Monografie i Opracowania 557 Andrzej Sobczak Formułowanie i zastosowanie pryncypiów architektury korporacyjnej w organizacjach publicznych Warszawa 2008 Szkoła Główna Handlowa w Warszawie
Wstęp 9 Zdefiniowanie problemu badawczego 9 Cele i zakres pracy 13 Hipotezy badawcze pracy 15 Źródła i metody badawcze -. 16 Układ pracy 18 1. Pryncypia architektury korporacyjnej w organizacji publicznej 22 1.1. Podejście systemowe do organizacji publicznej 22 1.1.1. Charakterystyka podejścia systemowego 22 1.1.2. Organizacja publiczna w podejściu systemowym 24 1.1.3. Polistrukturalność organizacji publicznej - ujęcie modelowe 32 1.2. Główne koncepcje architektury korporacyjnej w kontekście systemowego podejścia do organizacji publicznej 41 1.2.1. Definicyjne ujęcie architektury korporacyjnej 42 1.2.2. Budowa architektury korporacyjnej 48 1.3. Pojecie, znaczenie i cechy pryncypiów architektury korporacyjnej 59 1.3.1. Definicja pryncypiów architektury korporacyjnej 59 1.3.2. Funkcje pryncypiów architektury korporacyjnej w organizacji 66 1.3.3. Cechy pryncypiów architektury korporacyjnej 71 1.4. Sposoby reprezentacji pryncypiów architektury korporacyjnej 72 1.5. Wyznaczniki jakości pryncypiów architektury korporacyjnej 75 1.6. Przegląd istniejących metod formułowania pryncypiów architektury korporacyjnej 80 1.6.1. Cele i sposób organizacji przeglądu 80 1.6.2. Metoda The Information Architect's Cooperative Forum. 82 1.6.3. Metoda Op't Landa z użyciem analizy przyczynowo-skutkowej 84 1.6.4. Metoda Nabukenyi oparta na procesie współpracy 85 1.6.5. Metoda z użyciem Object Role Modelling/Object Role Calculus 86 1.6.6. Metoda van Bommela, Buitenhuisa, Hoppenbrouwersa i Propera 87 1.6.7. Metoda Lindstróm 89 1.6.8. Wnioski z przeprowadzonego przeglądu 90 1.7. Podsumowanie 92 2. Architekturocentryczny proces opracowywania systemów oprogramowania 95 2.1. Główne założenia procesu opracowywania systemów oprogramowania 95 2.1.1. Pojęcie i struktura procesu opracowywania systemów oprogramowania 95 2.1.2. Relacje między procesem opracowywania systemów a modelem cyklu życia systemu 98
2.2. Istota architekturocentrycznego procesu opracowywania systemów oprogramowania 101 2.2.1. Definicja, znaczenie i reprezentacja architektury systemu oprogramowania... 101 2.2.2. Tworzenie architektury w architekturocentrycznym procesie opracowywania systemów oprogramowania 108 2.3. Kluczowe rozwiązania architektoniczne 113 2.3.1. Taktyki architektoniczne 114 2.3.2. Style architektoniczne 118 2.3.3. Architektura referencyjna 120 2.4. Charakterystyka architekturoćentrycznych procesów opracowywania systemów oprogramowania 121 2.4.1. Proces Software Engineering Institute 121 2.4.2. Proces oparty na koncepcji czterech widoków 123 2.4.3. Proces ModTest 126 2.4.4. Proces BAPO/CAFCR 127 2.4.5. Proces ASC 128 2.4.6. Proces ABSP 130 2.4.7. Procesy stosowane w ramach metodyk RUP oraz EUP 131 2.4.8. Proces stosowany w ramach metodyki OpenUp 134 2.4.9. Proces oparty na koncepcji MDA 136 2.4.10. Schemat porównawczy architekturoćentrycznych procesów opracowywania systemów oprogramowania 139 2.5. Podsumowanie 141 3. Ewaluacja architektury systemów oprogramowania 145 3.1. Ewaluacja jako element architekturocentrycznego procesu opracowywania systemów oprogramowania 145 3.1.1. Definicja, właściwości i typy ewaluacji 145 3.1.2. Składowe procesu ewaluacji 148 3.1.3. Celowość i determinanty skutecznej ewaluacji architektury systemów oprogramowania 149 3.2. Klasyfikacja metod i kryteriów ewaluacji architektury systemów oprogramowania 151 3.3. Przegląd metod ewaluacji architektury systemów oprogramowania 155 3.3.1. Cele i sposób organizacji przeglądu 155 3.3.2. Metoda SAAM i jej rozszerzenia 155 3.3.3. Metoda ARID 158 3.3.4. Metoda ATAM 160 3.3.5. Metoda CBAM 162 3.3.6. Metoda QAW 164 3.3.7. Metoda SBAR 165 3.3.8. Metoda ALPSM 166 3.3.9. Metoda SACAM 166 3.3.10. Miary i eksperymenty 168 3.3.11. Wnioski z przeprowadzonego przeglądu 170 3.4. Podsumowanie 173
7 4. Tworzenie oprogramowania i stosowanie koncepcji architektury korporacyjnej w polskich organizacjach publicznych 174 4.1. Cele badań empirycznych 174 4.2. Metoda i organizacja badań ankietowych 176 4.3. Wyniki przeprowadzonych badań ankietowych 184 4.4. Metoda i organizacja indywidualnych wywiadów pogłębionych 211 4.5. Podsumowanie indywidualnych wywiadów pogłębionych 212 4.6. Podsumowanie 217 5. Formułowanie pryncypiów architektonicznych i ich zastosowanie do ewaluacji architektury systemów oprogramowania 220 5.1. Cele i założenia metody ForPAK 220 5.2. Kategorie grup interesariuszy zaangażowanych w ramach metody ForPAK 225 5.3. Dyrektywy postępowania w ramach metody ForPAK 226 5.3.1. Etap 1: Prezentacja istoty problemu formułowania i zastosowania pryncypiów architektury korporacyjnej oraz wstępny przegląd organizacji... 227 5.3.2. Etap 2: Określenie granic organizacji i wybór grup jej kluczowych interesariuszy 228 5.3.3. Etap 3: Ocena poziomu dojrzałości wybranych aspektów zarządzania architekturą systemów oprogramowania 243 5.3.4. Etap 4: Opracowanie zbioru roboczych wersji pryncypiów architektury korporacyjnej 248 5.3.5. Etap 5: Weryfikacja i akceptacja zbioru roboczych wersji pryncypiów architektury korporacyjnej 260 5.3.6. Etap 6: Dopasowanie schematu ewaluacji architektury systemów oprogramowania opartego na sformułowanych pryncypiach architektury korporacyjnej do potrzeb organizacji 275 5.4. Zarządzanie zmianą pryncypiów architektury korporacyjnej 276 5.5. Ograniczenia metody ForPAK 278 5.6. Narzędzia informatyczne wspierające metodę ForPAK 279 5.7. Schemat ewaluacji architektury systemów oprogramowania opartej na pryncypiach architektury korporacyjnej 281 6. Empiryczna weryfikacja opracowanych rozwiązań 291 6.1. Cele i sposób organizacji empirycznej weryfikacji opracowanych rozwiązań 291 6.2. Charakterystyka pilotażowej organizacji publicznej 292 6.2.1. Informacje ogólne o organizacji 292 6.2.2. Informacje o stanie informatyzacji w organizacji pilotażowej 293 6.3. Zastosowanie opracowanych rozwiązań w pilotażowej organizacji publicznej 295 6.3.1. Implementacja metody ForPAK 295 6.3.2. Ewaluacja architektury przykładowego systemu oprogramowania z zastosowaniem pryncypiów architektury korporacyjnej 322 6.4. Podsumowanie i wnioski 324
Zakończenie 330 Załącznik A. Metamodel reprezentujący główne związki pomiędzy wybranymi koncepcjami architektury korporacyjnej i architektury systemów oprogramowania.-. 335 Załącznik B. Wizualizacja analizy sieci społecznych dla organizacji pilotażowej 336 Załącznik C. Finalne wersje pryncypiów architektury korporacyjnej 337 Załącznik D. Finalne wersje scenariuszy motywujących wraz z przypisanymi im pytaniami kompetencyjnymi 356 Załącznik E. Bazowy kwestionariusz ewaluacyjny zastosowany do ewaluacji systemu MSIoT 367 Załącznik F. Charakterystyka systemu MSIoT 374 Literatura 379