OPIS KONCEPCJI URBANISTYCZNO ARCHITEKTONICZNEJ ZAGOSPODAROWANIA I ZABUDOWY CENTRUM GORZOWA WIELKOPOLSKIEGO 1
Problem centrum Gorzowa Wielkopolskiego to problem komunikacji samego centrum oraz problem złych decyzji urbanistyczno architektonicznych, tak w okresie zaraz po wojnie jak i w niedawnej przeszłości. Gorzów Wielkopolski na moŝliwość uzyskać klarowny, klasyczny, regularny układ komunikacji, którego pozazdrościć mogłoby nie jedno miasto w Polsce jak równieŝ na świecie. Wytworzony naturalnie, promienisty w charakterze pajęczyny układ ulic, zbiegających się w ścisłym centrum miasta, wzbogacony okręŝnymi, okalającymi ulicami, daje szansę na kontynuację tej zasady w południowej części miasta, pod warunkiem zastosowania większej ilości przepraw przez rzekę Wartę. Nowo wybudowana obwodnica Trasa Zgody (Nr 3) łącząca Szczecin z Poznaniem i Warszawą oraz Zieloną Górą jak równieŝ trasa łącząca Berlin z Kaliningradem i Gdańskiem (Nr 22) (po korekcie ominięcia Zakładów Silwena ), znakomicie odciąŝą wewnętrzny układ komunikacji Gorzowa Wielkopolskiego. Sugerowany do utrzymania w warunkach konkursu ale i wynikający z wielu opracowań, wewnętrzny układ ulic samego centrum ma jednak powaŝny mankament. Usilnie utrzymuje się kołowe powiązanie obu brzegów rzeki jedynym (wprawdzie odremontowanym) Mostem Staromiejskim, przecinającym ścisłe centrum Gorzowa Wielkopolskiego na pół, tym samym utrudniając jakiekolwiek decyzje wytworzenia właściwych dla lokalizacji przestrzeni publicznych. JeŜeli miasto dąŝy do uzyskania w centrum tzw. strefy publicznej z deptakami o ograniczonym ruchu kołowym bądź o całkowicie wyłączonym ruchu oraz kontynuacji tej zasady w południowej, dopiero budującej się części centrum, gdzie sugeruje się lokalizację urzędów, funkcje kultury, handlu - to zespół autorski proponuje pozostawienie tego jedynego połączenia dla celów komunikacji pieszej oraz zastąpienie komunikacji kołowej dwoma mostami okalającymi ścisłe centrum miasta, a mianowicie: - mostem będącym przedłuŝeniem ul. Koniarskiej ukierunkowanym na ul. Cichońskiego z wlotem na ul. Warszawską oraz - mostem biegnącym równolegle do linii kolejowej Gorzów Wielkopolski Skwierzyna z wlotem na skrzyŝowanie ulic Al. 11-go listopada i Al. Konstytucji 3-go maja. Alternatywą dla drugiego mostu moŝe być połączenie tego skrzyŝowania z terenami Zamościa z wylotem w okolicach stadionu. 2
Inwestycję taką proponujemy nawet kosztem likwidacji nowego układu komunikacji części południowej z rondem Św. Jerzego lub jego częściowej adaptacji na drogi dojazdowe. W sposób świadomy rezygnuje się z układu historycznego dróg na południowym brzegu rzeki Warty. Istniejące rozwiązanie spełniało postawione zadania w minionych stuleciach, jednakŝe z upływem czasu nastąpiły zmiany szeregu uwarunkowań przestrzenno-funkcjonalnych, które determinują wprowadzenie nowego układu komunikacyjnego. Sugerowane przez zespół autorski rozwiązanie komunikacji jest gwarantem poprawnych rozwiązań stref publicznych w obu częściach centrum, dla których historyczny most będzie znakomitym powiązaniem. Mosty moŝna realizować w rozległych etapach czasowych. W pierwszej kolejności wydaje się być potrzebny most zachodni, wiąŝący dworzec główny z częścią południową. Rolę mostu pierwszego w początkowym okresie przyjmuje i tak juŝ wybudowana trasa nr 22, zwana Nadwarciańską. Dzięki zaproponowanemu układowi komunikacji kołowej, okalającemu centrum miasta, moŝna wytworzyć rozległą strefę publiczną począwszy od dworca głównego po ul. Cichońskiego, w której wszystkie istniejące ulice, włącznie z bulwarami nadbrzeŝnymi, pełnić będą rolę ulic dojazdowych. W rozwiązaniach urbanistycznych i przestrzennych autorzy przyjęli kilka podstawowych zasad: część północna centrum: - pomimo ogromnej róŝnorodności zabudowy i sporej naleciałości stylowej powstałej w ostatnich latach uszanować trzeba strukturę centrum w obrębie Starego Miasta, dla którego główną osią jest ul. Sikorskiego, - w miarę moŝliwości ujednolicić odbiór wizualny poprzez wprowadzenie wspólnego mianownika architektonicznego np. skośne ceramiczne dachy, - uzupełnić kwartały lub zespoły nadając im stosowny do kontekstu charakter architektury, cześć południowa centrum: - stworzyć nową urbanistykę podległą przejrzystemu, prostemu układowi komunikacji kołowej, - stworzyć strefę publiczną będącą przedłuŝeniem strefy publicznej Starego Miasta, wokół której znajdą się odpowiednie publiczne funkcje, 3
- lokalizować mieszkaniówkę bliŝej rzeki jako strukturę budującą waterfront z moŝliwością widoku na Stare Miasto i rzekę Wartę. Usługi, handel oraz administrację lokalizować w dalszym szeregu. W obu częściach centrum starano się uszanować istniejące tereny zielone i w miarę moŝliwości wygospodarować nowe. Ponadto w obu częściach centrum przyjęto zasadę lokalizacji parkingów w halach garaŝowych pod ziemią, pod budynkami, pod nowoprojektowanymi placami z łatwym i dogodnym do nich wjazdem i wyjazdem. Jedynym rejonem w części północnej centrum, w którym proponujemy całkowicie nową strukturę jest część terenu Starego Miasta (bardzo powaŝnie zdegradowana) pomiędzy ul. Dworcową a ul. Młyńską. Wprawdzie na tym terenie znajdują się drobne elementy do zachowania, jednak odtwarzanie tej części w całości mijałoby się z celem. Propozycją zespołu autorskiego jest tu zabudowa usługowo mieszkaniowa w formie załamanych budynków o długich pierzejach, odnosząca się do historycznej zabudowy ulic, która wysokością nawiązuje do standardowych budynków w sąsiedztwie. Poprzez rozrzeźbienie tych obiektów od spodu (parter, I piętro i II piętro) uzyskano otwarcia i zaoczenia przestrzeni dla osób zdąŝających z dworca głównego do centrum, co pokazano na wizualizacjach w projekcie. W taką strukturę łatwo wpisać chronione prawem obiekty, zamarkować dawny przebieg ulic a jednocześnie wytworzyć swobodny ciąg usługowy prowadzący do rynku. Podobną strukturę zaproponowano w części południowej centrum jako przykład uporządkowania przestrzeni. W opracowaniu starano się poruszyć główny problem jaki naszym zdaniem wystąpił w centrum Gorzowa Wielkopolskiego, a mianowicie problem komunikacji kołowej. Zaproponowana koncepcja jest dla autorów jest warunkiem koniecznym właściwego funkcjonowania miasta. DąŜono przy tym do pominięcia szczegółowych rozwiązań architektonicznych w charakterze uzupełnień braków w istniejącej zabudowie czy urządzenia zieleni w formie listy zabiegów, gdyŝ te i tak będą rozwiązywane przez róŝnych architektów. Zespół autorski chce podać tylko ogólną metodę podejścia do rozwiązania poszczególnych zespołów, jednostek załoŝeń itp. 4
Projekt traktowany jest jako protest przeciw złym załoŝeniom, po części juŝ budującego się południowego centrum oraz jako głos w dyskusji mający na celu ratowanie jeszcze całkiem nie zniszczonej północnej części centrum. 5