Ekspertyza współfinansowana przez Szwajcarię w ramach Szwajcarskiego programu współpracy z nowymi krajami członkowskimi Unii Europejskiej 1. 1.

Transkrypt

1

2 Zasięg terytorialny realizacji projektu Tarliska Górnej Raby w stosunku do obszarów Natura 2000 i obszarów chronionego krajobrazu Według Zarysu Projektu celem projektu jest odzyskanie podmiotowości rzeki Raby i jej doliny w obszarze pomiędzy uregulowanymi jej odcinkami, związanymi z zabudową jej brzegów i obszarów zalewowych. Zabudowa ta spowodowała szkody w środowisku, z których główne zidentyfikowano jako pogorszenie stanu środowiska Ŝycia ryb objawiające się wysokimi temperaturami wody w lecie, pogorszenie retencji korytowej rzeki i jej dopływów, zmiany w zasięgu i w składzie gatunkowym zabudowy biologicznej terenów zalewowych, ograniczające zasięg lasów łęgowych i powodujące zanik charakterystycznej roślinności podwodnej i nadbrzeŝnej, oraz brak grubego rumoszu drzewnego w korytach. W związku z tym wyznaczono cele cząstkowe projektu jako (1) odbudowa naturalnego, aluwialnego koryta rzeki i jej dopływów w obszarze działania, (2) odtworzenie i ochrona terenów zalewowych w aspekcie retencji korytowej i zabudowy biologicznej, dla (3) obniŝenia maksymalnych temperatur wody w lecie limitujących bytowanie charakterystycznej fauny wodnej. Tak urządzony odcinek rzeki o znaczącej długości będzie równocześnie słuŝył ciągłości procesów geomorfologicznych i przyrodniczych na jej sąsiadujących, zabudowanych odcinkach. Dalej we wniosku podano: obszar realizacji projektu, to dolina rzeki Raby pomiędzy Lubniem a StróŜą oraz potoki Krzczonówka i Trzebuńka w Krzczonowie i StróŜy. Zakres geograficzny projektu traktowany jako teren, którego będą dotyczyć szkolenia i na którym wykorzystane będą doświadczenia uzyskane w realizacji projektu to teren objęty działaniem RZGW Kraków, czyli w przybliŝeniu teren województw małopolskiego i podkarpackiego, czyli regionalny. Jest celowe porównanie planowanego obszaru realizacji projektu polegającego głównie na rozebraniu istniejących budowli regulacyjnych, wyburzeniu nieczynnych zapór oraz właściwym zabudowaniem biologicznym teras zalewowych z zakresem inwestycji polegającej na przebudowie drogi do Zakopanego wraz ze związaną z tym regulacją rzeki Raby dla wykazania, Ŝe obecny projekt nie polega na wykonywaniu prac, które powinny być wykonane podczas realizacji drogi. Na fragmencie mapy obszaru Natura 2000 (na następnej stronie) zaznaczono oprócz granic Obszaru PLH Raba z Mszanką (kolor fioletowy) następujące elementy: Południowomałopolski Obszar Chronionego Krajobrazu kolor zielony, Nieczynne zapory do wyburzenia w StróŜy i Krzczonowie (gruba kreska koloru czerwonego), Początek i koniec zakresu prac projektu Tarliska Górnej Raby w dolinie Raby (cienka kreska koloru czerwonego) i dolinie Krzczonówki (od grubej kreski oznaczającej zaporę do wyburzenia do ujścia do rzeki Raby). Zasięg prac regulacyjnych rzeki Raby i jej dopływów związany z przebudową drogi obejmuje następujące odcinki: Odcinek przyujściowy potoku Krzczonówka od mostu drogowego do ujścia do rzeki Raby i około 1 km koryta rzeki Raby poniŝej ujścia potoku Krzczonówka (do ok. 475m poniŝej potoku Suszanka), Odcinek przyujściowy potoku Trzebuńka od mostu drogowego do ujścia do rzeki Raby, Odcinek rzeki Raby od mostu drogowego w StróŜy do wiszącej kładki poniŝej jazu elektrowni w Myślenicach (całkowicie poniŝej obszaru Natura 2000), 2

3 Odcinkowe remonty dawnych umocnień lewego brzegu Raby zlokalizowanych w pobliŝu drogi na odcinku od mostu w Pcimiu do mostu drogowego w StróŜy. Obszar Natura 2000 PLH Raba z Mszanką, Południowomałopolski Obszar Chronionego Krajobrazu oraz zasięg obszaru realizacji projektu Tarliska Górnej Raby. Regulacja rzeki Raby związana z budową drogi leŝy poza obszarem realizacji projektu (poniŝej mostu w StróŜy). Regulacja potoków Krzczonówka i Trzebuńka dotyczy tylko odcinków pomiędzy drogą a ujściami do rzeki Raby. Pomiędzy Pcimiem a StróŜą dawne umocnienia brzegu lewego podlegały odcinkowemu remontowi równolegle z budową drogi. 3

4 Obszar realizacji projektu obejmuje: wyburzenie nieczynnych zapór w StróŜy i Krzczonowie całkowicie poza zasięgiem robót związanych z budową drogi, usunięcie starych umocnień brzegowych i przeniesienie ich na granicę terasy zalewowej na odcinku potoku Krzczonówka od zapory w Krzczonowie do mostu drogowego oraz na odcinku od mostu w Lubniu do ujścia Krzczonówki - całkowicie poza zasięgiem robót związanych z budową drogi, gospodarowanie roślinnością w terasach zalewowych Raby na odcinku od Lubnia do StróŜy całkowicie poza zasięgiem robót związanych z budową drogi. Zadrzewienia brzegu lewego w miejscu dokonanych remontów umocnień brzegowych rzeki dokonane zostały przez inwestora budowy drogi zgodnie z projektem zieleni i zostały dodatkowo uzupełnione w roku 2008 i 2009 poprzez nasadzenia drzew we współpracy Stowarzyszenia Ab Ovo z Wójtem Gminy Pcim. 2. Zasięg ingerencji w dolinę i koryto rzeki Raby projektu budowa drogi nr 7 Największy wpływ w dolinie rzeki Raby wywołała realizacja drugiej jezdni drogi nr 7 na przełomowym odcinku rzeki Raby od StróŜy do Myślenic w miejscach, gdzie nasyp drogowy wchodził bezpośrednio w koryto rzeki i w konsekwencji był od niej oddzielony wysokimi murami oporowymi. ZawęŜona dolina rzeki pozostała bez lewej terasy zalewowej, a koryto rzeki zostało uregulowane poprzez umocnienie jej obydwu brzegów. ZwęŜenie doliny i uregulowanie koryta zmieniło trasę i spadek rzeki oraz zwiększyło jednostkową moc strumienia w korycie. TakŜe poza odcinkami z murami oporowymi obydwa brzegi rzeki zostały umocnione w sposób systematyczny, ale pozostawiono terasy zalewowe z oryginalną roślinnością nadbrzeŝną. Od mostu w StróŜy w górę rzeki ingerencja była znacznie mniejsza. Druga jezdnia, a miejscami obydwie jezdnie, prowadzono po skraju terenów zalewowych, czasem po starych, nieczynnych korytach rzecznych. Jednak szeroka dolina pozwoliła na odsunięcie trasy drogi od rzeki w taki sposób, Ŝe nie była potrzebna ani budowa murów oporowych ani systematyczna regulacja koryta. Wyremontowano tylko niewielkie odcinki umocnień wklęsłych lewego brzegu rzeki przebiegających w pobliŝu drogi. PowyŜej centrum Pcimia wykonano tylko remont umocnień lewego brzegu Raby oraz odcinka przyujściowego Krzczonówki. PowyŜej ujścia Krzczonówki nie wykonywano jakichkolwiek robót regulacyjnych rzeki w ramach budowy drogi, gdyŝ droga przebiega w znacznym oddaleniu od rzeki. Wobec tego na odcinku od mostu w Lubniu do ujścia Krzczonówki występują w korycie rzeki tylko niewielkie pozostałości historycznych budowli regulacyjnych (znacznie zniszczonych) oraz tamy poprzeczne w terasach zalewowych. W okresie budowy i po wykonaniu robót regulacyjnych rzeki okazało się, Ŝe niekorzystny wpływ robót drogowych nie ograniczał się do zasięgu terytorialnego budowy. Dotyczyło to głównie braku równowagi rumowiska w korycie rzeki powyŝej odcinka robót oraz zwiększenia gradientu temperatury wody w miesiącach letnich w dolnej części odcinka i poniŝej zakresu robót. Obydwa te niekorzystne zjawiska potęgowane były pracami regulacyjnymi i remontami umocnień brzegowych wykonywanymi w dorzeczu Raby powyŝej rozpatrywanego odcinka juŝ po wykonaniu robót drogowych i związanej z nimi regulacją koryta rzeki. 4

5 3. Decyzja warunkująca realizację budowy drogi wobec łącznego działania budowy drogi i regulacji rzeki Przebieg trasy drogi S7 został ustalony w roku 1997 w ramach decyzji Wójta Gminy Pcim i Burmistrza Miasta i Gminy Myślenice w formie decyzji ustalających warunki zabudowy i zagospodarowania terenu, zgodnie z planem zagospodarowania terenowego. Warunki dotyczące środowiska rzeki i jej doliny zostały określone bardzo ogólnie, jako zapewnienie, aby projekty drogi i urządzeń słuŝących ochronie środowiska uwzględniały walory krajobrazowe środowiska w dolinie Raby oraz ochronę przed szkodliwymi uciąŝliwościami na etapach budowy i eksploatacji. JednakŜe zawarto wymóg, aby inwestor uzyskał zgodę Wojewody na rozwiązania projektowe inwestycji w zakresie ochrony środowiska oraz Wojewódzkiego Konserwatora Przyrody w zakresie ochrony krajobrazu. Proces inwestycyjny budowy drogi krajowej nr S7 na odcinku Gminy Lubień rozpoczął się później i nie obejmował prac w rejonie koryta rzeki Raby. W stosunku do wód rzeki Raby decyzje wymagały, aby rozwiązania projektowe gwarantowały bezpieczny przepływ fali powodziowej wód rzeki Raby oraz zapewniły stabilność brzegu rzeki o szerokości nie mniejszej niŝ 20m odpowiednio umocnionego przed wykonaniem właściwych drogowych robót ziemnych. Wojewoda Małopolski decyzją z dnia 14 września 1999 roku (OS.II.7681/45/99) uzgodnił pozytywnie przedłoŝoną cześć hydrotechniczną projektu budowlanego dla obiektu Regulacja rzeki Raby dla przebudowy drogi krajowej nr 7 Kraków ChyŜne na drogę ekspresową II klasy technicznej, odcinek Lubień Myślenice km do na odcinku Gminy Myślenice pod następującymi warunkami: 1. prowadzenia stałego nadzoru geotechnicznego w trakcie wykonywania prac w terenie; 2. uzyskania przez inwestora decyzji Wojewody Małopolskiego przed rozpoczęciem budowy - ustalającej warunki prowadzenia robót w trybie art. 20 ustawy o ochronie i kształtowaniu środowiska na podstawie stosownej oceny oddziaływania na środowisko; 3. wykonanie aneksu do istniejących ocen oddziaływania na środowisko w celu uzgodnienia w trybie art. 68 ustawy o ochronie i kształtowaniu środowiska regulacji rzeki Raby na odcinku gminy Pcim uwzględniającego sumaryczne oddziaływania na środowisko przebudowy drogi nr 7 oraz regulacji rzeki Raby; 4. opracowanie projektu zieleni wiąŝącego w jedną całość budowle regulacyjne i drogowe z otaczającym krajobrazem; 5. wykonywania prac regulacyjnych stopniowo na małych odcinkach, mając na uwadze zminimalizowanie zamulenia zbiornika dobczyckiego. Decyzja określa dokładnie połoŝenie odcinków regulacyjnych rzeki Raby: km do km od kładki wiszącej w Myślenicach do mostu drogowego nr 2 w StróŜy, 5840m, km do km od ok. 475m poniŝej ujścia potoku Suszanka do ujścia potoku Krzczonówka, 980m. 4. Ocena wpływu na środowisko budowy drogi i regulacji rzeki W ślad za wymienioną wyŝej decyzją w listopadzie 1999 powstał dokument o nazwie Aneks do ocen oddziaływania na środowisko przebudowy drogi krajowej nr 7 na odcinku 5

6 Myślenice Lubień, km na drogę ekspresową II klasy technicznej i regulacji rzeki Raby w związku z przebudową w.w. drogi, który jest syntezą następujących ocen oddziaływania na środowisko: przebudowy drogi krajowej nr 7 Gdańsk Warszawa Kraków ChyŜne na drogę ekspresową II klasy technicznej nr S-7 na docinku Myślenice Lubień EKOSYSTEM Śląsk, Mysłowice, grudzień 1998, regulacji rzeki Raby dla przebudowy drogi krajowej nr 7 Kraków ChyŜne na drogę ekspresową II klasy technicznej, odcinek Myślenice Lubień EKOLOGIA i ZDROWIE, Kraków, marzec Aneks dotyczy przede wszystkim ochrony przyrody oŝywionej i krajobrazu, geologii i hydrogeologii, ochrony wód rzeki Raby oraz utworzenia bariery ochronnej w miejscach bezpośredniego przebiegu drogi i rzeki. Wnioskuje o opracowanie projektu organizacji budowy, który powinien uwzględniać wiele czynników, między innymi: wykluczenie całkowitego wycinania zadrzewień i zakrzaczeń z terenów nie przeznaczonych do zajęcia pod poszerzenie drogi i budowle regulacyjne, organizowanie robót ziemnych w taki sposób, aby do minimum ograniczyć czas zmącania wody, maksymalny czas trwania tych robót nie powinien przekraczać 8 godzin na dobę, z dostosowaniem pory wykonywania robót ziemnych do cyklu biologicznego zwierząt wodnych i stanu wód w rzece, prowadzenie niezbędnych wycinek drzew poza okresem gniazdowania ptaków (sierpień luty), Ponadto, zwraca się w opracowaniu uwagę, Ŝe powstał projekt kształtowania zieleni (Krakowski TRANSPROJEKT Sp. z o.o), który obejmował między innymi: pielęgnację i uzupełnienie w zakresie składu gatunkowego i struktury zarośli i drzewostanów łęgowych przylegających do brzegów rzeki Raby i drogi Kraków ChyŜne, wprowadzenie zarośli i drzewostanów łęgowych na powierzchnie pozbawione takiej roślinności obecnie i podczas prowadzenia robót inwestycyjnych, zgodnie naturalnym układem strefowym w dolinach rzek, wprowadzenie pasów dogęszczających w miejscach, gdzie zostaną usunięte zamknięte ściany drzewostanów łęgowych, wprowadzenie zieleni przydroŝnej, która zapewni harmonijne powiązanie drogi z otaczającym krajobrazem, w tym równieŝ na pasach rozdzielających, rozpoznanie tras migracji zwierząt, zaprojektowanie i wykonanie urządzeń technicznego i biologicznego wspomagania funkcji korytarzy ekologicznych, wprowadzenie roślinności niskiej i wysokiej, która umoŝliwi skuteczne zamaskowanie ekranów akustycznych od strony drogi jak równieŝ od strony zabudowy oraz wprowadzenie na przeźroczyste ekrany sylwetek ptaków drapieŝnych w celu zabezpieczenia ptaków przed uderzaniem o nie. W konkluzji streszczenia autorzy oświadczają, Ŝe Droga ekspresowa wraz z koniecznymi dla jej realizacji obiektami (budowlami regulacyjnymi) niewątpliwie pogarsza stan środowiska, z drugiej jednak strony postrzegana jest jako istotny warunek rozwoju gospodarczego i szansa na poprawę materialnego bytu mieszkańców dorzecza Raby. Przyznając, Ŝe wydane wcześniej decyzje o warunkach zabudowy (WZiZT) przesądzające o przebiegu trasy drogi tworzą bardzo trudne warunki wyjściowe do projektowania regulacji jak i teŝ całego przedsięwzięcia inwestycyjnego, określają projekt regulacji jako kompromisowy, spełniający zarazem wymogi ochrony środowiska. 6

7 Załączone do syntetycznej oceny wpływu na środowisko wyjaśnienie projektanta regulacji rzeki Raby omawia podstawy projektowe zamierzenia, wymogi stawiane projektantowi przez administratora rzeki (Okręgową Dyrekcję Gospodarki Wodnej w Krakowie) oraz stosowne WZiZT, ich pełną realizację w projekcie na podstawie obowiązujących wytycznych ( Regulacja rzek górskich CBSiPBW HYDROPROJEKT 1987) oraz dodatkowych uzgodnień dotyczących konieczności obudowy brzegu prawego rzeki w oparciu o zalecenia ODGW. Zapewnia ponadto, Ŝe regulacje zaprojektowano przy uwzględnieniu warunku równowagi dynamicznej rumowiska dennego w oparciu o najnowsze dane hydrologiczne. Projektant odmawia zastosowania bliskiego naturze kształtowania koryt rzecznych ze względu na to, Ŝe: Raba nie jest w pełni naturalnym ciekiem wodnym, jej zlewnia jest zmieniona działalnością człowieka, występują w związku z tym niekorzystne zjawiska, z których jako najgorsze naleŝy wymienić: - hydrologia odbiegająca od naturalnej w wyniku wylesienia, - brak rumowiska w wyniku zabudowy regulacyjnej powyŝej przedmiotowego odcinka, - odbiegająca od naturalnej granulacja rumowiska w skutek eksploatacji kruszywa z koryta. Wyjaśnienia projektanta regulacji dowodzą, Ŝe mimo zastrzeŝeń zawartych w ocenie wpływu na środowisko zamierzenia nie był w stanie wykonać projektu dla narzuconych warunków (lokalizacja drogi w wąskiej dolinie rzeki Raby) przy ówczesnym stanie wiedzy, uzgodnień i wytycznych projektowych. W sierpniu 2000r. została podjęta decyzja ustalająca warunki realizacji robót: 1. Zachowanie zróŝnicowanego charakteru dna rzeki, tj. bystrotoków, wysepek i łach Ŝwiru, zakoli i zastoisk odciętych od głównego nurtu, miejsc głębokiej i płytkiej wody w nurcie rzeki. 2. Wykonanie w formie imitującej kamieniste dno rzeczne odcinka półki brzegowej na potoku Krzczonówka (Krzeczówka) i Trzebuńka gdzie jest projektowana budowa stopni i poszerzenia w stosunku do projektu obsadzenia zielenią naprowadzającą dojście do przejścia. 3. Zakazu prowadzenia wycinki drzew i krzewów w okresie lęgowym ptaków, tj, od 1 marca do 31 lipca. 4. Zakazu prowadzenia prac w korycie rzeki Raby i jej dopływach, tj. w nurcie i na brzegach, od 1 marca do 31 lipca. 5. Prowadzenia robót ziemnych w korycie rzeki Raby i jej dopływach w sposób ograniczający do minimum zmętnienie wody, 6. Zorganizowania na czas budowy tymczasowych punktów tankownia paliwa / /. 7. Realizacja Projektu zieleni dla przebudowy drogi i regulacji Raby w części związanej z regulacją Raby. 8. Prowadzenie stałego nadzoru geotechnicznego w trakcie wykonywania prac w terenie. PowyŜsze warunki, szczególnie 1, 5 i 7 umoŝliwiły kontrolę właściwego prowadzenia robót w sposób nieuciąŝliwy dla środowiska przez uŝytkownika rybackiego, który na bieŝąco monitorował postęp prac. W taki teŝ sposób uniknięto przekształcenia całości koryta rzeki Raby w trapezowy kanał o wyrównanym dnie i jednakowym spadku. 5. Realizacja budowy drogi Przekazanie placu budowy dla realizacji regulacji rzeki Raby odbyło się 30 września 2002 roku. Odbiór robót regulacyjnych odbył się w dniu 4 grudnia 2007, przy czym poprawki i roboty zaległe umocnień przy murach oporowych odbywały się jeszcze przez cały rok Wycinka drzew dla regulacji odbywała się sukcesywnie od roku 2002 do roku 2006, a 7

8 następnie ponownie, w miejscach wymaganych dla naprawy uszkodzonych budowli w roku Mimo przestrzegania wszystkich warunków wykonania robót nie udało się uniknąć negatywnego wpływu na środowiska, spodziewanego zresztą w uprzednich ocenach. Miejscami droga budowana była na części koryta rzeki, a koryto przenoszone w miejsce dawnej terasy zalewowej do tym razem całkowicie sztucznego kanału (patrz zdjęcia). Trzeba jednak przyznać, Ŝe zarówno Inwestor jak i Wykonawcy sumiennie przestrzegali warunków wykonywania robót postawionych w decyzji z roku 2000, w tym najbardziej uciąŝliwych, a więc dotyczących unikania zanieczyszczenia wód zawiesiną oraz zachowania w jak największym stopniu zróŝnicowanych cech geomorfologicznych koryta rzeki. Jednak najbardziej szkodliwy wpływ regulacji rzeki Raby wynikał z rozległości zamierzenia i z długotrwałego oddziaływania budowy na środowisko, co nie zostało przewidziane w ocenach, projektach i decyzjach. Przez okres 6 lat wielokrotnie następowały wezbrania, uruchamiające wzruszone robotami budowlanymi rumowisko dna rzeki i w wyniku tego dno rzeki obniŝyło się w stosunku do stanu przedprojektowego o około 0,5m. W ten sposób ukształtowane w wyniku prac regulacyjnych koryto stało się zbyt pojemne, co jeszcze bardziej naruszyło zakładaną przez projektanta równowagę dynamiczną rumowiska. Wycinka nadbrzeŝnych drzew i krzewów, miejscami wykonana dwukrotnie w odstępie 5 lat, na wiele lat pozbawiła lustro wody w rzece osłony przed bezpośrednim nasłonecznieniem, szczególnie na odcinkach, gdzie wyprostowane koryto rzeki pozbawione było nadbrzeŝnych drzew. Objawiło się to zwiększeniem gradientu temperatur wody w lecie, najbardziej dotkliwie w latach 2007 i następnych., kiedy to popołudniami temperatura wody osiągała 30 o C i więcej. Nowe nasadzenia nie dają jeszcze efektu, gdyŝ dokonane były młodymi, niewyrośniętymi sadzonkami 8

9 W trakcie realizacji prac regulacyjnych przejście nieco większej wody powodziowej w roku 2005 spowodowało uszkodzenie umocnień brzegowych na rozpatrywanym odcinku. Największe wezbranie (kulminacja około 550m 3 /s) wystąpiło w roku następnym po odbiorze napraw uszkodzeń (sierpień 2007) i nie poczyniło szkód na odcinku uregulowanym. 6. Podsumowanie nieprzewidzianych negatywnych skutków regulacji rzeki podczas budowy drogi Oceny wpływu na środowisko i decyzje wydane na ich podstawie dotyczyły terenu ograniczonego terytorialnie do placu budowy i działań inwestora z nim związanych. Okazało się jednak, Ŝe mimo stosowania się do decyzji w sprawie realizacji robót nie uniknięto zaburzeń środowiska, które w sposób nieprzewidziany dotyczyły nie tylko terenu budowy, ale takŝe terenów sąsiednich. Podsumowując nieprzewidziane niekorzystne skutki regulacji rzeki naleŝy przedstawić: rozległość robót i długotrwałość ich prowadzenia spowodowało to nadmierną erozję denną koryta oraz pozbawiło na długi czas zadrzewień nadbrzeŝnych ocieniających lustro wody, brak równowagi dynamicznej rumowiska rzecznego, pomimo zastosowania przez projektanta obowiązujących w tym względzie wytycznych 9

10 projektowych, a przypisywanych brakowi dostaw rumowiska z górnych części dorzecza, W ekspertyzie stanu budowli regulacyjnych (obszerny fragment dostępny pod adresem wskazano przyczyny ich uszkodzenia i sposób uniknięcia uszkodzeń w przyszłości. Oprócz doraźnych działań polegających na uzupełnianiu narzutów kamiennych na wklęsłych odcinkach brzegu lewego zaleca się tam takŝe identyfikację elementów naturalnego koryta i uzupełnianie materiałem kamiennym koron bystrzy, co powinno spowolnić proces erozji dennej na odcinku skanalizowanym (o umocnionych obydwu brzegach rzeki). Ponadto zaleca się działania administracyjne w zlewni (skuteczny zakaz poruszania się pojazdami i wydobywania Ŝwiru z koryta rzeki). Jako strategiczne działania wskazuje się na potrzebę zasadniczo innego podejścia do równowagi koryta rzecznego i zwraca się uwagę na fakt, Ŝe sam proces umacniania brzegów rzeki oraz korekta stopniowa dopływów pozbawia rzekę dostaw rumowiska dla właściwych procesów korytowych. Tradycyjne podejście do regulacji rzeki polegające na umacnianiu brzegów automatycznie pozbawia rzekę moŝliwości uzyskania rumowiska z erodowanych brzegów. Objawia się to brakiem równowagi polegającym na pogłębianiu się koryta i potęguje brak równowagi poprzez zwiększenie mocy strumienia w korycie. Rozwiązaniem strategicznym staje się wtedy takie urządzenie rzeki nieuregulowanej, Ŝeby przez naturalne procesy korytowe mogła zapewnić równowagę zarówno na odcinku nieuregulowanym jak i uregulowanym. W przypadku Raby, zalecenia te to: 1. zaprzestanie zabudowy stopniowej dopływów Raby, 2. obniŝenie lub wyburzenie nieczynnych zapór na dopływach Raby, 3. zaniechanie jakiejkolwiek regulacji koryta Raby na odcinku od Lubnia do Pcimia, 4. uzupełnianie grubo-okruchowego rumoszu w rzece 5. obserwowanie i ewentualnie usuwanie umocnień brzegu prawego na odcinku regulowanym, zastępując umocnienia skalne nasadzeniami drzew. Jak widać z powyŝszego, zamierzenie Tarliska Górnej Raby w większości realizuje postulaty sformułowane w tej ekspertyzie. W tym sensie bezpośrednim powodem realizacji projektu jest regulacja rzeki Raby na znaczącym odcinku, wykazująca fiasko dotychczasowych sposobów opanowywania przyrody. Gdyby nie to, nie byłaby moŝliwa aktualna współpraca Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Krakowie i Stowarzyszenia Ab Ovo w realizacji zamierzenia, które ma za zadanie w sposób nowatorski wdroŝyć inne sposoby postępowania z rzeką, realizujące podmiotowość naturalnej lub zbliŝonej do naturalnej rzeki i równocześnie zachowanie przyległej infrastruktury. 7. Wnioski 7.1. Jak wykazano w rozdziale 1 niniejszego opracowania, obszar realizacji projektu nie obejmuje terenów, na których rzeka została uregulowana w związku z przebudową drogi nr 7. Na terenie obszaru Natura 2000, gdzie dokonano remontów umocnień brzegowych, będą stosowane jedynie niewielkie uzupełnienia drzewostanów Jak wykazano w rozdziale 5 niniejszego opracowania, pomimo wypełnienia zaleceń wynikających z ocen środowiskowych i decyzji wydanej na ich podstawie nie udało się uniknąć negatywnych skutków regulacji rzeki Raby, głównie poprzez rozległość robót i wycinkę drzew na duŝej powierzchni. Skutki negatywne będą trwały do momentu wyrośnięcia drzew do wysokości wystarczająco ocieniającej lustro wody w rzece. 10

11 7.3. Ustabilizowanie brzegów rzeki Raby na bardzo długim odcinku pozbawia ją dostaw rumowiska pochodzącego z erozji bocznej, stąd występuje głównie erozja denna. Ukazuje to fiasko tradycyjnego podejścia do regulacji rzek i stwarza potrzebę stosowania nowatorskiego podejścia do zachowania równowagi w korycie naturalnej rzeki, co stało się podstawą do podjęcia współpracy pomiędzy RZGW-Kraków i Stowarzyszeniem Ab Ovo. 8. Spis dokumentów wykorzystanych w opracowaniu 1. Decyzja o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu Burmistrz Miasta i Gminy Myślenice, GPO.7334/M/185/96/97 z dnia , dla inwestycji przebudowa drogi krajowej nr 7 III klasy technicznej Kraków ChyŜne na drogę ekspresową II klasy technicznej nr S7 na odcinku jej przebiegu przez miasto Myślenice km do km /dł.1783m/ 2. Decyzja o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu Wójt Gminy Pcim, GKiI 7336/66/96 z dnia 6 października 1997, dla inwestycji przebudowa drogi krajowej nr 7 III klasy technicznej na drogę ekspresową II klasy technicznej nr S7 na odcinku jej przebiegu przez Gminę Pcim w km do km /dł m/ 3. Decyzja Wojewody Małopolskiego OS.II.7681/45/99 z dnia (uzgodnienie projektu regulacji rzeki Raby) 4. Aneks do ocen oddziaływania na środowisko przebudowy drogi krajowej nr 7 na odcinku Myślenice Lubień, km na drogę ekspresową II klasy technicznej i regulacji rzeki Raby w związku z przebudową w.w. drogi. EKOLOGIA i ZDROWIE, Kraków, ul. śuławskiego 7/11, opracowanie wykonane przez zespół rzeczoznawców MOŚZNiL pod kierunkiem mgr inŝ. Krzysztofa M. Kaczmarskiego (inŝ. Andrzej Szczocarz, mgr inŝ. Bogdan Cisak, mgr inŝ. Joanna Kaczmarska), Kraków, listopad Pismo od Hydro-Eko do Ekologia i Zdrowie, L. Dz. 9374/zj/99, Kraków, dot. Regulacja rzeki Raby Zalecenia Wojewódzkiej Komisji Ochrony Przyrody 6. Decyzja Wojewody Małopolskiego OS.II.6613/44/2000 z dnia , uzgadniająca pozytywnie część hydrotechniczną projektu budowlanego i ustalająca warunki prowadzenia robót dla obiektu PN. Regulacja rzeki Raby dla przebudowy drogi krajowej nr 7 Kraków ChyŜne na drogę ekspresową II klasy technicznej, odcinek Myślenice Lubień km , na odcinku Gminy Pcim 7. Pismo GDDKiA O/KR ZBro-415/R/12/02 z zaproszenie na przekazanie placu budowy Regulacja rzeki Raby dla przebudowy drogi krajowej nr 7 Kraków ChyŜne na droge ekspresową II klasy technicznej odcinek Myślenice Lubień (roboty regulacyjne nie powiązane z robotami drogowymi) 8. Pismo GDDKiA O/KR R-1jgsz-415/ z dnia w sprawie zakończenia zadania pn. Naprawa uszkodzonych przez przepływ wielkiej wody budowli regulacyjnych rzeki Raby wykonanych dla przebudowy drogi krajowej nr 7 Kraków ChyŜne na droge ekspresową II klasy technicznej odcinek Myślenice Lubień (roboty regulacyjne nie powiązane z robotami drogowymi). 9. Instytut InŜynierii i Gospodarki Wodnej Politechniki Krakowskiej: Ekspertyza w sprawie ustalenia przyczyn powstania uszkodzeń budowli regulacyjnych na rzece Rabie na odcinku Myślenice Pcim (zespół w składzie: dr inŝ. Antoni Bojarski, dr inŝ. Adam Łaptaś, mgr inŝ. Halina Franik, mgr inŝ. Józef Jeleński), lipiec