Tytuł oryginału: Investing with Volume Analysis: Identify, Follow, and Profit from Trends

Tytuł oryginału: Investing with Volume Analysis: Identify, Follow, and Profit from Trends Tłumaczenie: Przemysław Janicki Projekt okładki: Studio Gravite / Olsztyn Obarek, Pokoński, Pazdrijowski, Zaprucki ISBN: 978-83-246-3646-4 Authorized translation from the English language edition, entitled: Investing with Volume Analysis: Identify, Follow, and Profit from Trends, ISBN 0137085508, by Buff Pelz Dormeier, published by Pearson Education, Inc, publishing as Financial Times Prentice Hall, Copyright 2011 by Pearson Education, Inc. All rights reserved. No part of this book may be reproduced or transmitted in any form or by any means, electronic or mechanical, including photocopying, recording or by any information storage retrieval system, without permission from Pearson Education Inc. Polish language edition published by Helion S.A. Copyright 2012. Wszelkie prawa zastrzeżone. Nieautoryzowane rozpowszechnianie całości lub fragmentu niniejszej publikacji w jakiejkolwiek postaci jest zabronione. Wykonywanie kopii metodą kserograficzną, fotograficzną, a także kopiowanie książki na nośniku filmowym, magnetycznym lub innym powoduje naruszenie praw autorskich niniejszej publikacji. Wszystkie znaki występujące w tekście są zastrzeżonymi znakami firmowymi bądź towarowymi ich właścicieli. Autor oraz Wydawnictwo HELION dołożyli wszelkich starań, by zawarte w tej książce informacje były kompletne i rzetelne. Nie biorą jednak żadnej odpowiedzialności ani za ich wykorzystanie, ani za związane z tym ewentualne naruszenie praw patentowych lub autorskich. Autor oraz Wydawnictwo HELION nie ponoszą również żadnej odpowiedzialności za ewentualne szkody wynikłe z wykorzystania informacji zawartych w książce. Materiały graficzne na okładce zostały wykorzystane za zgodą Shutterstock Images LLC. Drogi Czytelniku! Jeżeli chcesz ocenić tę książkę, zajrzyj pod adres http://onepress.pl/user/opinie/inwana Możesz tam wpisać swoje uwagi, spostrzeżenia, recenzję. Wydawnictwo HELION ul. Kościuszki 1c, 44-100 GLIWICE tel. 32 231 22 19, 32 230 98 63 e-mail: onepress@onepress.pl WWW: http://onepress.pl (księgarnia internetowa, katalog książek) Printed in Poland. Kup książkę Poleć książkę Oceń książkę Księgarnia internetowa Lubię to!» Nasza społeczność

Spis tre ci S owo wst pne... 11 Podzi kowania... 13 O autorze... 15 Wprowadzenie... 17 Rozdzia 1: Dwa spojrzenia na analiz rynku... 23 Budujemy solidne fundamenty...23 Dwa uprawnione podej cia...24 Podej cie fundamentalne...26 Podej cie techniczne...27 Porównanie analizy fundamentalnej i analizy technicznej...28 Rozdzia 2: Historia analizy technicznej... 31 Pierwsze w historii zlecenie zrealizuj (w ca o ci) b d anuluj...31 Wykresy babilo skie...32 Pierwsze rynki europejskie...33 Techniki samurajskie...33 Pierwsze wzmianki o analizie rynku w Ameryce...34 Korzenie Charles H. Dow...34 P dy William Peter Hamilton i pozostali zwolennicy teorii Dowa...35 P czkuj cy praktycy...35 Wzrost fundamentów...37 Badania na wspó czesnych rynkach efektywnych...39 Porównanie epok...41 Chc by dobrze zrozumiany teoria Dowa znów na czasie...42 Rozdzia 3: Analiza cenowa... 45 Rynek wyznacza odpowiedni cen...46 Podstawowy element sk adowy wykresu...46 Analiza wolumenu: znacz cy krok naprzód...48 Rozdzia 4: Analiza wolumenu... 51 Wolumen...51 Terminologia zwi zana z analiz wolumenu...52 Wolumen jako element analizy rynku...52 Wolumen weryfikuje (potwierdza) ceny...53 Wolumen zapewnia p ynno...53 Wolumen wa y informacje posiadane przez rynek...54 Wolumen ujawnia rzeczywiste przekonania uczestników rynku...54

6 INWESTOWANIE W OPARCIU O ANALIZ WOLUMENU Wolumen wyra a zainteresowanie i entuzjazm rynku...55 Wolumen wiadczy o ró norodno ci opinii...55 Wolumen jest paliwem nap dzaj cym rynek...55 Wolumen odkrywa tajemnice rynku...56 Wolumen jako przyczyna...56 Wolumen daje pocz tek dynamice cen...56 Rozdzia 5: Wolumen si a rynku... 57 Wolumen jako si a rynku...57 Wolumen jako wska nik wyprzedzaj cy ceny...57 Wolumen jako wyk adnik ceny...58 B = S = T...59 Analiza wolumenu wykorzystaj dost pn Ci moc...61 Opór i wsparcie...61 Trend i linie trendu...61 Obiekt wprawiony w ruch porusza si tym ruchem, chyba e zostanie z niego wytr cony...64 Si a = masa przyspieszenie...64 Ka da akcja wywo uje przeciwnie skierowan reakcj...67 Zastosowanie zasad dynamiki Newtona w analizie wolumenu...68 Rozdzia 6: Jak czyta rynek niczym ksi k... 69 Czytanie z ta my...70 Jak odczytywa litery alfabetu rynkowego...70 Oto rynek pozwól, e Ci go przedstawi...71 Strach i chciwo...72 Wolumen: narz dzie do rozszyfrowywania rynku...73 Analizujemy ceny i wolumen s upek po s upku...74 Cztery przypadki w analizie cen zamkni cia w powi zaniu z wolumenem...74 S upek cenowy stanowi DNA rynku...75 Wolumen jako RNA rynku...76 Analiza VSA (badanie relacji mi dzy wolumenem a zakresem zmienno ci ceny)...77 Deprecjacja waloru przy wysokim wolumenie...80 Ruchy cen przy niskim wolumenie obrotów...82 Rozdzia 7: Wolumen w analizie trendów... 89 Identyfikacja trendów...89 Trendy: zdania wypowiadane przez rynek...90 Wykre lamy linie trendu...90 Ocena fazy trendu g ównego przy wykorzystaniu analizy wolumenu...93 Cztery przypadki w analizie trendu...94 Regu y i prawa wolumenu: amiemy kod zaprzeczaj cy...99 Trendy sezonowe na wykresie wolumenu...106

SPIS TRE CI 7 Rozdzia 8: Wolumen w analizie formacji... 109 Formacje: instrumenty opisu wydarze na rynku...109 Formacje podstawowe: interakcja dwóch trendów g ównych...110 Flagi i chor giewki typowe dla rynku byka...124 Rozdzia 9: Ró ne miary wolumenu... 127 Siedem klas wska ników cenowych...129 Optymalizacja: ostrze enie...131 Rozdzia 10: Czyste wska niki wolumenu... 133 Wolumen...133 rednie krocz ce w analizie wolumenu...135 Oscylatory wolumenu...135 Wst gi wolumenowe...136 Wska nik akumulacji wolumenu...136 Wolumen na wykresie cenowym...137 Wykresy cenowo-wolumenowe Crockera...138 Rozdzia 11: Wska niki akumulacji wolumenu oparte na mi dzysesyjnej zmianie ceny... 143 Równowaga wolumenu (OBV)...144 Cenowy trend wolumenu...146 Oscylatory wolumenu dla danych interday...146 Rozdzia 12: Wska niki akumulacji wolumenu oparte na jednosesyjnych zmianach ceny... 149 Jednosesyjny indeks intensywno ci (wska nik akumulacji/dystrybucji)... 150 Wska nik zmian akumulacji/dystrybucji Williamsa...151 Wska nik akumulacji/dystrybucji Williamsa...151 Oscylatory wolumenu dla danych intraday...152 Rozdzia 13: Wska niki wolumenu wsparte analiz zakresu cenowego... 157 Indeks urynkowienia...158 Wykresy ekwiwolumenowe...159 Swoboda ruchu...161 Rozdzia 14: Akumulacja cen oparta na danych na temat wolumenu obrotów... 163 Dodatnie i ujemne indeksy wolumenu...163 Rozdzia 15: Wska niki wolumenu dla danych szybkozmiennych... 167 rednia cena wa ona wolumenem...167 Indeks przep ywów/wolumen kroku notowania...168

8 INWESTOWANIE W OPARCIU O ANALIZ WOLUMENU Rozdzia 16: Wska niki cenowe wa one wolumenem... 173 Indeks przep ywów pieni nych...173 rednie krocz ce wa one wolumenem...175 Wa ony wolumenem wska nik MACD...184 Wska nik natarcia trendu...186 Rozdzia 17: Wska nik potwierdzaj cy cena wolumen... 197 Obliczenia...198 Jak stosowa wska nik VPCI...200 Praktyczne zastosowanie VPCI...205 Badanie empiryczne...209 Pozosta e zastosowania wska nika: porównanie VPCI z innymi wska nikami wykorzystywanymi w analizie wolumenu...213 Pozosta e zastosowania...218 Wykaz wska ników wolumenu...219 Rozdzia 18: Kompendium wska ników szeroko ci rynku... 223 Statystyki rynkowe (szeroko ci rynku)...223 Statystyki szeroko ci rynku: ród o informacji rynkowych...224 Uwaga, roboty drogowe! Pu apki miar szeroko ci rynku...228 Wska niki oparte na miarach szeroko ci rynku...232 Dodatni i ujemny indeks wolumenu...233 Indeks Armsa/TRIN...234 Oscylator McClellanów...236 Rozdzia 19: Wprowadzamy wolumen wa ony kapitalizacj... 241 Czas, by zwi kszy warto miary wolumenu...241 Tradycyjny wolumen: zerwanie relacji mi dzy cen a wolumenem...242 Co si dzieje w czasach kryzysów...244 Alternatywne metody analizowania wolumenu indeksu...245 Wolumen wa ony kapitalizacj...246 Porównanie miar zwyk ego wolumenu oraz wolumenu wa onego kapitalizacj...247 B yskawiczny kryzys: wolumen wa ony kapitalizacj w akcji...249 Wolumen wa ony kapitalizacj : nowe spojrzenie na wska niki szeroko ci rynku...251 Rozdzia 20: Ryzykowny biznes... 255 Najlepszym atakiem jest obrona...255 Najlepsze i najgorsze dni...257 Strategia kupuj i miej nadziej...259 Dynamiczna alokacja aktywów...261 Zarz dzanie ryzykiem...264 System AVSL...266 Najlepsze b dy to te, których do wiadczyli my...269

SPIS TRE CI 9 Rozdzia 21: Zbieramy wszystko w ca o : strategie dyktowane wolumenem... 271 Stosowanie strategii opartych na wolumenie...272 Rozumienie rynku: popyt i poda...272 Budujemy system pozycjonowania dla poszczególnych akcji...280 Cztery fazy analizy wolumenu...281 Rozdzia 22: Wspó czesne wyzwania analizy wolumenu... 291 Jak zmienia si wolumen obrotów...292 Porównanie ró nych epok w rozwoju rynków...302 Wp yw zmian w strukturze rynku na analiz wolumenu...309 Wiarygodno danych na temat wolumenu...310 Bibliografia... 313 Skorowidz... 327

50 INWESTOWANIE W OPARCIU O ANALIZ WOLUMENU

4 Analiza wolumenu Wolumen jest jak para w kotle, dzi ki której parowóz mo e dowie poci g do miejsca przeznaczenia. Joseph Granville Wolumen Ka dy inwestor wie, która informacja ma najbardziej kluczowe znaczenie, je li chodzi o akcje ich cena. Ju w pierwszych dniach swojej przygody z gie d jest on uczony, by kupowa tanio i sprzedawa drogo. Wieczorne skróty wiadomo ci podaj warto ci g ównych indeksów niczym wyniki jakich wa nych gonitw czy zawodów sportowych, tak e wielu ludzi niejako naturalnie, bez chwili g bszej refleksji wierzy w to, e zamkni cie sesji powy ej ceny otwarcia jest zawsze informacj pozytywn, podczas gdy zako czenie sesji na minusie oznacza zawsze co z ego. Nie zmienia to jednak faktu, e znajomo dziennych wyników sesji nie czyni Ci w praktyce ani troch m drzejszym w zakresie podejmowania decyzji inwestycyjnych. Oczywi cie cena ma znaczenie. Jest to fakt, który trudno by oby podwa y. Nie mo emy jednak zapomina, e ca y czas mamy do czynienia z rynkiem. Znajomo ko cowego efektu transakcji zawartych w ci gu danego dnia czy tygodnia gie dowego pozwoli Ci si zorientowa, co w tym czasie zasz o na parkiecie, ale niekoniecznie dlaczego lub te co mo e bardziej istotne w jaki sposób do tego dosz o. Wyobra sobie parking przed jakim centrum handlowym. Czy wszystkie miejsca parkingowe s zaj te, czy mo e po owa z nich jest wolna? Czy dzi jest sobota, czy dzie roboczy? Ilu ludzi odwiedza sklepy czy spo ywa obiad w znajduj cej si w obiekcie restauracji? Pomijaj c ju to, co te ci wszyscy ludzie kupuj oraz jak wiele pieni dzy na to wydaj, tym, co ma najwi ksze znaczenie dla inwestorów, którzy sfinansowali budow tego centrum handlowego, jest samo to, e klienci ci po prostu do niego zagl daj i korzystaj z jego oferty. To jest w a nie co, co mo na by okre li w sposób naturalny jako wolumen. Obserwacja wolumenu dla dowolnego waloru czy indeksu znajduje si w zasi gu mo liwo ci ka dego inwestora. Jednak e w a ciwe zrozumienie i interpretacja jego wskaza jest ju pewn sztuk umiej tno ci, któr nie ka dy inwestor w dostatecznym stopniu posiad. Dlatego te w tej ksi ce staram si przedstawi w sposób klarowny i przyst pny najwa niejsze koncepcje sk adaj ce si na analiz wolumenu oraz omawiam narz dzia, które pozwol Ci lepiej zrozumie, czym jest wolumen i w jaki sposób mo esz wykorzysta ró ne jego wska niki do podejmowania lepszych, bardziej przemy lanych i wiadomych decyzji.

52 INWESTOWANIE W OPARCIU O ANALIZ WOLUMENU Terminologia zwi zana z analiz wolumenu Zacznijmy od wprowadzenia i zdefiniowania kilku podstawowych poj. Wolumen (ang. volume) to ogólne s owo-klucz okre laj ce ilo okre lonego waloru (np. akcji danej spó ki, kontraktów towarowych, opcji itd.), jaka zosta a wymieniona pomi dzy kupuj cymi i sprzedaj cymi. Du a warto wolumenu oznacza, e znaczna liczba instrumentów, którymi obrót odbywa si na danym rynku, zmieni a w a ciciela. Je li za wolumen jest niski, nowego nabywc znalaz o mniej instrumentów okre lonego rodzaju. Na wolumen mo emy spojrze z kilku punktów widzenia, dlatego te zdefiniujemy kilka jego rodzajów (odmian): Wolumen rynkowy (zwany równie wolumenem obrotu) (ang. market volume, trading volume) liczba walorów b d cych przedmiotem wymiany (mi dzy kupuj cymi i sprzedaj cymi) w okre lonym przedziale czasu, zwykle w ci gu jednego dnia. Wolumen ca kowity (lub wolumen gie dowy) (ang. total volume, exchange volume) odnosi si do ca kowitej liczby papierów warto ciowych (akcji), które by y przedmiotem handlu na parkiecie (np. na gie dzie New York Stock Exchange). Wolumen indeksu (ang. index volume) skumulowana warto (suma) wolumenu wszystkich papierów warto ciowych spó ek wchodz cych w sk ad indeksu gie dowego, takiego jak Dow Jones, S&P 500 czy WIG20. Ca kowita liczba transakcji (ang. total trades) liczba wszystkich transakcji, które zosta y zawarte na danej sesji. Warto obrotu (ang. dollar volume) warto w dolarach wszystkich akcji, które zmieni y w a ciciela na danej sesji 1. Wolumen akcji w wolnym obrocie (ang. free float) liczba akcji znajduj ca si w posiadaniu uczestników rynku, która mo e by przedmiotem wolnej wymiany. Przeci tny wolumen (zwany tak e typowym wolumenem) (ang. average volume, typical volume) wyznaczany jest jako rednia ruchoma wolumenów zarejestrowanych w ró nych momentach czasu w celu wyg adzenia cie ki zmian wolumenu w wybranym okresie. Pozwala uzyska bardziej reprezentatywny obraz typowego wolumenu w danym czasie. Dzi ki niemu analitycy techniczni mog szybko zorientowa si, czy bie cy wolumen si zmniejszy, czy zwi kszy w porównaniu do przesz o ci. Wracaj c na chwil do analogii z centrum handlowym pozwoli on znale odpowied na pytanie, czy w ten weekend jest ono cz ciej odwiedzane przez klientów w porównaniu ze wszystkimi weekendami na przestrzeni ostatniego roku, czy mo e jednak rzadziej. Wolumen jako element analizy rynku Obserwacja handlu gie dowego dostarcza tylko dwóch rodzajów informacji o cenie oraz jej niedocenianym kuzynie wolumenie. Wolumen, by mo e najbardziej niedoceniany element ca ej uk adanki, tworzy najbardziej chyba podatny grunt dla analizy technicznej. Bieg o w anali- 1 Na rynkach lokalnych stosowane s odpowiedniki w walucie lokalnej, np. wolumen z otowy przyp. t um.

ROZDZIA 4. ANALIZA WOLUMENU 53 zie wolumenu to w ród uczestników rynków cecha raczej rzadka. Jednak e solidne jej opanowanie i w a ciwe zrozumienie pozwala praktykom rynkowym znacznie g biej wnikn w mechanik rynku. Benjamin Graham, ojciec strategii inwestowania na podstawie warto ci i mentor Warrena Buffetta, porównywa cz sto rynek do maszynki do g osowania. Je li zgodzimy si z t analogi, wówczas wolumen mogliby my przyrówna do urny, do której trafiaj g osy. Stanowi on bowiem najbardziej autentyczn ilustracj mocy, jaka tkwi w si ach poda y i popytu na rynku. Wolumen mo na postrzega jako narz dzie weryfikacji (potwierdzania) cen rynkowych, ród o p ynno ci, miernik wagi (znaczenia) informacji posiadanych przez rynek, ród o informacji o rzeczywistych intencjach uczestników rynku, dowód na ró norodno opinii panuj cych w ród inwestorów, paliwo nap dzaj ce rynek, sposób na odkrycie tajemnic rynku czy te pierwotne ród o dynamiki cen. Je li zgadzasz si z opini, e ka da z tego rodzaju informacji mo e mie istotne znaczenie dla trafno ci decyzji inwestycyjnych, analiza wolumenu b dzie tym, czemu powiniene po wi ci znacznie wi cej uwagi, ni zwyk e to robi do tej pory. Wolumen weryfikuje (potwierdza) ceny Wolumen odgrywa kluczow rol w analizie papierów warto ciowych. Pozwala odpowiedzie na pozornie proste pytanie: Jak du o?. Jak ju wiemy, wolumen mówi nam o tym, jak wiele sztuk danego waloru by o przedmiotem obrotu (wymiany) w okre lonym czasie. Kluczowe jest tu jednak zrozumienie pewnego faktu im wi cej papierów zmienia swojego w a ciciela po okre- lonej cenie, tym wi ksze oparcie w wolumenie znajduje ów poziom ceny. W j zyku Grahama, znacznie wi cej inwestorów g osuje za t cen w danym momencie czasu. Na zasadzie analogii powinni my zak ada, e ni szy wolumen jest wyrazem dok adnie odwrotnej sytuacji. Je li znacznie mniejsza rzesza inwestorów decyduje si przeprowadzi transakcj przy danym poziomie ceny, w znacznie mniejszym stopniu mo emy mie pewno co do jego zasadno ci. Za ó my na chwil, e wszed e na portal aukcyjny z zamiarem kupna okre lonej rzeczy. Szybko przekona e si, e oferuje j tylko jeden sprzedawca. Jak bardzo b dziesz ufa w to, e dana przez niego cena jest miarodajna czy te uczciwa? Najprawdopodobniej nie bardzo. Je li jednak ten sam towar znalaz by w ofercie znacznie wi kszej liczby sprzedawców, którzy w przesz o ci sprzedali ju dziesi tki tysi cy sztuk tego towaru po bardzo zbli onej do bie cej cenie, najprawdopodobniej bez wi kszych oporów b dziesz sk onny uzna, e cena ta stanowi dobre przybli enie rzeczywistej warto ci poszukiwanej przez Ciebie rzeczy. Dok adnie ta sama zasada znajduje zastosowanie w przypadku wolumenu obrotu. Im wi cej osób uczestniczy w kszta towaniu bie cej ceny rynkowej waloru, tym bardziej wydaje si ona uzasadniona. Mo na wi c powiedzie, e z punktu widzenia analityka technicznego wolumen jest narz dziem s u cym do potwierdzenia jako ci procesów cenotwórczych na rynku. Wolumen zapewnia p ynno Przywo any wy ej przyk ad aukcji pozwala nam poczyni jeszcze jedn do istotn obserwacj. Za ó my na chwil, e swoj ofert na portalu aukcyjnym umie ci tylko jeden sprzedawca, przy czym nie spotyka si ona z zainteresowaniem kupuj cych. Popyt na dany towar zamar. Zadajmy sobie w tej sytuacji pytanie, jakie jest prawdopodobie stwo tego, e w stosunkowo krótkim czasie

54 INWESTOWANIE W OPARCIU O ANALIZ WOLUMENU uda mu si up ynni oferowany towar (czyli sprzeda go za gotówk ) po cenie nieodbiegaj cej znacznie od danej obecnie? W swojej ksi ce zatytu owanej Mind over Market Eric Jones oraz James i Robert Daltonowie odpowiadaj na to pytanie w ten oto sposób: Wolumen jest najprawdziwszym i najbardziej wiarygodnym indykatorem zdolno ci rynku do u atwiania i zwi kszania efektywno ci obrotu Rynek, który nie ma wbudowanych mechanizmów usprawniaj cych obrót, nie ma szans na przetrwanie. Kiedy wolumen jest niski, szanse na to, e w stosunkowo krótkim czasie uda si sprzeda okre- lon ilo waloru po danej cenie s raczej niewielkie. Odwrotnie ma si sytuacja wówczas, gdy wolumen jest wysoki, kiedy to znaczna liczba transakcji zawierana jest przy stosunkowo w skim przedziale waha ceny. Wysoce prawdopodobne staje si wówczas szybkie up ynnienie du ej liczby papierów po cenie nieró ni cej si znacz co od tej, po której zosta y zakupione. Wysoki wolumen pozwala wnioskowa o du ej p ynno ci, kiedy to wymiana papieru na gotówk po cenie rynkowej jest atwa. Wolumen wa y informacje posiadane przez rynek Wolumen nie tylko uwiarygadnia ceny, ale stanowi równie istotny element procesu ich formowania. Z chwil opublikowania nowych informacji wolumen staje si swego rodzaju indykatorem szybko ci ich przyswajania przez uczestników rynku. Poprzez obserwowanie zmian w wolumenie w chwil po opublikowaniu danych analityk techniczny jest w stanie oszacowa tempo, z jakim nowe informacje docieraj do inwestorów. W ten oto sposób wolumen staje si swoist miar istotno ci informacji dopiero co podanych do wiadomo ci publicznej. Zwi kszone zainteresowanie tymi informacjami przek ada si na wzrost wolumenu. Je eli za informacje te nie maj du ego znaczenia dla uczestników rynku, nie wp yn na widoczne zwi kszenie wolumenu. Wolumen ujawnia rzeczywiste przekonania uczestników rynku Informacje o liczbie (wolumenie) walorów, które by y przedmiotem wymiany w okre lonym czasie, odkrywaj rzeczywiste przekonania i intencje uczestników rynku. Za ó my na przyk ad, e dosz y Ci s uchy, i pewien dobrze znany inwestor dokona zakupu znacznej liczby akcji pewnej spó ki. Jaka b dzie Twoja reakcja na tak informacj? Najprawdopodobniej pójdziesz w jego lady i zakupisz dajmy na to tysi c sztuk tego samego waloru. Za ó my teraz, e po pewnym czasie dowiedzia e si, i inwestor ten zakupi jedynie 100 sztuk akcji tej e spó ki. Zapewne zgodzisz si ze mn, e ta dodatkowa informacja do istotnie zmieni aby Twoje przekonanie co do sensowno ci inwestowania w te w a nie walory. Oczekiwa e raczej, e tak bogaty i uznany inwestor zakupi co najmniej milion akcji oczywi cie gdyby dzia a on w pe ni przekonany o s uszno ci swej decyzji.

ROZDZIA 4. ANALIZA WOLUMENU 55 Wolumen wyra a zainteresowanie i entuzjazm rynku Wolumen rynkowy mo na interpretowa w kategoriach pewnej sumy kapita u, która szuka swojego miejsca na rynku. Na dobr spraw istniej tylko dwa powody, dla których posiadacze wolnych rodków decyduj si je zainwestowa. Jednym z nich jest ch wykorzystania nadarzaj cej si wyj tkowej okazji do zysku. Drugim z tych powodów jest d enie do redukcji ryzyka, jakie wi e si z zaj ciem potencjalnie niew a ciwej pozycji. Rosn cy wolumen jest po rednim dowodem na to, e inwestorzy, reprezentuj cy b d to stron popytow, b d poda ow rynku, widz sens w ulokowaniu swoich rodków na okre lonym rynku czy w jego segmencie (a tak e w konkretnym walorze). Malej cy wolumen ka e s dzi, e znacznie mniej inwestorów postrzega okre lon inwestycj jako dobr lokat kapita u. Ich mniejszy entuzjazm przek ada si na decyzje zamiast inwestowa, wol poczeka na dalszy rozwój sytuacji, pozostaj c poza rynkiem. Wolumen wiadczy o ró norodno ci opinii Wolumen mo e stanowi dodatkowe kryterium decyzyjne dla uwa nego obserwatora, w sytuacji gdy na rynku dominuj skrajnie ró ne, a nierzadko sprzeczne opinie. Bardzo cz sto informacje i komentarze w mediach czy te plotki przekazywane tzw. poczt pantoflow sk aniaj inwestorów do zaj cia okre lonej pozycji, nawet je li s one tylko lu no zwi zane z faktami (a nawet gdy w ogóle nie znajduj one potwierdzenia w faktach). Zwi kszona aktywno inwestorów, znajduj ca swoje odzwierciedlenie w rosn cym wolumenie, stanowi empiryczny dowód na to, e tego rodzaju cz sto rozbie ne opinie s obecne na rynku, przy czym ka da ze stron okopuje si na w asnej pozycji. Im wi ksza jest owa rozbie no opinii, tym wi kszy zysk ka da ze stron ma zamiar zrealizowa na zajmowanej przez siebie pozycji. Znaczna rozbie no opinii znajduje swoje odzwierciedlenie w rosn cym wolumenie pokazuje on, e zarówno byki, jak i nied wiedzie zajmuj swoje pozycje w oczekiwaniu na zysk. To samo rozumowanie prowadzi nas do wniosku, e niski wolumen mo e z kolei oznacza osi gni cie konsensusu mi dzy stron poda ow i popytow rynku bie ca cena rynkowa staje si istotnie cen równowagi ( w a ciw cen w danej chwili). Wolumen jest paliwem nap dzaj cym rynek Ka dy silnik, je li ma wykona okre lon prac, musi zosta zasilony w odpowiednie paliwo. Takiego w a nie paliwa dla rynków finansowych dostarczaj inwestorzy zg aszaj cy popyt na notowane na rynku instrumenty b d oferuj cy ich poda. Wolumen jak ju wiemy stanowi za miar ca kowitej poda y albo popytu, jaki w okre lonym czasie zg aszaj uczestnicy rynku. Wolumen mo na wi c postrzega jako paliwo, które nadaje rynkom dynamik i wprawia je w ruch. Znany inwestor Billy Williams wyrazi t my l nast puj cymi s owami: Wolumen jest w rzeczy samej motorem wprawiaj cym w ruch rynki akcji. Kiedy statek kosmiczny wyrusza w swoj podró w przestrze kosmiczn, wi ksza cz paliwa znajduj cego si w jego zbiornikach zu ywana jest na pokonanie si y grawitacji Ziemi. Jest to konieczne do wyzwolenia tej wybuchowej energii, która ma wynie statek w przestrze kosmiczn. Ale gdy cel ten zostanie ju osi gni ty i statek oderwie si od Ziemi, niewielka cz paliwa pozosta a w zbiornikach wystarcza do tego, by móg on kontynuowa swoj misj. Wolumen jest dla akcji tym, czym paliwo rakietowe dla statku kosmicznego.

56 INWESTOWANIE W OPARCIU O ANALIZ WOLUMENU Wolumen odkrywa tajemnice rynku Je li cena stanowi form prawdy, wolumen jest tym, co nadaje jej klauzul bycia godnym zaufania. Du e instytucje pragn przeprowadza swoje transakcje kupna czy sprzeda y papierów warto ciowych w ciszy, bez wzbudzania zainteresowania ze strony pozosta ych uczestników rynku. Jednak e w praktyce jest to prawie niemo liwe. Musz wi c ostro nie wybiera papiery warto ciowe do swoich portfeli inwestycyjnych, unikaj c inwestowania w te walory, których ceny s wra liwe na wolumen obrotu (jak w przypadku akcji ma o p ynnych spó ek). Decyduj c si na kupno b d sprzeda takich papierów, du a instytucja musi zachowa szczególn ostro no. Je li bowiem nieopatrznie zdradzi swe zamiary, pozostali inwestorzy mog wykona manewr wyprzedzaj cy, tzn. przeprowadzi wcze niej transakcj kupna lub sprzeda y, próbuj c wykorzysta wiedz o znacznej transakcji, jaka za chwil ma by przeprowadzona i mo e wp yn na cen ( p yn c na fali ). Jednym ze sposobów na ukrycie tego rodzaju transakcji jest kupno po cenie natychmiastowego zakupu (ang. bid) b d sprzeda po cenie natychmiastowej sprzeda y (ang. offer). Jednak w ramach analizy wolumenu potrafimy radzi sobie i z tego rodzaju unikiem. Ka da transakcja znajduje swoje odzwierciedlenie w oficjalnych statystykach gie dowych. Znaczny wzrost wolumenu jest czytelnym sygna em tego, e jaka du a instytucja wesz a do gry nawet je li poziom ceny niekoniecznie na to wskazuje (nie zmieni si istotnie). Wolumen jako przyczyna Richard Wyckoff, guru gie dowy z pierwszej po owy XX w., zdefiniowa w asne prawa inwestowania. Jednym z owych praw, które maj szczególne znaczenie z naszego punktu widzenia, by o to o przyczynie i skutku (ang. law of cause and effect). Prawo to stanowi, e zakres ruchu cenowego jest wprost proporcjonalny do skali przyczyn, jakie leg y u jego podstaw. Dla osób zajmuj cych si analiz wolumenu wyp ywa st d wniosek, e przyczyn zmian ceny danego waloru stanowi ró nica mi dzy liczb jego sztuk oferowanych do sprzeda y a liczb sztuk, na które zg aszany jest aktualnie popyt. Wolumen daje pocz tek dynamice cen Wolumen rynkowy to miara, której wzrost prowadzi zwykle do przyspieszenia ruchu kierunkowego cen. Charles Dow, za o yciel The Wall Street Journal i twórca s ynnych indeksów nazwanych jego imieniem, wierzy, e wysoki wolumen jest indykatorem bardziej prawid owych cen, a w efekcie sam staje si czym, co wyznacza ceny. Mówi c w skrócie, Dow przeczuwa, e znacz cy wzrost wolumenu poprzedza cz sto równie istotne co do warto ci bezwzgl dnej ruchy cen. Od momentu sformu owania tej hipotezy ponad sto lat temu znalaz a ona swoje potwierdzenie w olbrzymiej liczbie bada empirycznych.