DIAGNOZA UMIEJĘTNOŚCI MIĘKKICH

DIAGNOZA UMIEJĘTNOŚCI MIĘKKICH Autor: Danuta Brzezińska 1

Spis treści FORMULARZ WSTĘPNY SAMOOCENY OSOBY Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIĄ...3 POCZUCIE WŁASNEJ WARTOŚCI...5 SAMOOCENA... 5 SAMOŚWIADOMOŚĆ... 7 SAMOAKCEPTACJA... 12 ODPOWIEDZIALNOŚĆ... 16 ASERTYWNOŚĆ... 18 CELOWOŚĆ... 22 PRAWOŚĆ... 24 SAMODZIELNOŚĆ...27 KREATYWNOŚĆ...28 MOTYWACJA...30 KOMUNIKATYWNOŚĆ...31 FORMULARZ KOŃCOWY SAMOOCENY OSOBY Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIĄ...32 2

FORMULARZ WSTĘPNY SAMOOCENY OSOBY Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIĄ I Na wstępie należy się upewnić czy osoba z niepełnosprawnością rozumie wszystkie terminy, żeby mogła poprawnie wykonać ćwiczenie. Następnie należy wyjaśnić na czym polega samoocena: w skali od 1 do 10 osoba z niepełnosprawnością ma ocenić na ile czuje, że posiada daną kompetencję kolorując odpowiednio we właściwej części kredką po okręgach. 3

I Formularz wstępnej samooceny porównujemy przed sporządzeniem raportu końcowego z formularzem końcowym samooceny. wersja dla osób, które nie mogą kolorować polega na podaniu oceny wg tabeli, ćwiczenie nadaje się do przetworzenia na maszynie Braile'a KOMPETENCJE Skala 1-10 Poczucie własnej wartości Motywacja do pracy Komunikatywność Samodzielność Wyznaczanie celu Kreatywność Asertywność Odpowiedzialność 4

POCZUCIE WŁASNEJ WARTOŚCI Poczucie własnej wartości jest podstawowym czynnikiem prawidłowego funkcjonowania osoby z niepełnosprawnością i to nie tylko w społeczeństwie, a także zaakceptowaniu siebie i swojej niepełnosprawności. Zdrowe poczucie własnej wartości daje możliwość radzenia sobie w trudnych sytuacja życiowych i zawodowych. Sprawia, że osoba z niepełnosprawnością jest gotowa przezwyciężyć niedogodności, jakie napotyka w związku ze swoją niepełnosprawnością. Badanie poczucia własnej wartości polega na badaniu sześciu obszarów: samooceny samoakceptacji odpowiedzialności asertywności celowości prawości Badanie tych obszarów daje możliwość oceny w jakim zakresie osoba z niepełnosprawnością, wymaga wzmocnienia lub też nie. Nie stanowi wyroczni, bowiem poczucie własnej wartości nie jest wrodzone. Poczucie własnej wartości tworzone jest w oparciu o dwa elementy: potrafię i zasługuję. SAMOOCENA Ćwiczenie 1 Potrafię i zasługuję Ćwiczenie polega na wypisaniu/powiedzeniu przez osobę z niepełnosprawnością co potrafi i na co zasługuje. 5

I - Osoba z niepełnosprawnością z dysfunkcją obu kończyn górnych i wzroku dyktuje odpowiedzi, które należy wpisać do formularza. I Przed przystąpieniem do ćwiczenia należy dokładnie wyjaśnić oba terminy, jak ON mają je rozumieć, by mogły dobrze wykonać to ćwiczenie. "POTRAFIĘ I ZASŁUGUJĘ" Zastanów się chwilę i uzupełnij tabelkę. POTRAFIĘ 1 1 2 2 3 3 4 4 5 5 6 6 7 7 8 8 9 9 10 10 11 11 12 12 13 13 14 14 15 15 16 16 17 17 ZASŁUGUJĘ 6

I należy zachęcić do wypełniania poprzez takie pytania jak np.: a co jeszcze umiesz robisz? z czym sobie radzisz na co dzień? jakie masz umiejętności, które wykorzystujesz w relacjach z innymi? co lubisz robić? z czego jesteś dumny? co umiesz robić w pracy? na jakie uczucia ze strony innych ludzi zasługujesz? na jakie zachowania względem Ciebie zasługujesz? SAMOŚWIADOMOŚĆ Ćwiczenie 2 Moje mocne i słabe strony Ćwiczenie polega na wypisaniu/powiedzeniu przez osobę z niepełnosprawnością swoich mocnych i słabych stron, a następnie wypisania tych cech, które je wyróżniają, są atrakcyjne dla przyszłego pracodawcy, są niezbędne do prowadzenia własnej działalności. "MOJE MOCNE I SŁABE STRONY" MOCNE STROzNY 1 1 2 2 3 3 4 4 5 5 SŁABE STROzNY 7

6 6 7 7 8 8 9 9 10 10 11 11 12 12 13 13 14 14 15 15 16 16 17 17 WARTO MNIE ZATRUDNIĆ, BO JESTEM: 1.... 2.... 3.... 4.... 5.... I należy zachęcić ON do wypełniania poprzez takie pytania i wypowiedzi jak, np.: może pomocny będzie alfabet: a - jak ambitny, b - jak bałaganiarz nie wydaje Ci się, że jesteś...(podać cechę)? a jak oceniasz u siebie taką cechę jak? Często brak wpisów wynika jedynie z małej znajomości nazw cech, mamy świadomość ich istnienia, ale nie potrafimy ich nazwać. 8

Lista pomocniczych cech (podkreślono te ważniejsze z punktu widzenia pracodawcy): pracowity, dominujący, lubiany, impulsywny, cichy, chętny do współpracy, ambitny, altruista, towarzyski, sympatyczny, rozmowny, niezrównoważony, agresywny, aktywny, użyteczny, mocny, twórczy, spostrzegawczy, dobry, odpowiedzialny, realistyczny, leniwy, uległy, nielubiany, opanowany, głośny, niechętny do współpracy, pozbawiony ambicji, egoista, nietowarzyski, antypatyczny, małomówny, zrównoważony, pokojowy, bierny, bezużyteczny, słaby, odtwórczy, nieuważny, zły, nieodpowiedzialny, fantazjujący, o wąskich zainteresowaniach, z inicjatywą, sumienny, apatyczny, pewny siebie, zamartwiający się, przedsiębiorczy, energiczny, cyniczny, zmienny, delikatny, otwarty, godny zaufania, chłodny, wychodzący naprzeciw, przyjazny, mściwy, zależny, pobudliwy, kulturalny, optymistyczny, silny, skąpy, przewrażliwiony, usłużny, podejrzliwy, wytrwały, dokładny, nerwowy, serdeczny, przykry, pesymistyczny, mądry, stanowczy, spokojny, zdolny, jasno myślący, niedojrzały, rozważny, wymagający, litujący się nad sobą, o szerokich zainteresowaniach, bez skrupułów, mający wzgląd na drugich, nie godny zaufania, życzliwy, uprzejmy, nieuprzejmy, lojalny, samolubny, dojrzały, systematyczny, nieporadny, myślący, zorganizowany, skryty, troskliwy, cierpliwy, zgodny, powierzchowny, praktyczny, rozsądny, zaradny, potrafiący przekonać klienta, lubiący swoją pracę, będący dyspozycyjny, zaangażowany, oryginalny, znający swoją wartość, potrafiący pracować w grupie, radzący sobie z presja czasu, radzący sobie ze stresem, punktualny, szybko się uczący, obowiązkowy, opanowany, prawdomówny, przewidywalny, roztropny, egocentryczny, beztroski, niegrzeczny, drażliwy, spontaniczny, niewytrwały, nierozważny, uczynny, przebiegły, pomysłowy, inteligentny, nieodpowiedzialny, szczery, przystosowujący się, tolerancyjny. I należy uważać przy podawaniu cech na daną dysfunkcję. Nie pytać osoby niewidzącej czy jest spostrzegawcza. 9

Wariant pomocniczy do ćwiczenia 2 Przeczytaj uważnie i po zastanowieniu uzupełnij krzyżykami, czy cechy dotyczą Ciebie. Dopisz jeżeli uznasz, że jakieś cechy brakuje. LP. CECHY TAK NIE 1 Pracowity 2 Dominujący 3 Impulsywny 4 Lubiany 5 Cichy 6 Ambitny 7 Chętny do współpracy 8 Altruista 9 Towarzyski 10 Sympatyczny 11 Rozmowny 12 Agresywny 13 Aktywny 14 Użyteczny 15 Mocny 16 Twórczy 17 Dobry 18 Pomysłowy 19 Odpowiedzialny 20 Realistyczny 21 Leniwy 22 Uległy 23 Opanowany 24 Głośny 25 Bez ambicji 10

26 Egoista 27 Bierny 28 Odtwórczy 29 Apatyczny 30 Pewny siebie 31 Sumienny 32 Przedsiębiorczy 33 Lojalny 34 Rozważny 35 Dokładny 36 Zorganizowany 37 Zaradny 38 Przewidywalny 39 Tolerancyjny 40 Drażliwy 41 Punktualny 42 Praktyczny 43 Otwarty 44 Nieuważny 45 46 47 48 49 WARTO MNIE ZATRUDNIĆ, BO JESTEM: 1.... 2.... 3.... 4.... 5.... 11

I lista zawiera cechy sprawdzające, jak np: leniwy, pracowity w przypadku zaznaczenia tak przy jednej i drugiej cesze, należy o tym porozmawiać. Zapytać dokładnie o tą cechę, jak się objawia, w jakich sytuacjach, jaki ma wpływ na pracę. SAMOAKCEPTACJA Ćwiczenie 3 Co w sobie lubię? Ćwiczenie polega na tym, by osoba z niepełnosprawnością odpowiedziała na kilka pytań/zadań. Nie ma obowiązku odpowiadać na każde pytanie, jeżeli ktoś nie wie co lubi, czy nie lubi w jakimś obszarze. W wyglądzie zewnętrznym, we własnym ciele: 1) nie lubię w sobie (uważam za swój minus): 2) lubię w sobie (uważam za swój plus): W swojej inteligencji, mądrości, zdolnościach: 1) nie lubię w sobie (uważam za swój minus): 12

2) lubię w sobie (uważam za swój plus): W swoim charakterze: 1) nie lubię w sobie (uważam za swój minus): 2) lubię w sobie (uważam za swój plus): Jako mężczyzna/kobieta: 1) nie lubię w sobie (uważam za swój minus): 2) lubię w sobie (uważam za swój plus): 13

W związkach z ludźmi, byciu z nimi, kontaktach: 1) nie lubię w sobie (uważam za swój minus): 2) lubię w sobie (uważam za swój plus): W mojej niepełnosprawności: 1) nie lubię w sobie (uważam za swój minus): 2) lubię w sobie (uważam za swój plus): I badając akceptację niepełnosprawności należy dodatkowo posłużyć się pytaniami w zależności od dysfunkcji, pytania są mocne, wymagają taktu i dobrych relacji. Nie każda 14

osoba z niepełnosprawnością będzie gotowa, by można było je zadać, czasem zadać je można na samym końcu procesu. Osoby niepełnosprawne w pełni akceptujące siebie, nie mają problemów z tymi pytaniami. I. Zapytaj: Czy mając do wyboru, wolałbyś widzieć czy słyszeć? Czy mając do wyboru, wolałbyś słyszeć czy widzieć? Czy znasz jakiś kawał na temat ludzi bez rąk/bez nóg? - możesz opowiedzieć? (jeżeli osoba nie zna, to Ty opowiedz kawał o pływakach: Są zawody na basenie i jest trzech mistrzów jeden pływa w konkurencji pływanie bez rąk, drugi w pływaniu bez nóg, trzeci w pływaniu bez rąk i bez nóg. Dziennikarz podchodzi do pierwszego mistrza i pyta: jak to się dzieje, nie ma Pan rąk a osiąga Pan takie sukcesy? Mistrz odpowiada: wskakuję do basenu, macham nogami co sił i wygrywam. Rzeczywiście mistrz wskoczył do basenu i wygrał wyścig. Dziennikarz podchodzi do drugiego mistrza i pyta: jak to się dzieje, nie ma Pan nóg a osiąga Pan takie sukcesy? Mistrz odpowiada: wskakuję do basenu, macham rękoma co sił i wygrywam. Rzeczywiście mistrz wskoczył do basenu i wygrał wyścig. Dziennikarz podchodzi do trzeciego mistrza i pyta: jak to się dzieje, nie ma Pan rąk ani nóg a osiąga Pan takie sukcesy? Mistrz odpowiada: wskakuję do basenu, macham uszami co sił i wygrywam. Mistrz wskoczył do basenu i nagle tonie. Kiedy już go wyciągnięto z basenu, dziennikarz pyta: Co się stało? - Mistrz odpowiada Jakiś idiota założył mi czepek. - obserwuj reakcję. II. Zapytaj: Czego nauczyła Cię Twoja niepełnosprawność i w czym jesteś lepszy od tych, co mają wszystkie zmysły/narządy? 15

ODPOWIEDZIALNOŚĆ Podjęcie decyzji o zatrudnieniu wymaga wzięcia odpowiedzialności za swoje życie, za własną egzystencję. Osoby niepełnosprawne często są nadmiernie chronione przed trudnościami, żeby w ten sposób zrekompensować im ich niepełnosprawność. Badanie określa kogo ON czyni odpowiedzialnym za poszczególne sfery życia. Ćwiczenie 4 Nikt nie nadejdzie Ćwiczenie polega na dokończaniu zdań z zakresu odpowiedzialności. 1. Odpowiedzialność Odpowiedzialność za siebie oznacza dla mnie... (musimy mieć pewność, że osoba z niepełnosprawnością dobrze rozumie termin odpowiedzialność za siebie, a więc, idę do pracy: bo chcę, a nie idę do pracy: bo żona/rodzice tak chcą) 2. Realizacja pragnień Moje pragnienia z mapy marzeń/listy marzeń spełnią się, kiedy. (od kogo zależy, czy się spełnią) Aby zdobyć to, co pragnę jestem skłonny zrobić (sprawdzenie na ile ważne są dla ON marzenia, czy są to prawdziwe pragnienia) Do realizacji marzeń potrzebuję pomocy... (np. pracy, jako najbardziej właściwa odpowiedź w kontekście tego badania) Za udzieloną pomoc jestem gotów... (podejście roszczeniowe oznacza, że inni muszą mi pomóc, odpowiedzialność, że wcale nie muszę otrzymać pomocy a kiedy ją otrzymam muszę podziękować) 16

3. Wybory i działania i podjęcie pracy (badanie sterowności działania) Rodzina chce bym poszedł do pracy mimo, iż nie jestem gotowy, to ja.. Jeżeli potem zrezygnuje, to winą obarczę... Rodzina chce bym poszedł do pracy, ale ja nie czuje się gotowy, to... Jeżeli pójdę do pracy mimo, że nie czuję się gotowy, to... Jak podejmuję się pracy, to pracuję... Mogę zrezygnować z pracy, bo... Nie rezygnuję z pracy, bo... Jeżeli źle wykonam zadanie w pracy, to... 4. Relacje z innymi ludźmi Jeżeli kogoś obrażam, to on czuje się... Jeżeli mówię źle o pracy to myślę, że... Jeżeli mówię źle o pracy to inni słyszą, że... Jeżeli z kimś rozmawiam, to myślę o... Jeżeli mówię o kimś źle, to on może... Jeżeli ktoś mnie nie rozumie, to... 5. Spędzanie czasu Jeżeli mam w ciągu godziny wykonać 10 telefonów, to na śniadanie poświęcam Lubię czytać książki po pracy, ale z reguły siadam do komputera to znaczy, że.. Zaczynam pracę o 8 godzinie, to jestem w niej o.. Czas, który poświęcam na swoje pasje, to Czas w którym mogę pracować poświęcam na. 6. Zachowanie wobec innych ludzi Jeżeli obiecuję komuś pomoc, to.. Jeżeli się z kimś kłócę to jestem zły, bo.. Gram z koleżanką w karty, bo... 17

Mówię przykre rzeczy koledze, bo... On do mnie mówi, a ja... 7. Szczęście Szczęście to.. Szczęście zależy od. Za to, żebym był szczęśliwy odpowiedzialna jest. (odpowiedzialny jest) Byłbym szczęśliwy, gdyby.. Jestem szczęśliwy, bo.. I Zdania muszą być zapisane na osobnych kartkach, kolejne zdanie może być dane do dokończenia dopiero po udzieleniu odpowiedzi na poprzednie. Chodzi o to, by nie sugerować kolejnymi zdaniami odpowiedzi. Jeżeli osoba z niepełnosprawnością nie potrafi odpowiedzieć podajemy nowe zdanie. Pamiętajmy, że osoby niepełnosprawne często nie chcą brać odpowiedzialności za życie, bo czują się pokrzywdzone przez los. ASERTYWNOŚĆ Asertywność badamy w trzech kierunkach: umiejętność odmowy ze względu na częsty brak racjonalnej oceny swoich możliwości (nie potrafią odmówić) umiejętność przyjmowania krytyki i pochwały zachowania asertywnego w określonych sytuacjach 18

Ćwiczenie 5 Jestem asertywny Polega na wybraniu odpowiedniego zachowania w określonych sytuacjach. I podkreślona została postawa asertywna 1. Jesteś w kinie. Ktoś, siedzący za Tobą ciągle trąca Twój fotel- to Ci przeszkadza i denerwuje, co robisz? a) cierpliwie znosisz tą sytuację b) odwracasz się, grzecznie zwracasz uwagę, że Ci to przeszkadza i prosisz, by Cię nie trącał c) odwracasz się i mówisz, że to niegrzecznie i jemu też nie byłoby miło, gdyby jego fotel ktoś ciągle trącał 2. Jesteś w pracy i dostałeś nowe zadanie, ale nie wiesz jak się do niego zabrać. Co robisz? a) prosisz przełożonego o pomoc, mówiąc, że nie wiesz, jak się zabrać do zadania b) jest Ci wstyd, więc sam starasz się coś robić mając nadzieję, że nikt nie zauważy, że masz z nim problem c) myślisz sobie, że to zadanie jest proste i nie pytasz, by nikt nie pomyślał, że jesteś nie kompetentny 3. Znajomy prosi Cię o pożyczenie 100 złotych, mimo, że nie oddał Ci jeszcze długu. Co robisz? a) pożyczasz, mimo, iż samemu Ci trudno przeżyć w tym miesiącu b) odmawiasz mówiąc, żeby Ci natychmiast oddał dług c) odmawiasz, nie tłumacząc się ze swojej decyzji 4. Ktoś pochwalił Cię, że masz ładną bluzkę/koszulę, co robisz? a) mówię: dziękuję 19

b) mówię: dziękuje, jest stara c) mówię: proszę sobie ze mnie nie żartować... 5. Wchodzisz do pokoju i ktoś Cię popycha, mówiąc niegrzecznie, odsuń się kaleko, co Ty na to? a) mówię: tak jestem niepełnosprawny ale potrafię się zachować b) odsuwam się i czuję, że zbiera mi się na płacz c) mówię: proszę, idioci przodem 6. Miałeś umówioną wizytę na godzinę 10-tą, ale osoba z którą się umówiłeś spóźnia się już 30 minut, co mówisz jak przyjdzie? a) mówię: gdzie Pani była? Czekam tu już od pół godziny b) mówię: dobrze, że Pani jest, myślałem że coś się stało c) mówię: dobrze, że Pani jest, już miałem sobie iść 7. Jesteś na rozmowie i dzwoni telefon, co robisz? a) mówię: przepraszam już wyciszam, zapomniałem przed spotkaniem b) mówię: przepraszam, odbieram i rozmawiam c) mówię: przepraszam, odbieram i mówię rozmówcy, że ma zadzwonić później 8. Miałeś umówioną wizytę na godzinę 10-tą, ale na korytarzu ktoś Cię zagadał i spóźniłeś się wyjątkowo 5 minut, wchodzisz, a Pani mówi, znowu się Pan spóźnił? a) mówię: przepraszam to już się nie powtórzy b) mówię: nigdy się nie spóźniałem, dzisiaj pierwszy raz 20

c) mówię: przepraszam, faktycznie dzisiaj się spóźniłem 5 minut, ale nie zgadzam się z tym, że zawsze się spóźniam 9. Dostałeś ważne zadanie. Wykonałeś je, ale zorientowałeś się, że zrobiłeś błąd, a nie masz już czasu by poprawić pracę, co robisz? a) oddajesz zadanie, ale mówisz, że właśnie zorientowałeś się, że jest w niej błąd i prosisz o godzinę na poprawienie b) oddajesz nic nie mówiąc w nadziei, że nikt nie zauważy i nie odbiorą Ci premii c) nie oddajesz zadania, mówiąc, że nie gotowe 10. Masz umówione już od miesiąca spotkanie ze znajomymi zaraz po pracy. W ciągu dnia kierownik prosi Cię, żebyś został dłużej, aby wykonać ważne zadanie. Jak reagujesz? a) nic nie mówisz o swoich planach i po prostu zgadzasz się zostać by wykonać zadanie b) nerwowo mówisz: Nie, nie zostanę dzisiaj dłużej! mrucząc, że w firmie źle się planuje zadania c) stanowczo ale przyjaźnie wyjaśniasz, że masz bardzo ważne plany i nie będziesz mógł zostać dłużej, ale może do końca dnia znajdziesz jakieś alternatywne rozwiązanie 11. Zapomniałeś koledze przynieść obiecaną książkę i słyszysz od kolegi takie słowa: Już trzeci raz proszę Cię o książkę, jesteś nieodpowiedzialny Jak reagujesz? a) mówię: masz rację, że nie przyniosłem mimo, że trzy razy mnie prosiłeś, ale to nie znaczy, że jestem nieodpowiedzialny, jest mi przykro, że tak mówisz b) mówię: nie przesadzaj, jutro Ci przyniosę c) mówię: masz racje, jestem do niczego, prosisz mnie tyle razy, a ja zapominam 21

I większość tych sytuacji da się przy pomocy jednej dodatkowej osoby zamienić w scenki sytuacyjne. 1. Kino zastąpić na pokój w którym rozmawia się z osobą z niepełnosprawnością i poprosić koleżankę, by co chwilę wchodziła i trącała krzesło czy wózek ON. 2. Poprosić ON o przyniesienie RUBRYCELI (kalendarza kościelnego zawierającego porządek odprawiania mszy w poszczególne dni tygodnia) i czekać, czy zapyta co to jest? 3. Poprosić o pożyczkę np. 10,- pln na pierwszym czy drugim spotkaniu, a na następnym poprosić o kolejną nie oddając długu. 4. Pochwalić osobę z niepełnosprawnością 5. Poprosić koleżankę o taką sytuacje i zobacz jak ON zareaguje. 6. Spóźnić się 15 min. 7. Poprosić koleżankę, by zadzwoniła, za którymś razem ON na pewno zapomni wyciszyć telefon. 8. Poprosić koleżankę, by zatrzymała ON na korytarzu. CELOWOŚĆ Ćwiczenie 6 Mój cel Zadanie polega na określeniu celu według zasad wyznaczania celu. Twój cel to poszukanie pracy, odpowiedz na pytania i zrób zadanie: 1. Jakiej pracy szukasz? (cel ma być konkretny, powinien zawierać dużo szczegółów, np. praca w... jako.. robiłbym.. na etat, w zespole itp.) 2. Co musisz zrobić, by ją znaleźć? (wszystkie kroki jakie należy podjąć, by ją znaleźć) 3. Kiedy chcesz ją znaleźć? (np. do końca roku, konkretnie a nie: jak najszybciej) 4. Uważasz, że jest realne? Jeżeli tak, to dlaczego tak uważasz? (jeżeli ON szuka pracy dwa lata a teraz daje sobie tydzień, to jest to jednak mało realne) 22

5. Czy szukanie pracy jest dla Ciebie wyzwaniem? Jeżeli tak, to dlaczego tak uważasz? Napisz lub narysuj, jak będzie wyglądał Twój najpiękniejszy dzień w pracy: 6. Czy szukanie pracy zależy od Ciebie? Jeżeli tak, to dlaczego tak uważasz? (cel musi być sprawczy, zależeć od osoby z niepełnosprawnością). 23

PRAWOŚĆ Ćwiczenie 7 Moje wartości Ćwiczenie polega na wyborze 5 wartości, które są dla osoby z niepełnosprawnością najważniejsze. Zestaw wartości składa się z 50 kart, które należy pociąć + 1 pustej w razie braku wartości w zestawie, do dopisania. Zadanie polega na: 1. Wyborze 20 z 50 wartości, którymi kieruje się ON w życiu, są dla niego ważne. 2. Wyborze 10 z 20 wartości, które ON uważa za swoje wartości, a nie takie, które zostały nabyte od rodziców czy środowiska. 3. Wyborze 5 z 10 wartości, których nie zdradził w życiu. PRIORYTETY I PLANOWANIE PRZYGODA OTWARTOŚĆ POMYSŁOWOŚĆ PROFESJONALIZM OSTROŻNOŚĆ AMBICJA MIŁOŚĆ OSIĄGNIĘCIA BOGACTWO PORZĄDEK POŚWIĘCENIE CIEKAWOŚĆ PRZYNALEŻNOŚĆ PRZYWIĄZANIE 24

DOBROCZYNNOŚĆ PRZYJAŹŃ ZABEZPIECZENIE DBANIE TROSKA RODZINA ZAUFANIE DZIAŁANIE WYZWANIA ZMIANY DOBRE SAMOPOCZUCIE PRODUKTYWNOŚĆ SŁOWNOŚĆ WIARYGODNOŚĆ EDUKACJA REFLEKSJA UCZCIWOŚĆ PRAWDA KREATYWNOŚĆ ROZWÓJ UZNANIE KOMPETENCJE RYZYKO WKŁAD W ŻYCIE INNYCH 25

KOMUNIKACJA OTWARTA SKROMNOŚĆ WSPÓŁPRACA LOJALNOŚĆ SAMODOSKONALENIE WŁADZA MĄDROŚĆ SZACUNEK WIERNOŚĆ NIEZALEŻNOŚĆ SUKCES ZDECYDOWANIE ODPOWIEDZIALNOŚĆ SŁAWA I Należy upewnić się, że osoba z niepełnosprawnością zna znaczenie wybieranych wartości, bo może nie chcieć pytać, żeby się nie ośmieszyć. To do doradcy należy by się upewnić, że ON wie, nad czym pracuje. I Z osobami niewidomymi należy przeprowadzić rozmowę lub zastosować karty wypisane na maszynie Brailie'a 26

SAMODZIELNOŚĆ Badanie dotyczy samodzielności w planowaniu i zorganizowaniu pracy, a także wykonaniu jej bez pomocy innych osób. Ćwiczenie 8 Wieża Eiffela Właśnie zostałeś poproszony do kierownika na rozmowę. Podczas rozmowy dowiedziałeś się, że zostałeś pracownikiem roku w oddziale polskim swojej firmy. Siedziba główna firmy jest w Paryżu i tam za dwa miesiące odbędzie się uroczyste rozdanie nagród. Będzie to wyjątkowe wydarzenie, bo statuetki rozdane będą na samej górze Wieży Eiffela w kawiarni. Twoja firma wręczyła Ci 1000 euro na zorganizowanie podróży i dodatkowo otrzymałeś w nagrodę trzy dni urlopu na zwiedzanie miasta. Pomyśl, jak musisz przygotować się do wyjazdu, o czym pamiętać, jakie sprawy zorganizować w kraju, jak zaplanować czas w Paryżu (co zwiedzić, którego dnia). Wszystko na Twojej głowie. Wypisz jak najwięcej szczegółów. I Ćwiczenie polega na zaplanowaniu i zorganizowaniu podróży do Paryża na rozdanie nagród dla najlepszego pracownika roku, które odbędzie się na samej górze Wieży Eiffela. Ponadto ON będzie mogła spędzić w Paryżu trzy dni i zwiedzić miasto. Osoba z niepełnosprawnością ma napisać, jak przygotuje się do podróży, jak zorganizuje sobie pobyt, transport, jak przygotuje się do odbioru nagrody, jak zorganizuje sprawy w kraju, opiekę np. nad zwierzętami. Ponadto ważne jest, jak potrafi zarządzać czasem, przewidywać trudności. 27

KREATYWNOŚĆ Badając kreatywność, badamy poziom umiejętności twórczego myślenia pod kątem: płynności myślenia oryginalności myślenia kojarzenia Ćwiczenie 9 Mam pomysł na Ćwiczenie polega na podaniu zastosowań guzika, albo w wersji łatwiejszej filiżanki w ciągu 5 minut. Pomysły mogą dotyczyć większej liczby tych przedmiotów, np. kilka guzików. Można z nimi wszystko robić, np. połamać guziki. Druga część ćwiczenia polega na podaniu sposobów motywowania/nagrodzenia pracownika inaczej, niż finansowo. I osobom z dysfunkcją słuchu i ruchu można dla ułatwienia pokazać guzik, to pomaga. I czekajmy, aż ON sam zapyta, czy pomysły mogą dotyczyć np. pokruszonej filiżanki, oceniamy ilość pomysłów, a nie jakość. Dajemy możliwość wyboru osobie z niepełnosprawnością wersji ćwiczenia. Możemy też zobaczyć jak ON radzi sobie w obu wersjach. Dopiero po wykonaniu I etapu ćwiczenia dajemy do uzupełnienia drugą część. 28

I dodatkowo mamy okazję zobaczyć czy osoba z niepełnosprawnością zmotywowana jest do pracy tylko ze względu na możliwość zarobku, czy też widzi jakieś inne szanse dla siebie w wyniku zatrudnienia. Ćwiczenie 10 Kubek Ćwiczenie polega na wymyśleniu, co można dodać do kubka, by go udoskonalić. I osobom z dysfunkcją słuchu i ruchu można dla ułatwienia pokazać kubek, to pomaga. Drugi etap ćwiczenia, to wypisanie skojarzeń ze słowem praca. W razie trudności można zadać pytanie pomocnicze, np.: Co można dodać do kubka by spełniał inną funkcje, żeby służył do czegoś innego? Ćwiczenie 11 Łańcuchy gwiazd Pierwszy etap to wypisanie/podanie ciągu skojarzeń od słowa czapka do słowa zając, drugi etap to wypisanie skojarzeń ze słowem praca. 29

I jeżeli jakieś powiązanie słów nie jest dla nas zrozumiałe prosimy o wyjaśnienie. I można dla urozmaicenia ćwiczenia zaproponować rysowanie osobom z dysfunkcją słuchu i ruchu. Drugi etap to wypisanie wszystkich skojarzeń ze słowem PRACA. PRACA MOTYWACJA Motywacja do pracy, jako ważny czynnik diagnozy osoby z niepełnosprawnością w kontekście podjęcia przez nią zatrudnienia. Ćwiczenie 12 Korzyści Ćwiczenie polega na podaniu korzyści z podjęcia zatrudnienia. I na początku pozwalamy osobie z niepełnosprawnością samej pisać, kiedy jednak skończą jej się pomysły, to zaleca się prowadzącemu wypowiadać zdania pomocnicze, ale po każdym zdaniu poczekać na to żeby ON uzupełniał listę: korzyści mogą być materialne i niematerialne korzyści mogą ilościowe i jakościowe korzyści mogą być długoterminowe i krótkoterminowe korzyści mogą być dla Ciebie i dla twoich bliskich 30

KOMUNIKATYWNOŚĆ Badaniu poddamy umiejętność nawiązywania kontaktu i przekonywania. Często ze względu na brak tej kompetencji u ON, wielu pracodawców nie decyduje się na zatrudnienie osoby z niepełnosprawnością. Ćwiczenie 13 Chcę już skończyć Do wykonania tego ćwiczenia musimy poprosić 2-3 osoby do pomocy. Informujemy osobę z niepełnosprawnością, że do pokoju będą wchodzić pewne osoby. Żeby skończyć diagnozę ON musi uzyskać hasło - magiczne słowo lub zwrot, które kończy ćwiczenie i całą diagnozę. Poszczególne osoby powinny się wykręcać od zdradzenia hasła, mogą wykazywać zniecierpliwienie, mogą dawać do zrozumienia, że nie wiedzą o co chodzi. Zalecane jest prowadzenie rozmowy tego typu, jak: nie wiem, czy mogę powiedzieć proszę mnie przekonać, że właśnie Panu mam to powiedzieć a co ja z tego będę mieć? to chyba pomyłka powiem jak mnie Pan rozbawi proszę powiedzieć mi coś miłego 31

FORMULARZ KOŃCOWY SAMOOCENY OSOBY Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIĄ I przed przystąpieniem do samooceny końcowej upewniamy się ponownie czy wszystko jest zrozumiałe, jeżeli nie wyjaśniamy poszczególne terminy, tłumaczymy jak należy zaznaczyć stopień posiadanej umiejętności. Następnie należy przypomnieć na czym polega samoocena: w skali od 1 do 10 osoba z niepełnosprawnością ma ocenić na ile czuje, że posiada daną kompetencję kolorując odpowiednio we właściwej części kredką po okręgach. 32

Dla osób niewidomych stosujemy wydruk z maszyny Braile'a lub przeprowadzamy wywiad jak to miało miejsce na początku diagnozy umiejętności miękkich. KOMPETENCJE Skala 1-10 Poczucie własnej wartości Motywacja do pracy Komunikatywność Samodzielność Wyznaczanie celu Kreatywność Asertywność Odpowiedzialność 33