PRAWO KONKURENCJI oraz POMOC PUBLICZNA Cz. I: PRAWO KONKURENCJI UE Cz. II: POMOC PUBLICZNA I. Podstawy traktatowe i charakter prawny zakazów z tych artykułów Unijne reguły konkurencji odnoszą się do wszelkiego rodzaju przedsiębiorstw zarówno prywatnych, jak i publicznych, działających na jednolitym rynku, w tym również do firm mających swą siedzibę poza UE, jeśli ich praktyki oddziałują niekorzystnie na handel między paostwami członkowskimi. Prawo konkurencji obejmuje zasadniczo wszystkie dziedziny gospodarki. Jego zastosowanie zostało traktatowo ograniczone tylko w przypadku rolnictwa (gdzie polityka konkurencji jest podporządkowana celom Wspólnej Polityki Rolnej). Odrębne zasady konkurencji obowiązują też w sektorze węgla i stali. Pojęcie konkurencji Brak definicji terminu konkurencja. Wytyczne wskazane w orzecznictwie ETS: przesłanki skuteczności i wykonalności konkurencji, sprawa Societe Technique Miniere v. Maschinenbau Ulm 56/65 (1966) przedmiotem prawa konkurencji będą wszelkie formy aktywności, które mogą bezpośrednio lub pośrednio, rzeczywiście lub potencjalnie wpływad na funkcjonowanie rynku wewnętrznego, mogąc utrudniad realizację jego celów, a zwłaszcza powodowad jego sztuczne podziały utrudniając integrację. II. Przesłanki stosowania art. 101 i 102 TFUE wspólne dla obu zakazów: - praktyki są zakazane tylko przedsiębiorstwom; - są zakazane tylko wówczas, gdy mają wpływ na handel między państwami członkowskimi; - są zakazane tylko wówczas, gdy zakłócają konkurencję na wspólnym rynku 1. wpływ na handel między państwami członkowskimi - sprawa 56/65 Société Technique Miniere p. Maschinenebau Ulm: na podstawie obiektywnych czynników prawnych lub faktycznych można z wystarczającym stanem prawdopodobieństwa przewidzieć, że dane porozumienie może mieć wpływ, bezpośrednio lub pośrednio, rzeczywiście lub potencjalnie, na warunki handlu między państwami członkowskimi 2. Obwieszczenie Komisji zawierające wytyczne w sprawie pojęcia wpływu na handel między państwami członkowskimi reguła odczuwalności, Dz. Urz. UE 2004 C 101/81
3. Eksterytorialne stosowanie wspólnotowego prawa konkurencji sprawa ICI v. Komisja 48/69 (1972) Woodpulp I 89, 104, 114, 116-117, 125-129/85 (1987) (obszar wykonania porozumieo). 4. Szeroka interpretacja pojęcia przedsiębiorstwo: Pojęcie przedsiębiorstwo - każda jednostka zaangażowana w działalnośd gospodarczą, bez względu na formę prawną i sposób finansowania spr. Höfner p. Macroton 41/90 (1991) oraz strukturę własności, spr. Telemarketing v. CLT 311/84 (1985). Również kilka niezależnych prawnie podmiotów można uznad za przedsiębiorstwo, jeśli stanowią jednolitą organizacje elementów osobowych, materialnych i niematerialnych, które realizują szczególny, długoterminowy cel gospodarczy sprawa ICI p. Komisja 48/69 (1972). 5. Sankcja nieważności i jej zakres (ex nunc, erga omnes),: Consten i Grundig 56 i 58/64 (1966). Stosunek sankcji cywilnoprawnych do kar nakładanych przez Komisję. III. Zakaz porozumień antykonkurencyjnych (art. 101 TFUE) 1) formy zakazanej kooperacji przedsiębiorstw: - porozumienia między przedsiębiorstwami - decyzje związków przedsiębiorstw - praktyki uzgodnione między przedsiębiorstwami 2) reguła de minimis 3) niezbędne ograniczenia konkurencji 4) zasada racjonalności (rule of reason) 5) rozróżnienie na porozumienia wertykalne i horyzontalne 6) najcięższe ograniczenia konkurencji (hard-core restrictions) 7) wyłączenie spod zakazu porozumień ograniczających konkurencję (art. 101 ust. 3 TFUE) przesłanki! 8) wyłączenia grupowe (tylko ogólnie) 9) odejście od wyłączeń indywidualnych ex ante IV. Zakaz nadużywania pozycji dominującej (art. 102 TFUE) 1) przesłanki zastosowania art. 102 TFUE (muszą być spełnione kumulatywnie): a. dane przedsiębiorstwo lub grupa przedsiębiorstw ma pozycję dominującą na rynku; b. nadużywa tej pozycji; c. nadużycie to ma wpływ na handel między państwami członkowskimi 2) pojęcie rynku właściwego i. - rynek właściwy produktowo ii. - rynek właściwy geograficznie iii. - rynek właściwy czasowo
3) pojęcie pozycji dominującej na rynku właściwym: 6/72 Continental Can v. Komisja 27/76 United Brands p. Komisja 85/76 Hoffman-La Roche p. Komisja: pozycja siły ekonomicznej posiadanej przez przedsiębiorstwo, która umożliwia mu zapobieganie skutecznej konkurencji na rynku właściwym, przez stworzenie mu możliwości działania w liczącym się zakresie niezależnie od konkurentów, klientów, a w konsekwencji od konsumentów. Taka pozycja, inaczej niż w przypadku monopolu lub quasi-monopolu, nie wyklucza pewnego zakresu konkurencji, ale umożliwia przedsiębiorstwu, które z niej korzysta, określanie lub przynajmniej współkształtowanie warunków, na jakich ta konkurencja może się rozwijać, a w każdym razie zachowywanie się bez zważania na te warunki, nie ponosząc z tego tytułu żadnej szkody 4) kolektywna pozycja dominująca poł. T-68, 77 i 78/89 Societa Italiana Vettro p. Komisja (Italian Flat Glass) T-102/96 Gencor p. Komisja sprawa C-395/96 Companie Maritime Belge Transports p. Komisja 5) nadużywanie pozycji dominującej 6) sprawa 85/76 Hoffman-La Roche v. Komisja: zachowania przedsiębiorstwa dominującego, które może wpływać na strukturę rynku, na którym konkurencja jest osłabiona właśnie z powodu operowania na nim danego przedsiębiorstwa, i które utrudnia zachowanie istniejącej jeszcze na tym rynku konkurencji lub jej rozwój, poprzez stosowanie środków, które odbiegają od normalnej konkurencji w sferze dóbr lub usług, bazującej na jakości rezultatów działań uczestników rynku 7) odmowa dostępu do urządzeń kluczowych V. Zasady stosowania art. 101 i 102 Rozporządzenie 1/2003 (Dz. Urz. WE 2003 L 1/1) 5. Tradycyjnie publiczny charakter wspólnotowego prawa konkurencji a prywatnoprawne wdrażanie wspólnotowego prawa konkurencji 1) potwierdzenie właściwości sądów krajowych do stosowania art. 101 ust. 1 TFUE oraz art. 102 TFUE 2) skutek bezpośredni horyzontalny art. 101 ust. 1 TFUE oraz art. 102 TFUE 127/73 BRT v. SABAM
106/77 Simmenthal C-231/89 Factortame poł. C-295/04 i C-298/04 Manfredi 3) doktryna Courage (sprawa C-453/99 Courage v. Crehan) odpowiedzialność odszkodowawcza z tytułu naruszenia art. 101 lub art. 102 TFUE podmiot indywidualny, nawet jeśli jest kontrahentem (drugą stroną umowy), musi mieć możliwość egzekwowania skutków nieważności postanowień umownych, które są niezgodne z art. 101 TFUE art. 101 TFUE wyklucza możliwość stosowania reguły prawa krajowego, według której podmiot będący stroną porozumienia ograniczającego konkurencję w rozumieniu art. 101 TFUE nie może ubiegać się o wynagrodzenie szkody spowodowanej obowiązywaniem tej umowy tylko dlatego, że był stroną tego porozumienia 4) wzmocnienie roli sądów krajowych w procesie stosowania wspólnotowych przepisów o ochronie konkurencji na podstawie Rozporządzenia 1/2003 art. 6 Rozporządzenia 1/2003: sądy państw członkowskich są właściwe do stosowania art. 101 i 102 TFUE (d. art. 81 i 82 TWE) jednolite stosowanie wspólnotowego prawa konkurencji art. 16 Rozporządzenia 1/2003: orzeczenia sądów w państwach członkowskich nie mogą być sprzeczne z wcześniejszą decyzją Komisji lub decyzją rozważaną do podjęcia w toczącym się postępowaniu Cz. II: Pomoc publiczna Pomoc paostwa a) pojęcie pomocy paostwa różnorodnośd form pomocy b) zakaz pomocy paostwa jako reguła prawa wspólnotowego (art. 87 ust. 1 TWE (próg 100000 Euro otrzymanych na przestrzeni 3 lat) c) pomoc dozwolona z mocy oprawa art. 87 ust. 2 TWE d) pomoc dopuszczalna po uzyskaniu zgody Komisji art. 87 ust. 3 TWE pomoc regionalna pomoc sektorowa pomoc na realizację projektów w interesie europejskim pomoc przeznaczona na wsparcie kultury i dziedzictwa kulturowego pomoc przyznawana na podstawie decyzji Rady (na wniosek Komisji) e) system kontroli pomocy paostwa w ramach art. 88 TWE wyłączna kompetencja Komisji do sprawowania kontroli nad już istniejącymi systemami pomocowymi oraz nowymi projektami. Postępowanie kontrolne nowej pomocy: zgłoszenie, kontrola wstępna do 2 m-cy, postępowanie kontrolne, decyzja Komisji f) obowiązek zwrotu nielegalnej pomocy paostwa. Możliwośd zaskarżenia działao komisji do SPI.