Wpływ podaży makro i mikroelementów w diecie na jakość starcia zębów
|
|
- Wacław Czech
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 PROTET. STOMATOL., 2011, LXI, 6, Wpływ podaży makro i mikroelementów w diecie na jakość starcia zębów The effect of dietary supply of trace elements on the tooth wear quality Teresa Sierpińska, Joanna Kuć, Maria Gołębiewska Z Katedry Protetyki Stomatologicznej Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku Kierownik: prof. dr hab. M. Gołębiewska HASŁA INDEKSOWE: dieta, mikroelementy, starcie zębów KEY WORDS: diet, trace elements, tooth wear Streszczenie Wstęp. Starcie patologiczne zębów jest zjawiskiem o różnorodnej etiologii. Cel pracy. Celem pracy była próba odpowiedzi na pytanie czy dieta może mieć wpływ na jakość starcia zębów. Materiał i metody. 50 pacjentów w wieku 47.5 ± 5 lat z zaawansowanym starciem zębów, 20 osób bez cech patologicznego starcia w wieku 46 ± 7 lat. Ocena starcia patologicznego wg Smitha i Knighta, wywiad dietetyczny, dzienniczek żywieniowy, opracowany w programie Dieta 2 na zawartość makro i mikroelementów w diecie. Wyniki. Nie stwierdzono istotnych różnic w zakresie spożycia soków owocowych, napojów gazowanych, coca-coli, jogurtu, kwaśnych pokarmów (ocet, ketchup, musztarda) oraz witaminy C, aspiryny i preparatów zawierających żelazo pomiędzy grupą badaną i kontrolną. Stwierdzono wyższy wskaźnik starcia zębów u osób spożywających soki owocowe w porównaniu z osobami, które wcale ich nie spożywały. Niedobór podaży dotyczył wapnia i miedzi w diecie w przeliczeniu na procent normy dla osoby dorosłej w wieku średnim. Istotne różnice pomiędzy grupą badaną a referencyjną dotyczyły także podaży sodu i cynku w przeliczeniu na procent normy. Wniosek. Uwarunkowania dietetyczne mogą nasilać proces patologicznego ścierania się zębów. Jednak w zaawansowanym i szybko postępującym procesie ścierania się zębów nie mogą być traktowane jako czynnik etiologiczny. Summary Aim of the study Diet, especially the consumption of hard foods, is considered to be one of the significant factors inducing attrition of the chewing surfaces. The aim of this study was to assess whether a human diet could influence tooth wear. Material and methods. The investigation comprised the study group of 50 patients, aged years, suffering from advanced tooth wear and the control group composed of 20 healthy volunteers at similar age. The intake of trace elements in a diet was estimated. Results. Tooth wear index was found to be higher in people consuming fruit juice than in those who had not at all consumed fruit juice. Significant differences were found between the study and the control groups in sodium and zinc intake. Deficiency was observed in calcium and especially copper intake, but significant differences were found in sodium and zinc intake. Conclusion. The dietary intake of trace elements may have a limited effect on tooth wear, but tooth wear may be influenced by the consumption of fruit juice. 476
2 Starcie zębów Zęby są podstawowym elementem układu stomatognatycznego. W ciągu całego życia ulegają one ścieraniu na skutek żucia i jest to proces nieodwracalny. Starcie może być uważane za zjawisko fizjologiczne, ale tylko w pewnych granicach. Jego znaczenie wzrasta w postępowaniu klinicznym, ponieważ ludzie żyją coraz dłużej i coraz dłużej zachowują własne uzębienie (1, 2). U osób dorosłych granica pomiędzy starciem fizjologicznym i patologicznym jest trudna do określenia. Na skutek ścierania się zębów powierzchnie ich ulegają rozpłaszczeniu, często dochodzi do obnażenia zębiny lub odsłonięcia miazgi zęba. Ulega obniżeniu wysokość zwarcia, a zęby stają się wrażliwe na bodźce termiczne i chemiczne. Wśród czynników etiologicznych, odpowiedzialnych za starcie patologiczne wyróżnia się warunki okluzyjne, braki zębowe, siłę zwarcia i jej przebieg w czasie, aktywność mięśni układu stomatognatycznego, choroby przebiegające z zarzucaniem treści pokarmowej z żołądka do jamy ustnej, niektóre wykonywane zawody, osoby długotrwale przebywające w dużym zapyleniu, właściwości fizyko-chemiczne śliny oraz skład mineralny szkliwa (3, 4). Istotne wydaje się również spożywanie niektórych pokarmów, napojów gazowanych, soków owocowych, alkoholu, świeżych owoców, żywności konserwowanej oraz stosowanie diety wegetariańskiej, które wpływają przede wszystkim na odczyn śliny. Wskutek długotrwałego przebywania kwaśnych pokarmów w jamie ustnej może dochodzić do demineralizacji powierzchni szkliwa, które z czasem objawia się w postaci zmian erozyjnych w okolicy przyszyjkowej zębów oraz na powierzchniach zwarciowych (5, 6, 7). Jak dotąd w kręgu zainteresowania wielu badaczy pozostawało określenie powierzchniowego oddziaływania przyjmowanych pokarmów i napojów na zewnętrzne warstwy szkliwa zębów oraz określenie wpływu twardości pożywienia na jakość ścierania się zębów (8). Nie zajmowano się endogennym oddziaływaniem podaży makro i mikroelementów w diecie na potencjalną utratę tkanek twardych zębów w procesie ich ścierania. Celem pracy była próba odpowiedzi na pytanie, czy dieta może mieć wpływ na jakość starcia zębów. Materiał Badania przeprowadzono w grupie 50 pacjentów w tym 16 kobiet i 34 mężczyzn w wieku 49.5 ± 9 z zaawansowanym starciem patologicznym zębów i znacznym obniżeniem wysokości zwarcia (powyżej 4 mm), którzy zgłosili się do Zakładu Protetyki Stomatologicznej Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku z powodu konieczności podjęcia kompleksowej rehabilitacji protetycznej narządu żucia. Ogółem posiadali oni średnio 22 zęby kontaktujące w 9 parach okluzyjnych, w tym 5-6 par zębów przednich śr.6 i 1-8 par zębów bocznych, śr. 3. Pacjenci ci nigdy wcześniej nie byli leczeni protetycznie. Z badań wykluczono osoby z brakami zębowymi powyżej 50% uzębienia, z wrodzonym całkowitym lub częściowym brakiem szkliwa, uszkodzeniem szkliwa po tetracyklinach, u których stwierdzono choroby genetyczne przebiegające z łamliwością kości, po zabiegach operacyjnych i urazach w obrębie twarzoczaszki, osoby cierpiące na choroby metaboliczne, choroby przebiegające z podwyższonym lub osłabionym napięciem mięśniowym, choroby przewlekłe, przebiegające z ograniczonym wydzieleniem śliny lub wymagające przyjmowania leków wywołujących suchość w jamie ustnej od wielu lat. Grupę kontrolną stanowiło 20 osób bez cech patologicznego starcia zębów w tym 8 kobiet i 12 mężczyzn w wieku śr 48,5 ± 6. Posiadali oni średnio 27 zębów kontaktujących w 13 parach okluzyjnych. Były to osoby ogólnie zdrowe, bez cech zaburzeń czynnościowych w zakresie narządu żucia i nie przyjmujące żadnych leków. Nie zgłaszały one potrzeb w zakresie leczenia protetycznego. Badania wykonano w związku z realizacją projektu badawczego Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego nr N /2525. za zgodą Komisji Bioetycznej Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku nr R-I-003/6/2006. Pacjenci wyrazili pisemną zgodę na udział w badaniach po uzyskaniu wyczerpującej informacji o charakterze i zakresie badań oraz o sposobie leczenia. Metody Wszystkie osoby poddano rutynowemu badaniu stomatologicznemu. Wysokość zwarcia oceniono PROTETYKA STOMATOLOGICZNA, 2011, LXI, 6 477
3 T. Sierpińska i inni metodą anatomofizjologiczną. Starcie zębów oceniono wg wskaźnika Smitha i Knighta (TWI) dla czterech powierzchni każdego zęba. Podczas wywiadu pacjent odpowiadał na pytania dotyczące jego nawyków żywieniowych. Pytania dotyczyły spożycia soków owocowych, świeżych owoców, jogurtu, coca-coli, napojów gazowanych, kwaśnych pokarmów typu ocet, musztarda, ketchup oraz leków: aspiryny, preparatów żelaza, witaminy C. Pacjent musiał określić częstość spożycia w kategorii wcale, mało ( 250 ml dziennie), średnio ( ml dziennie), dużo (> 500 ml dziennie) oraz określić w przypadku soków i owoców ich rodzaj. Dodatkowo pacjent prowadził w ciągu dwóch dni w tygodniu za wyjątkiem soboty i niedzieli dzienniczek żywieniowy. Było to szczegółowe zestawienie spożycia wszystkich pokarmów i suplementów diety w ciągu 48 godzin. Chodziło bowiem o określenie przeciętnego spożycia makro, mikroelementów i witamin w ciągu doby i porównanie z normą dla wieku i aktywności ruchowej. Następnie dane wprowadzono do programu komputerowego Dieta 2 Instytutu Żywności i Żywienia, co pozwoliło na określenie podaży składników w diecie i odniesienie tych wartości do normy spożycia Dane poddano analizie statystycznej w programie Statistica 8.0 PL. Dokonano opisu statystycznego badanych cech. W przypadku cech ilościowych, w zależności od stopnia asymetrii, zastosowano miary przeciętne i rozrzutu: średnią arytmetyczną i odchylenie standardowe. Porównania poziomu badanych cech między grupami dokonano za pomocą testu t-studenta. Siłę współzależności między parami badanych parametrów mierzalnych mierzono za pomocą współczynnika korelacji liniowej Pearsona a jej istotność oceniano testem t-studenta dla współczynnika korelacji. Do oceny różnic w zakresie cech niemierzalnych użyto testu Chi2 i testu dokładnego Fishera. Różnice, współzależności uznawano za istotne przy p<0,05. Wyniki Wśród pacjentów z grupy badanej stwierdzono największe nasilenie procesu starcia na brzegach siecznych zębów przednich i powierzchniach żujących zębów bocznych. Oceniając średnie wartości wskaźnika TWI dla tych powierzchni stwierdzono istotnie wyższe wartości w zakresie wszystkich średnich w grupie badanej (śr TWI dla całego uzębienia: 2,25 ± 0,5, kontrola: 0,81 ± 0,35, p< 0.05). Nie stwierdzono istotnych różnic w zakresie spożycia soków owocowych, napojów gazowanych, coca-coli, jogurtu, kwaśnych pokarmów (ocet, ket- T a b e l a I Porównanie grupy badanej i kontrolnej pod względem spożycia pokarmów mogących bezpośrednio wpływać na środowisko jamy ustnej. Podano odsetek badanych Rodzaj pokarmu Soki owocowe Jabłka i owoce cytrusowe Napoje gazowane Jogurt Coca-cola Grupa Częstość spożycia wcale mała średnia duża badana 49 % 37% 8% 4% kontrola 65 % 25% 10% 0% badana 16 % 32% 43% 8% kontrola 15% 15% 65% 5% badana 62% 18% 14% 4% kontrola 80% 5% 10% 5% badana 45% 49% 6% 0% kontrola 45% 50% 5% 0% badana 82% 12% 4% 2% kontrola 85% 15% 0% 0% Ilość mała średnio 250 ml dziennie Ilość średnia średnio ml dziennie Ilość duża średnio > 500 ml dziennie 478 PROTETYKA STOMATOLOGICZNA, 2011, LXI, 6
4 Starcie zębów chup, musztarda) oraz witaminy C, aspiryny i preparatów zawierających żelazo. Jedynie spożycie jabłek i cytrusów w grupie referencyjnej było paradoksalnie wyższe (tab. I.). Zachowanie wskaźnika starcia zębów TWI względem spożycia soków owocowych przedstawiono w tab. II. Kryterium podziału stanowiła ilość spożywanych soków owocowych. Stwierdzono wyższy wskaźnik starcia zębów u osób spożywających soki owocowe w porównaniu z osobami wcale nie spożywającymi soków owocowych. Różnice statystycznie istotne zaobserwowano dla wskaźnika starcia zębów TWI w zębach bocznych w żuchwie i ogólnie dla zębów żuchwy. Podaż makro i mikroelementów w diecie przedstawia tab. III. W obydwu grupach stwierdzono bardzo wysoką podaż sodu, fosforu oraz witamin w diecie. Niedobór dotyczył wapnia, a zwłaszcza miedzi w przeliczeniu na procent normy dla osoby dorosłej w wieku średnim. Istotne różnice pomiędzy grupą badaną a referencyjną dotyczyły także podaży sodu i cynku w przeliczeniu na procent normy. Dyskusja Etiologia patologicznego starcia zębów jest niejednorodna. Dieta, a w zasadzie spożycie twardych pokarmów, podawana jest jako jeden z istotnych czynników wywołujących atrycję powierzchni żujących. Czynnik ten miał jednak istotne znaczenie w społecznościach pierwotnych ze względu na sposób odżywiania (9). Obecnie problem ten dotyczy jedynie społeczności aborygenów w Australii (10), bowiem społeczeństwa współczesne odżywiają się głównie produktami wysoko przetworzonymi o niezbyt twardej konsystencji. Zatem ten czynnik traci obecnie na znaczeniu. Moda na zdrowy tryb życia wymusza pewne zachowania dietetyczne polegające między innymi na spożywaniu dużej ilości surowych warzyw i owoców, jogurtu oraz soków owocowych powodujących przejściowe obniżenie ph w jamie ustnej. Jednak spożycie świeżych owoców oprócz działania obniżającego ph śliny ma działanie stymulujące na proces jej wydzielania, co działa ochronnie w stosunku do szkliwa zębów (11). O potencjalnym działaniu erozyjnym decyduje nie ilość spożywanych kwasów, ale częstość ich konsumpcji. Badania wielu autorów dowodzą erozyjnego działania kwasu cytrynowego oraz innych kwasów owocowych zwłaszcza u osób młodych (7, 12). Zaprezentowane wyniki odbiegają jednak od powszechnie uznanych poglądów. Prawdopodobnie wiąże się to z wiekiem grupy badanej. Statystyczne dane literaturowe dotyczą bowiem najczęściej grupy osób młodych do 30 roku życia, które są głów- T a b e l a I I. Porównanie wskaźników starcia zębów TWI w zakresie powierzchni okluzyjnych i brzegów siecznych w podgrupach wydzielonych na podstawie spożycia soków owocowych. Podano wartości średnie ± SD TWI Osoby wcale nie spożywające soków owocowych n = 37 Osoby spożywające soki owocowe n = 33 Zęby przednie w szczęce 2,0 ± 1,3 2,5 ± 1,2 NS Żeby boczne w szczęce 1,4 ± 0,9 1,8 ± 0,9 NS Zęby przednie w żuchwie 1,7 ± 0,9 1,9 ± 0,9 NS Zęby boczne w żuchwie 1,5 ± 0,8 1,8 ± 0,7 0,05 Zęby szczeki 1,7 ± 1,0 2,1 ± 0,9 NS Zęby żuchwy 1,7 ± 0,8 1,9 ± 0,7 NS Zęby przednie 1,9 ± 1,0 2,2 ± 0,9 NS Zęby boczne 1,4 ± 0,7 1,8 ± 0,7 0,05 Wszystkie zęby 1,7 ± 0,9 2,0 ± 0,7 NS P< PROTETYKA STOMATOLOGICZNA, 2011, LXI, 6 479
5 T. Sierpińska i inni T a b e l a I I I. Podaż makro i mikroelementów w diecie. Podano wartości średnie ± SD oraz % realizacji normy Pierwiastek/witamina Grupa badana (n=50) Grupa kontrolna (n=20) P< ilość % normy ilość % normy Sód (mg) 5245,3 ± 1962, ,2 ± 1107, ,05 Potas (mg) 4330,2 ± 1494, ,7 ± 727,6 109 NS Wapń (mg) 762,9 ± 379, ,8 ± 269,2 91 NS Fosfor (mg) 1585,6 ± 521, ,2 ± 240,7 210 NS Magnez (mg) 402,5 ± 150, ,9 ± 82,9 107 NS Żelazo (mg) 14,7 ± 5, ,2 ± 2,9 104 NS Cynk (mg) 14,03 ± 4, ,4 ± 2,8 91 0,05 Miedź (mg) 1,57 ± 0,5 69 1,4 ± 0,3 60 NS Witamina A (µg) 1433,9 ± 1874, ,6 ± 437,6 159 NS Ryboflawina (mg) 2,2 ± 0, ,7 ± 0,3 95 NS Niacyna (mg) 22,4 ± 8, ,0 ± 3,8 104 NS Witamina C (mg) 96,5 ± 71, ,7 ± 71,0 204 NS Witamina B6 (mg) 2,4 ± 0, ,1 ± 0,5 110 NS Witamina B12 (µg) 6,3 ± 4, ,1 ± 1,5 205 NS Witamina D (µg) 4,78 ± 4,5 3,2 ± 1,8 NS nymi konsumentami napojów i produktów o niskim ph (13, 14) oraz stosują różnego rodzaju diety. Opisywane w dostępnej literaturze jednostkowe przypadki dotyczące osób dorosłych w średnim wieku są dobrze udokumentowane specyficznymi zachowaniami dietetycznymi (15, 16). W 2005 roku FDI zaproponowała wytyczne dietetyczne odnośnie profilaktyki w stosunku do osób z cechami starcia patologicznego określane jako strategia WATCH (11). Wg tych zaleceń należy należy pić 1,5 litra wody dziennie, uprawiając sport wyczynowy należy pić wodę w ilości ok. 2 litrów na 2 godziny przed treningiem lub 1 litr na 1 godzinę przed treningiem, unikać napojów zawierających kwas askorbinowy, cytrynowy lub fosforanowy podczas pracy lub uprawiając sport związany z możliwością odwodnienia lub przyjmując leki ograniczajace wydzielanie śliny, spożywać podczas śniadania przynajmniej 1 owoc wzmagający wydzielanie śliny, spożywać produkty dostarczające organizmowi wapń jak jogurt, sery z jednoczesną ochroną przed kwasami. Wniosek Uwarunkowania dietetyczne mogą jedynie nasilać proces patologicznego ścierania się zębów. W zaawansowanym i szybko postępującym procesie ścierania się zębów nie mogą być traktowane jako czynnik etiologiczny. Piśmiennictwo 1. Bartlett D. W.: Retrospective long term monitoring of tooth wear using study models. Brit. Dent. J., 2003; 194: Chuajedong P., Kedjarune-Leggat U., Kertpon D., Chonfsuvivat-Wong V., Benjakul P.: Associated factors of tooth wear in southern Thailand. J. Oral Rehabil., 2002; 29: PROTETYKA STOMATOLOGICZNA, 2011, LXI, 6
6 Starcie zębów 3. Azzopardi A., Bartlett D. W., Watson T. F., Smith B. G. N.: A literature review of the techniques to measure tooth wear and erosion. Eur J. Prosth. Res. Dent., 2000; 8: Grippo J. O, Simring M., Schreiner S.: Attrition, abrasion, corrosion and abfraction revisited. A new perspective on tooth surface lesions. JADA, 2004; 135: Ohrn R., Enzell K., Angmar Mansson B.: Oral status of 81 subjects with eating disorders. Eur. J. Oral Sci., 1999; 107: Verrett R. G.: Analyzing the etiology of the extremely worn dentition. J. Prosthodont., 2001; 10: Bartlett D. W.: The role of erosion in tooth wear: aetiology, prevention and management. Int. Dent. J., 2005; 55 (Suppl): Amaechi B. T., Higham S. M., Edgar W. M.: Influence of abrasion in clinical manifestation of human dental erosion. J. Oral Rehabil., 2003; 30: Grane F. E, Kay R. F.: Early hominid diets from quantitative image analysis of dental microwear. Nature, 1988; 333: Richards L. C.: Dental attrition and craniofacial morphology in two Australian aboriginal populations. J. Dent. Res., 1985; 64: Young W. G.: Tooth wear: diet analysis and advice. Int. Dent. J., 2005; 55: Asher C., Read M. J. F.: Early enamel erosion in children associated with the excessive consumption of citric acid. Brit. Dent. J., 1987; 162: Rugg-Gunn A. J., Edgar W. M., Jenkins G. N.: The effect of eating some British snacks upon the ph of human dental plaque. Brit. Dent. J., 1978; 149: Millward A., Shaw L., Smith A. J., Rippin J. W., Harrington E.: The distribution and severity of tooth wear and the relationship between erosion and dietary constituents in a group of children. Int. J. Pediatr. Dent. 1994; 4: Mueninghoff L. A, Johnson M. H.: Erosion: a case caused by unusual diet. JADA, 1982; 104: Milosevic A., Dawson L. J.: Salivary factors in vomiting bulimics with and without pathological tooth wear. Caries Res., 1996; 30: Zaakceptowano do druku: 1.IX.2011 r. Adres autorów: Białystok, ul. M.C.Skłodowskiej 24a. Zarząd Główny PTS PROTETYKA STOMATOLOGICZNA, 2011, LXI, 6 481
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LIX, SUPPL. XIV, 97 SECTIO D 2004
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LIX, SUPPL. XIV, 97 SECTIO D 2004 Wydział Nauk o Żywieniu Człowieka i Konsumpcji Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie Faculty
OCENA WYSTĘPOWANIA ANOMALII ZĘBOWYCH I MORFOLOGII WYROSTKA ZĘBODOŁOWEGO U PACJENTÓW Z ZATRZYMANYMI KŁAMI
Lek. Dent. Joanna Abramczyk OCENA WYSTĘPOWANIA ANOMALII ZĘBOWYCH I MORFOLOGII WYROSTKA ZĘBODOŁOWEGO U PACJENTÓW Z ZATRZYMANYMI KŁAMI STRESZCZENIE WSTĘP W praktyce ortodontycznej zatrzymane stałe kły, szczególnie
parametrów biochemicznych (cholesterol całkowity, cholesterol HDL, cholesterol LDL,
1. STRESZCZENIE W ostatnich latach obserwuje się wzrost zachorowań na zaburzenia psychiczne, między innymi takie jak depresja i schizofrenia. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) prognozuje, że choroby te
10 ZASAD ZDROWEGO ŻYWIENIA
10 ZASAD ZDROWEGO ŻYWIENIA 10 ZASAD ZDROWEGO ŻYWIENIA: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. Należy spożywać produkty z różnych grup żywności (dbać o urozmaicenie posiłków) Kontroluj masę ciała (dbaj o zachowanie
Woda najlepiej gasi pragnienie
Woda najlepiej gasi pragnienie dr inż. Agnieszka Sulich Centrum Komunikacji Społecznej Zawartość wody w ciele zależy od: Wieku Płci Budowy ciała http://www.alvogenors.com/whatisdehydration 90 % 75 % 70
PRAWIDŁOWE ODŻYWIANIE NASTOLATKÓW
PRAWIDŁOWE ODŻYWIANIE NASTOLATKÓW Młody organizm, aby mógł prawidłowo się rozwijać potrzebuje wielu różnorodnych składników odżywczych, które powinny być nieodłączną częścią diety każdego dojrzewającego
ZALECENIA ŻYWIENIOWE DLA DZIECI I MŁODZIEŻY. Gimnazjum nr 1 w Piastowie Lidia Kaczor, 2011r
ZALECENIA ŻYWIENIOWE DLA DZIECI I MŁODZIEŻY Gimnazjum nr 1 w Piastowie Lidia Kaczor, 2011r PRAWIDŁOWE ODŻYWIANIE - definicja Prawidłowe odżywianie to nie tylko dostarczenie organizmowi energii, ale także
Witaminy i minerały dla osób z przewlekłą chorobą nerek i po przeszczepieniu nerki
Dietetyczny środek spożywczy specjalnego przeznaczenia medycznego Witaminy i minerały dla osób z przewlekłą chorobą nerek i po przeszczepieniu nerki Zestaw witamin i składników mineralnych przygotowany
Pakiet konsultacji genetycznych zawierający spersonalizowane zalecenia żywieniowe dla pacjenta
Pakiet konsultacji genetycznych zawierający spersonalizowane zalecenia żywieniowe dla pacjenta CHOROBY DIETOZALEŻNE W POLSCE 2,150,000 osób w Polsce cierpi na cukrzycę typu II 7,500,000 osób w Polsce cierpi
Ocena nawyków higienicznych i dietetycznych u sportowców w aspekcie erozji zębów
Ostrowska Probl Hig Epidemiol A i wsp. Ocena 2013, nawyków 94(2): 253-257 higienicznych i dietetycznych u sportowców w aspekcie erozji zębów 253 Ocena nawyków higienicznych i dietetycznych u sportowców
W jaki sposób powinien odżywiać się młody człowiek?
W jaki sposób powinien odżywiać się młody człowiek? Prawidłowe odżywianie się to dostarczanie organizmowi niezbędnych składników odżywczych, a tym samym energii i substratów potrzebnych do utrzymania zdrowia
ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA 1) z dnia 25 lipca 2007 r. w sprawie sposobu znakowania żywności wartością odżywczą 2)
Dz.U.07.137.967 2010.01.22 zm. Dz.U.2010.9.63 1 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA 1) z dnia 25 lipca 2007 r. w sprawie sposobu znakowania żywności wartością odżywczą 2) (Dz. U. z dnia 31 lipca 2007 r.) Na
ZASADY PRAWIDŁOWEGO ŻYWIENIA W OKRESIE
ZASADY PRAWIDŁOWEGO ŻYWIENIA W OKRESIE SZKOLNYM Opracowała: Iwona Konowalska Prawidłowe żywienie powinno stanowić bardzo istotny element promocji zdrowia. Tworząc szkolne programy prozdrowotne należy koncentrować
Wpływ zaburzeń morfologiczno czynnościowych układu stomatognatycznego na jakość starcia zębów
PROTET. STOMATOL., 2006, LVI, 5, 342-345 Wpływ zaburzeń morfologiczno czynnościowych układu stomatognatycznego na jakość starcia zębów The influence of morphplogical and functional changes in stomatognathic
Kategoria żywności, środek spożywczy lub składnik żywności. Warunki dla stosowania oświadczenia
Kategoria, WITAMINY VITAMINS 1 Wiatminy ogólnie Vitamins, in general - witaminy pomagają w rozwoju wszystkich struktur organizmu; - witaminy pomagają zachować silny organizm; - witaminy są niezbędne dla
Co to jest dietetyka?
Co to jest dietetyka? Dietetyka to nauka, która bada jak to, co spożywamy wpływa na nasze zdrowie i wydajność organizmu. Bada pewne składniki pożywienia, które mogą wpływać na nasze zdrowie. Na przykład
Sklepik wzorowy smaczny i zdrowy
Sklepik wzorowy smaczny i zdrowy To NASZ Zielony sklepik w Zespole Szkół im. Jana Pawła II w Zielonkach! ZIELONKI = Zielony Sklepik = zdrowe i smaczne jedzenie Mamy coś do powiedzenia o piramidzie zdrowego
WITAMINY I MINERAŁY DLA OSÓB DIALIZOWANYCH
Dietetyczny środek spożywczy specjalnego przeznaczenia medycznego WITAMINY I MINERAŁY DLA OSÓB DIALIZOWANYCH Zestaw witamin i składników mineralnych przygotowany w oparciu o doniesienia naukowe oraz przyjęte
(Dz.U. L 55 z , str. 22)
1996L0008 PL 20.06.2007 001.001 1 Dokument ten służy wyłącznie do celów dokumentacyjnych i instytucje nie ponoszą żadnej odpowiedzialności za jego zawartość B DYREKTYWA KOMISJI 96/8/WE z dnia 26 lutego
ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA 1) z dnia r. zmieniające rozporządzenie w sprawie znakowania żywności wartością odżywczą
ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA 1) z dnia..... 2009 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie znakowania żywności wartością odżywczą Na podstawie art. 51 ustawy z dnia 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie
ANALIZA ZMIAN W PROFILU SKŁADNIKÓW ODŻYWCZYCH W GOTOWEJ ŻYWNOŚCI PRZEZNACZONEJ DLA NIEMOWLĄT I MAŁYCH DZIECI
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLIX, 2016, 3, str. 711 717 Halina Weker 1, 3, Małgorzata Więch 1, Marta Barańska 2, Hanna Wilska 3 ANALIZA ZMIAN W PROFILU SKŁADNIKÓW ODŻYWCZYCH W GOTOWEJ ŻYWNOŚCI PRZEZNACZONEJ
OCENA SPOŻYCIA WITAMIN ORAZ WSKAŹNIK DIETY ŚRÓDZIEMNOMORSKIEJ W DIETACH OSÓB ZE STWARDNIENIEM ROZSIANYM
OCENA SPOŻYCIA WITAMIN ORAZ WSKAŹNIK DIETY ŚRÓDZIEMNOMORSKIEJ W DIETACH OSÓB ZE STWARDNIENIEM ROZSIANYM Elżbieta Karpińska*, Katarzyna Socha, Maria H. Borawska Zakład Bromatologii Uniwersytetu Medycznego
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LIX, SUPPL. XIV, 96 SECTIO D 2004
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LIX, SUPPL. XIV, 96 SECTIO D 2004 Wydział Nauk o Żywieniu Człowieka i Konsumpcji Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie Faculty
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LIX, SUPPL. XIV, 98 SECTIO D 2004
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LIX, SUPPL. XIV, 98 SECTIO D 2004 Wydział Nauk o Żywieniu Człowieka i Konsumpcji Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie Faculty
Za rozwój próchnicy odpowiedzialne są w głównej mierze węglowodany, a wśród nich w największym stopniu węglowodany proste oraz sacharoza.
Próchnica zasady postępowania wg stanowiska polskich ekspertów dotyczącego zasad żywienia dzieci i młodzieży w aspekcie zapobiegania chorobie próchnicowej (2015 r.) Jednym z istotnych czynników determinujących
PL Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej. 13/t. 15
454 31996L0008 L 55/22 DZIENNIK URZĘDOWY WSPÓLNOT EUROPEJSKICH 6.3.1996 DYREKTYWA KOMISJI 96/8/WE z dnia 26 lutego 1996 r.w sprawie żywności przeznaczonej do użycia w dietach o obniżonej energetyczności
ZALEŻNOŚĆ MIĘDZY WYSOKOŚCIĄ I MASĄ CIAŁA RODZICÓW I DZIECI W DWÓCH RÓŻNYCH ŚRODOWISKACH
S ł u p s k i e P r a c e B i o l o g i c z n e 1 2005 Władimir Bożiłow 1, Małgorzata Roślak 2, Henryk Stolarczyk 2 1 Akademia Medyczna, Bydgoszcz 2 Uniwersytet Łódzki, Łódź ZALEŻNOŚĆ MIĘDZY WYSOKOŚCIĄ
Program sfinansowany ze środków Funduszu Promocji Owoców i Warzyw. Organizator Stowarzyszenie Krajowa Unia Producentów Soków.
Program sfinansowany ze środków Funduszu Promocji Owoców i Warzyw. Organizator Stowarzyszenie Krajowa Unia Producentów Soków. www.kups.org.pl І www.wszkole.5porcji.pl PRAWIDŁOWE ŻYWIENIE Prawidłowe żywienie
(Tekst mający znaczenie dla EOG)
L 230/8 PL 25.8.2016 ROZPORZĄDZENIE KOMISJI (UE) 2016/1413 z dnia 24 sierpnia 2016 r. zmieniające rozporządzenie (UE) nr 432/2012 ustanawiające wykaz dopuszczonych oświadczeń zdrowotnych dotyczących żywności,
Centrum ON, kompletny zestaw witamin i minerałów dla mężczyzn, 30 tabl. Centrum ON, kompletny zestaw witamin i minerałów dla mężczyzn, 90 tabl.
nazwa produktu: Centrum ON, kompletny zestaw witamin i minerałów dla mężczyzn, 30 tabl. Centrum ON, kompletny zestaw witamin i minerałów dla mężczyzn, 90 tabl. Typ produktu: suplement diety Postać: tabletki
Interwencje żywieniowe u dzieci otyłych aktualne spojrzenie
Interwencje żywieniowe u dzieci otyłych aktualne spojrzenie H. Dyląg, 1 H. Weker 1, M. Barańska 2 1 Zakład Żywienia 2 Zakład Wczesnej Interwencji Psychologicznej karmienie na żądanie 7-5 posiłków 3 posiłki
Rada Unii Europejskiej Bruksela, 12 maja 2016 r. (OR. en)
Rada Unii Europejskiej Bruksela, 12 maja 2016 r. (OR. en) 8540/16 ADD 1 REV 1 DENLEG 34 AGRI 222 SAN 162 PISMO PRZEWODNIE Od: Komisja Europejska Data otrzymania: 10 maja 2016 r. Do: Sekretariat Generalny
OCENA ZAWARTOŚCI WYBRANYCH SKŁADNIKÓW MINERALNYCH W CAŁODZIENNYCH RACJACH POKARMOWYCH STUDENTÓW UCZELNI MEDYCZNEJ W LATACH 2003/2004 I 2008/2009
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLII, 2009, 3, str. 723 727 Danuta Czapska, Lucyna Ostrowska, Ewa Stefańska, Jan Karczewski OCENA ZAWARTOŚCI WYBRANYCH SKŁADNIKÓW MINERALNYCH W CAŁODZIENNYCH RACJACH POKARMOWYCH
Piramida przedstawia zasady prawidłowego odżywiania. Informuje o tym, ile porcji różnych grup produktów powinno znaleźć się w posiłkach, które
DROGI RODZICU Piramida przedstawia zasady prawidłowego odżywiania. Informuje o tym, ile porcji różnych grup produktów powinno znaleźć się w posiłkach, które zjadamy w ciągu dnia. Przy czym obowiązuje zasada,
WARTOŚĆ ODŻYWCZA WYBRANYCH PRODUKTÓW ŻYWNOŚCI TRADYCYJNEJ.
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLII, 2009, 3, str. 236 240 Barbara Ratkovska, Krystyna Iwanow, Agata Gorczakowska, Beata Przygoda, Anna Wojtasik, Hanna Kunachowicz WARTOŚĆ ODŻYWCZA WYBRANYCH PRODUKTÓW ŻYWNOŚCI
Piramida Żywienia. Dominika Kondrak Karina Warwas 1TFS
Piramida Żywienia Dominika Kondrak Karina Warwas 1TFS Zasady zdrowego żywienia 1. Dbaj o różnorodnośd spożywanych produktów. 2. Strzeż się nadwagi i otyłości, nie zapominaj o codziennej aktywności fizycznej.
2011-03-17. Woda. Rola wody. Jestem tym co piję-dlaczego woda jest niezbędna dla zdrowia?
Jestem tym co piję-dlaczego woda jest niezbędna dla zdrowia? A. Jarosz Woda głównym składnikiem ciała i podstawowym składnikiem pożywienia stanowi 50 80 %masy ciała zasoby wodne organizmu muszą być stale
Ocena stanu zdrowia jamy ustnej u pacjentek z zaburzeniami odżywiania*
Czas. Stomatol., 2008, 61, 2, 88-96 2008 Polish Dental Society http://www.czas.stomat.net Ocena stanu zdrowia jamy ustnej u pacjentek z zaburzeniami odżywiania* Oral status of female patients with eating
GDA (Guideline Daily Amount = Wskazane Dzienne Spożycie)
1. Czym jest GDA? GDA (Guideline Daily Amount = Wskazane Dzienne Spożycie) to wartości poziomu spożycia poszczególnych składników odżywczych w codziennej diecie zostały wyznaczone przez naukowców dla przeciętnego
ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA. z dnia 19 grudnia 2002 r. w sprawie suplementów diety. (Dz. U. z dnia 17 lutego 2003 r.)
Dz.U.03.27.236 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA z dnia 19 grudnia 2002 r. w sprawie suplementów diety (Dz. U. z dnia 17 lutego 2003 r.) Na podstawie art. 9 ust. 4 pkt 3 ustawy z dnia 11 maja 2001 r. o warunkach
Dieta kompletna, wysokoenergetyczna, bezresztkowa.
Nutramil suplement diety Dieta kompletna, wysokoenergetyczna, bezresztkowa. Nutramil stanowi kompozycję niezbędnych składników pokarmowych białek, węglowodanów, tłuszczów, witamin, mikro- i makroelementów
Powszechne mity dotyczące diety. Zofia Kwiatkowska
Powszechne mity dotyczące diety 1 Zofia Kwiatkowska Struktura prezentacji O Historia O Czym jest dieta? O Czym jest żywienie? O Zasady zdrowego żywienia O Najczęstsze mity dotyczące diety O Podsumowanie
SPIS TREŚCI. 1. Znaczenie nauki o żywieniu. 2. Gospodarka energetyczna organizmu człowieka. 3. Podstawowe składniki pokarmowe i ich rola
3 SPIS TREŚCI 1. Znaczenie nauki o żywieniu 1.1. Cele i zadania nauki o żywieniu................................................8 1.2. Rozwój nauki o żywieniu człowieka.............................................9
Materiał pomocniczy dla nauczycieli kształcących w zawodzie:
Materiał pomocniczy dla nauczycieli kształcących w zawodzie: DIETETYK przygotowany w ramach projektu Praktyczne kształcenie nauczycieli zawodów branży hotelarsko-turystycznej Priorytet III. Wysoka jakość
ZDROWO JEM. Mamo! Tato! - ZDROWO ROSNE!
Mamo! Tato! To od Was zależy, co znajdzie się na moim talerzu, a potem - w brzuszku. Wybierajcie mądrze i nauczcie mnie jeść zdrowe oraz smaczne produkty. Tę naukę musimy zacząć już teraz. Kolorowanka
Ekstrakt z Chińskich Daktyli TIENS. Doskonałe odżywienie krwi i ukojenie nerwów
Ekstrakt z Chińskich Daktyli TIENS Doskonałe odżywienie krwi i ukojenie nerwów Lekarze z Chin uważają, że owoce głożyny znane jako chińskie daktyle pomagają zachować sprawność, poprawiają odporność, wspomagają
Rehabilitacja protetyczna pacjenta z patologicznym starciem zębów opis przypadku
PROTET. STOMATOL., 2010, LX, 4, 299-305 Rehabilitacja protetyczna pacjenta z patologicznym starciem zębów opis przypadku The prosthetic rehabilitation of patient suffering from pathological teeth wear
RECENZJA rozprawy doktorskiej lekarza stomatologa Thomasa Proba pt " Ocena czynnościowa leczenia bezzębia przy zastosowaniu
Dr hab. n. med. Małgorzata Pihut Kraków 12.12.2017 r Pracownia Zaburzeń Czynnościowych Narządu Żucia Katedra Protetyki Stomatologicznej Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum ul. Montelupich 4 Kraków
NZOZ CENTRUM UŚMIECHU PRÓCHNICA ZĘBÓW. lek. dent. Joanna Goraś lek. dent. Paulina Pieniążek
PRÓCHNICA ZĘBÓW lek. dent. Joanna Goraś lek. dent. Paulina Pieniążek Czym jest próchnica? Jest chorobą zakaźną tkanek twardych zęba wywołaną przez bakterie. Aby doszło do rozwoju próchnicy muszą zaistnieć
Centrum ONA, kompletny zestaw witamin i minerałów dla kobiet, 30 tabl. Centrum ONA, kompletny zestaw witamin i minerałów dla kobiet, 90 tabl.
Centrum ONA, kompletny zestaw witamin i minerałów dla kobiet, 30 tabl. Centrum ONA, kompletny zestaw witamin i minerałów dla kobiet, 90 tabl. Typ produktu: suplement diety Postać: tabletki Wielkości opakowań:
1.5. Zasady planowania diet leczniczych na podstawie dziennej racji pokarmowej człowieka zdrowego
DIETETYKA Dariusz Włodarek SPIS TREŚCI Rozdział I. Planowanie i organizacja żywienia dietetycznego 1.1. Zagadnienia sanitarno-higieniczne w żywieniu dietetycznym 1.2. Dobór surowców i technik przyrządzania
Szanowny Pan Aleksander Sopliński Podsekretarz Stanu Ministerstwo Zdrowia w Warszawie
KONSULTANT KRAJOWY W DZIEDZINIE PROTETYKI STOMATOLOGICZNEJ Instytut Stomatologii Uniwersytetu Jagiellońskiego 31-155 Kraków, ul. Montelupich 4, tel./fax 012/424-54-24, mail: sekretariat@uks.com.pl Kraków,
Rola poszczególnych składników pokarmowych
Zdrowy styl życia Rola poszczególnych składników pokarmowych 1. Białka Pełnią w organizmie funkcję budulcową. Są składnikiem wszystkich tkanek oraz kości. 2. Tłuszcze Pełnią w organizmie funkcję energetyczną.
ZASADY ZDROWEGO Z YWIENIA DZIECI
ZASADY ZDROWEGO Z YWIENIA DZIECI 1. Jedz codziennie różne produkty z każdej grupy uwzględnionej w piramidzie. 2. Bądź codziennie aktywny fizycznie - ruch korzystnie wpływa na sprawność i prawidłową sylwetkę.
Minimalnie inwazyjna rehabilitacja funkcjonalna uzębienia
Minimalnie inwazyjna rehabilitacja funkcjonalna uzębienia ABSTRACT Caries is not one and only threat for our dentition. There are environmental factors that can do damage to our teeth like abnormal attrition,
Rafał Tytus Bray. Politechnika Gdańska Wydział Inżynierii Lądowej i Środowiska września 2017 Ustka
Rafał Tytus Bray Politechnika Gdańska Wydział Inżynierii Lądowej i Środowiska 14 15 września 2017 Ustka Twardość wody jest jednym z najstarszych wskaźników jakości wody, pochodzącym jeszcze z czasów ery
Ocena skuteczności preparatów miejscowo znieczulających skórę w redukcji bólu w trakcie pobierania krwi u dzieci badanie z randomizacją
234 Ocena skuteczności preparatów miejscowo znieczulających skórę w redukcji bólu w trakcie pobierania krwi u dzieci badanie z randomizacją The effectiveness of local anesthetics in the reduction of needle
NZOZ CENTRUM UŚMIECHU www.centrum-usmiechu.pl WYBIELANIE ZĘBÓW
WYBIELANIE ZĘBÓW bezpieczna metoda pełna opieka PRZYCZYNY PRZEBARWIEŃ ZĘBÓW Stosowanie antybiotyków z grupy tetracyklin Przedawkowanie fluoru Niektóre choroby ogólnoustrojowe (choroby endokrynologiczne,
OCENA ILOŚCIOWA SKŁADNIKÓW MINERALNYCH I WITAMIN W DIETACH LUDZI STARSZYCH ZRZESZONYCH W WYBRANYCH WARSZAWSKICH STOWARZYSZENIACH SPOŁECZNYCH CZ. III.
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLII, 2009, 2, str. 117 122 Agnieszka Stawarska, Andrzej Tokarz, Magdalena Kolczewska OCENA ILOŚCIOWA SKŁADNIKÓW MINERALNYCH I WITAMIN W DIETACH LUDZI STARSZYCH ZRZESZONYCH W WYBRANYCH
Zajęcia żywieniowe Wymagania podstawowe Zajęcia żywieniowe Wymagania ponadpodstawowe
Wymagania podstawowe Wymagania ponadpodstawowe Zajęcia żywieniowe Wymagania podstawowe Zajęcia żywieniowe Wymagania ponadpodstawowe Uczeń: wymienia zasady bezpieczeństwa obowiązujące podczas zajęć żywieniowych
MAGDALENA KRZYSZKA studentka WYDZIAŁU WYCHOWANIA FIZYCZNEGO I PROMOCJI ZDROWIA UNIWERSYTET SZCZECIŃSKI ZDROWY STYL ŻYCIA
MAGDALENA KRZYSZKA studentka WYDZIAŁU WYCHOWANIA FIZYCZNEGO I PROMOCJI ZDROWIA UNIWERSYTET SZCZECIŃSKI ZDROWY STYL ŻYCIA Na czym polega zdrowy styl życia? ZDROWY STYL ŻYCIA Prawidłowe odżywianie Aktywność
Interakcje leków z żywnością. Prof. dr hab. n. med. Danuta Pawłowska
Interakcje leków z żywnością Prof. dr hab. n. med. Danuta Pawłowska wchłanianie dystrybucja metabolizm synergizm wydalanie Efekty interakcji lek-pożywienie Osłabienie działania leku Wzmocnienie działania
dr Przemysław Bury Centrum Stomatologii Uniwersytetu Medycznego im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu
Projekt badań profilaktycznych z zakresu zdrowia jamy ustnej, skierowany do dzieci uczęszczających w roku szkolnym 2010/2011 do klas I i VI szkół podstawowych prowadzonych przez Gminę Śrem Opracowanie:
NORMY ŻYWIENIA INSTYTUTU ŻYWNOSCI I ŻYWIENIA W WARSZAWIE
Załącznik nr 6 do SIWZ Znak sprawy: 13/IK/13pn/07 NORMY ŻYWIENIA INSTYTUTU ŻYWNOSCI I ŻYWIENIA W WARSZAWIE źródło: www.izz.waw.pl/wwzz/normy.html I. ENERGIA Tabela 1. Normy na energię dla niemowląt i dzieci
ZASADY PRAWIDŁOWEGO ŻYWIENIA. Agnieszka Wyszyńska Oddział HŻŻ i PU WSSE w Białymstoku
ZASADY PRAWIDŁOWEGO ŻYWIENIA Agnieszka Wyszyńska Oddział HŻŻ i PU WSSE w Białymstoku Nadwaga i otyłość - najważniejszy problem zdrowia publicznego. Istnieje ok. 80 chorób powstających na tle wadliwego
Stan pierwszych zębów trzonowych stałych studentów medycyny i stomatologii Akademii Medycznej w Białymstoku
Czas. Stomat., 2005, LVIII, 11 Stan pierwszych zębów trzonowych stałych studentów medycyny i stomatologii Akademii Medycznej w Białymstoku The dental status of permanent first molars in students of Dental
Katarzyna Herwy Wojewódzka Stacja Sanitarno Epidemiologiczna w Opolu 2011-06-13 1
WODA DLA ZDROWIA Katarzyna Herwy Wojewódzka Stacja Sanitarno Epidemiologiczna w Opolu 2011-06-13 1 Jesteś tym co pijesz WODA główny składnik ciała i podstawowy składnik poŝywienia stanowi 50 80 % masy
Skojarzone leczenie ortodontyczne i implantoprotetyczne jako rehabilitacja hipodoncji i mikrodoncji
Skojarzone leczenie ortodontyczne i implantoprotetyczne jako rehabilitacja hipodoncji i mikrodoncji Autorzy _ Jan Pietruski i Małgorzata Pietruska Ryc. 1 Ryc. 2 _Wrodzone wady zębów, dotyczące ich liczby
ZASPOKOJENIE POTRZEB ŻYWIENIOWYCH W GOSPODARSTWACH DOMOWYCH REPREZENTUJĄCYCH RÓŻNE FAZY CYKLU ROZWOJU RODZINY
ROCZN. PZH 2007, 58, NR 1, 363-370 MARLENA PIEKUT, JUSTYNA ZWIERZYK ZASPOKOJENIE POTRZEB ŻYWIENIOWYCH W GOSPODARSTWACH DOMOWYCH REPREZENTUJĄCYCH RÓŻNE FAZY CYKLU ROZWOJU RODZINY FULFILLING NUTRITION NEEDS
Pięć porcji zdrowia. Pięć porcji zdrowia Opublikowane na stronie Dziecko w Warszawie (https://dzieckowwarszawie.pl) dr_aneta_gorska_kot.jpg [1] Fot.
dr_aneta_gorska_kot.jpg [1] Fot. Strona 1 z 5 Strona 2 z 5 Strona 3 z 5 20 listopada 2015 Dlaczego tak ważne jest pięć porcji warzyw i owoców w codziennej diecie dzieci? odpowiada dr Aneta Górska-Kot,
Wybieram zdrowie i zdrowe odżywianie
Wybieram zdrowie i zdrowe odżywianie Doktorze Zdrówko, co to znaczy być zdrowym? Być zdrowym, to nie tylko nie chorować, ale też czuć się dobrze, być radosnym i sprawnym fizycznie. Czy wiesz, co pomaga
WYDZIAŁ ZDROWIA PUBLICZNEGO STUDIA STACJONARNE I STOPNIA KIERUNEK DIETETYKA ROK III SEMESTR ZIMOWY ROK AKADEMICKI 2016/2017 ŻYWIENIE KLINICZNE
WYDZIAŁ ZDROWIA PUBLICZNEGO STUDIA STACJONARNE I STOPNIA KIERUNEK DIETETYKA ROK III SEMESTR ZIMOWY ROK AKADEMICKI 2016/2017 ŻYWIENIE KLINICZNE WYKŁADY: Sala wykładowa - Budynek WZP SUM w Bytomiu, ul. Piekarska
Żywność. zapewnia prawidłowe funkcjonowanie. poprawia samopoczucie
Warsztaty żywieniowe Żywność buduje i regeneruje dostarcza energii zapewnia prawidłowe funkcjonowanie poprawia samopoczucie Żaden pojedynczy produkt nie dostarczy Ci wszystkiego, czego potrzebujesz dlatego
ZBILANSOWANA DIETA TALERZ ZDROWIA SMACZNIE, ZDROWO, KOLOROWO. Anna Oblacińska Instytut Matki i Dziecka
ZBILANSOWANA DIETA TALERZ ZDROWIA SMACZNIE, ZDROWO, KOLOROWO Anna Oblacińska Instytut Matki i Dziecka TALERZ CZY PIRAMIDA? Przedstawione w modelach zdrowego żywienia zalecenia żywieniowe to sugestie ogólne,
Wartość odżywcza i przydatność owoców rokitnika do produkcji soków
Wartość odżywcza i przydatność owoców rokitnika do produkcji soków Piłat B., Zadernowski R., Uniwersytet Warmińsko-Mazurski, Wydział Nauki o Żywności, Katedra Przetwórstwa i Chemii Surowców Roślinnych,
Nawyki żywieniowe kobiet w ciąży
Czas. Stomatol., 2009, 62, 10, 800-808 2009 Polish Dental Society http://www.czas.stomat.net Nawyki żywieniowe kobiet w ciąży Dietary habits of pregnant women Teresa Bachanek, Marta Nakonieczna-Rudnicka
Prawidłowe żywienie jest jednym z najważniejszych czynników środowiskowych, wpływających na rozwój człowieka i utrzymanie przez niego dobrego stanu
Prawidłowe żywienie jest jednym z najważniejszych czynników środowiskowych, wpływających na rozwój człowieka i utrzymanie przez niego dobrego stanu zdrowia. Polega ono na całkowitym pokryciu zapotrzebowania
"Program pilotażowy - Dieta Mamy".
"Program pilotażowy - Dieta Mamy". Dnia 1.10.2019 r Szpital Powiatowy im.t.malińskiego w Śremie podjął współpracę z programem pilotażowym Standard szpitalnego żywienia kobiet w ciąży i w okresie poporodowym-dieta
Odżywianie osób starszych (konspekt)
Prof. dr hab. med. Tomasz Kostka Odżywianie osób starszych (konspekt) GŁÓWNE CZYNNIKI RYZYKA CHOROBY WIEŃCOWEJ (CHD) wg. Framingham Heart Study (Circulation, 1999, 100: 1481-1492) Palenie papierosów Nadciśnienie
pomaga w nawiązaniu i utrzymaniu więzi towarzyskich 2% 1 dostarcza niezbędnych składników odżywczyc 97% 62 przynosi wiele przyjemności 2% 1
Zdrowy styl życia Strona 1 1. Jaką najważniejszą rolę pełni odżywianie? pomaga w nawiązaniu i utrzymaniu więzi towarzyskich 2% 1 dostarcza niezbędnych składników odżywczyc 97% 62 przynosi wiele przyjemności
ZAŁĄCZNIKI ROZPORZĄDZENIA DELEGOWANEGO KOMISJI (UE) /...
KOMISJA EUROPEJSKA Bruksela, dnia 2.6.2017 r. C(2017) 3664 final ANNEXES 1 to 2 ZAŁĄCZNIKI do ROZPORZĄDZENIA DELEGOWANEGO KOMISJI (UE) /... uzupełniającego rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady
Kierunek Lekarsko- dentystyczny Wydziału Lekarskiego Oddziału Stomatologicznego
Kierunek Lekarsko- dentystyczny Wydziału Lekarskiego Oddziału Stomatologicznego KARTA PRZEDMIOTU 1. Nazwa przedmiotu, typ przedmiotu (podstawowy, kierunkowy) Stomatologia dziecięca i profilaktyka stomatologiczna
WYNIKI ANKIET I TESTÓW KLAUDIA KRZYŻAŃSKA, KL.IIIF GIMNAZJUM NR14 BYTOM
. WYNIKI ANKIET I TESTÓW KLAUDIA KRZYŻAŃSKA, KL.IIIF GIMNAZJUM NR14 BYTOM TESTY TESTY ROZWIĄZAŁO 140 UCZNIÓW 1.Co dostarcza organizmowi najwięcej energii? A)WĘGLOWODANY, TŁUSZCZE I BIAŁKA B)MAGNEZ,POTAS
PLANOWANIE - CIĄŻA - KARMIENIE
Vita-Min Plus Mama suplement diety PLANOWANIE - CIĄŻA - KARMIENIE PLANOWANIE - CIĄŻA - KARMIENIE Produkt rekomendowany przez Polskie Towarzystwo Ginekologiczne oraz posiada pozytywną opinię Instytutu Matki
Rejestr produktów podlegających zgłoszeniu do Głównego Inspektora Sanitarnego 2007-2010
Rejestr produktów podlegających zgłoszeniu do Głównego Inspektora Sanitarnego 2007-2010 Analiza rejestru powiadomień o pierwszym wprowadzeniu do obrotu środków spożywczych Środki spożywcze specjalnego
Zawartość w 100 g proszku
HUMANA SL Proszek Produkt leczniczy przeznaczony do specjalnych celów żywieniowych, bez mleka. Produkt bezglutenowy. Zbilansowana dieta dla niemowląt i małych dzieci z nietolerancją mleka krowiego. Właściwości
OCENA SPOSOBU ŻYWIENIA STUDENTEK SZKOŁY GŁÓWNEJ GOSPODARSTWA WIEJSKIEGO W WARSZAWIE
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLII, 2009, 3, str. 610 614 Anna Harton, Joanna Myszkowska-Ryciak OCENA SPOSOBU ŻYWIENIA STUDENTEK SZKOŁY GŁÓWNEJ GOSPODARSTWA WIEJSKIEGO W WARSZAWIE Katedra Dietetyki Wydziału
Premature loss of milk teeth by preschool children
Premature loss of milk teeth by preschool children Przedwczesna utrata zębów mlecznych u dzieci przedszkolnych Ewa Ogłodek, Danuta Moś stres maxeve@ caries of deciduous teeth in children is an important
8.2. Wartość odżywcza produktów spożywczych Czynniki kształtujące wartość odżywczą produktów spożywczych...185
SpiS treści 1. Znaczenie nauki o żywieniu człowieka...9 1.1. Cele i zadania nauki o żywieniu...9 1.2. Rozwój nauki o żywieniu człowieka...9 1.3. Problemy żywieniowe Polski i świata...11 1.4. Organizacje
Program Owoce w szkole i jego ocena
Program Owoce w szkole i jego ocena Warszawa, marzec 2012 Od roku szkolnego 2009/2010 Agencja Rynku Rolnego administruje programem Wspólnej Polityki Rolnej Owoce w szkole Obecnie trwa trzeci rok szkolny
Pacjenci zostali podzieleni na trzy grupy liczące po 20 osób. Grupa I i II to osoby, u których na podstawie wartości pomiaru kąta ANB oraz WITS w
STRESZCZENIE Wady zgryzu klasy III wg Angle'a uwarunkowane są niedorozwojem szczęki lub nadmiernym wzrostem żuchwy, a często połączeniem obu nieprawidłowości. Pacjenci z przodożuchwiem morfologicznym ze
4.1. Charakterystyka porównawcza obu badanych grup
IV. Wyniki Badana populacja pacjentów (57 osób) składała się z dwóch grup grupy 1 (G1) i grupy 2 (G2). W obu grupach u wszystkich chorych po zabiegu artroskopowej rekonstrukcji więzadła krzyżowego przedniego
Co z kwasami tłuszczowymi nasyconymi? Ograniczać czy nie?
Co z kwasami tłuszczowymi nasyconymi? Ograniczać czy nie? Dorota Szostak-Węgierek Zakład Dietetyki Klinicznej Warszawski Uniwersytet Medyczny Zalecenia dla osób dorosłych, które mogą odnieść korzyść z
Co siedzi w Coca-Coli?
1 Co siedzi w Coca-Coli? Czas trwania zajęć: 60 minut Potencjalne pytania badawcze: 1. Jaki wpływ na nasz organizm wywiera cukier zawarty w jednej puszce Coca-Coli? 2. Czy ph Coca-Coli różni się od naturalnego
Echo Dobrocina. Nr 1 W zdrowym ciele zdrowy duch.
Echo Dobrocina Nr 1 W zdrowym ciele zdrowy duch. Kwiecień 2015 Ważne aspekty wychowania fizycznego Aby poznać pojęcie wychowania fizycznego należy najpierw zaznajomić się z definicją kultury fizycznej.
WARZYWA I OWOCE ŹRÓDŁEM WITAMIN I SKŁADNIKÓW MINERALNYCH W DIECIE STUDENTEK DIETETYKI
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLIX, 2016, 2, str. 145 151 Alicja Kucharska, Natalia Oleksiak, Beata Sińska, Magdalena Zegan, Ewa Michota-Katulska WARZYWA I OWOCE ŹRÓDŁEM WITAMIN I SKŁADNIKÓW MINERALNYCH W DIECIE
foliogramy przedstawiające budowę jamy ustnej oraz rodzaje zębów, lusterka
Metadane scenariusza Higiena jamy ustnej 1. Cele lekcji a) Wiadomości Uczeń: - zna budowę jamy ustnej, - zna ogólny plan budowy zęba i wymienia rodzaje zębów, - zna ogólne zasady profilaktyki jamy ustnej,
ZDROWE ODŻYWIANIE Dietetyka Dietetyka to nauka, która bada jak to, co spożywamy wpływa na nasze zdrowie i wydajność organizmu. Bada pewne składniki pożywienia, które mogą wpływać na nasze zdrowie. Na przykład
Indeks starcia tkanek zębów u chorych z zaburzeniami odżywiania typu bulimia nervosa*
zas. Stomat., 2006, LIX, 1 Indeks starcia tkanek zębów u chorych z zaburzeniami odżywiania typu bulimia nervosa* Tooth Wear Index in patients with bulimia nervosa eating disorder Elżbieta Paszyńska Z Katedry
PROGRAM ZAPOBIEGANIA PRÓCHNICY DLA DZIECI W WIEKU SZKOLNYM
Załącznik nr 1 do Umowy Nr z dnia 2011 roku PROGRAM ZAPOBIEGANIA PRÓCHNICY DLA DZIECI W WIEKU SZKOLNYM Łódź, listopad 2009 roku Wprowadzenie Program zapobiegania próchnicy dla dzieci w wieku szkolnym powstał