4.1. Tolerancja laktozy NIETOLERANCJA TOLERANCJA RS GEN wynik opis rs4988235 MCM6 CT tolerancja Ogólny opis Tolerancja laktozy jest uwarunkowana obecnością laktazy (LCT), enzymu naturalnie występującego w przewodzie pokarmowym ssaków. Brak tego enzymu jest określany jako nietolerancja laktozy, która uniemożliwia spożycie wyrobów mlecznych bez negatywnych objawów ze strony układu pokarmowego, takich jak wzdęcia, kolka, biegunka. Najnowsze badania wykazały silne powiązanie mutacji zlokalizowanej przed genem LPH a nietolerancją laktozy. Nietolerancja laktozy może prowadzić do niedoborów witaminy D oraz wapnia na skutek zaprzestania spożywania wyrobów mlecznych. Nietolerancję laktozy spowodowaną mutacją można leczyć objawowo poprzez suplementację laktazy. Czy wiesz, że...? W przypadku nietolerancji laktozy można stosować odpowiednią dietę, zawierającą produkty przypominające tradycyjne wyroby mleczne, w których doszło uprzednio do eliminacji laktozy na drodze enzymatycznej. Laktazę można także suplementować w postaci preparatów doustnych (kapsułek lub kropli). : CT Genotyp CT związany jest z dużym prawdopodobieństwem tolerancji laktozy. Częstość występowania w populacji: 36,28% populacja europejska CEU Gen: MCM6, Chromosom: 2 rs4988235

Laktoza (potocznie cukier mlekowy) jest dwucukrem zbudowanym z jednej cząsteczki galaktozy i z jednej cząsteczki glukozy. Występuje w wielu produktach jako składnik mleka i jego przetworów. Jako noworodek człowiek posiada zdolność trawienia laktozy, która jest jednym z głównych składników mleka matki. Zdolność ta zanika u niektórych ludzi po zakończeniu okresu niemowlęcego. Przyczyną tego może być genetycznie uwarunkowana nietolerancja laktozy (pierwotna). Nietolerancja laktozy może być również wrodzona (mówimy o niej wtedy, gdy niezdolność do trawienia laktozy występuje od urodzenia) albo wtórna (gdy jest spowodowana czynnikami środowiskowymi, np. lekami lub patologiami przewodu pokarmowego). W przypadku populacji europejskiej tolerancja laktozy jest cechą powszechną, w przeciwieństwie do populacji afrykańskich i azjatyckich, w których cecha ta jest rzadko spotykana. Wynika to najprawdopodobniej z presji selekcji naturalnej spowodowanej dużą obecnością mleka i wyrobów mlecznych w diecie Europejczyków. Tolerancja laktozy zależy od aktywności hydrolazy laktozowo- orizynowej (LPH), zwanego także laktazą. Laktaza występuje głównie w jelicie cienkim, gdzie rozkłada laktozę do glukozy i galaktozy, czyli cukrów łatwo wchłanianych do krwi. W przypadku braku bądź niedoboru laktazy, dochodzi do odkładania niestrawionej laktozy w jelicie cienkim. Obecna w jelicie cienkim ora bakteryjna rozkłada zalegającą laktozę do mniej pożądanych przez organizm produktów: kwasu mlekowego, dwutlenku węgla i wodoru. Produkty te powodują wiele niekorzystnych objawów ze strony układu pokarmowego charakterystycznych dla nietolerancji laktozy, takich jak częste biegunki, wzdęcia, nadmierna produkcja gazów i częste kolki. Wspomniany proces prowadzi do ograniczenia spożycia mleka i produktów mlecznych przez osobę cierpiącą na nietolerancję laktozy. Bez odpowiedniej suplementacji może to prowadzić do niedoborów witaminy D i wapnia. Analizy genetyczne mogą pomóc w wykryciu genetycznie uwarunkowanej nietolerancji laktozy. Badania wykazały, iż kluczowym czynnikiem genetycznym warunkującym tolerancję laktozy w populacji europejskiej jest dominujący allel T (rs4988235) w obrębie genu MCM6, znajdującego się w pobliżu regionu kodującego laktazę.

5.1. Sprinter czy długodystansowiec? DLUGODYSTANSOWIEC SPRINTER RS GEN wynik opis rs1815739 ACTN3 TT długodystansowiec rs4253778 PPARA GG norma rs4994 ADRB3 TT długodystansowiec rs699 AGT TT norma rs1799722 BDKRB2 TC długodystansowiec Ogólny opis Na wyniki w sporcie ma wpływ wiele różnych czynników. Część z nich to czynniki środowiskowe, takie jak: motywacja, trening, sen i odżywianie, część zaś to predyspozycje genetyczne, które mogą odpowiadać za nawet 80% wybitnych osiągnięć sportowych. Geny wpływające na dobre wyniki w sporcie decydują o składzie włókien mięśniowych, obecności w nich różnego rodzaju białek, szybkości pobierania tlenu przez komórki, metabolizmie tłuszczów oraz wydolności serca. Nie ma jednak jednego genu, który jednoznacznie przesądzałby o talencie sportowym. Poznanie wariantów genetycznych pomoże określić predyspozycje, na przykład do sportów wytrzymałościowych lub tych, które wymagają szybkości. Ma to szczególnie istotne znaczenie w przypadku młodych zawodników. Czy wiesz, że...? Praktyka nie czyni mistrza. W jednym z badań sprawdzono, ile godzin treningu jest potrzebne do osiągnięcia mistrzostwa w szachach i w grze na skrzypcach. Wyniki były bardzo zmienne osobniczo: niektórzy uzyskiwali mistrzostwo już po 3000 godzin, inni dopiero po 23000 godzin. Niektórzy nie osiągnęli poziomu mistrzowskiego nawet po 25000 godzinach treningu.

: Taki wariant charakteryzuje się tym, że w tkance mięśniowej przeważają włókna wolno się kurczące. Jak dowodzą badania naukowe, niewielu wybitnych sprinterów posiada ten wariant. Wynik, w żadnym wypadku nie świadczy o chorobie. TT Osoby z genotypem TT, biorące udział w testach naukowych osiągały 2,2 razy gorsze wyniki testów mięśniowych niż osoby o genotypie CT i CC. Częstość występowania w populacji: 22,13% HapMap populacja europejska Gen: ACTN3, Chromosom: 11 rs1815739 GG Ten wariant jest najczęściej występującym wariantem w populacji europejskiej. Nie wpływa na zdolność do uprawiania określonego rodzaju sportów. Częstość występowania w populacji: 60% Gen: PPARA, Chromosom: 22 rs4253778

TT Gen koduje receptor adrenergiczny, wrażliwy na katecholaminy wydzielane m.in. w sytuacjach stresowych. Gen ulega ekspresji w układzie krwionośnym. Aktywacja receptora β3ar stymuluje lipolizę i termogenezę. Według naukowców wariant tenmoże zwiększać wytrzymałość w trakcie sportów wytrzymałościowych, co potwierdzają badania na zawodowych sportowcach, biegaczach i cyklistach, w porównaniu z grupą kontrolną. Efektem badań jest teza, że osoby posiadające genotyp TT mogą mieć 4-krotnie większą szansę na uprawianie sportów wytrzymałościowych typu biegi długodystansowe. Częstość występowania w populacji: 83,16% kohorta projektu NHLBI-ESP Gen: ADRB3, Chromosom: 8 rs4994 TT Wariant w genie angiotensyny. Naukowcy określają, że nie wpływa na ryzyko rozwoju nadciśnienia tętniczego ani na wytrzymałość lub szybkość w sporcie. Dodatkowo uważają, że genotyp TT pozostaje bez wyraźnego wpływu na szybkość w uprawianiu sportu. Częstość występowania w populacji: 37,17% HapMap populacja europejska Gen: AGT, Chromosom: 1 rs699 Osoby o genotypie CT mogą charakteryzować się zwiększonym przyjmowaniem glukozy przez mięśnie w czasie uprawiania sportu. Lepsze działanie mięśni może zwiększać predyspozycje do uprawiania sportów wytrzymałościowych. TC Gen BDKRB2 koduje receptor bradykininy, który bierze udział w skurczu mięśni gładkich i naczyń oraz w odpowiedzi bólowej - poprzez zwiększenie produkcji cytokin i oddziaływanie na receptory bólowe, a także uwrażliwienie ich na bodźce bólowe. Częstość występowania w populacji: 50,44% HapMap populacja europejska Gen: BDKRB2, Chromosom: 14 rs1799722

Obecnie nie ulega wątpliwości, że czynniki genetyczne wpływają na wyniki sportowe. Wykryto około 200 genów odpowiedzialnych za predyspozycje do aktywności zycznej i 20, które łączą się z wybitnymi wynikami w sporcie. Dziedziczne są takie czynniki, jak: wzrost, budowa ciała, siła mięśni oraz zdolność do szybkiej rekonwalescencji po urazie. Ten lub inny zestaw genów nie świadczy jednak w żadnym wypadku o chorobie, a jedynie o predyspozycjach do uprawiania różnych rodzajów sportu. ACTN3 jest to gen kodujący białko alfa-aktyninę 3, które ulega ekspresji jedynie w szybkich włóknach mięśniowych, czyli takich, które są niezbędne w sprincie. Alfa-aktynina 3 jest białkiem kurczliwym, ale jej funkcja nie została jeszcze do końca poznana. Hipotezy naukowe wskazują na to, że białko będące produktem tego genu może działać ochronnie na mięśnie. W zależności od rodzaju polimor zmu można dziedziczyć jedną lub dwie funkcjonalne kopie tego genu, można także nie dziedziczyć żadnej z nich. Wykazano przy tym, że brak aktywnego genu nie powoduje choroby, a jedynie wpływa na wyniki osiągane w niektórych sportach. Badania przeprowadzone wśród najlepszych atletów w Australii i Finlandii wykazały, że mieli oni przynajmniej jedną kopię funkcjonalną genu ACTN3. Udało się też wykazać wpływ płci na wyniki sportowe u osób z brakiem funkcjonalnego genu. W grupie greckich dzieci wykazano, że brak alfa-aktyniny 3 nie wpływa na wyniki sportowe dziewczynek, jednak znacznie pogarsza wyniki sportowe chłopców w sprincie na 40 metrów. Gen PPARA koduje białko receptora aktywowanego przez proliferatory peroksysomów. Produkt tego genu bierze udział w metabolizmie lipidów i glukozy oraz powstawaniu zapalenia naczyń. PPARA ulega ekspresji i aktywnie działa szczególnie w tkankach, w których zachodzą intensywne przemiany kataboliczne i metabolizm tłuszczów. W jednym z badań przeprowadzonych na dużej liczbie respondentów (760 osób w grupie z poszczególnym wariantem genetycznym i 1792 osoby w grupie kontrolnej) udowodniono, że osoby z allelem G uzyskują lepsze wyniki w sportach wytrzymałościowych. Kolejne geny, które predysponują do uprawiania wybranych rodzajów sportu to: ACE czyli enzym konwertujący angiotensynę I oraz wpływający na metabolizm kinin, HIF1 kodujący czynnik hipoksji i NOS3, zaangażowany w metabolizm tlenków azotu w endotelium. Należy pamiętać, że na predyspozycje w sporcie duży wpływ mają - poza czynnikami genetycznymi - trening, indywidualne cechy charakteru, motywacja, odżywianie oraz czynniki epigenetyczne. Tym niemniej możliwość wytypowania w młodym wieku osób z genetyczną zdolnością do uprawiania sportów wydaje się niezwykle interesującym zagadnieniem.

6.9. Poziom empatii MNIEJSZA EMPATIA WIĘKSZA EMPATIA RS GEN wynik opis rs53576 OXTR AA mniejsza empatia rs2254298 OXTR GG mniejsza empatia Ogólny opis Empatia określa zdolność ludzi do odczuwania stanów emocjonalnych innych osób oraz spojrzenia z ich perspektywy na rzeczywistość. Stanowi podstawę wielu interakcji w społeczeństwie oraz jest określana jako jeden z kluczowych czynników w relacjach ludzkich. Empatia jest również jednym z najsilniejszych hamulców zachowań agresywnych. Ostatnie badania wykazały powiązanie pomiędzy konkretnymi SNP a indywidualną empatią. Wpływ genetyczny wraz z wpływem środowiska odpowiadają za kształtowanie ludzkiej psychiki. O ile wpływ środowiska, w którym funkcjonujemy został stosunkowo dobrze poznany, to aspekty genetyczne były do niedawna w psychologii pomijane. Czy wiesz, że...? Jedną z metod pomiaru empatii jest test odczytu emocji ze zdjęć oczu (test RMET), polegający na przypisaniu przez osobę badaną konkretnych emocji (np. strach, smutek, zdenerwowanie) do czarno-białych zdjęć regionów oczu 36 ludzi. Istnieje także test określający Indeks Reaktywności Personalnej (IRI), który łączy wyniki dla składowych empatii w całość. Do składowych empatii zaliczane są: skala przyjmowania perspektywy, skala empatycznej troski, skala osobistej przykrości oraz skala fantazji.

: AA Osoby z tym genotypem charakteryzują się najprawdopodobniej niższym poziomem empatii dyspozycyjnej niż osoby z wariantem GG. Statystycznie posiadają mniejszą skłonność do zachowań pro społecznych. Są mniej podatne na stres przy otrzymywaniu wsparcia od innych ludzi. Osoby z tym genotypem osiągają niższe wyniki w testach RMET (średnio 3,53 punktów) oraz mniejszą reakcję skórno-glawiczną. Częstość występowania w populacji: 1,6% populacja europejska, według IGSR Gen: OXTR, Chromosom: 3 rs53576 GG Osoby z tym genotypem najprawdopodobniej osiągają niższe wyniki w testach IRI (skala empatycznej troski) niż osoby z pozostałymi wariantami. Charakteryzują się niższym poziomem empatii kognitywnej niż osoby z wariantem AG ( średnio o 34,21 pkt). Częstość występowania w populacji: 86,44% Gen: OXTR, Chromosom: 3 rs2254298 Empatię można podzielić na dwie części składowe: empatię afektywną (emocjonalna) i empatię kognitywną (poznawczą). Empatia afektywna określa nasze predyspozycje do poprawnego odgadnięcia emocji lub stanów emocjonalnych innych ludzi oraz odczuwania ich. Empatia kognitywna natomiast określa umiejętność zrozumienia stanu emocjonalnego i spojrzenia z perspektywy innych. Empatię afektywną można określić za pomocą zbadania zdolności do okazywania sympatii cierpiącym oraz poprzez zmierzenie odczucia dyskomfortu w przypadku zaobserwowania cudzego cierpienia. Empatię kognitywną można określić za pomocą zbadania zdolności do przyjmowania cudzych perspektyw i identy kacji z postaciami kcyjnymi (empatia dyspozycyjna). Jednakże klasy kacja konkretnych zachowań do podgrup empatii podlega trwałej debacie specjalistów. W celu zrozumienia wpływu genetycznego na psychikę należy zapoznać się z chemią mózgu. Jednym z kluczowych neurotransmiterów i hormonów w ludzkim organizmie jest oksytocyna. Hormon ten jest wytwarzany w podwzgórzu i magazynowany w tylnym płacie przysadki. Oksytocyna jest powiązana z dwoma aspektami psychologicznymi: empatią i odpornością na stres. Działa na komórki w ciele migdałowatym, podwzgórzu, hipokampu, pniu mózgu, serca, łożyska i rdzenia kręgowego.

Badania-wykazały-powiązanie-pomiędzy-wysokim-poziomem-oksytocyny-i-niektórymi-zachowaniami-socjalnymi-takimi jak:- hojność,- ufność,- więzi- rodzic-dziecko,- odczytywanie- emocji- innych- ludzi,- uczucie- miłości- oraz- empatii.- Został także-wykazany-wpływ-oksytocyny-na-obniżenie-poziomu-kortyzolu-(hormon-stresu).-snp-w-regionie-sąsiadującym-z regionem-kodującym-receptor-oksytocyny-(rs53576)-został-powiązany-z-osobniczymi-różnicami-odczuwania-empatii; posiadacze-allelu-a-wykazywali-mniejszą-empatię-niż-posiadacze-allelu-g.-poziom-empatii-został-zmierzony-testem RMET,- osoby- z- genotypem- GG- wykazały- większą- empatię- niż- osoby- z- genotypem- AA.- Badania- wykazały,- iż- osoby z- allelem- A- charakteryzują- się- mniejszą- reakcją- skórno-glawiczną,- która- stanowi- parametr- używany- w- celu- badania przeżywania-emocji. Zmienność- w- obrębie- genu- kodującego- receptor- oxytocyny- (OXTR),- została- także- powiązana- z- podatnością- na stres- podczas- otrzymywania- wsparcia- od- innych- ludzi.- Badania- wykazały,- iż- osoby- posiadające- jeden- lub- więcej alleli- G,- radziły- sobie- lepiej- ze- stresem- po- otrzymaniu- wsparcia- emocjonalnego- od- innych- ludzi.- Wynik- ten- został zaobserwowany- w- postaci- obniżonego- poziomu- kortyzolu,- jednego- z- głównych- hormonów- stresu.- Osoby- nie posiadające-allelu-g-wykazały-się-bardziej-podatne-na-stres,-a-wsparcie-emocjonalne-nie-obniżyło-u-nich-poziomu kortyzolu. Każdy Raport jest indywidualny, może w pewnym stopniu różnić się zawartością treści merytorycznych lub ilością stron w zależności od uzyskanych wyników analizy.