ostatniego lądolodu zlodowacenia Wisły, działalności wód roztopowych, erozji i akumulacji rzek i jezior oraz procesów wietrzeniowych. Rzeźba terenu jest dość zróżnicowana. Rzędne terenu w pobliżu omawianego stanowiska archeologicznego wahają się od około 118,7 w najniższym punkcie do 140,9 m npm. na południe od analizowanego stanowiska. Najwyższy szczyt wzgórza moreny z wyciśnięcia, który leży na południe od Zielonki Pasłęckiej i omawianego stanowiska, ma wysokość 165,2 m npm. W obrazie morfologii omawianego obszaru dominują formy pochodzenia lodowcowego: wzgórza moren czołowych, moren spiętrzonych i moren z wyciśnięcia, następnie wysoczyzna morenowa falista i wysoczyzna morenowa plaska, które stanowią około 70% powierzchni terenu tego rejonu. Występujące w rejonie wysoczyzny polodowcowe - to wysoczyzny faliste o urozmaiconej rzeźbie i dużej ilości zagłębień wytopiskowych po martwym lodzie porozdzielanych wzniesieniami. Pojezierze Iławskie obfituje w jeziora, z których największe to: długie Jez. Jeziorak (32 km 2, głęb. 13 m), rynnowe Jez. Drwęckie (8 km 2, głęb. 22 m), Jez. Dzieżgoń (ok. 8 km 2, głęb. 15 m), Jez. Karaś (4,2 km 2, głęb. 4,5 m), Jez. Trupiel (ok. 3 km 2, głęb. 8 m) i wiele innych mniejszych. 12
2.4 Fizjografia Gmina wiejsko miejska Pasłęk do której administracyjnie należy wieś Zielonka Pasłęcka wchodzi w skład powiatu elbląskiego, w obrębie którego jest największą jednostką administracyjną samorządu terytorialnego. Zajmuje obszar o powierzchni 26 439 ha i na koniec 2003 roku była zamieszkiwana przez 19 293 osoby. Charakteryzowana jednostka administracyjna położona jest w przeważającej części na Równinie Warmińskiej i Pojezierzu Iławskim. Wymienione jednostki fizyczno geograficzne w znacznym stopniu wpływają na sposób zagospodarowania przestrzeni gminy, a co za tym idzie również na procesy społeczno gospodarcze i środowisko przyrodnicze. Znaczącym walorem krajoznawczym gminy Pasłęk jest Kanał Elbląsko - Ostródzki - unikatowy w skali światowej zabytek techniki. Ważnym elementem przyrodniczym gminy jest także dolina rzeki Wąskiej posiadająca duże walory przyrodnicze, ze względu na które objęto ją ochroną prawną. Na obszarze omawianej gminy występują 3 typy krajobrazu naturalnego: krajobraz nadmorski, krajobraz młodoglacjalny oraz krajobraz dolin i równin akumulacyjnych. Krajobraz nadmorski obserwowany jest w peryferycznej zachodniej części gminy. Wytworzył się on pod wpływem stosunkowo młodych procesów geomorfologicznych zachodzących na wybrzeżu. Krajobraz młodoglacjalny reprezentowany przez Pojezierze Iławskie oraz Wysoczyznę Elbląską - występuje na znacznym obszarze gminy Pasłęk i cechuje się dużą ilością zagłębień bezodpływowych, rynien polodowcowych oraz bardzo słabym drenażem naturalnym. Natomiast ostatni z typów krajobrazu związany jest z dolinami rzecznymi, w tym z doliną rzeki Wąskiej. Charakterystyczne dla niego jest płytkie występowanie wód gruntowych oraz okresowe zalewy wód rzecznych. Duże zróżnicowanie ukształtowania ternu obserwowane w gminie jest czynnikiem warunkującym znaczną dynamikę zjawisk i procesów przyrodniczych. Ponadto położenie na styku odmiennych jednostek fizyczno geograficznych powoduje dużą atrakcyjność krajobrazową gminy i warunkuje rozwój turystyki. Obszar gminy Pasłęk, na terenie której zlokalizowane jest analizowane stanowisko archeologiczne jest zróżnicowany pod względem przyrodniczym. 13
Zajmuje obszar 264,44 km², w tym: użytki rolne: 74% użytki leśne: 14% Gmina stanowi 18,48% powierzchni powiatu elbląskiego. Pod względem klimatycznym obszar gminy Pasłęk należy wg Atlasu hydrologicznego Polski, (Stachy 1987) do pomorsko - warmińskiego regionu klimatycznego. Średnia roczna temperatura powietrza w gminie mieści się w przedziale od 7,6 o C w północnej części charakteryzowanej jednostki administracyjnej do 7,3 o C w jej południowej części. Średnia temperatura najzimniejszego miesiąca w roku stycznia - waha się od -1,7 o C w północno wschodniej części gminy do -2,5 o C w części południowo zachodniej. Najcieplejszym miesiącem jest natomiast lipiec, dla którego średnia temperatura powietrza wynosi około 17,8 o C. Na podstawie danych z wielolecia (1985 1994) zaobserwowanych na stacji Elbląg stwierdzono znaczną przewagę w występowaniu wiatrów z kierunków SE, S oraz SW, przy czym na przestrzeni roku cechowały się one dość znacznym zróżnicowaniem. Średnia prędkość wiatrów w skali rocznej utrzymywała się na poziomie 3,4 m/s. Najsilniejsze wiatry występowały wiosną, jesienią i zimą. Ilość dni występowania ciszy i wiatrów słabych była dosyć niska. Dla Pasłęka średnia wartość opadu z wielolecia wynosi ok. 700 mm. W rocznym rozkładzie opadów zaobserwowano przewagę półrocza letniego nad zimowym w okresie od maja do czerwca występuje ponad 60% rocznej sumy opadów. Najwyższe miesięczne sumy opadów występują natomiast w lipcu i wynoszą od 84 do 100 mm, podczas gdy najniższe zanotowano w lutym (26 35 mm) i marcu (34 36 mm). Na uwagę zasługuje również fakt, że obszar gminy Pasłęk charakteryzują wyższe roczne sumy opadów niż regiony nadmorskie. Liczba dni z opadem większym lub równym 1,0 mm mieści się w przedziale 100 110 dni i jest stosunkowo równomiernie rozłożona w ciągu roku. Liczba dni z opadem silnym, czyli powyżej 1,0 mm, jest niewielka i wynosi na obszarze gminy około 12 15 dni. 14
Wyraźne zróżnicowanie przestrzenne wynikające z położenia gminy na styku 3 odmiennych jednostek fizyczno geograficznych: Wysoczyzny Elbląskiej, Równiny Warmińskiej i Pojezierza Iławskiego, przejawia się w strukturze jej zagospodarowania. Przy uwzględnieniu zewnętrznych oraz wewnętrznych uwarunkowań gminy, w tym potencjału środowiska przyrodniczego i kulturowego, oraz uwarunkowań wynikających ze studium i strategii województwa warmińsko mazurskiego, na obszarze gminy Pasłęk zostały wydzielone następujące strefy strukturalno przestrzenne (Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Miasta i Gminy Pasłęk, 2000): - Strefa Kanału Elbląskiego położona w południowo zachodniej części gminy. Jest to strefa rozwoju usług turystycznych, dla których bazę stanowi zespół pochylni Kanału Elbląskiego. - Strefa Aluwialna położona w zachodniej części gminy, obejmująca najniżej położone tereny w granicach gminy, stanowiące bezpośrednie sąsiedztwo jeziora Drużno. Ze względu na przewagę trwałych użytków zielonych obszar ten predysponowany jest do rozwoju hodowli. - Strefa Wschodnia zajmującą południowo wschodni obszar gminy, obejmująca dorzecze rzeki Silwy. Strefa ta cechuje się znacznym zalesieniem oraz wysokimi walorami przyrodniczymi, co w połączeniu ze słabszym potencjałem rolniczej przestrzeni produkcyjnej w odniesieniu do pozostałych terenów gminy, stwarza możliwość wielofunkcyjnego rozwoju omawianego obszaru. - Strefy Południowa i Północna zlokalizowane w południowej i północnej części gminy. Ze względu na wysokie walory rolnicze obszary te predysponowane są do prowadzenia intensywnej produkcji rolnej. - Dolina Rzeki Wąskiej, która obejmuje dorzecze przecinającej obszar gminy ze wschodu na zachód rzeki Wąskiej. Są to tereny o wysokich walorach przyrodniczych, w tym o dużym udziale terenów zalesionych, co stwarza możliwości rozwoju wielofunkcyjnego. 15
2.5 Uwarunkowania historyczne Historycznie obecne tereny gminy Pasłęk należały do Prus Górnych. W XVI wieku Prusy Górne stanowiły powiat Prus Książęcych, ze starostwami w: Pasłęku, Miłakowie, Morągu, Przezmarku, Kwidzynie, Prabutach, Szymbarku, Iławie, Miłomłynie, Ostródzie, Olsztynku, Dąbrównie, Działdowie, Nidzicy i Szczytnie. Od północy graniczyły z Warmią, od zachodu z powiatem Natangia. W okresie późniejszym część starostw dawnych Prus Górnych znalazło się w prowincji Prusy Zachodnie. Morąg i Pasłęk (powiat morąski) stanowiły zachodnią część Prus Wschodnich, graniczących z Prusami Zachodnimi i Warmią (od północy). W latach 1772-1807 powiat morąski zajmował większy obszar. W XX w. był już podzielony na dwie części północną powiat pasłęcki, i południowa powiat morąski Pierwsza wzmianka o wsi Zielonka Pasłęcka pochodzi z końca XV w. (rok 1486). Do jednych z najciekawszych zabytków należy kościół, który zbudowano na przełomie XV i XVI w. Dowodem tego jest zachowany dzwon z roku 1506. Świątynia była wielokrotnie burzona i odbudowywana. Trwałą okazała się dopiero odbudowa z lat 1778-1792. W roku 1842 ukończono budowę wieży, a mauzoleum Dohnów, posiadaczy licznych majątków w okolicy, dobudowano od strony wschodniej kościoła w roku 1844. Wieś Zielonka Pasłęcka jest znanym w regionie miejscem odpustowym mieszczącego się w barokowym kościele parafialnym Sanktuarium Chrystusa Miłosiernego. 16
Igor Maciszewski 3. CHARAKTERYSTYKA OBIEKTÓW NIERUCHOMYCH W wyniku badań archeologicznych przeprowadzonych w Zielonce Pasłęckiej na stanowisku nr 4 zadokumentowano 30 obiektów. Określono chronologię 6 z nich na podstawie znalezionych w ich obrębie zabytków ruchomych (ob. 5, 6, 12, 15, 16, 21,). Wśród wszystkich obiektów rozpoznano 8 dołków posłupowych oraz 22 jamy. Nr roboczy A / 1 Nr inw. Zielonka Pasłęcka 4 funkcja jama / 1 hektar A ar g7 poziom niw. stropu długość szerokość głębokość 130,88 m. npm. 56 cm 54 cm 13 cm kształt zabytki ruchome faza zasiedlenia chronologia plan profil kolisty schodkowy asymetryczny ceramika kości krzemienie metale inne wypełnisko jednorodne x różnorodne opis warstw: 1a - ciemno brązowa glina 17
Nr roboczy A / 2 Nr inw. Zielonka Pasłęcka 4 funkcja jama / 2 hektar A ar e7 poziom niw. stropu długość szerokość głębokość 130,80 m. npm. 56cm 46cm 14cm kształt plan profil owalny nieckowaty zabytki ruchome faza zasiedlenia chronologia ceramika kości krzemienie metale inne wypełnisko jednorodne różnorodne x opis warstw: 2a- jasno-szara glina 2b-brązowa glina 2c- brązowa glina ze średniej wielkości kamieniami 2d- ciemno-brązowa glina ze średniej wielkości kamieniami Nr roboczy A / 3 Nr inw. Zielonka Pasłęcka 4 funkcja jama / 3 hektar A ar g5 poziom niw. stropu długość 130,90 m. npm. 132 cm 18
szerokość głębokość 100 cm 64 cm kształt plan profil owalny amorficzny zabytki ruchome faza zasiedlenia chronologia ceramika kości krzemienie metale inne wypełnisko jednorodne x różnorodne opis warstw: 3a - jasno szara, zwapniona glina Nr roboczy A / 4 Nr inw. Zielonka Pasłęcka 4 / 4 funkcja dołek posłupowy hektar A ar f6 poziom niw. stropu długość szerokość głębokość 131,00 m. npm. 26cm 26cm 11cm kształt plan profil kolisty schodkowo asymetryczny zabytki ruchome faza zasiedlenia ceramika kości krzemienie metale inne 19
chronologia wypełnisko jednorodne x różnorodne opis warstw: 4a- rdzawo-szara glina z czarnymi przebarwieniami Ob. 5 (Tabl. VI) Nr roboczy A / 5 Nr inw. Zielonka Pasłęcka 4 funkcja jama / 5 hektar A ar f5/g5 poziom niw. stropu długość szerokość głębokość 131,02 m. npm. 132cm 122cm 54cm kształt plan profil owalny nieckowaty zabytki ruchome ceramika kości krzemienie metale inne x faza zasiedlenia chronologia OWR kultura bogaczewska wypełnisko jednorodne x różnorodne opis warstw: 5a - ciemnoszaro brunatna glina 20
Ob. 6 (Tabl. VI) Nr roboczy A / 6 Nr inw. Zielonka Pasłęcka 4 funkcja jama / 6 hektar A ar f5/g5 poziom niw. stropu długość szerokość głębokość 130,91 m. npm. 370 cm 322 cm 92 cm kształt plan profil amorficzny trójkątny zabytki ruchome ceramika kości krzemienie metale inne x faza zasiedlenia chronologia OWR kultura bogaczewska wypełnisko jednorodne różnorodne x opis warstw: 6a - ciemnoszara glina 6b - ciemnoszaro brązowa glina Nr roboczy A / 7 Nr inw. Zielonka Pasłęcka 4 funkcja jama / 7 hektar A ar f7 poziom niw. stropu długość 130,97 m. npm. 74cm 21
szerokość głębokość kształt plan profil 53cm 12cm owalny nieckowaty zabytki ruchome faza zasiedlenia chronologia ceramika kości krzemienie metale inne wypełnisko jednorodne x różnorodne opis warstw: 7a-brązowa glina 7b- ciemno-brązowa glina Nr roboczy A / 8 Nr inw. Zielonka Pasłęcka 4 funkcja jama / 8 hektar A ar f5 poziom niw. stropu długość szerokość głębokość 130,80 m. npm. 54cm 50cm 18cm kształt plan profil kolisty nieckowaty zabytki ruchome faza zasiedlenia ceramika kości krzemienie metale inne 22
chronologia wypełnisko jednorodne różnorodne x opis warstw: 8a- jasno-szara glina z niewielkimi kamieniami 8b- rdzawa glina Nr roboczy A / 9 Nr inw. Zielonka Pasłęcka 4 funkcja jama / 9 hektar A ar e5 poziom niw. stropu długość szerokość głębokość 130,91 m. npm. 34cm 27cm 11cm kształt plan profil owalny nieckowaty zabytki ruchome faza zasiedlenia chronologia ceramika kości krzemienie metale inne wypełnisko jednorodne x różnorodne opis warstw: 9a- brązowo-szara glina 23
Nr roboczy A / 10 Nr inw. Zielonka Pasłęcka 4 funkcja dołek posłupowy hektar A ar e5 / 10 poziom niw. stropu długość szerokość głębokość 130,52 m. npm. 22cm 20cm 10cm kształt plan profil kolisty nieckowaty zabytki ruchome faza zasiedlenia chronologia ceramika kości krzemienie metale inne wypełnisko jednorodne x różnorodne opis warstw: 10a- ciemno-brązowa glina Nr roboczy A / 11 Nr inw. Zielonka Pasłęcka 4 funkcja jama / 11 hektar A ar g8 poziom niw. stropu 131,02 m. npm. 24
długość szerokość głębokość kształt plan profil 38cm 27cm 13cm kolisty nieckowaty zabytki ruchome faza zasiedlenia chronologia ceramika kości krzemienie metale inne wypełnisko jednorodne x różnorodne opis warstw: 11a- ciemno-szara glina Ob. 12 (Tabl. VII) Nr roboczy A / 12 Nr inw. Zielonka Pasłęcka 4 funkcja jama hektar A ar f9 / 12 poziom niw. stropu długość szerokość głębokość 130,12 m. npm. 170cm 121cm 14cm kształt plan profil czworokątny nieckowaty zabytki ruchome ceramika 13 kości krzemienie metale inne 25
faza zasiedlenia chronologia nowożytność nowożytność wypełnisko jednorodne x różnorodne opis warstw: 12a- ciemno-szara glina Nr roboczy A / 13 Nr inw. Zielonka pasłęcka 4 funkcja dołek posłupowy hektar A ar e9 / 13 poziom niw. stropu długość szerokość głębokość 129,75 m. npm. 24cm 24cm 20cm kształt plan profil kolisty asymetryczny zabytki ruchome faza zasiedlenia chronologia ceramika kości krzemienie metale inne wypełnisko jednorodne różnorodne x opis warstw: 13 a-jasnoszara glina 13b-brązowa glina 13c- szara glina 26
Nr roboczy A / 14 Nr inw. Zielonka Pasłęcka 4 funkcja jama / 14 hektar A ar a5 poziom niw. stropu długość szerokość głębokość 128,84 m. npm. 90cm 77cm 15cm kształt plan profil kolisty nieckowaty zabytki ruchome faza zasiedlenia chronologia ceramika kości krzemienie metale inne wypełnisko jednorodne x różnorodne opis warstw: 14a- szaro-brązowa glina Ob. 15 (Tabl. VII) Nr roboczy A / 15 Nr inw. Zielonka Pasłęcka 4 funkcja jama hektar A ar b6 / 15 poziom niw. stropu długość szerokość 128,39 m. npm. 180cm 122cm 27
głębokość kształt plan profil 16cm owalny nieckowaty zabytki ruchome faza zasiedlenia chronologia ceramika 5 kości krzemienie metale inne nowożytność nowożytność wypełnisko jednorodne x różnorodne opis warstw: 15a- jasno- brązowo-szarawa glina Ob. 16 (Tabl. VII) Nr roboczy A / 16 Nr inw. Zielonka Pasłęcka 4 funkcja jama hektar A ar b5/c5/d5 / 16 poziom niw. stropu długość szerokość głębokość 129, 50 m. npm. 128, 67 m. npm. 1544 cm 412 cm 50 cm kształt plan profil prostokątny prostokątny zabytki ruchome ceramika kości krzemienie metale inne x faza zasiedlenia chronologia nowożytność nowożytność wypełnisko 28
jednorodne różnorodne x opis warstw: 16a - czarno brunatna, zgliniona próchnica 16b - brązowo szara zgliniona próchnica Nr roboczy A / 17 Nr inw. Zielonka Pasłęcka 4 funkcja jama / 17 hektar A ar d6 poziom niw. stropu długość szerokość głębokość 129,11 m. npm. 44cm 27cm 10cm kształt plan profil owalny nieckowaty zabytki ruchome faza zasiedlenia chronologia ceramika kości krzemienie metale inne wypełnisko jednorodne x różnorodne opis warstw: 17a- brązowo-szara glina Nr roboczy A / 18 Nr inw. Zielonka pasłęcka 4 funkcja dołek posłupowy hektar A ar f7 / 18 29
poziom niw. stropu długość szerokość głębokość 130,67 m. npm. 34cm 28cm 14cm kształt plan profil kolisty nieckowaty zabytki ruchome faza zasiedlenia chronologia ceramika kości krzemienie metale inne wypełnisko jednorodne x różnorodne opis warstw: 18a- szaro- brązowa glina Nr roboczy A / 19 Nr inw. Zielonka Pasłęcka 4 funkcja jama / 19 hektar A ar a8 poziom niw. stropu długość szerokość głębokość 126,90 m. npm. 82cm 45cm 12cm kształt plan profil owalny nieckowaty zabytki ruchome ceramika kości krzemienie metale 30
inne faza zasiedlenia chronologia wypełnisko jednorodne x różnorodne opis warstw: 19a- brązowa glina 19b- radzawa glina Nr roboczy A / 20 Nr inw. Zielonka Pasłęcka 4 funkcja dołek posłupowy hektar A ar a7 / 20 poziom niw. stropu długość szerokość głębokość 127,54 m. npm. 52cm 44cm 16cm kształt plan profil owalny nieckowaty zabytki ruchome faza zasiedlenia chronologia ceramika kości krzemienie metale inne wypełnisko jednorodne x różnorodne opis warstw: 20a- brązowa glina 31
Ob. 21 (Tabl. VII) Nr roboczy A / 21 Nr inw. Zielonka Pasłęcka 4 funkcja jama hektar A ar a5 / 21 poziom niw. stropu długość szerokość głębokość 128,82 m. npm. 97cm 72cm 17cm kształt plan profil nieregularny nieckowaty zabytki ruchome faza zasiedlenia chronologia ceramika 2 kości krzemienie metale inne nowożytność nowożytność wypełnisko jednorodne x różnorodne opis warstw: 21a- brązowa glina Nr roboczy A / 22 Nr inw. Zielonka Pasłęcka 4 funkcja jama / 22 hektar A ar d7 poziom niw. stropu długość szerokość 129,02 m. npm. 71cm 46cm 32
głębokość kształt plan profil 24cm owalny nieckowaty zabytki ruchome faza zasiedlenia chronologia ceramika kości krzemienie metale inne wypełnisko jednorodne x różnorodne opis warstw: 22a- szaro-brązowa glina 22b- jasno-szara glina 22c- rdzawa glina Nr roboczy A / 23 Nr inw. Zielonka Pasłęcka 4 funkcja jama / 23 hektar A ar d7 poziom niw. stropu długość szerokość głębokość 129,02 m. npm. 42cm 43cm 30cm kształt plan profil kolisty nieckowaty zabytki ruchome faza zasiedlenia ceramika kości krzemienie metale inne 33
chronologia wypełnisko jednorodne różnorodne x opis warstw: 23a- szaro-brązowa glina 23b- rdzawa glina Nr roboczy A / 24 Nr inw. Zielonka Pasłęcka 4 funkcja jama / 24 hektar A ar b8 poziom niw. stropu długość szerokość głębokość 127,19 m. npm. 54cm 28cm 14cm kształt plan profil owalny nieckowaty zabytki ruchome faza zasiedlenia chronologia ceramika kości krzemienie metale inne wypełnisko jednorodne x różnorodne opis warstw: 24a- brązowo- szara glina 34
Nr roboczy A / 25 Nr inw. Zielonka Pasłęcka 4 funkcja dołek posłupowy hektar A ar c6 / 25 poziom niw. stropu długość szerokość głębokość 128,81 m. npm. 26cm 20cm 10cm kształt plan profil owalny nieckowaty zabytki ruchome faza zasiedlenia chronologia ceramika kości krzemienie metale inne wypełnisko jednorodne x różnorodne opis warstw: 25a- brązowo-szara glina Nr roboczy A / 26 Nr inw. Zielonka Pasłęcka 4 funkcja dołek posłupowy hektar A ar c7 / 26 poziom niw. stropu długość szerokość głębokość 128,30 m. npm. 25cm 21cm?cm 35
kształt plan profil? kolisty zabytki ruchome ceramika kości krzemienie metale inne faza zasiedlenia chronologia wypełnisko jednorodne x różnorodne opis warstw: 26a - ciemnoszaro brunatna glina Nr roboczy A / 27 Nr inw. Zielonka Pasłęcka 4 funkcja dołek posłupowy hektar A ar a6 / 27 poziom niw. stropu długość szerokość głębokość 127,89 m. npm. 48cm 42cm?cm kształt plan profil? kolisty zabytki ruchome ceramika kości krzemienie metale inne faza zasiedlenia chronologia wypełnisko jednorodne x różnorodne opis warstw: 27a - ciemnoszaro brunatna glina 36
Nr roboczy A / 28 Nr inw. Zielonka Pasłęcka 4 funkcja jama / 28 hektar A ar e6 poziom niw. stropu długość szerokość głębokość 130,82 m. npm. 40 cm 38 cm 12 cm kształt plan profil kolisty nieckowaty zabytki ruchome faza zasiedlenia chronologia ceramika kości krzemienie metale inne jednorodne opis warstw: 28a - brązowo szara glina wypełnisko różnorodne Nr roboczy A / 29 Nr inw. Zielonka Pasłęcka 4 funkcja jama / 29 hektar A ar c7 poziom niw. stropu długość 128,30 m. npm. 51 cm 37
szerokość głębokość kształt plan profil 42 cm 12 cm kolisty nieckowaty zabytki ruchome faza zasiedlenia chronologia ceramika kości krzemienie metale inne wypełnisko jednorodne x różnorodne opis warstw: 29a - brązowo szara glina Nr roboczy A / 30 Nr inw. Zielonka Pasłęcka 4 funkcja dołek posłupowy hektar A ar c9 / 30 poziom niw. stropu długość szerokość głębokość 127,79 m. npm. 12 cm 11 cm 12 cm kształt plan profil kolisty czworokątny zabytki ruchome ceramika kości krzemienie metale inne 38
faza zasiedlenia chronologia wypełnisko jednorodne x różnorodne opis warstw: 30 a - szara glina Zaobserwowane na stanowisku dwie fazy osadnicze (por. roz. 1.5) koncentrują się w dwóch różnych partiach stanowiska 1. Pierwsza z nich, związana z działalnością ludności kultury bogaczewskiej, wiąże się z dwoma obiektami, które lokują się na skraju wyniesienia w południowej części stanowiska. Z kolei cztery obiekty nowożytne umiejscowione są w środkowej części badanego obszaru. Na północ od nich zaobserwowano stopniowy zanik śladów działań antropogenicznych, choć nie wykluczone, iż fakt ten związany jest z niekorzystnymi warunkami geomorfologicznymi (zwiększony stopień nachylenia stoku, co niekorzystnie wpłynęło na stan zachowania się zabytków nieruchomych). Dokonano podziału obiektów w obrębie poszczególnych grup funkcjonalnych ze względu na kształt przekroju danego obiektu. Wyróżniono 1 jamę o amorficznym charakterze przekroju, 1 o prostokątnym, 1 o schodkowym asymetrycznym, oraz 19 jam o profilach nieckowatych. Wśród jam nieckowatych dwie przyporządkowano chronologicznie do kultury bogaczewskiej, a trzy wydatowane zostały na okres nowożytny. Ponadto jedna jama o profilu prostokątnym również ma metrykę nowożytną. W grupie dołków posłupowych profil po jednym z nich określono jako amorficzny, czworokątny oraz amorficzny, natomiast 5 z nich jako nieckowate. Nr inw. Nr roboczy (hektar/nr) Funkcja Lokalizacja (hektar/ar) Poziom eksploracyjny Długość x szerokość x głębokość (w cm) Kształt Zabytki ruchome plan profil ceramika Chronolo gia 1A,1B,1C A/ 1 jama Ag7 WM I 56x54x13 kolisty schodkowy asymetryczn y 2 A/ 2 jama Ae7 WM I 56x46x14 owalny nieckowaty 3 A/ 3 jama Ag5 WM I 132x100x64 owalny amorficzny 4 A/ 4 schodkowy dołek Af6 WM I 26x26x11 kolisty asymetryczn posłupowy y 5 A/ 5 jama Af5/g5 WM I 132x122x54 owalny nieckowaty 23 6 A/ 6 jama Af5/g5 WM I 370x322x94 amorficzn y nieckowaty 31 k. bogaczews ka k. bogaczews 1 Patrz "Plan zbiorczy stanowiska", załączony w Aneksie niniejszego opracowania. 39
7 A/ 7 jama Af7 WM I 74x53x12 owalny nieckowaty 8 A/ 8 jama Af5 WM I 54x50x18 kolisty nieckowaty 9 A/ 9 jama Ae5 WM I 34x27x11 owalny nieckowaty 10 A/ 10 dołek posłupowy Ae5 WM I 22x20x10 kolisty nieckowaty 11 A/ 11 jama Ag8 WM I 38x27x13 kolisty nieckowaty 12 A/ 12 jama Af9 WM I 170x121x14 czworoką tny nieckowaty 13 dołek asymetryczn 13 A/ 13 Ae9 WM I 24x24x20 kolisty posłupowy y 14 A/ 14 jama Aa5 WM I 90x77x15 kolisty nieckowaty 15 A/ 15 jama Ab6 WM I 180x122x16 owalny nieckowaty 5 16 A/ 16 jama Ab5/c5/d5 WM I 1544x44412x50 prostokąt ny prostokątny 237 17 A/ 17 jama Ad6 WM I 44x27x10 owalny nieckowaty 18 A/ 18 dołek posłupowy Af7 WM I 34x28x14 kolisty nieckowaty 19 A/ 19 jama Aa8 WM I 82x45x12 owalny nieckowaty 20 A/ 20 jama Aa7 WM I 52x44x16 owalny nieckowaty 21 A/ 21 jama Aa5 WM I 97x72x17 nieregular ny nieckowaty 2 22 A/ 22 jama Ad7 WM I 71x46x24 owalny nieckowaty 23 A/ 23 jama Ad7 WM I 42x43x30 kolisty nieckowaty 24 A/ 24 jama Ab8 WM I 54x28x14 owalny nieckowaty 25 A/ 25 dołek posłupowy Ac6 WM I 26x20x10 owalny nieckowaty 26 A/ 26 dołek posłupowy Ac7 WM I 25x21x? kolisty? 27 A/ 27 dołek posłupowy Aa6 WM I 48x42x? kolisty? 28 A/ 28 jama Ae6 WM I 40x38x12 kolisty nieckowaty 29A,29B,29C A/ 29 jama Ac7 WM I 51x42x12 kolisty nieckowaty 30 A 30 dołek posłupowy Ac9 WM I 12x11x12 kolisty czworokątny Tabela 3.1 Zielonka Pasłęcka, gm. Pasłęk, stan. 4. Charakterystyka obiektów nieruchomych. ka Nowożytn ość Nowożytn ość Nowożytn ość Nowożytn ość 40
Paweł Uściłko, Igor Maciszewski 4 ANALIZA ZABYTKÓW RUCHOMYCH Całość niezbyt okazałego zbioru zabytków ruchomych, pozyskanych w toku kampanii wykopaliskowej na stanowisku Zielonka Pasłęcka 4, stanowi materiał ceramiczny (tabela 4.1). Brak innej kategorii materiałów związany jest zapewne z jednej strony z peryferyjnym charakterem przebadanego obszaru, na którym nie zaobserwowano długotrwałego okresu zasiedlenia go, z drugiej zaś, np. w przypadku kości, ze złych warunków glebowych, które zapewne destrukcyjnie wpłynęły na wykonane z mniej trwałych surowców zabytki archeologiczne. Nr obiektu Lokalizacja Ilość ceramiki Chronologia 5 Af5/g5 23 Kultura bogaczewska 6 Af5/g5 31 Kultura bogaczewska 12 Af9 13 Nowożytność 15 Ab6 5 Nowożytność 16 Ab5/c5/d5 237 Nowożytność 21 Aa5 2 Nowożytność Tabela 4.1 Zielonka Pasłęcka, gm. Pasłęk, stan. 4. Występowanie materiału zabytkowego w poszczególnych obiektach. 4.1 Analiza ceramiki kultury bogaczewskiej 2 Niewielki zbiór zabytków ruchomych, związanych z kulturą bogaczewską (KB) zawęża się jedynie do materiału ceramicznego i liczy sumarycznie 54 fragmenty. Z racji silnego rozdrobnienia materiału nie udało się zrekonstruować żadnego z naczyń. Również liczba fragmentów wydzielonych (tzn. ułamków wylewów, den oraz ornamentowanych) jest bardzo mała i wynosi 3, co daje około 5% zbioru. Zawęziło to możliwości badawcze analizowanego tu zespołu do analiz technologicznej i morfologicznej. 2 Zabytki ruchome kultury bogaczewskiej zostały zaprezentowane w tablicy V 41
4.1.1 Analiza morfologiczno-technologiczna Cały materiał KB, pozyskany w toku badań wykopaliskowych na stanowisku Zielonka Pasłęcka 4, mieści się w kategoriach ceramiki kuchennej. W jej obrębie wydzielono dwie grupy. Grupa I Do tej grupy zaklasyfikowano 44 fragmenty ceramiki. Charakteryzują się one dobrym wypałem z dużą ilością średniej wielkości tłucznia kamiennego w charakterze domieszki schudzającej. Ścianki zewnętrzne, o kolorze od jasnobrunatnego po ceglasty, były gładkie. Podobnie ścianki wewnętrzne, choć czasem udało się zaobserwować zabieg wygładzania. Ich barwa wahała się od jasno brunatnej po ciemno szarą. Cały materiał, zaklasyfikowany do tej grupy, mieści się w kategoriach ceramiki średniościennej (7-9 mm). Wyróżniono tu jeden fragment ornamentowanego wylewu 3 oraz dwóch brzuśców, wszystkich ornamentowanych w technice paznokciowo palcowej (Tabl. V, ryc. 31-33). Grupa II W tej grupie mieści się 10 fragmentów ceramiki. Cechuje je nieco gorszy niż w poprzedniej wypał, bazujący na dużej ilości gruboziarnistego tłucznia kamiennego i piasku jako domieszki schudzającej. Ścianki zewnętrzne i wewnętrzne o barwie jasnobrunatnej przechodzącej w ciemno szarą charakteryzuje szorstkość powierzchni oraz wyraźnie wystająca na powierzchnię domieszka. Nie zarejestrowano tu żadnych fragmentów charakterystycznych. 4.1.2 Podsumowanie. Próba określenia chronologii Z uwagi na niewielką, w kategoriach ilościowych, kolekcję, jak również jej ograniczenie do zabytków ceramicznych, trudno było sprecyzować ustalenia odnośnie chronologii. Dodatkowy problem nastręcza fakt wciąż bardzo słabo opracowanej ceramiki osadowej KB. Jeden fragment wylewu, pozwalający na dostrzeżenie pewnych analogii do garnków typów Muntowo, pozwala 3 Należącego najprawdopodobniej do garnka. Typologicznie najbliższą analogię stanowią w tym przypadku garnki typu Muntowo. 42
na zaliczenie całego zbioru do późnego okresu wpływów rzymskich (Szymański 2007), choć nie jest niemożliwa, na typ etapie badań, bliższa korelacja chronologiczna. Znalezione na stanowisku Zielonka Pasłęcka relikty KB wiązać należy z krótkotrwałym eksploatowaniem tych terenów przez ludność tej kultury. Osady KB lokowane były na półwyspach, brzegach jezior i cieków wodnych. W związku z tym, z racji faktu, iż w pobliżu przedmiotowego stanowiska nie znajdują się żadne większe zbiorniki wodne, można założyć, iż znalezione tu zabytki KB związane są z jednorazowym, epizodycznym obozowiskiem ludności tej kultury. 4.2 Analiza nowożytnego materiału ceramicznego 4 4.2.1 Analiza morfologiczna Podstawą analizy morfologicznej nowożytnych materiałów ruchomych jest w tym wypadku przyporządkowanie każdego fragmentu naczynia do określonej kategorii wielkościowej, zaproponowanej przez A. Buko (Buko 1990). I-fragmenty naczyń umożliwiające pełną rekonstrukcję naczynia II-duże ułamki naczyń obejmujące więcej niż jeden element morfologiczny naczynia, a więc partie przybrzeżne (wylew, szyja oraz brzusiec), a także partie przydenne( dno, stopka oraz brzusiec) III-stosunkowo niewielkie fragmenty naczyń, obejmujące więcej niż jeden element morfologiczny naczynia, a więc partie przybrzeżne (wylew, szyja i górna część brzuśca), partie przydenne (dno, stopka i część dolnej partii brzuśca bądź dno i fragment dolnej części brzuśca), a także elementy zawierające środkowe partie naczynia (znaczne części brzuśca i szyję). IV- fragment obejmujący jeden element morfologiczny naczynia (część wylewu, brzuśca lub dna). 4 Zabytki ruchome z okresu nowożytnego zostały zaprezentowane w tablicach I-IV. 43
W przypadku ceramiki, będącej przedmiotem niniejszego opracowania, wszystkie fragmenty klasyfikują się w kategorii czwartej. Związane jest z bardzo silnym rozdrobnieniem materiału, co uwarunkowane jest zapewne z jednej strony z lokalizacją stanowiska na stoku, co niekorzystnie wpłynęło na stan zachowania się zabytków, z drugiej zaś z intensywną gospodarką rolną na tych terenach, która niszczycielsko wpłynęła na relikty archeologiczne. Typologia den oraz wylewów opiera się na podziale zaproponowanym przez J. Kruppego (Kruppe 1961), odpowiednio zmodyfikowanym do opracowywanego tu zbioru. Typologia wylewów: Typ 1 - Wylewy typu 1 są łagodnie lub wyraźnie wychylone na zewnątrz, zazwyczaj ukośnie lub nieco łukowato opracowaną krawędzią, bądź też prosto ściętą. Nie posiadają wrębu, ani okapu. Typ 2 - Typ ten charakteryzuje się w widoczny sposób wychylonymi na zewnątrz lub pionowo ustawionymi krawędziami, zakończonymi wylewami wyposażonymi we wrąb na pokrywkę. Typ 3 - Wylewy typu 3 charakteryzują się brakiem wrębu na pokrywkę, wyposażone są natomiast w okap. Całość łagodnie wychylona na zewnątrz. Występują one najczęściej u garnków, jednak znajdują się one również u dzbanów. Typologia den: Typ 1 - Dna delikatnie zaokrąglone, występują w dwóch wariantach; odcinane lub ze śladami podsypki. Typ 2 - Dna ścięte prosto, odcinane. 44
Wśród całej kolekcji ceramiki zarejestrowano bardzo nieliczną część fragmentów charakterystycznych. Poniższa tabela prezentuje występowanie wyodrębnionych jednostek morfologicznych w obiektach zaklasyfikowanych kulturowo jako nowożytność. Obiekt Lokalizacja WM Typ dna Typ wylewu 1 2 1 2 3 12 Af9 I - 1 - - 2 15 Ab6 I - - - - 1 16 Ab5/c5/d5 I 6 7 5 10 9 Tabela 4.2.1 Zielonka Pasłęcka, gm. Pasłęk, stan. 4. Występowanie poszczególnych typów den i wylewów w obrębie obiektów. W większości wypadków nie udało się określić typologicznej pod kątem makromorfologi przynależności poszczególnych fragmentów naczyń. Stąd nie podjęto się procentowego szacowania udziału różnych typów naczyń (dzbanków, kubków, garnków, etc.). W przypadkach wątpliwych klasyfikowane one były jako "nieokreślone". 4.2.2 Analiza technologiczna Analiza technologiczna nowożytnych materiałów ceramicznych ze stanowiska Zielonka Pasłęcka 4 oparta została na systemie klasyfikacji technologicznej, zaproponowanym przez L. Kajzera (Kajzer 1986). W opisywanej kolekcji wyróżniono 4 grupy technologiczne: Grupa B (typ B wg klasyfikacji L. Kajzera) - Grupa B ceramiki charakteryzuje się wypałem redukcyjnym. Ceramika ta wykonana była dosyć starannie na szybkoobrotowym kole garncarskim. Przełomy są jednobarwne o średniej grubości 4-5 mm. Zazwyczaj można w nich zaobserwować średnią ilość domieszki drobno lub średnioziarnistego piasku. Ułamki ceramiki grupy B często są barwy szarej bądź ciemnoszarej. 45
Grupa C (typ C wg klasyfikacji L. Kajzera) - W tej grupie znajdują się naczynia wypalane również w atmosferze redukcyjnej. Jednak są one wykonane staranniej i z lepszych surowców niż naczynia z grupy B. Ceramika z grupy C to ceramika stołowa. Należą do niej wyłącznie naczynia cienkościenne. Wykonana jest techniką toczenia na szybkoobrotowym kole, zaś domieszką jest tylko drobnoziarnisty piasek. Naczynia należące do tej grupy są ładniej zdobione niż naczynia kuchenne. Można tu spotkać ornament radełkowy jak i wyświecanie. Grupa D (typ D wg klasyfikacji L. Kajzera) - Barwa ceramiki tej grupy waha się pomiędzy kremową po jasnopomarańczową. Zazwyczaj są to naczynia cienkościenne, starannie wykonane, najczęściej dobrze wypalone w atmosferze utleniającej. Domieszka jaką można zauważyć w przełomach to najczęściej drobnoziarnisty lub średnioziarnisty piasek. Grupa E (typ E wg klasyfikacji L. Kajzera) - Ceramika grupy E to ceramika, której wyróżnikiem jest jej szkliwienie. W przypadku omawianego materiału zazwyczaj jest to ceramika wypalana w atmosferze utleniającej. Przełomy są jednobarwne, najczęściej o grubości 3-5mm. W większości przypadków do schudzenia masy ceramicznej wykorzystanej do wyrobu ceramiki grupy E użyto małej lub średniej ilości drobnoziarnistego piasku. Zdecydowanie dominuje tu ceramika grupy E. Stosunkowo często pojawia się również materiał grupy D. Natomiast pozostałe dwa typy technologiczne występują incydentalnie i są raczej świadectwem wciąż przeżywających się jeszcze na tych obszarach dawnych tradycji garncarskich niż śladem bytności tu ludzi ze starszego wieku. GRUPA B GRUPA C GRUPA D GRUPA E Ryc. 4.1 Zielonka Pasłęcka, stan. 4. Procentowy udział grup technologicznych w omawianym zbiorze ceramiki. 46
Obiekt Lokalizacja Grupa B Grupa C Grupa D Grupa E 12 Af9 - - 2 11 15 Ab6 - - - 5 16 Ab5/c5/d5 18 10 65 144 21 Aa5 - - - 2 Tabela 4.2.2 Zielonka Pasłęcka, gm. Pasłęk, stan. 4. Rozkład ilościowego udziału grup technologicznych w zbiorach z każdego obiektu. 4.2.3 Analiza stylistyczna Ornament typu 1 - w tej kategorii mieści się szeroko pojęty ornament wyświecany. Na omawianym stanowisku zarejestrowano tylko jeden jego typ - wyświecane poziome linie Ornament typu 2 - motyw dookolnej poziomej linii rytej, umiejscowionej w górnej partii brzuśca. Ornament typu 3 - ornament malowany. Ornament typu 1 wystąpił na zaledwie trzech fragmentach, przypisanych grupie technologicznej C. Wszystkie pozostałe ułamki ornamentowane wiązać można z grupą technologiczną E, przy czym zaznacza się tutaj dominacja ornamentu rytego (tabela 4.2.3). Nr obiektu Lokalizacja Ornament typu 1 Ornament typu 2 Ornament typu 3 12 Af9 - - 3 16 Ab5/c5/d5 3 20 11 Tabela 4.2.3 Zielonka Pasłęcka, gm. Pasłęk, stan. 4. Ilościowy udział poszczególnych typów ornamentów w obrębie obiektów. 47
48
Cechy morfologiczne Cechy technologiczne Lp. Lokalizacja Obiekt Rodzaj naczynia Rodzaj fragmentu naczynia Wielkość fragmentu Ornament Domieszka Wylew Dno Pokrywka Rodzaj Przełom Granulacja Wypał Szkliwo Ślady użytkowania Cm Ø Typ Cm Ø Typ Technika zdjęcia Znaki Cm Ø Typ Typ ucha Wyświecany Ryty Polewany Malowany Motyw Powierzchnia Grupa technologiczna wg. L.Kajzera Technika Grubość Barwa Rodzaj Ilość Drobnoziarnista Średnioziarnista Gruboziarnista Redukcyjny Utleniający Inny Powierzchnia Barwa Przywra Zaciek Okopcenie Przepalenie 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 1 Af9 12 N B IV D T 4 1 P M X X 2 Af9 12 N B IV D T 4 1 P M X X 3 Af9 12 N B IV E T 5 1 P M X X ZW CZ 4 Af9 12 N B IV X 3 E T 4 1 P M X X ZW CZ 5 Af9 12 N D IV E T 3 1 P M X X W CZ 6 Af9 12 N B IV E T 4 1 P M X X CZ JB 7 Af9 12 N B IV E T 6 1 P M X X CZ W 8 Af9 12 DZ W IV 3 X 3 E T 5 1 P M X X CZ W 9 Af9 12 N B IV E T 5 1 P M X X CZ JB 10 Af9 12 N D IV 12 2 O E T 4 1 P M X X ZW CZ 11 Af9 12 N B IV X 3 E T 5 1 P M X X W JB 12 Af9 12 DZ B IV E T 5 1 P M X X W JB 13 Af9 12 K W IV 3 E T 5 1 P M X X W JB 14 Ab6 15 N B IV E T 4 1 P M X X W CZ 15 Ab6 15 N B IV E T 5 1 P M X X W JB 16 Ab6 15 N B IV E T 3 1 P M X X W JB 17 Ab6 15 N B IV E T 3 1 P M X X W JB 18 Ab6 15 K W IV 3 E T 4 1 P M X X W K 19 Ab5/c5/d5 16 N B IV E T 5 1 P M X X W JB 20 Ab5/c5/d5 16 N B IV E T 5 1 P M X X W 21 Ab5/c5/d5 16 N B IV E T 5 1 P M X X W 22 Ab5/c5/d5 16 N B IV E T 5 1 P M X X W 23 Ab5/c5/d5 16 N B IV E T 4 1 P M X X W 24 Ab5/c5/d5 16 N W IV 2 E T 5 1 P M X X CZ 25 Ab5/c5/d5 16 N D IV 6 1 O E T 4 1 P M X X CZ 26 Ab5/c5/d5 16 N B IV E T 5 1 P M X X ZW 27 Ab5/c5/d5 16 N B IV E T 4 1 P M X X ZW
Cechy morfologiczne Cechy technologiczne Lp. Lokalizacja Obiekt Rodzaj naczynia Rodzaj fragmentu naczynia Wielkość fragmentu Ornament Domieszka Wylew Dno Pokrywka Rodzaj Przełom Granulacja Wypał Szkliwo Ślady użytkowania Cm Ø Typ Cm Ø Typ Technika zdjęcia Znaki Cm Ø Typ Typ ucha Wyświecany Ryty Polewany Malowany Motyw Powierzchnia Grupa technologiczna wg. L.Kajzera Technika Grubość Barwa Rodzaj Ilość Drobnoziarnista Średnioziarnista Gruboziarnista Redukcyjny Utleniający Inny Powierzchnia Barwa Przywra Zaciek Okopcenie Przepalenie 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 28 Ab5/c5/d5 16 N B IV E T 4 1 P M X X 29 Ab5/c5/d5 16 N B IV E T 4 1 P M X X 30 Ab5/c5/d5 16 N D IV 11 2 O E T 5 1 P M X X 31 Ab5/c5/d5 16 N B IV E T 5 1 P M X X 32 Ab5/c5/d5 16 N W IV 2 E T 5 1 P M X X 33 Ab5/c5/d5 16 N B IV E T 5 1 P M X X 34 Ab5/c5/d5 16 N B IV E T 3 1 P M X X 35 Ab5/c5/d5 16 N B IV E T 4 1 P M X X 36 Ab5/c5/d5 16 N W IV 3 E T 5 1 P M X X 37 Ab5/c5/d5 16 N B IV E T 5 1 P M X X 38 Ab5/c5/d5 16 N B IV E T 4 1 P M X X 39 Ab5/c5/d5 16 N B IV E T 5 1 P M X X 40 Ab5/c5/d5 16 N B IV E T 5 1 P M X X 41 Ab5/c5/d5 16 N D IV 10 1 O E T 5 1 P M X X 42 Ab5/c5/d5 16 N B IV E T 5 1 P M X X 43 Ab5/c5/d5 16 N B IV E T 4 1 P M X X 44 Ab5/c5/d5 16 N W IV 1 E T 4 1 P M X X 45 Ab5/c5/d5 16 N B IV E T 3 1 P M X X 46 Ab5/c5/d5 16 N B IV E T 5 1 P M X X 47 Ab5/c5/d5 16 N B IV E T 5 1 P M X X 48 Ab5/c5/d5 16 N B IV E T 5 1 P M X X 49 Ab5/c5/d5 16 N D IV 8 1 O E T 5 1 P M X X 50 Ab5/c5/d5 16 N B IV E T 5 1 P M X X 51 Ab5/c5/d5 16 N B IV E T 4 1 P M X X 52 Ab5/c5/d5 16 N B IV E T 4 1 P M X X 53 Ab5/c5/d5 16 N B IV E T 4 1 P M X X 54 Ab5/c5/d5 16 N B IV E T 5 1 P M X X 50
Cechy morfologiczne Cechy technologiczne Lp. Lokalizacja Obiekt Rodzaj naczynia Rodzaj fragmentu naczynia Wielkość fragmentu Ornament Domieszka Wylew Dno Pokrywka Rodzaj Przełom Granulacja Wypał Szkliwo Ślady użytkowania Cm Ø Typ Cm Ø Typ Technika zdjęcia Znaki Cm Ø Typ Typ ucha Wyświecany Ryty Polewany Malowany Motyw Powierzchnia Grupa technologiczna wg. L.Kajzera Technika Grubość Barwa Rodzaj Ilość Drobnoziarnista Średnioziarnista Gruboziarnista Redukcyjny Utleniający Inny Powierzchnia Barwa Przywra Zaciek Okopcenie Przepalenie 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 55 Ab5/c5/d5 16 N B IV E T 5 1 P M X X 56 Ab5/c5/d5 16 N B IV E T 4 1 P M X X 57 Ab5/c5/d5 16 N B IV E T 4 1 P M X X 58 Ab5/c5/d5 16 N B IV E T 4 1 P M X X 59 Ab5/c5/d5 16 N B IV E T 4 1 P M X X 60 Ab5/c5/d5 16 N D IV 14 2 O E T 3 1 P M X X 61 Ab5/c5/d5 16 N D IV 9 1 O E T 5 1 P M X X 62 Ab5/c5/d5 16 N B IV E T 4 1 P M X X 63 Ab5/c5/d5 16 N B IV E T 5 1 P M X X 64 Ab5/c5/d5 16 N B IV E T 5 1 P M X X 65 Ab5/c5/d5 16 N B IV E T 5 1 P M X X 66 Ab5/c5/d5 16 N B IV E T 5 1 P M X X 67 Ab5/c5/d5 16 N B IV E T 5 1 P M X X 68 Ab5/c5/d5 16 N B IV E T 5 1 P M X X 69 Ab5/c5/d5 16 N B IV E T 5 1 P M X X 70 Ab5/c5/d5 16 N B IV E T 5 1 P M X X 71 Ab5/c5/d5 16 N B IV E T 5 1 P M X X 72 Ab5/c5/d5 16 N B IV E T 4 1 P M X X 73 Ab5/c5/d5 16 N W IV 1 E T 5 1 P M X X 74 Ab5/c5/d5 16 N B IV E T 5 1 P M X X 75 Ab5/c5/d5 16 N B IV E T 4 1 P M X X 76 Ab5/c5/d5 16 N B IV E T 5 1 P M X X 77 Ab5/c5/d5 16 N B IV E T 5 1 P M X X 78 Ab5/c5/d5 16 N B IV E T 5 1 P M X X 79 Ab5/c5/d5 16 N D IV 13 2 O E T 5 1 P M X X 80 Ab5/c5/d5 16 N B IV E T 5 1 P M X X 81 Ab5/c5/d5 16 N D IV 10 2 O E T 4 1 P M X X 51
Cechy morfologiczne Cechy technologiczne Lp. Lokalizacja Obiekt Rodzaj naczynia Rodzaj fragmentu naczynia Wielkość fragmentu Ornament Domieszka Wylew Dno Pokrywka Rodzaj Przełom Granulacja Wypał Szkliwo Ślady użytkowania Cm Ø Typ Cm Ø Typ Technika zdjęcia Znaki Cm Ø Typ Typ ucha Wyświecany Ryty Polewany Malowany Motyw Powierzchnia Grupa technologiczna wg. L.Kajzera Technika Grubość Barwa Rodzaj Ilość Drobnoziarnista Średnioziarnista Gruboziarnista Redukcyjny Utleniający Inny Powierzchnia Barwa Przywra Zaciek Okopcenie Przepalenie 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 82 Ab5/c5/d5 16 N B IV E T 4 1 P M X X 83 Ab5/c5/d5 16 N B IV E T 5 1 P M X X 84 Ab5/c5/d5 16 N B IV E T 4 1 P M X X 85 Ab5/c5/d5 16 N B IV E T 4 1 P M X X 86 Ab5/c5/d5 16 N B IV E T 5 1 P M X X 87 Ab5/c5/d5 16 N B IV E T 4 1 P M X X 88 Ab5/c5/d5 16 N B IV E T 3 1 P M X X 89 Ab5/c5/d5 16 N B IV E T 5 1 P M X X 90 Ab5/c5/d5 16 N B IV E T 4 1 P M X X 91 Ab5/c5/d5 16 N B IV X 2 E T 4 1 P M X X 92 Ab5/c5/d5 16 N B IV X 2 E T 3 1 P M X X 93 Ab5/c5/d5 16 N B IV X 2 E T 3 1 P M X X 94 Ab5/c5/d5 16 N B IV X 2 E T 3 1 P M X X 95 Ab5/c5/d5 16 N B IV X 2 E T 4 1 P M X X 96 Ab5/c5/d5 16 N B IV X 2 E T 5 1 P M X X 97 Ab5/c5/d5 16 N D IV 8 2 O E T 5 1 P M X X 98 Ab5/c5/d5 16 N B IV X 2 E T 5 1 P M X X 99 Ab5/c5/d5 16 N B IV X 2 E T 4 1 P M X X 100 Ab5/c5/d5 16 N B IV X 2 E T 4 1 P M X X 101 Ab5/c5/d5 16 N B IV X 2 E T 4 1 P M X X 102 Ab5/c5/d5 16 N D IV 1 O E T 4 1 P M X X 103 Ab5/c5/d5 16 N B IV X 2 E T 5 1 P M X X 104 Ab5/c5/d5 16 N B IV X 2 E T 4 1 P M X X 105 Ab5/c5/d5 16 N B IV X 2 E T 3 1 P M X X 106 Ab5/c5/d5 16 N W IV 2 X 2 E T 5 1 P M X X 107 Ab5/c5/d5 16 N W IV 2 E T 4 1 P M X X 108 Ab5/c5/d5 16 N W IV 2 X 2 E T 4 1 P M X X 52
Cechy morfologiczne Cechy technologiczne Lp. Lokalizacja Obiekt Rodzaj naczynia Rodzaj fragmentu naczynia Wielkość fragmentu Ornament Domieszka Wylew Dno Pokrywka Rodzaj Przełom Granulacja Wypał Szkliwo Ślady użytkowania Cm Ø Typ Cm Ø Typ Technika zdjęcia Znaki Cm Ø Typ Typ ucha Wyświecany Ryty Polewany Malowany Motyw Powierzchnia Grupa technologiczna wg. L.Kajzera Technika Grubość Barwa Rodzaj Ilość Drobnoziarnista Średnioziarnista Gruboziarnista Redukcyjny Utleniający Inny Powierzchnia Barwa Przywra Zaciek Okopcenie Przepalenie 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 109 Ab5/c5/d5 16 N W IV 1 X 2 E T 5 1 P M X X 110 Ab5/c5/d5 16 N B IV X 2 E T 4 1 P M X X 111 Ab5/c5/d5 16 N B IV X 2 E T 5 1 P M X X 112 Ab5/c5/d5 16 N B IV X 2 E T 5 1 P M X X 113 Ab5/c5/d5 16 N B IV X 2 E T 4 1 P M X X 114 Ab5/c5/d5 16 N B IV X 3 E T 5 1 P M X X 115 Ab5/c5/d5 16 N B IV X 3 E T 5 1 P M X X 116 Ab5/c5/d5 16 N B IV X 3 E T 5 1 P M X X 117 Ab5/c5/d5 16 N B IV X 3 E T 5 1 P M X X 118 Ab5/c5/d5 16 N B IV X 3 E T 4 1 P M X X 119 Ab5/c5/d5 16 N W IV 3 X 3 E T 4 1 P M X X 120 Ab5/c5/d5 16 N B IV X 3 E T 3 1 P M X X 121 Ab5/c5/d5 16 N B IV X 3 E T 3 1 P M X X 122 Ab5/c5/d5 16 N B IV X 3 E T 3 1 P M X X 123 Ab5/c5/d5 16 N B IV X 3 E T 3 1 P M X X 124 Ab5/c5/d5 16 N B IV X 3 E T 4 1 P M X X 125 Ab5/c5/d5 16 N B IV E T 5 1 P M X X 126 Ab5/c5/d5 16 N B IV E T 4 1 P M X X 127 Ab5/c5/d5 16 N B IV E T 4 1 P M X X 128 Ab5/c5/d5 16 N B IV E T 4 1 P M X X 129 Ab5/c5/d5 16 N W IV 3 E T 4 1 P M X X 130 Ab5/c5/d5 16 N W IV 3 E T 5 1 P M X X 131 Ab5/c5/d5 16 N W IV 2 E T 5 1 P M X X 132 Ab5/c5/d5 16 N B IV E T 4 1 P M X X 133 Ab5/c5/d5 16 N B IV E T 5 1 P M X X 134 Ab5/c5/d5 16 N B IV E T 5 1 P M X X 135 Ab5/c5/d5 16 N B IV E T 5 1 P M X X 53
Cechy morfologiczne Cechy technologiczne Lp. Lokalizacja Obiekt Rodzaj naczynia Rodzaj fragmentu naczynia Wielkość fragmentu Ornament Domieszka Wylew Dno Pokrywka Rodzaj Przełom Granulacja Wypał Szkliwo Ślady użytkowania Cm Ø Typ Cm Ø Typ Technika zdjęcia Znaki Cm Ø Typ Typ ucha Wyświecany Ryty Polewany Malowany Motyw Powierzchnia Grupa technologiczna wg. L.Kajzera Technika Grubość Barwa Rodzaj Ilość Drobnoziarnista Średnioziarnista Gruboziarnista Redukcyjny Utleniający Inny Powierzchnia Barwa Przywra Zaciek Okopcenie Przepalenie 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 137 Ab5/c5/d5 16 N B IV E T 5 1 P M X X 138 Ab5/c5/d5 16 N B IV E T 5 1 P M X X 139 Ab5/c5/d5 16 N B IV E T 5 1 P M X X 140 Ab5/c5/d5 16 N W IV 2 E T 5 1 P M X X 141 Ab5/c5/d5 16 N B IV E T 4 1 P M X X 142 Ab5/c5/d5 16 N B IV E T 5 1 P M X X 143 Ab5/c5/d5 16 N B IV E T 4 1 P M X X 144 Ab5/c5/d5 16 N B IV E T 4 1 P M X X 145 Ab5/c5/d5 16 N B IV E T 4 1 P M X X 146 Ab5/c5/d5 16 N B IV E T 3 1 P M X X 147 Ab5/c5/d5 16 N B IV E T 3 1 P M X X 148 Ab5/c5/d5 16 N B IV E T 3 1 P M X X 149 Ab5/c5/d5 16 N B IV E T 3 1 P M X X 150 Ab5/c5/d5 16 N W IV 2 E T 4 1 P M X X 151 Ab5/c5/d5 16 N B IV E T 5 1 P M X X 152 Ab5/c5/d5 16 N B IV E T 4 1 P M X X 153 Ab5/c5/d5 16 N B IV E T 4 1 P M X X 154 Ab5/c5/d5 16 N B IV E T 5 1 P M X X 155 Ab5/c5/d5 16 N B IV E T 5 1 P M X X 156 Ab5/c5/d5 16 N B IV E T 5 1 P M X X 157 Ab5/c5/d5 16 N B IV E T 5 1 P M X X 158 Ab5/c5/d5 16 N B IV E T 5 1 P M X X 159 Ab5/c5/d5 16 N B IV E T 5 1 P M X X 160 Ab5/c5/d5 16 N D IV 2 O E T 4 1 P M X X 161 Ab5/c5/d5 16 N B IV E T 5 1 P M X X 162 Ab5/c5/d5 16 N B IV B T 5 1 P M X X 163 Ab5/c5/d5 16 N W IV 3 E T 4 1 P M X X 54
Cechy morfologiczne Cechy technologiczne Lp. Lokalizacja Obiekt Rodzaj naczynia Rodzaj fragmentu naczynia Wielkość fragmentu Ornament Domieszka Wylew Dno Pokrywka Rodzaj Przełom Granulacja Wypał Szkliwo Ślady użytkowania Cm Ø Typ Cm Ø Typ Technika zdjęcia Znaki Cm Ø Typ Typ ucha Wyświecany Ryty Polewany Malowany Motyw Powierzchnia Grupa technologiczna wg. L.Kajzera Technika Grubość Barwa Rodzaj Ilość Drobnoziarnista Średnioziarnista Gruboziarnista Redukcyjny Utleniający Inny Powierzchnia Barwa Przywra Zaciek Okopcenie Przepalenie 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 164 Ab5/c5/d5 16 B IV B T 5 1 P Ś X X 165 Ab5/c5/d5 16 B IV B T 6 1 P Ś X X 166 Ab5/c5/d5 16 N B IV B T 5 1 P Ś X X 167 Ab5/c5/d5 16 N B IV B T 5 1 P Ś X X 168 Ab5/c5/d5 16 N D IV 8 2 O B T 5 1 P M X X 169 Ab5/c5/d5 16 N B IV B T 5 1 P M X X 170 Ab5/c5/d5 16 N B IV B T 4 1 P Ś X X 171 Ab5/c5/d5 16 N B IV B T 5 1 P Ś X X 172 Ab5/c5/d5 16 N B IV B T 4 1 P Ś X X 173 Ab5/c5/d5 16 N W IV 3 B T 4 1 P Ś X X 174 Ab5/c5/d5 16 N B IV D T 4 1 P M X X 175 Ab5/c5/d5 16 N B IV D T 4 1 P M X X 176 Ab5/c5/d5 16 N B IV D T 4 1 P M X X 177 Ab5/c5/d5 16 N B IV D T 4 1 P M X X 178 Ab5/c5/d5 16 N B IV D T 4 1 P M X X 179 Ab5/c5/d5 16 N B IV D T 4 1 P M X X 180 Ab5/c5/d5 16 N B IV D T 3 1 P M X X 181 Ab5/c5/d5 16 N B IV D T 3 1 P M X X 182 Ab5/c5/d5 16 N B IV D T 3 1 P M X X 183 Ab5/c5/d5 16 N B IV D T 3 1 P M X X 184 Ab5/c5/d5 16 N B IV D T 4 1 P M X X 185 Ab5/c5/d5 16 N B IV D T 6 1 P M X X 186 Ab5/c5/d5 16 N B IV D T 4 1 P M X X 187 Ab5/c5/d5 16 N B IV D T 4 1 P M X X 188 Ab5/c5/d5 16 N D IV 2 O D T 5 1 P M X X 189 Ab5/c5/d5 16 N B IV D T 5 1 P M X X 190 Ab5/c5/d5 16 N B IV D T 5 1 P M X X 55
Cechy morfologiczne Cechy technologiczne Lp. Lokalizacja Obiekt Rodzaj naczynia Rodzaj fragmentu naczynia Wielkość fragmentu Ornament Domieszka Wylew Dno Pokrywka Rodzaj Przełom Granulacja Wypał Szkliwo Ślady użytkowania Cm Ø Typ Cm Ø Typ Technika zdjęcia Znaki Cm Ø Typ Typ ucha Wyświecany Ryty Polewany Malowany Motyw Powierzchnia Grupa technologiczna wg. L.Kajzera Technika Grubość Barwa Rodzaj Ilość Drobnoziarnista Średnioziarnista Gruboziarnista Redukcyjny Utleniający Inny Powierzchnia Barwa Przywra Zaciek Okopcenie Przepalenie 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 191 Ab5/c5/d5 16 N W IV 2 D T 5 1 P M X X 192 Ab5/c5/d5 16 N B IV D T 4 1 P M X X 193 Ab5/c5/d5 16 N B IV D T 5 1 P M X X 194 Ab5/c5/d5 16 N B IV D T 5 1 P M X X 195 Ab5/c5/d5 16 N B IV D T 6 1 P M X X 196 Ab5/c5/d5 16 N B IV D T 5 1 P M X X 197 Ab5/c5/d5 16 N B IV D T 5 1 P M X X 198 Ab5/c5/d5 16 N B IV D T 5 1 P M X X 199 Ab5/c5/d5 16 N B IV D T 5 1 P M X X 200 Ab5/c5/d5 16 N B IV D T 5 1 P M X X 201 Ab5/c5/d5 16 N B IV D T 4 1 P M X X 202 Ab5/c5/d5 16 N W IV 3 D T 5 1 P M X X 203 Ab5/c5/d5 16 N B IV D T 6 1 P M X X 204 Ab5/c5/d5 16 N B IV D T 7 1 P M X X 205 Ab5/c5/d5 16 N B IV D T 6 1 P M X X 206 Ab5/c5/d5 16 N B IV D T 6 1 P M X X 207 Ab5/c5/d5 16 N B IV D T 5 1 P M X X 208 Ab5/c5/d5 16 N B IV D T 5 1 P M X X 209 Ab5/c5/d5 16 N B IV D T 5 1 P M X X 210 Ab5/c5/d5 16 N B IV D T 4 1 P M X X 211 Ab5/c5/d5 16 N B IV D T 4 1 P M X X 212 Ab5/c5/d5 16 N W IV 3 D T 5 1 P M X X 213 Ab5/c5/d5 16 N W IV 2 D T 5 1 P M X X 214 Ab5/c5/d5 16 N B IV D T 5 1 P M X X 215 Ab5/c5/d5 16 N B IV D T 5 1 P M X X 216 Ab5/c5/d5 16 N B IV D T 5 1 P M X X 217 Ab5/c5/d5 16 N B IV D T 5 1 P M X X 56
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 218 Ab5/c5/d5 16 N W IV 1 D T 6 1 P M X X 219 Ab5/c5/d5 16 N B IV D T 5 1 P M X X 220 Ab5/c5/d5 16 N B IV D T 5 1 P M X X 221 Ab5/c5/d5 16 N B IV D T 5 1 P M X X 222 Ab5/c5/d5 16 N B IV D T 3 1 P M X X 223 Ab5/c5/d5 16 N B IV D T 3 1 P M X X 224 Ab5/c5/d5 16 N B IV D T 3 1 P M X X 225 Ab5/c5/d5 16 N B IV D T 3 1 P M X X 226 Ab5/c5/d5 16 N B IV D T 4 1 P M X X 227 Ab5/c5/d5 16 N B IV D T 5 1 P M X X 228 Ab5/c5/d5 16 N B IV D T 4 1 P M X X 229 Ab5/c5/d5 16 N B IV D T 4 1 P M X X 230 Ab5/c5/d5 16 N B IV D T 5 1 P M X X 231 Ab5/c5/d5 16 N B IV D T 4 1 P M X X 232 Ab5/c5/d5 16 N B IV D T 5 1 P M X X 233 Ab5/c5/d5 16 N B IV D T 5 1 P M X X 234 Ab5/c5/d5 16 N B IV D T 6 1 P M X X 235 Ab5/c5/d5 16 N B IV D T 5 1 P M X X 236 Ab5/c5/d5 16 N B IV D T 5 1 P M X X 237 Ab5/c5/d5 16 N B IV D T 4 1 P M X X 238 Ab5/c5/d5 16 N B IV D T 4 1 P M X X 239 Ab5/c5/d5 16 N B IV C T 4 1 P M X X 240 Ab5/c5/d5 16 N W IV 3 C T 4 1 P M X X 241 Ab5/c5/d5 16 N B IV C T 4 1 P M X X 242 Ab5/c5/d5 16 N B IV C T 4 1 P M X X 243 Ab5/c5/d5 16 N B IV C T 4 1 P M X X 244 Ab5/c5/d5 16 N B IV C T 4 1 P M X X 245 Ab5/c5/d5 16 N B IV X 1 C T 4 1 P M X X 246 Ab5/c5/d5 16 N B IV X 1 C T 4 1 P M X X 247 Ab5/c5/d5 16 N B IV X 1 C T 4 1 P M X X 248 Ab5/c5/d5 16 N B IV C T 4 1 P M X X 249 Ab5/c5/d5 16 N W IV 1 B T 5 1 P Ś X X 250 Ab5/c5/d5 16 N B IV B T 5 1 P Ś X X 251 Ab5/c5/d5 16 N B IV B T 5 1 P Ś X X 252 Ab5/c5/d5 16 N B IV B T 4 1 P Ś X X 253 Ab5/c5/d5 16 N B IV B T 5 1 P Ś X X 254 Ab5/c5/d5 16 N B IV B T 5 1 P Ś X X 255 Ab5/c5/d5 16 N B IV B T 5 1 P Ś X X 256 Aa5 21 N B IV E T 5 1 P M X X W JB 257 Aa5 21 N B IV E T 5 1 P M X X W JB 57
58
Igor Maciszewski Podsumowanie Badania wykopaliskowe, prowadzone na stanowisku Zielonka Pasłęcka 4, ujawniły relikty związane z kulturą bogaczewską oraz z okresu nowożytnego. Pomimo stosunkowo skąpych źródeł ruchomych i nieruchomych, można wyciągnąć kilka interesujących wniosków. Zarejestrowane relikty KB są świadectwem krótkotrwałego pobytu ludności tej kultury na tych terenach i z racji wciąż słabo rozpoznanego osadnictwa mogą stanowić inspirujące materiały do dalszych badań. W przypadku osadnictwa nowożytnego sprawa jest nieco trudniejsza. Niezbyt okazała kolekcja zabytków ruchomych, ograniczająca się jedynie do materiału ceramicznego, w dodatku silnie rozdrobnionego i zniszczonego, zdecydowanie zawęża możliwości badawcze i stanowi stosunkowo niską wartość poznawczą. Przewaga materiału szkliwionego pozwala na założenie, że nowożytny okres zasiedlenia przedmiotowego stanowiska związany jest z XVII wiekiem. W świetle wiadomości historycznych o wsi Zielonka Pasłęcka, założonej na przełomie XV i XVI wieku, można przypuszczać, iż w tym okresie nastąpiło zintensyfikowanie działań antropogenicznych, związanych z rozwojem osadnictwa, czego wyrazem są m.in. relikty zarejestrowane na opisywanym stanowisku.
Bibliografia: A. Bitner - Wróblewska (red.) 2007 Kultura bogaczewska 20 lat później, Warszawa A. Buko 1990 Ceramika Wczesnopolska. Wprowadzenie do badań, Wrocław Warszawa Kraków Gdańsk - Łódź. L.Kajzer 1986 Opracowanie zbioru ceramiki naczyniowej z wieży Karnkowskiego w zamku w Raciążku, KHKM, t. 34. J. Kruppe 1961 Studia nad ceramiką XIV wieku ze Starego Miasta w Warszawie, Wrocław Warszawa Kraków. W. Nowakowski 1991 Osiedla kultury bogaczewskiej próba podsumowania stanu badań WA LI/1(1986-1990), s. 31-47 60
TABLICE 61
Skan mapy stanowiska Zielonka Pasłęcka w skali 1:10 000
Tablica I. Ceramika nowożytna
Tablica II. Ceramika nowożytna.
Tablica III. Ceramika nowożytna.
Tablica IV. Ceramika nowożytna.
Tablica V. Ceramika kultury bogaczewskiej.
Fot. 1 Zdjęcie stanowiska przed rozpoczęciem prac badawczych Fot. 2 Plan ara Ad5, ćw. a,c
Fot. 3 Rzut poziomy obiektu 6 (kultura Rogaczewska). Fot. 4 Profil NW obiektu 6 (kultura Rogaczewska).
Fot. 5 Rzut poziomy ob. 12 (nowożytność). Fot. 6 Profil NW ob. 12 (nowożytność). Fot. 7 Rzut poziomy ob. 15 (nowożytność). Fot. 8 Profil W ob. 15 (nowożytność).