Wstęp... 11 CZĘŚĆ TEORETYCZNA Rozdział I Edukacja muzyczna w świetle delimitacji pojęć... 17 1.1. Wiedza pedagogiczna w świetle związków teorii i praktyki... 18 1.2. Pedagogika muzyki jako naukowa subdyscyplina pedagogiki... 22 1.2.1. Delimitacja pojęcia... 22 1.2.2. Wybrane stanowiska... 24 1.2.3. Zaplecze naukowe... 26 1.3. Wczesnoszkolna edukacja muzyczna wobec potrzeby zmian... 28 1.3.1. Dylematy i (nie)pokój... 28 1.3.2. Edukacyjne argumenty teorii audiacji... 30 1.4. Środowisko rodzinne w przestrzeni wczesnej edukacji... 33 1.4.1. Rodzina i jej społeczno-kulturowy kapitał... 33 1.4.2. Implikacje dla wczesnej edukacji muzycznej... 33 1.4.3. Znaczenie wczesnego kierowania muzycznego jako kategorii umuzykalniania... 35 1.4.4. Stan badań... 37 Rozdział II Kategoria audiacji w znaczeniu uczenia się muzyki według Edwina E. Gordona... 43 2.1. Audiacja jako kategoria pojęciowa we współczesnej edukacji muzycznej... 43 2.2. Język i myślenie muzyczne... 47 5
2.3. Audiacyjny kontekst zmiany rozwojowej w uczeniu się muzyki... 53 2.3.1. Rozwój i zmiana rozwojowa eksplikacja pojęć... 53 2.3.2. Stadialność rozwoju audiacyjnego.... 56 2.3.3. Od słuchania do syntezy całościowej... 57 2.3.4. Uogólnianie, dialogowanie i rozumienie teoretyczne muzyki... 63 2.4. Audiacja jako kategoria doświadczania muzyki... 67 2.4.1. Istotność dźwięku centralnego w tonalnym kontekście działań... 67 2.4.2. Istotność makrobitu w rytmicznym kontekście działań muzycznych... 70 2.4.3. Znaczenie audiowania zawartości tonalności... 72 2.4.4. Znaczenie audiowania zawartości rytmicznej... 74 2.5. Typy umiejętności audiacyjnych.... 77 2.5.1. Słuchanie muzyki... 77 2.5.2. Czytanie muzyki.... 79 2.5.3. Zapisywanie muzyki... 80 2.5.4. Odtwarzanie i wykonywanie muzyki z pamięci... 81 2.5.5. Pisanie muzyki z pamięci............................................ 82 2.5.6. Tworzenie muzyki i improwizowanie... 82 Rozdział III Umiejętności audiacyjne jako specyficzny rodzaj edukacyjnych osiągnięć ucznia.... 87 3.1. Potencjał i potencjalność we wczesnej nauce muzyki... 88 3.1.1. Pojęcia.... 88 3.1.2. Stan badań... 94 3.2. Kontinuum rozwojowe w edukacji muzycznej... 96 3.3. Umiejętności audiacyjne... 100 3.3.1. Pojęcie.... 100 3.3.2. Kontekst teoretyczny... 102 3.3.3. Stan badań... 104 CZĘŚĆ EMPIRYCZNA Rozdział IV Metodologiczne podstawy badań własnych... 107 4.1. Typ przeprowadzonych badań... 107 4.2. Przedmiot i cel badań..................................................... 108 4.3. Problematyka badań... 111 4.4. Hipotezy badawcze... 113 4.5. Zmienne i wskaźniki badań... 117 4.5.1. Zmienna zależna... 120 4.5.2. Zmienna niezależna główna czynnik eksperymentalny... 121 4.5.3. Zmienne niezależne uboczne... 122 4.5.4. Operacjonalizacja zmiennych... 123 4.5.5. Zmienna pośrednicząca... 130 4.5.6. Kontrola zmiennych zakłócających... 130 6
4.6. Metody badań.... 136 4.7. Opis narzędzi badawczych... 142 4.7.1. Zeszyt kolejności działań (Rejestr działań) nauczyciela... 142 4.7.2. Test Średnia Miara Słuchu Muzycznego (IMMA) Edwina E. Gordona.. 143 4.7.3. Iowa Tests of Music Literacy ITML (IOVA) Edwina E. Gordona... 145 4.7.4. Skale szacunkowe kryteriów analizy i oceny wykonania treści muzycznej sprawdzianu (nsw)... 148 4.7.5. Materiał muzyczny wykorzystany w konstrukcji zadań sprawdzianu (nsw).... 152 4.7.6. Arkusz Obserwacji Rozwoju Umiejętności Audiacyjnych (naorua).. 158 4.7.7. Kwestionariusz wywiadu z rodzicami (nkw)... 166 4.8. Charakterystyka oddziaływania eksperymentalnego w oparciu o sekwencyjny rozwój audiacji... 167 4.8.1. Ustalenia formalne.... 167 4.8.2. Istota programowa... 168 4.9. Teren badań i badana próba... 170 4.10. Organizacja i przebieg badań... 171 4.11. Opis statystycznej analizy danych.... 173 Rozdział V Oddziaływanie czynnika XAUD a poziom umiejętności audiacyjnych................................... 175 5.1. Poziom umiejętności audiacyjnych (YUA) zmierzonych testami ITML (IOVA) Edwina E. Gordona... 175 5.1.1. Umiejętności audiacyjne w zakresie słuchania muzyki (yuas)... 176 5.1.2. Umiejętności audiacyjne w zakresie czytania muzyki (yuac)... 190 5.1.3. Umiejętności audiacyjne w zakresie pisania muzyki (yuap)... 201 5.1.4. Typ audiacji a zawartość tonalna i rytmiczna w świetle końcowych wyników ITML (IOVA) Edwina E. Gordona... 206 5.1.5. Dyskusja wyników i podsumowanie... 213 5.2. Poziom umiejętności audiacyjnych w zakresie wykonywania muzyki (yuaw).. 215 5.2.1. Realizacja struktur tonalno-rytmicznych w świetle ocen sędziów kompetentnych... 215 5.2.1.1. Poziom wykonania sprawdzianu muzycznego (nsw) w świetle przyjętych kryteriów oceny... 216 5.2.1.2. Określanie i wykonywanie tonalności i metrum... 225 5.2.1.3. Poziom trudności wykonywanych zadań nsw... 231 5.2.2. Zgodność i obiektywność ocen sędziów kompetentnych... 233 5.2.3. Dyskusja wyników i podsumowanie... 236 5.3. Poziom umiejętności audiacyjnych w świetle wyników obserwacji nauczycieli... 237 5.3.1. Poziom umiejętności ze względu na kryterium analizy... 240 5.3.2. Poziom umiejętności uczniów w zakresie różnicowania w muzyce... 245 5.3.3. Poziom umiejętności uczniów w zakresie wnioskowania w muzyce... 254 5.3.4. Dyskusja wyników i podsumowanie... 263 7
5.4. Cechy końcowych pomiarów narzędziami nsw; naorua... 264 5.5. Umiejętności audiacyjne w zakresie języka muzycznego (yuajm)... 270 5.5.1. Słownik umysłowy i jego język jako język audiacji... 270 5.5.2. Audiacja komponentów języka muzycznego... 278 5.5.3. Dyskusja wyników i podsumowanie... 285 5.6. Rozwój umiejętności audiacyjnych w świetle badanych zależności... 289 5.6.1. Występowanie czynnika eksperymentalnego (XAUD), zdolności muzyczne (XZM) a wyniki Iowańskich Testów Znajomości Muzyki ITML (IOVA) Edwina E. Gordona................ 290 5.6.2. Występowanie czynnika eksperymentalnego (XAUD), zdolności muzyczne (XZM) a wyniki Sprawdzianu Wykonania Muzycznego (nsw)... 309 5.6.3. Dyskusja wyników i podsumowanie... 315 Rozdział VI Zdolności muzyczne i okres oddziaływań edukacyjnych... 317 6.1. Poziom zdolności muzycznych (XZM) w świetle związków z fazą pomiaru zmiennej zależnej (YUA)... 317 6.1.1. Zdolności muzyczne badanych osób w świetle wyników Testu IMMA Edwina E. Gordona... 318 6.1.2. Kontrola stanu XZM a faza pomiaru zmiennej YUA... 321 6.1.3. Dyskusja wyników i podsumowanie... 328 6.2. Poziom zdolności muzycznych (XZM) w świetle związków z wynikami fazowego pomiaru zmiennej zależnej (YUA)... 330 6.2.1. Wyniki testów IMMA i ITML w świetle istotności związków w początkowej i końcowej fazie badań... 331 6.2.2. Dyskusja wyników i podsumowanie... 342 6.3. Kontrola okresu prowadzenia badań (XOE)... 344 6.3.1. Dynamika rozwoju umiejętności audiacyjnych (YUA) a okres prowadzenia badań (XOE)................................... 345 6.3.2. Dyskusja wyników i podsumowanie... 355 Rozdział VII Znaczenie środowiska rodzinnego w umuzykalnianiu badanych uczniów. Analiza zmiennej pośredniczącej... 359 7.1. Specyfika i rodzaje umuzykalniających działań środowiska rodzinnego... 359 7.1.1. Wykształcenie muzyczne rodziców.... 361 7.1.2. Codzienne muzykowanie w domach badanych uczniów... 362 7.1.3. Zaangażowanie rodziców w pomoc w szkolnej nauce muzyki... 365 7.1.4. Aktywność muzyczna w czasie wolnym... 371 7.1.5. Pozaszkolna i nieformalna aktywność muzyczna badanych uczniów... 375 7.1.6. Predyspozycje uczniów do nauki muzyki w opinii rodziców... 377 7.1.7. Dyskusja wyników i podsumowanie... 387 7.2. Środowisko rodzinne badanych uczniów a ich umiejętności audiacyjne. Analiza związków... 389 8
7.2.1. Praktyka umuzykalniania w rodzinach badanych uczniów jako zmienna pośrednicząca... 390 7.2.1.1. Ogólne muzykowanie w środowisku rodzinnym badanych uczniów... 393 7.2.1.2. Śpiewanie i aktywność wokalna... 397 7.2.1.3. Praktykowanie gry instrumentalnej... 400 7.2.1.4. Ruch, taniec, muzyka... 403 7.2.2. Pomoc rodziców w dziecięcym uczeniu się muzyki jako zmienna pośrednicząca... 407 7.2.3. Dyskusja wyników i podsumowanie... 422 Podsumowanie, wnioski i wybrane rekomendacje do dalszych badań... 425 Bibliografia... 441 Druki zwarte.... 441 Artykuły... 448 Słownik stosowanych pojęć... 465 Wykaz skrótów... 471 Spis rysunków.... 475 Spis tabel... 477 Indeks nazwisk........................................................... 485 Indeks rzeczowy.... 489 Summary Audiation Skills of Pupils on Early Stages of School Education... 491 Aneks... 495 Załącznik 1 Kryteria do analizy wykonania sprawdzianu muzycznego... 497 Załącznik 2 Arkusz oceny umiejętności audiacyjnych według wykonania sprawdzianu muzycznego.... 498 Załącznik 3 Arkusz Obserwacji Rozwoju Umiejętności Audiacyjnych ucznia... 499 Załącznik 4 Kwestionariusz wywiadu z rodzicami.................................... 503 Załącznik 5 Wykorzystywany repertuar muzyki klasycznej... 506 9