Rada Unii Europejskiej Bruksela, 6 grudnia 2016 r. (OR. en) 15281/16 ENER 427 ECOFIN 1165 PISMO PRZEWODNIE Od: Data otrzymania: 30 listopada 2016 r. Do: Nr dok. Kom.: Dotyczy: Sekretarz Generalny Komisji Europejskiej, podpisał dyrektor Jordi AYET PUIGARNAU Jeppe TRANHOLM-MIKKELSEN, Sekretarz Generalny Rady Unii Europejskiej COM(2016) 743 final SPRAWOZDANIE KOMISJI DLA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY dotyczące realizacji Europejskiego programu energetycznego na rzecz naprawy gospodarczej i Europejskiego Funduszu na rzecz Efektywności Energetycznej Delegacje otrzymują w załączeniu dokument COM(2016) 743 final. Zał.: COM(2016) 743 final 15281/16 kkm DGE 2B PL
KOMISJA EUROPEJSKA Bruksela, dnia 28.11.2016 r. COM(2016) 743 final SPRAWOZDANIE KOMISJI DLA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY dotyczące realizacji Europejskiego programu energetycznego na rzecz naprawy gospodarczej i Europejskiego Funduszu na rzecz Efektywności Energetycznej {SWD(2016) 374 final} PL PL
SPRAWOZDANIE KOMISJI DLA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY dotyczące realizacji Europejskiego programu energetycznego na rzecz naprawy gospodarczej i Europejskiego Funduszu na rzecz Efektywności Energetycznej I. POSTĘPY WE WDRAŻANIU PROGRAMU Infrastruktura energetyczna i innowacje, stanowiące siłę napędową europejskiego programu energetycznego na rzecz naprawy gospodarczej (EPENG), są obecnie równie ważne jak w 2009 r., kiedy ustanowiono EPENG. Wszystkie projekty EPENG zostały przyjęte w roku 2010. W niniejszym sprawozdaniu przedstawiono, w odniesieniu do każdej części EPENG, postępy, jakich dokonano w realizacji projektów i Europejskiego Funduszu na rzecz Efektywności Energetycznej (EFEE). Jest ono kontynuacją sprawozdania przyjętego w roku 2015 1. Obejmuje ono realizację projektów między 31 sierpnia 2015 r. a 30 czerwca 2016 r. oraz płatności dokonane w tym okresie. II. REALIZACJA PROJEKTÓW OGÓŁEM Pod koniec czerwca 2016 r. w pełni zrealizowano 37 spośród z 59 projektów, a na rzecz beneficjentów dokonano ogółem płatności na kwotę 2 122 297 449 EUR (po odjęciu nakazów odzyskania środków na kwotę 144 188 902,94 EUR). Sytuacja dotycząca infrastruktury gazowej i elektrycznej jest obecnie całkowicie wyjaśniona. Realizacja pozostałych sześciu projektów przebiega sprawnie, zaś jeden projekt jest obecnie zawieszony. Większość projektów została zrealizowana. Oczekuje się, że promotorzy przedstawią wnioski o płatność końcową do końca bieżącego roku. Promotorzy projektów poczynili znaczne postępy, jeśli chodzi o integrację morskiej energii wiatrowej w sieci, zaś w przypadku pozostałych projektów w zakresie CCS uzyskano pewne wyjaśnienia. Komisja opowiedziała się za utrzymaniem wsparcia finansowego na rzecz inwestorów, o ile nadal jest oczywiste, że możliwe jest podjęcie ostatecznej decyzji inwestycyjnej. 1. INFRASTRUKTURA GAZOWA I ELEKTROENERGETYCZNA W ramach podprogramu EPENG dotyczącego infrastruktury wsparcie otrzymują 44 projekty w trzech głównych obszarach. 1 Sprawozdanie z 2015 r. przyjęte w dniu 8 października 2015 r., COM(2015)484 final. 2
W każdym z państw członkowskich projekty realizowane są przez operatorów systemów przesyłowych (OSP) lub przez innych promotorów projektów. Na projekty przeznaczono kwotę w wysokości 2 267 574 462 EUR, z czego do 30 czerwca 2016 r. wypłacono beneficjentom 1 366 479 618 EUR. Dokonanie płatności jest uzależnione od podjęcia przez beneficjentów wyraźnego zobowiązania do realizacji projektu w formie ostatecznej decyzji inwestycyjnej. Projekty dotyczą trzech obszarów: - infrastruktury gazowej i magazynowania: Infrastruktura gazowa jest podstawowym elementem łańcucha dostaw energii od producenta do użytkownika końcowego. Gazociągi przesyłowe, obiekty magazynowe i terminale regazyfikacji LNG należą do komponentów fizycznych, które zapewniają niezbędne dostawy gazu do odbiorców. W nadchodzących latach konieczna będzie rozbudowa i modernizacja infrastruktury gazowej. Budowa brakujących połączeń między państwami członkowskimi przyczyni się do zagwarantowania bezpieczeństwa dostaw i reagowania na nowe i rosnące wymogi w zakresie elastyczności. - odwrócenia przepływu gazu: Podczas kryzysu związanego z dostawami gazu między Rosją i Ukrainą w 2009 r. większość państw członkowskich Europy Środkowo-Wschodniej została odcięcia od dostaw i niemożliwe było zaspokojenie całego popytu na import. Nie wynikało to z braku gazu w Europie, ale z faktu, że istniejąca infrastruktura nie posiadała wyposażenia technicznego i zdolności umożliwiających odwrócenie przepływu gazu z zachodu na wschód. Dzięki programowi EPENG zapewniono wsparcie niezbędne do rozwiązania tego problemu i obecnie Europa Środkowo-Wschodnia posiada już infrastrukturę umożliwiającą odwrócenie przepływu gazu. - infrastruktury elektroenergetycznej: Integracja coraz większych dostaw energii elektrycznej ze zmiennych źródeł odnawialnych wymaga znacznych inwestycji w nową infrastrukturę. Ponadto kilka państw członkowskich stanowi nadal wyspy energetyczne, ponieważ są one słabo połączone z sąsiednimi państwami i z wewnętrznym rynkiem energii. 1.1 DOTYCHCZASOWE POSTĘPY Na chwilę obecną zakończono 33 spośród 44 projektów w zakresie infrastruktury, trwa realizacja sześciu projektów, a jeden projekt został zawieszony. W sektorze energii elektrycznej zrealizowano 10 spośród 12 projektów. Realizacja pozostałych 2 projektów postępuje sprawnie i można oczekiwać, że zostaną one zakończone, odpowiednio, do końca 2016 r. i końca 2017 r. W sektorze energii gazowej zakończono 23 spośród 32 projektów; realizacja czterech projektów postępuje zgodnie z harmonogramem, jeden projekt został zawieszony, a cztery zostały zaniechane. Wszystkie projekty dotyczące odwrócenia przepływu gazu i połączeń międzysystemowych w Europie Środkowo-Wschodniej zostały zrealizowane, z wyjątkiem projektu dotyczącego odwrócenia przepływu w Rumunii, który został anulowany przez Komisję we wrześniu 2014 r. 3
Od publikacji ostatniego sprawozdania EPENG z 2015 r. poczyniono istotne postępy w realizacji projektów dotyczących infrastruktury elektroenergetycznej i gazowej. Na przykład projekt połączenia Halle/Saale Schweinfurt z północno-wschodniej części Niemiec do południowo-wschodniej części tego kraju jest prawie ukończony. Projekt ułatwi przesył energii elektrycznej wytwarzanej z odnawialnych źródeł energii w północnych Niemczech i w regionie Morza Północnego do pozostałej części niemieckiej sieci energetycznej. Działa już pierwszy układ elektryczny dwutorowej linii napowietrznej 400 kv oraz trwa realizacja prac w zakresie kompensacji przyrodniczej w szczególności związanych z lasami. W Europie Południowo-Zachodniej połączenie międzysystemowe Francja Hiszpania (Baixas Santa Llogaia) zostało uruchomione w lutym 2015 r. Umożliwia ono wprowadzenie energii z odnawialnych źródeł do systemu oraz przyczynia się do integracji rynków energii elektrycznej Francji i Hiszpanii, a także do zwiększenia bezpieczeństwa dostaw energii elektrycznej na poziomie regionalnym, krajowym i europejskim. Kolejnym zrealizowanym projektem jest połączenie międzysystemowe pomiędzy Sycylią a kontynentalną częścią Włoch (Sorgente Rizziconi). W ramach EPENG wspierano budowę podstacji, linii napowietrznych 380 kv oraz linii podziemnej 150 kv; linii kablowych 380 kv (pod ziemią i 38 km pod wodą) oraz tunelu. Projekt służyć będzie zwiększeniu bezpieczeństwa dostaw i rozwojowi energii odnawialnej na Sycylii, a zarazem poprawie niezawodności sieci zarówno na Sycylii, jak i w kontynentalnej części Włoch (Kalabria). Realizacja projektu Nordbalt 01 (podmorskie połączenie międzysystemowe pomiędzy Litwą a Szwecją) przebiega sprawnie i w dniu 14 grudnia 2015 r. nastąpiła jego inauguracja. Środki EPENG zostały przeznaczane na wspieranie budowy, instalacji i oddania do użytku podmorskiej linii kablowej oraz stacji przekształtnikowej w Szwecji i na Litwie. Jeśli chodzi o przekształtniki, ich próbna eksploatacja została pomyślnie zakończona, a do wykonania i zatwierdzenia pozostaje jedynie kilka testów. Celem projektu jest dalsze eliminowanie izolacji państw bałtyckich w kontekście wewnętrznego rynku energii oraz ich pełna integracja z rynkiem energii elektrycznej Nord Pool. Dzięki likwidacji wąskich gardeł i dalszej integracji wysp energetycznych, takich jak trzy państwa bałtyckie, Półwysep Iberyjski, Irlandia, Sycylia i Malta, poczyniono postępy w tworzeniu systemu infrastruktury energetycznej obejmującego całą UE. Na chwilę obecną przewiduje się, że spośród 6 realizowanych projektów 3 projekty powinny zakończyć się w 2016 r., 2 projekty mają być oddane do użytku w 2017 r., a 1 projekt w 2018 r. W ramach EPENG wspierany jest rozwój kluczowych europejskich projektów w dziedzinie infrastruktury energetycznej w kontekście obecnych priorytetów polityki energetycznej. W wytycznych dotyczących transeuropejskiej infrastruktury energetycznej 2 określono środki umożliwiające terminową realizację projektów będących przedmiotem wspólnego zainteresowania w ośmiu uznanych za priorytetowe korytarzach obejmujących infrastrukturę gazową i elektroenergetyczną. Przy realizacji projektów będących przedmiotem wspólnego zainteresowania można w szczególności korzystać z usprawnionych procedur uzyskiwania 2 Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 347/2013 z dnia 17 kwietnia 2013 r. w sprawie wytycznych dotyczących transeuropejskiej infrastruktury energetycznej (Dz.U. L 115 z 25.4.2013, s. 39). 4
zezwolenia (nie mogą one trwać dłużej niż trzy i pół roku) i z zachęt regulacyjnych ułatwiających przeprowadzenie projektów transgranicznych, można również zakwalifikować się do otrzymania wsparcia finansowego ze środków instrumentu Łącząc Europę 3. Przy ogólnym budżecie w wysokości 30,44 mld EUR na lata 2014 2020, obejmującym transport, energetykę i telekomunikację, środki przeznaczone na energetykę to 5,35 mld EUR. Komisja szacuje, że do roku 2020 potrzebne są inwestycje rzędu 200 mld EUR w sieci przesyłowe energii elektrycznej i gazu oraz infrastrukturę magazynową w celu modernizacji i rozbudowy europejskiej infrastruktury energetycznej. Około dwóch trzecich tej kwoty dotyczy infrastruktury elektroenergetycznej i inteligentnych sieci. 2. PROJEKTY DOTYCZĄCE MORSKIEJ ENERGII WIATROWEJ 2.1 DOTYCHCZASOWE POSTĘPY Podprogram EPENG składał się z 9 projektów, a w jego ramach udzielono wsparcia w wysokości 565 mln EUR, przy czym fundusze te przeznaczone zostały na dwa główne rodzaje działań: zakrojone na szeroką skalę badania, produkcję i oddawanie do eksploatacji innowacyjnych turbin i konstrukcji podstaw morskich elektrowni wiatrowych (6 projektów); oraz opracowywanie rozwiązań modułowych na potrzeby integracji w sieci dużych dostaw energii elektrycznej z elektrowni wiatrowych (3 projekty). Z 9 projektów 3 zostały ukończone, a realizacji 2 zaniechano przed terminem. Na rzecz projektów wypłacono środki w wysokości 221 985 224 EUR (po odjęciu nakazów odzyskania środków na kwotę 26 186 766 EUR). 2.2 DOTYCHCZASOWE POSTĘPY W POSZCZEGÓLNYCH SEKTORACH 2.2.1 Postępy w zakresie innowacyjnych turbin i konstrukcji na morzu W realizacji projektu Nordsee Ost nastąpiło pewne opóźnienie, ale prace instalacyjne na morzu zostały ukończone. Oddanie do użytku zostało opóźnione ze względu na połączenie złych warunków pogodowych oraz kwestii technicznych związanych z przyłączeniem do sieci i turbinami wiatrowymi. Jeśli chodzi o projekt Morska farma wiatrowa w Aberdeen, po pozytywnej decyzji sądu dotyczącej zgody na prace na morzu i na lądzie (które zostały prawnie zaskarżone), w lipcu 2016 r. podjęto pozytywną ostateczną decyzję inwestycyjną. W przypadku projektu Global Tech I nie znaleziono współinwestora. W związku z tym Komisja potwierdziła w kwietniu 2015 r. odstąpienie od projektu z mocą wsteczną od dnia 1 stycznia 2014 r. 2.2.2 Postęp w zakresie integracji sieci przesyłowych energii wiatrowej 3 Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1316/2013 z dnia 11 grudnia 2013 r. ustanawiające instrument Łącząc Europę ( Dz.U. L 348 z 20.12.2013, s. 129). 5
Zaniechano realizacji jednego projektu centrali HVDC. Realizacja dwóch pozostałych projektów (Kriegers Flak i Cobra Cable) przebiega sprawnie. Kolejne kluczowe etapy zostaną zrealizowane w tym roku. W przypadku Kriegers Flak we wrześniu 2015 r. Komisja Europejska zatwierdziła zmianę umowy o udzielenie dotacji odnośnie do nowego rozwiązania technicznego. Beneficjenci (50Hertz i Energinet.dk) podjęli ostateczną decyzję dotyczącą budowy, a unijne procedury przetargowe są w toku. Pierwsze główne komponenty (przekształtnik back-to-back i platforma na morzu) dla infrastruktury CGS zostały zamówione. Obaj OSP (Energinet.dk i 50Hertz) uzgodnili proces uzyskiwania wymaganych pozwoleń ze swoimi odpowiednimi organami regulacyjnymi. Połączenie morskie KF CGS ma być oddane do użytku przez końcem 2018 r. Jeśli chodzi o projekt Cobra Cable, ostateczna decyzja inwestycyjna została podjęta w grudniu 2015 r., 6 miesięcy przed planowanym terminem. Również zamówienia na przekształtniki i kable prądu stałego zostały udzielone wcześniej niż przewidywano. Uzyskano wszystkie pozwolenia dotyczące trasy. W tej sytuacji linia kablowa powinna zostać uruchomiona na początku 2019 r. 3. WYCHWYTYWANIE I SKŁADOWANIE DWUTLENKU WĘGLA (CCS) Podprogram EPENG składał się z 6 projektów, a w jego ramach udzielono wsparcia w wysokości 1 mld EUR z przeznaczeniem na projekty ukierunkowane na zademonstrowanie pełnego procesu wychwytywania, transportu i składowania dwutlenku węgla. Zakończono realizację jednego projektu, w wyniku czego oddano do użytku pilotażowe instalacje wychwytywania, transportu i składowania. Zaniechano przedterminowo realizacji trzech projektów, a jeden projekt zakończono bez finalizacji. Trwa realizacja jednego projektu. Na rzecz tych projektów wypłacono środki w wysokości 432 227 825 EUR. Postępy w realizacji projektów w zakresie CCS W przypadku projektu Don Valley (w Zjednoczonym Królestwie) Komisja nie widziała realnych szans na podjęcie w odpowiednim czasie pozytywnej ostatecznej decyzji inwestycyjnej, ponieważ projekt ten nie pozyskał dotychczas dodatkowych środków finansowych potrzebnych do budowy instalacji CCS oraz ze względu na krytyczne opóźnienie w jego realizacji. W związku z tym działania w ramach EPENG zostały wygaszone pod koniec 2015 r. bez finalizacji. W przypadku projektu ROAD Komisja jest natomiast na końcowym etapie negocjowania przedłużenia do dnia 31 grudnia 2019 r. umowy o udzielenie dotacji, po osiągnięciu postępów w rozmowach dotyczących dodatkowych źródeł finansowania, zmiany konstrukcji projektu i wyboru mniej kosztownego składowiska. Planuje się, że po sfinalizowaniu niezbędnych aktualizacji poprzednich prac technicznych, kosztorysowych i związanych z pozwoleniami ostateczna decyzja inwestycyjna zostanie podjęta na początku roku 2017, aby uruchomienie instalacji nastąpiło w roku 2020. ROAD jest pierwszym w Europie projektem demonstrującym zastosowanie technologii dopalania CCS w komercyjnych elektrowniach węglowych. Oznaczałoby to również pomyślną demonstrację technologii modernizacji istniejących elektrowni węglowych. 6
III. EUROPEJSKI FUNDUSZ NA RZECZ EFEKTYWNOŚCI ENERGETYCZNEJ (EFEE) W grudniu 2010 r. ze środków Europejskiego programu energetycznego na rzecz naprawy gospodarczej (EPENG) przydzielono kwotę 146,3 mln EUR na instrument finansowy służący wspieraniu projektów dotyczących zrównoważonej energii 4. 125 mln EUR pochodziło z wkładu UE na rzecz Europejskiego Funduszu na rzecz Efektywności Energetycznej (EFEE), utworzonego w lipcu 2011 r., którego całkowite zasoby osiągnęły wartość 265 mln EUR 5, a dodatkowe wsparcie pochodziło z instrumentu dotacji na pomoc techniczną z budżetem w wysokości 20 mln EUR oraz 1,3 mln EUR na działania informacyjne. EFEE zapewnia finansowanie dostosowane do potrzeb projektu (zarówno instrumenty dłużne, jak i kapitałowe) w odniesieniu do efektywności energetycznej, energii odnawialnej i czystego transportu miejskiego. Beneficjentami są lokalne lub regionalne organy publiczne lub podmioty prywatne działające w ich imieniu. DOTYCHCZASOWE POSTĘPY W 2015 r. EFEE przekazał wsparcie finansowe na potrzeby modernizacji pod kątem efektywności energetycznej 32 budynków na uczelni Universidad Politécnica de Madrid w Hiszpanii za pośrednictwem przedsiębiorstwa usług energetycznych (ESCO) działającego w imieniu tego uniwersytetu. Projekt zakłada zastąpienie istniejących kotłów olejowych zapewniających ciepłą wodę i ogrzewanie. 32 budynki uniwersytetu zostaną wyposażone w nowe kotły gazowe, zawory termiczne oraz rozwiązania termiczno-fotowoltaiczne. Projekt umożliwi odblokowanie 27 % oszczędności energii pierwotnej i 45 % oszczędności CO2 rocznie w stosunku do scenariusza bazowego. Od momentu jego powstania do dnia 31 grudnia 2015 r. EFEE podpisał umowy z dziesięcioma projektami na kwotę 117 mln EUR, które wygenerowały końcowe inwestycje w wysokości 219 mln EUR. Uwzględniając ramy EFEE dotyczące oceny projektów i sprawozdawczości w odniesieniu do ekwiwalentu CO2 i oszczędności energii pierwotnej, według stanu na koniec 2015 r. jego inwestycje przyniosły oszczędności w wysokości ok. 223 300 ton CO2 oraz oszczędności energii pierwotnej na poziomie 102 790 MWh. Instrument pomocy technicznej W roku 2015 nie przeznaczono żadnych dodatkowych środków na finansowanie działań w zakresie opracowywania projektów. 4 Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1233/2010 z dnia 15 grudnia 2010 r. zmieniające rozporządzenie (WE) nr 663/2009 poprzez przyznanie pomocy finansowej Wspólnoty na projekty w dziedzinie energetyki. 5 Oprócz Komisji Europejskiej dodatkowe inwestycje pochodziły z: Europejskiego Banku Inwestycyjnego (75 mln EUR), Cassa Depositi e Prestiti SpA (60 mln EUR) oraz Deutsche Bank (5 mln EUR), pełniącego rolę zarządzającego funduszem. 7
W sumie instrument pomocy technicznej finansowany przez Komisję wesprze 16 projektów na łączną kwotę 16 mln EUR. Jest kilka czynników, które mogą wyjaśnić przyczyny nieprzydzielenia środków. Po pierwsze na początkowym etapie działania funduszu do finansowania wybrano projekty bardziej zaawansowane/o wyższym stopniu przygotowania, które nie potrzebują zatem pomocy technicznej. Ponadto z doświadczeń związanych z instrumentem pomocy technicznej wynika, że z finansowaniem projektów dotyczących efektywności energetycznej wiąże się wiele wyzwań, takich jak niższy poziom przygotowania wniosków niż początkowo szacowano w momencie powstawania EFEE (tylko kilka wniosków o pomoc techniczną otrzymano w stanie gotowym do złożenia), zmiany w projektach w wyniku zmian politycznych w administracji rządowej lub niezbędne dostosowania po pierwszym etapie studium wykonalności. Główne wnioski i perspektywy Z biegiem czasu EFEE odnotowuje coraz lepsze wyniki w postaci rentownych inwestycji, a kolejnym etapem jego działalności będzie aktywne poszukiwanie dodatkowych doświadczonych inwestorów, aby zwiększyć efekt mnożnikowy wkładu unijnego. Katalog projektów na rok 2016 r. obejmuje 9 projektów o łącznej wartości 253 mln EUR, dla których przewidziano udział EFEE w wysokości 92 mln EUR. EFEE będzie dążyć, w miarę możliwości projektowych i rynkowych, do zwiększenia swojego zasięgu geograficznego. IV. WNIOSKI OGÓLNE W działaniach w ramach EPENG osiągnięto dobre wyniki. Zrealizowano już większość projektów, szczególnie w odniesieniu do infrastruktury gazowej i elektrycznej. Ścisła kontrola sprawowana przez Komisję Europejską w zakresie realizacji i monitorowania projektów przyczyniła się do zwiększenia skuteczności przedmiotowego instrumentu. Chociaż projekty dotyczące morskiej energii wiatrowej zdają się być dużo bardziej złożone niż przewidywano, promotorom i konstruktorom udało się na przestrzeni pięciu lat znaleźć rozwiązania i wiedzę techniczną. Komisja pozostaje zaangażowana w demonstrowanie CCS pomimo problemów ze znalezieniem niezbędnych funduszy uzupełniających, co doprowadziło do zaniechania realizacji niektórych projektów EPENG. Sukcesy odnotowano również w działaniach EFEE: ustanowiono fundusz komercyjny, który będzie się rozwijał dostarczając rozwiązań w zakresie finansowania i przynosząc zyski na potrzeby pokrycia kosztów administracyjnych, wypłaty dywidend udziałowcom i spłaty kosztów ustanowienia funduszu. EFEE służy też za wzór dla innowacyjnych instrumentów finansowych na potrzeby inwestowania w opłacalne i gotowe do realizacji projekty dotyczące zrównoważonej energii (o okresie zwrotu z inwestycji do 18 lat), które mogą spowodować przyciągnięcie kapitału prywatnego, przedstawiając jednocześnie plan biznesowy tych inwestycji oraz tworząc wiarygodną bazę doświadczeń w tym zakresie. 8