MIĘŚNIE UDA
Podział mięśni uda Mięśnie położone na udzie stanowią najsilniejszy i największy objętościowo zespół w organizmie ludzkim. Trzy grupy mięśni oddzielone są od siebie silnymi przegrodami międzymięśniowymi: 1. przywodziciele, położone po stronie przyśrodkowej i oddziałujące (z wyjątkiem m. smukłego) tylko na staw biodrowy, 2. mięśnie leżące po stronie przedniej, 3. mięśnie położone po stronie tylnej. Mięśnie grupy przedniej i tylnej oddziałują zarówno na staw biodrowy jak i na staw kolanowy. Nazwy mięśni należące do poszczególnych grup zależą od ich działania na staw kolanowy: w grupie przedniej znajdują się prostowniki, natomiast tylną stanowią zginacze. Prostowniki, przeciwdziałające w pozycji pionowej sile ciążenia, są znacznie silniejsze niż zginacze.
Grupa przednia Do grupy przedniej należy mięsieo krawiecki i czworogłowy. m. krawiecki m. smukły m. krawiecki (m. sartorius) PP: pod kolcem biodrowym przednim górnym, kieruje się ku dołowi i przyśrodkowo, otacza od tyłu kłykied przyśrodkowy kości udowej i biegnie dalej ze ścięgnem m. smukłego. PK: okolica guzowatości piszczelowej (wchodzi w skład gęsiej stopki) Mięsieo zgina staw biodrowy i kolanowy, obraca udo na zewnątrz i przywodzi. Przy zgiętym kolanie obraca goleo do wewnątrz. Mimo wielu czynności odgrywa on jedynie rolę pomocniczą, ponieważ ze względu na niewielki przekrój fizjologiczny jest mięśniem słabym.
grupa przednia c.d. m. czworogłowy (m. quadriceps femoris) Jest to bardzo silny mięsieo, którego każda głowa stanowi oddzielnie rozpatrywaną jednostkę morfologiczną. W związku z tym w jego skład wchodzą następujące mięśnie: - prosty uda, - obszerny pośredni, - obszerny przyśrodkowy, - obszerny boczny.
grupa przednia c.d. m. prosty uda (m. rectus femoris) m. prosty uda PP: kolec biodrowy przedni dolny, brzeg panewki i torebka stawu biodrowego, w dolnej części uda brzusiec przechodzi w silne ścięgno, na które składają się także mięśnie obszerne. Ścięgno łączy się z powierzchnią przednią rzepki, schodząc z jej wierzchołka przechodzi na goleo jako więzadło rzepki. PK: guzowatośd kości piszczelowej. Dzięki przyczepowi początkowemu mięsieo zgina staw biodrowy.
grupa przednia c.d. m. obszerny pośredni (m. vastus intermedius) m. obszerny pośredni ścięgno koocowe m. czworogłowego uda Położony jest pod m. prostym. PP: 2/3 powierzchni przedniej trzonu kości udowej, Jego płaskie ścięgno koocowe wchodzi w skład wspólnego ścięgna m. czworogłowego. Od najgłębszej części mięśnia oddziela się pęczek, przyczepiający się od góry do kaletki nadrzepkowej (stanowiącej uchyłek jamy stawu kolanowego). Nosi on nazwę mięśnia stawowego kolana. Mięsieo ten nie pozwala na wpuklanie się kaletki do jamy stawu. Kaletka stanowi ochronę mięśnia czworogłowego i jego ścięgna przed urazami ze strony kości udowej.
grupa przednia c.d. 1. m. obszerny przyśrodkowy (m. vastus medialis) PP: warga przyśrodkowa kresy chropawej i ścięgno koocowe m. przywodziciela wielkiego. Jest to największy m. obszerny i jego brzusiec schodzi niżej od pozostałych. Jego włókna biegną ku dołowi i do linii środkowej uda. Przechodzą w ścięgno, które łączy się ze ścięgnem m. obszernego pośredniego. Najniższe pęczki mięśniowe dochodzą do rzepki. 2 1 2. m. obszerny boczny (m. vastus lateralis) PP: krętarz większy kości udowej, warga boczna kresy chropawej i przegroda międzymięśniowa boczna. Włókna mięśnia biegną skośnie ku dołowi i środkowi. PK: błona ścięgnista nad rzepką.
mięsieo czworogłowy uda (preparat) a. m. prosty uda b. m. obszerny boczny c. m. obszerny przyśrodkowy d. m. obszerny pośredni
rola mięśnia czworogłowego uda Kośd udowa jest mniej więcej jednolicie osłonięta mięśniami dzięki mięśniom obszernemu przyśrodkowemu i bocznemu, które rozpoczynają się na tylnej stronie uda i otaczają je z obu stron. Wytwarzają w ten sposób rynnę, w której leżą mięśnie obszerny pośredni i prosty uda. M. czworogłowy uda prostuje staw kolanowy, a dzięki m. prostemu uda zgina staw biodrowy. Wynikiem współdziałania mięśni jest pionowy ruch rzepki w osi kooczyny dolnej. W przypadku nieprawidłowości w działaniu m. obszernego przyśrodkowego lub bocznego rzepka nie porusza się w osi kooczyny tylko zbacza w stronę mięśnia zdrowego. Może to byd przyczyną tzw. nawykowego zwichnięcia rzepki. Ponadto m. czworogłowy uda odpowiada za utrzymywanie pionowej postawy ciała, należy bowiem do mięśni posturalnych.
Grupa tylna Tworzą ją mięśnie rozpoczynające się głównie na guzie kulszowym i kooczące na goleni. Należą do niej: mięsieo półścięgnisty, mięsieo półbłoniasty, mięsieo dwugłowy uda. Prostują one staw biodrowy i zginają kolanowy. Natomiast przy zgiętym kolanie odpowiadają za ruchy rotacyjne goleni do wewnątrz i na zewnątrz. Największy zakres fizjologiczny ruchów rotacyjnych występuje przy zgięciu stawu kolanowego do kąta 90 0.
grupa tylna c.d. mięsieo półścięgnisty (m. semitendinosus) PP: guz kulszowy, PK: ścięgno koocowe wchodzi m. półścięgnisty w skład gęsiej stopki. Mięsieo prostuje staw biodrowy i zgina kolanowy. Przy zgiętym kolanie obraca goleo do wewnątrz.
m. półścięgnisty (preparat) ścięgno koocowe
grupa tylna c.d. mięsieo półbłoniasty (m. semimembranosus) guz kulszowy pasmo biodrowopiszczelowe m. półbłoniasty PP: guz kulszowy, PK: ścięgno koocowe dzieli się na trzy odnogi: 1. brzeg przedni kości piszczelowej, 2. kłykied przyśrodkowy kości piszczelowej, 3. zwija się ku bokowi i biegnie na tylnej powierzchni torebki stawu kolanowego jako więzadło podkolanowe skośne. Mięsieo działa tak jak m. półścięgnisty, ale znacznie silniej ze względu na większy przekrój fizjologiczny.
m. półbłoniasty (preparat) ścięgno koocowe
grupa tylna c.d. mięsieo dwugłowy uda (m. biceps femoris) głowa długa m. dwugłowego uda Głowa długa: PP: guz kulszowy Głowa krótka: PP: środkowa częśd wargi bocznej kresy chropawej i przegroda międzymięśniowa boczna, PK: głowa strzałki Silne ścięgno koocowe mięśnia jest dobrze wyczuwalne, a nawet widoczne, przy zgiętym kolanie. Mięsieo zgina staw kolanowy, a przy zgiętym kolanie obraca goleo na zewnątrz. Dzięki głowie długiej mięsieo prostuje staw biodrowy.
Grupa przyśrodkowa Tworzą ją mięśnie położone na przyśrodkowej stronie uda, są to: mięsieo grzebieniowy, mięsieo przywodziciel długi, mięsieo przywodziciel krótki, mięsieo przywodziciel wielki, mięsieo smukły. Rozpoczynają się one na kości miednicznej, a kooczą się na udzie, z wyjątkiem m. smukłego.
grupa przyśrodkowa c.d. m. grzebieniowy kośd łonowa m. grzebieniowy (m.pectineus) PP: grzebieo kości łonowej i nieco poniżej niego, PK: kresa grzebieniowa kości udowej. Mięsieo odpowiada za przywodzenie i zginanie uda, a także obraca je na zewnątrz (supinuje).
grupa przyśrodkowa c.d. kośd łonowa m. przywodziciel długi m. przywodziciel długi (m. adductor longus) PP: kośd łonowa pod guzkiem łonowym i na spojeniu łonowym, PK: warga przyśrodkowa kresy chropawej w jej trzeciej części środkowej. Jest to silny mięsieo odpowiadający za przywodzenie uda, zginanie stawu biodrowego i obrót uda na zewnątrz.
grupa przyśrodkowa c.d. m. przywodziciel krótki m. przywodziciel krótki (m. adductor brevis) PP: gałąź dolna kości łonowej, PK: górna trzecia częśd wargi przyśrodkowej kresy chropawej. Mięsieo działa tak samo jak m. grzebieniowy i m. przywodziciel długi.
grupa przyśrodkowa c.d. m. przywodziciel wielki ( m. adductor magnus) m. przywodziciel wielki rozwór ścięgnisty (rozwór przywodzicieli) guzek przywodzicieli PP: gałęzie dolne kości łonowej i kulszowej oraz częściowo guz kulszowy, PK: cała długośd wargi przyśrodkowej kresy chropawej. Włókna rozpoczynające się na guzie kulszowym tworzą częśd kooczącą się silnym ścięgnem na guzku przywodzicieli kłykcia przyśrodkowego kości udowej. W linii przyczepu mięśnia znajduje się kilka przerw otoczonych łukami ścięgnistymi, przez które przechodzą na powierzchnię tylną uda m.in. tętnice. Np. tętnica udowa przechodzi przez rozwór ścięgnisty, który leży między kością udową a ścięgnem koocowym m. przywodziciela wielkiego. Mięsieo ten jest najsilniejszym przywodzicielem uda, ponadto prostuje udo i obraca je do wewnątrz (pronacja).
grupa przyśrodkowa c.d. m. smukły (m. gracilis) m. smukły PP: brzeg przyśrodkowy gałęzi dolnej kości łonowej. Ścięgno koocowe kieruje się za kłykied przyśrodkowy kości udowej, na kłykciu kości piszczelowej spłaszcza się, biegnie ku dołowi i przodowi. PK: okolica guzowatości kości piszczelowej. W koocowym odcinku łączy się z powięzią goleni i tworzy tzw. gęsią stopkę wspólnie ze ścięgnami mięśnia półścięgnistego i krawieckiego. Przy wyprostowanym kolanie mięsieo przywodzi udo, przy zgiętym obraca goleo do wewnątrz. Bierze też udział w zginaniu stawu kolanowego.
Rola mięśni przywodzących Ich praca jest szczególnie ważna podczas czynności, przy których działają siły odwodzące udo hamują one dalsze rozchodzenie się ud. Ponadto biorą one udział w ustalaniu stawu biodrowego w pozycji stojącej.