Uwarunkowania kształtowania się procesów transformacji przemysłu i usług

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Uwarunkowania kształtowania się procesów transformacji przemysłu i usług"

Transkrypt

1 P r a c e Ko m i s j i Ge o g r a f i i Pr z e m y s ł u Nr 15 wa r s z a w a Kr a k ó w 2010 Zbigniew Zioło Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie Uwarunkowania kształtowania się procesów transformacji przemysłu i usług Procesy transformacji gospodarki, w tym sektora przemysłu i usług należą do ciągle aktualnych problemów badawczych. Wynikają one z ogólnych tendencji rozwoju cywilizacyjnego, które uwidaczniają się w zmianach struktur sektorowo-przestrzennych. Są one wyrazem różnych właściwości podmiotów gospodarczych, które mogą charakteryzować się: wzrostem (rozwojem) ekonomicznym, stagnacją, recesją, zanikaniem, a także powstawaniem nowych firm (Zioło 1986, Zioło, Rachwał 2008, 2009). W procesie tym zmianie ulegają wykształcone do tej pory struktury organizacyjne, produkcyjne, kapitałowe i własnościowe przedsiębiorstw, reprezentujące określone gałęzie przemysłu i sektory gospodarki. Przemiany te dokonują się w określonych układach przestrzennych i wpływają na przekształcanie bardziej złożonych struktur przestrzenno-branżowych, reprezentowanych przez określone formy koncentracji przestrzennej przemysłu (skupienia, ośrodki, okręgi, kompleksy). Oznacza to, że występujące w danym przekroju czasowym przedsiębiorstwa i związane z nimi struktury sektorowe i przestrzenne układy regionalne, reprezentujące różny potencjał ekonomiczny, są wynikiem złożonego procesu rozwojowego, który dokonywał się w określonym czasie. Wynikał on z osiąganego poziomu rozwoju technologicznego i technicznego oraz funkcji podmiotów gospodarczych spełnianych w strukturze bazy ekonomicznej układów lokalnych, regionalnych, krajowych, międzynarodowych czy światowych (Kudełko 2007, Kudełko, Zioło 2007, Kilar 2009). Przestrzenna lokalizacja i dotychczasowe tempo rozwoju podmiotów gospodarczych nawiązywały do zakładanych celów działalności gospodarczej, które realizowane były w określonych uwarunkowaniach, związanych z określonymi relacjami zarządzania (Śleszyński 2007). Wykształcone w układzie przestrzenno-sektorowym struktury przestrzenne nie są zjawiskiem trwałym, ale przekształcają się pod wpływem zmieniających się uwarunkowań oraz celów, które nawiązują do nowych wyzwań rozwoju cywilizacyjnego, przyjmowanych reguł rozwojowych oraz przyjmowania określonej polityki gospodarczej. Dotychczasowe procesy wpływają także na dalsze przemiany przemysłu i poszczególnych sektorów gospodarki, nawiązujące do pojawiających się tendencji postępu społecznego, gospodarczego i kulturowego, które stwarzają warunki do kształtowania się nowej struktury bazy ekonomicznej różnej skali układów przestrzennych. Ważnym problemem pozostaje więc określenie uwarunkowań przebiegu procesu transformacji przemysłu i usług w regionalnych i krajowych układach przestrzennych. Zakładamy przy tym, że układ krajowy nie jest sumą układów regionalnych, ale ich funkcją. W wyniku

2 46 Zbigniew Zioło historycznego procesu rozwoju współczesne układy odznaczają się zróżnicowanym poziomem rozwoju ekonomicznego, który w zasadniczym stopniu zależy od: zasobów przyrodniczych, kapitałowych, jakości zasobów intelektualnych 1, kapitału ludzkiego 2 i społecznego 3, poziomu kulturowego, a także czynników politycznych. Procesy te często odmiennie kształtowały się w warunkach gospodarki centralnie sterowanej i w nowych warunkach wdrażania reguł gospodarki rynkowej. W warunkach gospodarki centralnie sterowanej o kierunkach rozwoju struktur lokalnych, regionalnych i krajowych decydowały instytucje centralne byłych krajów związanych z blokiem RWPG i wyznaczane były w wyniku określonych decyzji politycznych. Wynikały one z konfrontacji ideologicznej, politycznej i militarnej krajów związanych ze strukturami wojskowymi byłego Układu Warszawskiego i strukturami NATO. Natomiast w warunkach wdrażania reguł gospodarki rynkowej układy lokalne, regionalne czy krajowe muszą same stwarzać warunki dla wygenerowania na ich terenie wewnętrznych impulsów rozwojowych, a także zabiegać o napływ na ich teren nowych impulsów rozwojowych z otoczenia, co dokonuje się w wyniku podnoszenia ich atrakcyjności dla nowych lokalizacji. Oznacza to, że w nowych warunkach 1 Zasoby intelektualne obejmują poziom, kierunki i jakość wykształcenia, które wpływają na wyposażenie w określoną wiedzę oraz umiejętności jej wykorzystania, wykształcone postawy przedsiębiorcze i potrzeby jej aktualizacji w różnych formach dokształcania i doskonalenia zawodowego. Poważne znaczenie mają także osobiste zdolności i talent poszczególnych osób, umiejętności tworzenia i organizacji własnego warsztatu pracy, umiejętności funkcjonowania w strukturach społecznych i pracy w zespołach, a także cechy fizyczne jednostek (m.in. zdrowie, rozumienie potrzeb profilaktyki). Ważną rolę odgrywają także postawy związane z świadomością potrzeb stałego przygotowywania się do innowacyjnych zachowań w warunkach kształtującego się procesu społecznego, gospodarczego, kulturowego, który następuje w zmieniających się uwarunkowaniach politycznych. Kształtowanie się zasobów intelektualnych ma w głównym stopniu charakter osobisty poszczególnych jednostek, który następnie wpływa na jakość kapitału ludzkiego i społecznego (Zioło 2010, s. 11). 2 Poprzez kapitał ludzki należy rozumieć zasób wiedzy, umiejętności, zdolności, kwalifikacji, postaw, motywacji oraz zdrowia, o określonej wartości, będący źródłem przyszłych zarobków czy satysfakcji, przy czym jest on odnawialnym i stale powiększanym potencjałem (Łukasiewicz 2009, s. 20). Wymienione cechy kapitału odnoszą się do ekonomicznego wykorzystania zasobów intelektualnych, które dokonuje się na określonym rynku pracy (Zioło 2010, s. 11, Chojnicki 2007). 3 Kapitał społeczny przejawia się w umiejętności nawiązywania różnorodnych relacji zachodzących między osobami reprezentującymi odpowiedni poziom zasobów intelektualnych i kapitału ludzkiego. Pozwalają one na budowanie współdziałania w zakresie realizacji założonych celów wykreowanych przez społeczność danej skali układu przestrzennego. Podstawę kapitału społecznego stanowią więc dodatkowo umiejętności w zakresie samoorganizowania się mieszkańców danych obszarów. Ważnym elementem organizowania społecznego jest zaufanie interpersonalne odnoszące się do ludzi, a także do sprawnie działających instytucji publicznych i podmiotów gospodarczych, funkcjonujących w warunkach rynkowych. Zaufanie to musi prowadzić do określonych korzyści ekonomicznych, społecznych czy kulturowych oraz wpływać na przyspieszanie tempa rozwoju. Wzajemne zaufanie zwiększa oszczędność czasu, który zamiast na wzajemną kontrolę, możemy wykorzystać na wykonywanie własnej działalności. W warunkach silniejszych więzi społecznych i wzajemnego zaufania można produkować więcej i bardziej efektywnie. Ludzie zdolni do współpracy razem osiągają więcej, są bardziej kreatywni, tworzą sprawniej działające instytucje, pracują wydajniej na rzecz realizacji wspólnie założonych celów rozwojowych. Oznacza to, że kapitał społeczny jest czymś więcej niż sumą jednostek o określonej wartości zasobów intelektualnych czy kapitału ludzkiego oraz instytucji i podmiotów gospodarczych. Zawiera on dodatkowo zachodzące między nimi relacje funkcjonalne, wpływając na zbiorowe wypracowywanie celów i strategii rozwoju, doboru metod ich realizacji, możliwości sprawniejszego gromadzenia środków na rzecz realizacji założonych celów, a także organizację procesów realizacyjnych. Dobrze rozwinięty kapitał społeczny potrafi zintegrować mieszkańców, władze samorządowe, przedstawicieli biznesu i organizacji pozarządowych do wytyczania wspólnych dla danej społeczności celów rozwojowych, których realizacja wpływać będzie na podnoszenie jakości życia, zwiększanie zasobów finansowych gospodarstw i wzajemnego zaufania, a także podnoszenie konkurencyjności w zakresie przyciągania impulsów rozwojowych płynących z otoczenia (Zioło 2010, s. 12).

3 Uwarunkowania kształtowania się procesów transformacji przemysłu gospodarowania i w złożonej strukturze krajowej, a także europejskiej poszczególne układy regionalne funkcjonują i zmieniają się pod wpływem nasilających się relacji konkurencyjnych zwłaszcza w zakresie stwarzania korzystnych warunków dla wygenerowania impulsów wewnętrznych i pozyskiwania impulsów rozwojowych (Zioło 2008). Ogólne uwarunkowania procesów transformacji Nasilenie i kierunki procesów transformacji przemysłu oraz działalności usługowej w różnej skali układach przestrzennych związane są bardzo ściśle ze zmieniającymi się uwarunkowaniami, wśród których generalnie wyróżnić możemy (schemat 1): aktualny potencjał ekonomiczny i jakość przedsiębiorstw przemysłowych i usługowych, uwarunkowania wynikające z ogólnych tendencji rozwoju cywilizacyjnego, uwarunkowania zewnętrzne, związane z sytuacją w otoczeniu światowym i europejskim, uwarunkowania wewnętrzne krajowe i regionalne związane z ich wewnętrzną sytuacją gospodarczą, społeczną, kulturową i polityczną. Aktualny potencjał ekonomiczny i jakość przedsiębiorstw w zasadniczym stopniu wpływają na możliwość samodzielnego uruchomienia procesu transformacji. Szczególne znaczenie odgrywa potencjał ekonomiczny przedsiębiorstwa wyrażający się wartością jego kapitału, przychodów, zysku, wartości rynkowej, liczby i jakości kapitału ludzkiego, stopnia nowoczesności środków produkcji oraz rozmiary produkcji powiązań kooperacyjnych i rynkowych. Ważną rolę w procesach przemian odgrywa aktualna struktura branżowa przedsiębiorstwa. Może ona reprezentować przemysły nowe wkraczające na rynek (np. przemysł ht ), przemysły szczególnie silnie rozwijające gospodarkę narodową (np. przemysł samochodowy), przemysły dostarczające energii (kopalnie ropy i gazu, elektrownie), przemysły regresywne, które ze względu na zmniejszające się zapotrzebowanie rynku na ich produkty odgrywać będą coraz mniejszą rolę w strukturze bazy ekonomicznej. Podstawową rolę wśród uwarunkowań procesów transformacji przedsiębiorstw odgrywa poziom konkurencyjności oferowanych produktów, możliwości powiązań kooperacyjnych, które wymagają wysokiego stopnia niezawodności (jakości) produktów oraz ich cena. Podstawowe znaczenie w tym zakresie ma jakość i poziom kwalifikacji kadr pracowniczych, zakładowe ośrodki badawczo-rozwojowe oraz koszty pracy. W zależności od funkcji przedsiębiorstwa jego konkurencyjność odnosi się do różnej skali układów od regionalnego, poprzez krajowy, europejski po skalę światową (Kudełko, Zioło 2007). Konkurencyjność oferowanych produktów wpływa na zasięg rynku (międzynarodowy, europejski, krajowy, regionalny), a także jego aktualną chłonność. Znaczący wpływ ma tu wspomniana jakość produktów, ich cena, a także możliwości zwiększania zasobów finansowych ludności, które umożliwiają dalsze pogłębianie rynku. Wraz z postępem społecznym zmienia się charakter i chłonność rynku, stąd ważnym zagadnieniem pozostają możliwości dostosowania produkcji do zmieniających się potrzeb rynku. Wynika to z eliminowania produktów traktowanych jako przestarzałe (np. dyskietek do komputerów, aparatów fotograficznych na filmy, taśm do magnetofonów) i wypiera-

4 48 Zbigniew Zioło Potencjał i jakość przedsiębiorstw przemysłowych Ogólne tendencje rozwoju cywilizacyjnego Światowe Potencjał ekonomiczny przedsiębiorstw, jakość kadry zarządzającej Struktura branżowa Poziom konkurencyjności oferowanych produktów na rynku (krajowym, europejskim, światowym) Zasięg, chłonność i możliwości pogłębiania rynków (międzynarodowych, europejskich i światowych) Możliwości dostosowania produkcji do zmieniających się potrzeb rynkowych Kondycja finansowa przedsiębiorstw Własność przedsiębiorstw Udział pozamerytorycznych czynników wpływających na zarządzanie przedsiębiorstwem Jakość instrumentów bezpośredniego i pośredniego oddziałujących na przedsiębiorstwo Kształtowanie społeczeństwa informacyjnego Budowanie gospodarki opartej na wiedzy Wzrost znaczenia produktów ht Zmienność układów rynkowych Światowa sytuacja polityczna Międzynarodowe systemy gospodarcze (sektorowe) Elementy infastrukturalne o funkcjach światowych Efekty działania procesów globalizacji Dynamika rozwoju światowych biegunów wzrostu (Chiny, Indie, Rosja, Brazylia) Możliwości rozwoju światowej współpracy gospodarczej i wymiany Zewnętrzne Unii Europejskiej Polityka rozwoju społecznego, gospodarczego i kulturowego Polityka rozwoju regionalnego (tendencje polaryzacyjne, wyrównywania dysproporcji w zakresie poziomu rozowju) Jakość i skuteczność działania instytucji unijnych Strategia rozwoju sektorowo-przestrzennego przemysłu (o funkcjach unijnych) Poziom konkurencyjności produktów unijnych Polityka finansowa Uwarunkowania otoczenia Wewnętrzna współpraca gospodarcza (wymiana towarowa, instytucji finansowych) Zagospodarowanie infrastrukturalne o funkcjach europejskich

5 Uwarunkowania kształtowania się procesów transformacji przemysłu Krajowe Regionalne Źródło: Opracowanie własne Krajowe zasoby kapitałowe i finansowe (publiczne, prywatne) Stan zaawansowania budowy gospodarki rynkowej Zasady instytucjonalno-systemowe Jakość i poziom kwalifikacji przedstawicieli władz centralnych (ustawodawczej i wykonawczej) Sytuacja polityczna Potencjał gospodarczy Zagospodarowanie w zakresie infrastruktury sieciowej Możliwości rozwoju zasobów intelektualnych Jakość i sprawność struktur organów władzy regionalnej Zakładane kierunki przebudowy struktur sektorowo-przestrzennych strategia rozwoju Jakość instrumentów regulujących wzrost gospodarczy, społeczny i kulturowy (w tym przemysłu) Stopień zróżnicowania międzyregionalnego poziomu rozwoju Krajowe instrumenty odnoszące się do możliwości rozwoju regionalnego Potencjał społeczno-gospodarczy i kulturowy regionu Jakość i potencjał zasobów intelektualnych Zasoby kapitału ludzkiego i społecznego Potencjał i funkcje zagospodarowania infrukturalnego (międzynarodowe, krajowe, regionalne) Jakość i sprawność struktur organów władzy samorządowej Sprawność instytucji otoczenia biznesu Możliwości wygenerowania regionalnych czynników rozwoju Poziom konkurencyjności regionu dla napływu wewnętrznych czynników rozwoju Przyjęta strategia rozwoju regionalnego Schemat 1. Podstawowe uwarunkowania procesów transformacji przemysłu Wewnętrzne

6 50 Zbigniew Zioło nie ich przez nowocześniejsze produkty o tych samych funkcjach (np. pendrive y, cyfrowe aparaty fotograficzne, różne rodzaje płyt CD). Wewnętrzne procesy restrukturyzacji przedsiębiorstwa przemysłowego zależą od jego kondycji finansowo-kapitałowej. Umożliwia ona odpowiednią płynność finansową oraz przeznaczanie odpowiednich środków na modernizację parku maszynowego, co pozwala na podejmowanie bardziej konkurencyjnych wyrobów zarówno pod względem jakości, funkcji, jak i oferowanej ceny. W warunkach krajowych jednym z narzędzi podnoszących kondycję ekonomiczno- -techniczną przedsiębiorstw jest zmiana własności, w wyniku której przedsiębiorstwo staje się własnością prywatną, a państwo otrzymuje za niego określoną kwotę, najczęściej ratującą budżet. Nastąpiła tu diametralna zmiana poglądów; jeżeli w latach gospodarki centralnej dążono do zwiększania własności państwowej, to w latach zmian gospodarowania dąży się do jej prywatyzacji. Zakłada się, że w prywatne przedsiębiorstwo jest bardziej wydajne aniżeli państwowe. Postawa ta wynika w znacznym stopniu ze słabości państwa, które nie potrafi często ze względów ideologicznych dokonać zmian w zakresie zarządzania przedsiębiorstwem publicznym (Prusek 2005). W przedsiębiorstwach państwowych pozostawiono wiele elementów, które przetrwały z okresu gospodarki centralnie sterowanej, np. wysokie upolitycznienie w zarządzaniu, gdzie podobnie jak w poprzednim systemie tak i obecnie, w zakresie zarządzania przedsiębiorstwem dominują racje polityki nad racjami ekonomicznymi, a silne związki zawodowe prowadzą niekiedy nawet do upadku przedsiębiorstwa. Tymczasem zarówno w okresie międzywojennym, jak i obecnie w wielu krajach przedsiębiorstwa państwowe należą do najlepiej zarządzanych jednostek gospodarczych 4. Z powyższym zagadnieniem wiąże się często duży udział pozamerytorycznych czynników wpływających na zarządzanie przedsiębiorstwem. Szczególnie uwidacznia się to w mało kompetentnych i upolitycznionych radach nadzorczych, które bardzo często zmieniają się wraz ze zmianami ekip rządowych i ich głównym celem jest umieszczanie w nich ludzi związanych z aktualnie rządzącą opcją polityczną. Na funkcjonowanie przedsiębiorstw wpływa jakość instrumentów pośredniego i bezpośredniego oddziaływania, które określa władza ustawodawcza, a wdraża rząd. Duże znaczenie ma tu jakość i stałość stosowanych instrumentów oraz ich przyjazny stosunek do rozwoju przedsiębiorczości. O ich jakości świadczą zwłaszcza częste nowelizacje ustaw i zarządzeń, które są najczęściej wynikiem ich niedopracowania albo reprezentują interesy pewnych grup. Wskazuje to na niski poziom kwalifikacji, a także na niski poziom etyczny osób odpowiedzialnych za ich tworzenie 5. Ważne przesłanki dla procesów transformacji wynikają z ogólnych tendencji rozwoju cywilizacyjnego. Wynikają one z wkraczania w nową fazę rozwoju społeczeństwa informacyjnego, w której podstawową bazą ekonomiczną jest gospodarka oparta na wiedzy (Kukliński 2001, Jasiński 2003). Prowadzi to do wzrostu znaczenia produktów ht oraz zmian układów rynkowych. W wyniku różnego poziomu rozwoju cywilizacyjnego przestrzeni światowej nie wszystkie regiony będą stwarzały zapotrzebowanie na nowe produkty, wiele z tych, które znajdują się na niższym poziomie rozwoju, będzie stwarzać zapotrzebowanie na produkty o mniejszym zaawansowaniu technicznym, co może wpływać na stop- 4 W latach kryzysu wiele przedsiębiorstw prywatnych zasilanych jest przez budżet państwa lub państwo często wykupuje upadające firmy, aby uchronić je od upadku, np. w bankach, producentów samochodów, produkcji rolniczej. 5 W wyniku niewłaściwych instrumentów zniszczona została m.in. rozwijająca się firma informatyczna Optimus.

7 Uwarunkowania kształtowania się procesów transformacji przemysłu niowe zmiany technologiczne wielu przedsiębiorstw. Wskazuje to również na konieczność kształcenia kadry pracowniczej i ponoszenia odpowiednich kosztów na prace badawczo-rozwojowe, celem uruchamiania coraz bardziej nowoczesnych i konkurencyjnych produktów 6. Uwarunkowania zewnętrzne Na procesy transformacji przedsiębiorstw wpływa wiele uwarunkowań wynikających z otoczenia światowego i europejskiego (Sadowski 2006, Zacher 2006). Wynika to z faktu, iż na rozwój gospodarki krajowej w zasadniczym stopniu wpływają przedsiębiorstwa podstawowe (wiodące), mające swoje znaczenie w gospodarce światowej i europejskiej (Kudełko, Zioło 2007). W wyniku różnorodnych powiązań, m.in. technologicznych, kooperacyjnych, organizacyjnych, kapitałowych czy rynkowych, mają one swój udział w międzynarodowym podziale pracy 7. Również w wyniku prywatyzacji wiele polskich przedsiębiorstw włączonych zostało do struktur organizacyjnych koncernów międzynarodowych, które wyznaczają dla nich kierunki rozwoju potencjału produkcyjnego, rozmiarów i asortymentu produkcji, a także systemów zarządzania i rozwiązań technologicznych 8. Wśród uwarunkowań światowych podstawowe znaczenie ma aktualna sytuacji polityczna, która wpływa bądź to na rozwój, bądź na ograniczanie współpracy międzynarodowej. Tworzą je różnego typu bariery w zakresie rozwijania wymiany odnoszącej się do przepływu produktów, technologii, kapitału, które wynikają m.in. z różnic ideologicznych, np. w zakresie respektowania międzynarodowych praw człowieka, a także konflikty zbrojne. Sytuacje te obok rozwoju produkcji cywilnej, nawiązującej do zaspokajania potrzeb ludności, wpływają także na rozwój produkcji związanej z celami militarnymi. Uwarunkowania światowe wynikają z międzynarodowych systemów gospodarczych, wpływających na ograniczanie lub ułatwianie, czy przywileje w zakresie handlu, możliwości wsparcia finansowego przez międzynarodowe instytucje, organizacje producentów określonych produktów, np. ropy naftowej i gazu. Na nasilenie procesów restrukturyzacji wpływa odległość od światowych elementów infrastruktury techniczno-ekonomicznej reprezentowanych głównie przez potencjał i jakość urządzeń portowych i lotnisk, przebiegu i możliwości przesyłowych sieci transportowych 6 Wyrazem tego są wysokie nakłady na badania i rozwój wiodących korporacji przemysłowych. W 2005 r. Ford Motors na ten cel przeznaczył 6,8 mld dol., Pflizer 6,3 mld, General Motors 5,7 mld, Daimler Chrysler 5,6 mld, Microsoft 5,6 mld, Toyota Motors 5,4 mld, podczas gdy w Polsce na ten cel przeznaczono tylko 1,1 mld dol. Gdyby nasz kraj traktować jako firmę, to w światowym rankingu firm zajmowałaby 64. pozycję (Monitoring Industrial Research, za Gazetą Wyborczą z dn i z dn ). 7 Np. w 2008 r. 90% produkcji samochodów kierowane było na rynki zagraniczne. Podobnie wiele przedsiębiorstw krajowych w wyniku prywatyzacji należy do struktur koncernów międzynarodowych. 8 Np. Zakłady PZL Świdnik w wyniku prywatyzacji przejął koncern Agusta Westland, co wpłynęło na uruchomienie w nim końcowego montażu śmigłowca AW109LUH, a także produkcję wielu innych elementów potrzebnych dla produktów koncernu. Równocześnie, wykorzystując wysoką jakość kadry inżynieryjno-technicznej, rozbudowane będzie centrum badawczo-rozwojowe. Do tej pory wartość zamówień koncernu stanowiła ok. 30% wartości przychodów zakładu. Należy zaznaczyć, że wcześniej w wyniku trudności w zakupie zakładu, koncern włoski postanowił wycofać zamówienia w zakładach, co byłoby klęską dla funkcjonowania firmy (Z. Lentowicz, Polskie śmigłowce polecą do Rosji, Rzeczpospolita z dn , tenże, Świdnik bez zamówień Agusta Westland, Rzeczpospolita z dn

8 52 Zbigniew Zioło i łączności (np. światłowodowej, szerokopasmowego Internetu), możliwości korzystania z satelitów komunikacyjnych i in. Współcześnie nasilające się procesy globalizacji wpływają na polaryzację światowej przestrzeni społeczno-gospodarczej, prowadzą one do zwiększających się różnic regionalnych w zakresie potencjału ekonomicznego, a następnie potencjału społecznego i kutrowego. Dalsze nasilanie tego procesu aktywizować będzie niekontrolowane przepływy ludności oraz konflikty między bogatą Północą a biednym Południem 9. Działania na rzecz wyrównywania dysproporcji rozwojowych częściowo ograniczają negatywne konsekwencje tego procesu. Działania te przejawiają się w różnych formach pomocy gospodarczej krajom o niższym poziomie rozwoju gospodarczego, częściowe otwieranie granic dla handlu, czy celowe działania, np. poprzez różne fundusze, tworzenie idei małych ojczyzn, które wpływają na polepszenie warunków życia oraz wiążą ludność z miejscem swojego urodzenia, ograniczając w ten sposób niekorzystne skutki migracji. W wyniku nasilających się tendencji koncentracji kapitału w historycznym procesie wzrostu oraz współczesnych systemów zarządzania w przestrzeni światowej ukształtowały się bieguny wzrostu obejmujące początkowo Stany Zjednoczone i Japonię, następnie Unię Europejską. O dużym ich znaczeniu w gospodarce światowej świadczy fakt, że ich łączny udział w światowym PKB wynosił w 2007 r. 33,2%, podczas gdy na tym obszarze mieszka zaledwie 6,8% ludności. Wskazuje to na bardzo duży stopień koncentracji przestrzennej światowego bogactwa. Współcześnie do tej rangi dorastają Chiny, Indie, Brazylia i Rosja, które charakteryzują się znacznym wzrostem udziału w światowym PKB z 7,9% w 2000 r. do 13,1% w 2007 r. Znaczna dynamika rozwoju nowych światowych biegunów wzrostu, zwłaszcza Chin, zmienia atrakcyjność przestrzenną dla lokalizacji kapitału, tworzy nowe i rozległe rynki zbytu dla produktów. Chiny są źródłem dostaw surowców oraz dysponują dużymi zasobami finansowymi i rozmiarami tanich zasobów pracy 10. Stąd obecnie obserwujemy zacieśnianie powiązań gospodarczych między Chinami a Stanami Zjednoczonymi, zwłaszcza w latach wychodzenia kryzysu gospodarczego 11. Należy się spodziewać, że intensywny rozwój gospodarczy nowych światowych biegunów będzie ważnym czynnikiem ożywienia gospodarczego, wpływając na ograniczanie skutków kryzysu finansowego i związanego z nim kryzysu gospodarczego. Procesy kształtowania Unii Europejskiej nawiązują do nasilającego się procesu koncentracji kapitału, który pozwala na wzmacnianie pozycji konkurencyjnej państw Europy Zachodniej, a następnie jej nowych członków. Wobec rozwijającej się gospodarki japońskiej i Stanów Zjednoczonych, kraje Europy Zachodniej miały dwie możliwości albo funkcjonować niezależnie na marginesie gospodarek wspomnianych państw, albo podjąć działania na rzecz tworzenia nowego zachodnioeuropejskiego bieguna wzrostu. Proces koncentracji kapitału i dążenie do podnoszenia konkurencyjności gospodarki, spowodowały stopniową integrację gospodarczą, poczynając od koordynacji gospodarki w zakresie węgla i stali, a kończąc na wspólnej walucie. Stopniowa liberalizacja w zakresie przepływu produktów, informacji, kapitału i ludzi wpływała także na znaczne obniżanie kosztów funkcjonowania poszczególnych krajów. Dzięki tym zabiegom łączny potencjał Unii Europejskiej w świa- 9 Uwidacznia się to obecnie w nielegalnym napływie emigrantów np. z terenu Afryki do Europy Południowej, czy z Meksyku na teren Stanów Zjednoczonych. 10 Podczas gdy w 2003 r. koszt jednej godziny pracy w Niemczech wynosił 30,60 dol., we Francji 17,77 dol., w Wielkiej Brytanii 17,87, to w Polsce 2,70, w Chinach 0,80 dol., a Indonezji 0,39 dol. 11 W 2003 r. eksport ze Stanów Zjednoczonych do Chin wynosił 25,2 mld dol., natomiast import 144,8 mld dol.

9 Uwarunkowania kształtowania się procesów transformacji przemysłu towej gospodarce wzrósł z 26,5% w 2000 r. do 30,8% w 2007 r., z czego 28,7% przypada na starych członków i 2,2% na nowych członków. Proces ten nasila się nadal i ma ważne znaczenie dla krajowych układów regionalnych w zakresie budowania strategii rozwoju społecznego i gospodarczego, podnoszenia atrakcyjności dla napływu wewnętrznych czynników rozwoju oraz możliwości kreowania korzystnych powiązań gospodarczych. Dużą rolę w Unii Europejskiej przypisuje się rozwojowi struktur regionalnych, które w coraz większym stopniu będą odpowiedzialne za rozwój gospodarczy swoich obszarów. Kreowana w tym zakresie polityka gospodarcza Unii stoi przed ważnym problemem, a mianowicie w jakim stopniu koordynować sprzeczne ze sobą tendencje rozwoju przestrzennego, przejawiające się z jednej strony postępującą polaryzacją, a z drugiej dążeniem do wyrównywania dysproporcji przestrzennych, biorąc przy tym pod uwagę kryteria efektywności ekonomicznej. Istotne znaczenie w tym zakresie ma jakość i skuteczność działania instytucji unijnych, które odpowiedzialne są za realizację określonych celów rozwojowych w drodze krepowanych uregulowań prawnych, zwiększania wzajemnych relacji różnicowanych pod względem poziomu rozwoju regionów, rozwijania różnych form pomocy itp. Unia Europejska jako nowa struktura gospodarcza pozostaje w nasilających się relacjach konkurencyjnych zwłaszcza z pozostałymi światowymi biegunami wzrostu, głównie w zakresie efektów badań naukowych, wdrażania nowych technologii, produktów oferowanych na światowym rynku i in. Służy temu modyfikowana strategia rozwoju poszczególnych sektorów gospodarki (m.in. edukacji i nauki, produkcji ht, rolnictwa) oraz układów regionalnych. Ważnym zagadnieniem pozostają ujęcia sektorowo-przestrzenne, które w oparciu o wewnętrzne czynniki rozwojowe oraz impulsy wewnętrzne powinny podnosić poziom rozwoju poszczególnych obszarów. Dalszy rozwój gospodarczy Unii związany jest bardzo ściśle ze zwiększeniem jej udziału w światowej wymianie towarowej. Podstawowe znaczenie w tym zakresie ma systematyczne podnoszenie poziomu konkurencyjności oferowanych produktów na rynku światowym oraz na rynku wewnętrznym. Podstawowe znaczenie dla rozwoju gospodarczego ma otoczenie biznesu, wśród którego znaczącą rolę odgrywają instytucje finansowe i przyjęta polityka finansowa. Znaczenie tego elementu szczególnie silnie uwidacznia się obecnie podczas wychodzenia z kryzysu gospodarczego, gdzie na czoło wybija się płynność finansowa przedsiębiorstw, warunki kredytowania działalności gospodarczej, zwiększanie zasobów finansowych ludności jako ważnego czynnika aktywizującego rynek, ograniczenie stopnia zadłużenia poszczególnych krajów, a także deficyt budżetowy. Korzyści integracji gospodarczej zwiększają się w warunkach nasilania wewnętrznej współpracy gospodarczej w zakresie powiązań kooperacyjnych, wymiany produktów i wzajemnych usług, kredytowania działalności gospodarczej, zaopatrzenia surowcowego i in. Duże znaczenie mają także nasilające się relacje społeczne i kulturowe w zakresie możliwości kształcenia kadr, badań naukowych, turystyki, migracji ludności, poznawania dziedzictwa kulturowego poszczególnych regionów oraz zacieśniania więzi międzyludzkich. Ważnym czynnikiem integracji społecznej są migracje ludności, które powinny wpływać na bilansowanie potrzeb rynków i zasobów pracy, uwzględniając określony poziom kwalifikacji zawodowej potencjalnych pracowników, wymiana kadr naukowych, studentów i uczniów. Równocześnie konieczne są działania na rzecz ograniczania negatywnych skutków migracji, generujących zjawiska patologiczne.

10 54 Zbigniew Zioło Nasilające się powiązania wewnętrzne w strukturze Unii Europejskiej tworzą ważną przesłankę do podnoszenia zwartości gospodarczej jej obszaru. Czynnikiem przyśpieszającym ten proces jest zagospodarowanie infrastrukturalne zwłaszcza o funkcjach europejskich. Odnosi się to do ciągów autostrad, linii kolejowych, dostępu do szerokopasmowego Internetu i in. W sytuacji pogarszających się warunków ekologicznych znaczącą rolę powinna odgrywać nowa infrastruktura związana z możliwością rozwoju rzecznego transportu śródlądowego 12. Docelowe zagospodarowanie infrastrukturalne o funkcjach europejskich winno zmierzać do integracji przestrzennej obszarów Europy Zachodniej z rozległymi terenami Europy Wschodniej i Azji. Uwarunkowania wewnętrzne Uwarunkowania wewnętrzne kształtowania procesów transformacji odnoszą się do różnorodnych struktur i instrumentów przestrzeni krajowej oraz układów regionalnych. Uwarunkowania krajowe Wśród uwarunkowań krajowych podstawowe znaczenie ma jakość i sprawność struktur organów władzy państwowej (ustawodawczej i wykonawczej). W zasadniczym stopniu zależą one od poziomu świadomości społecznej, kulturowej i politycznej społeczeństwa, które w drodze reguł demokratycznych wybiera przedstawicieli władzy i powierza im działalność publiczną. Jakość zarządzania związana jest bardzo ściśle z poziomem kwalifikacji przedstawicieli władz, umiejętnościami sprawowania władzy oraz reprezentowanymi przez nich zasadami etycznymi. Kierunki przebudowy społeczno-gospodarczej i kulturowej w znacznym stopniu zależą od jakości i stopnia dojrzałości sceny politycznej. Sytuacja polityczna może być ustabilizowana lub zmieniać się w drodze wyborów demokratycznych w oparciu o jasne programy polityczne lub wykazywać w tym zakresie brak stabilizacji związanej z dominacją układów personalnych. Programy ugrupowań partyjnych winny kształtować się głównie według zasady ile państwa w gospodarce. Dominujący układ sił politycznych wpływa na zakładane kierunki przebudowy struktur sektorowo-przestrzennych, które są zawarte w strategii rozwoju i wyznaczają kierunki działań gospodarczych i społecznych. Generalnie winny one zmierzać do poszukiwania najbardziej racjonalnych dróg przebudowy gospodarki i stosunków społeczno-kulturowych w nawiązaniu do głównych tendencji rozwoju cywilizacyjnego, zwiększania efektywności gospodarowania oraz podnoszenia poziomu kulturowego. 12 Jeden nowoczesny statek śródlądowy (GMS) o nośności 2,1 tys. ton zastępuje w transporcie 105 samochodów ciężarowych o nośności 20 ton. Zapotrzebowanie na energię pierwotną w transporcie towarowym (ilość litrów oleju napędowego na tonokilometr) wynosi dla statku śródlądowego 1,3, a dla samochodu ciężarowego 4,1. Emisja CO 2 (w dramach na tonokilometr) dla statku wynosi 33,4, podczas gdy dla samochodu ciężarowego 164 (za: R.D. Ruppert, Inicjatywa Dniepr Bug Wisła Odra, [w:] Od Morza Czarnego do Bałtyku i Berlina, Stowarzyszenie Rozwoju Regionalnego i Lokalnego PROGRESS, Sandomierz, 28 listopada 2008).

11 Uwarunkowania kształtowania się procesów transformacji przemysłu Z nich wynikają utrzymywane lub tworzone podstawowe zasady instytucjonalno-systemowe państwa, które generują określonej jakości instrumenty regulujące wzrost gospodarczy, społeczny i kulturowy, w tym także rozwój sektora przemysłu i usług. Procesy przechodzenia od centralnego systemu sterowania do gospodarki rynkowej odznaczają się różnym stopniem wdrażania reguł rynkowych. Ogranicza to częściowo znaczny udział instrumentów pozostałych z okresu bezpośredniego oddziaływania instytucji krajowych na układ krajowy, układy regionalne i podmioty gospodarcze. Duże znaczenie ma tu determinacja władzy państwowej działająca na rzecz przyśpieszania lub opóźniania tego procesu. Kierunki i stopień przebudowy gospodarki w znacznym stopniu wpływają na zasoby kapitałowe i finansowe państwa oraz ludności. Ich rozmiary decydują o możliwości i tempie unowocześniania procesów produkcyjnych, a także pojawiania się nowych lokalizacji, które nawiązują do aktualnych tendencji rozwoju cywilizacyjnego oraz decydują o możliwości zwiększenia chłonności rynku na oferowane produkty, a także usługi materialne czy niematerialne. Tempo przebudowy gospodarki i przemysłu krajowego w znacznym stopniu zależy od poziomu zagospodarowania w zakresie sieciowej infrastruktury techniczno-ekonomicznej, jej powiązania z otoczeniem międzynarodowym, jakości technicznej, a także stopnia i możliwości jej wykorzystania. W zasadniczym stopniu decyduje ona o możliwościach powiązania kraju z europejskimi i światowymi centrami rozwoju, a także pozwala na integrację struktur gospodarczych wykształcanych w przestrzeni krajowej. Przebudowa struktury gospodarczej, w tym sektora przemysłowego, w zasadniczym stopniu zależy od możliwości rozwoju krajowych zasobów intelektualnych, które pozwalają na podnoszenie jakości kapitału ludzkiego i społecznego. W procesie przebudowy podstawowe znaczenie ma odpowiednio przygotowany człowiek o rozwiniętej postawie przedsiębiorczej, zdolny do kreowania nowych idei, rozwijania badań podstawowych i prac badawczo- -rozwojowych, odpowiednio przygotowany do zarządzania i kierowania złożonymi procesami przemian w nawiązaniu do postępu cywilizacyjnego (Borowiec 2009, 2010, Zioło 2010). Z uwarunkowań krajowych w znacznym stopniu wynikają regionalne uwarunkowania transformacji gospodarczej. Ważną rolę w tym zakresie odgrywają wspomniane uwarunkowania krajowe, które nakładają się na bardziej zróżnicowane układy regionalne, subregionalne, ponadlokalne czy lokalne. Podstawową rolę w tym zakresie odgrywają krajowe systemy zarządzania i związane z nimi instrumenty pośredniego i bezpośredniego oddziaływania, regulujące zachowanie struktur regionalnych. W przestrzeni krajowej układy regionalne nie stanowią jednorodnych jednostek przestrzennych, ale odznaczają się różnymi cechami, które mogą wpływać na przyśpieszanie lub opóźnianie procesów restrukturyzacji poszczególnych sektorów, w tym przemysłu i działalności usługowej. Potencjał społeczno-gospodarczy i kulturowy regionu oraz jego jakość i struktura mają decydujący wpływ na przebieg procesu transformacji. Struktury przemysłowe w różnym stopniu mogą wymagać konieczności przebudowy, co związane jest głównie z jakością i konkurencyjnością oferowanych produktów. Natomiast potencjał kulturowy umożliwia kształtowanie stosunku do zakładanych zmian oraz wpływa na określony stopień akceptacji społecznej przewidywanych zmian. Zasoby potencjału intelektualnego oraz kapitału ludzkiego i społecznego wzbogacone zasobami kapitałowo-finansowymi należą do ważnych uwarunkowań sprzyjających pro-

12 56 Zbigniew Zioło cesom transformacji sektorów gospodarczych, społecznych i kulturowych. Pozwalają na sprawniejsze kierowanie procesami przemian istniejących struktur, na co pozwalają odpowiednie kadry zarządzające i zasoby finansowe. Uwarunkowania regionalne W przebudowie układów regionalnych ważnym ogniwem jest jakość i sprawność struktur organów władzy samorządowej, stwarzające sprzyjający klimat dla generowania wewnętrznych impulsów rozwoju przedsiębiorczości, przyczyniając się do odpowiedniego współdziałania podmiotów gospodarczych i instytucji na rzecz wzrostu gospodarczego. Odnosi się to zwłaszcza do podnoszenia sprawności instytucji otoczenia biznesu, których jakość zarządzania w zakresie wykorzystywania instrumentów sterujących oraz ich interpretacji ma ważne znaczenie dla pobudzania działalności gospodarczej układu regionalnego i lokalnego. Poziom zagospodarowania w zakresie infrastruktury ekonomicznej i społecznej stwarza możliwości rozwijania relacji międzynarodowych, krajowych i wewnątrzregionalnych poszczególnych jednostek gospodarczych. Szczególne znaczenie ma tu czas przepływu produktów, kapitału, informacji i osób. Przedstawione uwarunkowania procesów transformacji gospodarczej stwarzają określone możliwości wygenerowania wewnątrzregionalnych czynników rozwoju. Generalnie wynikają one z położenia w przestrzeni krajowej, historycznego procesu wzrostu, różnej kategorii zasobów oraz jakości instytucji, a także przedstawicieli władz i instrumentów pośredniego i bezpośredniego oddziaływania (Kamińska, Heffner 2010, Kudełko 2005, 2007). Prowadzi to także do podnoszenia poziomu konkurencyjności regionu dla napływu wewnętrznych czynników rozwoju, które przejawiają się najczęściej w formie bezpośrednich inwestycji zagranicznych, rozwijania powiązań kooperacyjnych regionalnych firm z przedsiębiorstwami o funkcjach krajowych czy międzynarodowych i in. Syntetyczne ujęcie uwarunkowań regionalnych odzwierciedla dobrze skonstruowana strategia rozwoju regionalnego, oparta na analizie dotychczasowego procesu rozwoju, uwarunkowań wewnętrznych oraz uwarunkowań otoczenia. Zawiera ona racjonalne kierunki rozwoju, wyznaczone na podstawie przyjętej misji oraz założonych celów rozwojowych. Relacja między kategoriami uwarunkowań Wyróżnione kategorie uwarunkowań w różnym stopniu wpływają na procesy transformacji przedsiębiorstwa przemysłowego i bardziej złożonych przestrzennych struktur przemysłowych (tab. 1). Relacje te przedstawia kolumna macierzy, w której umownie wyróżniono układy oddziaływania na przedsiębiorstwo: Struktury gałęziowo-przestrzennych terytorialnych form koncentracji przemysłu [t p ], Ogólne tendencje rozwoju cywilizacyjnego (technologicznego i technicznego) [c p ], Układy światowe [s p ], Układy Unii Europejskiej [e p ], Układy Krajowe [k p ], Układy Regionalne [r p ].

13 Uwarunkowania kształtowania się procesów transformacji przemysłu Tab. 2. Relacje uwarunkowań procesu transformacji Zewnętrzne Wewnętrzne Cechy Przedsiębiorstwo przemysłowe Terytorialne formy koncentracji Ogólne tendencje rozwoju cywilizacyjnego Światowe Unii Europejskiej Krajowe Regionalne Przedsiębiorstwo przemysłowe p p p t p c p s p e p k p r Terytorialne formy koncentracji t p t t t c t s t e t k t r Ogólne tendencje rozwoju cywilizacyjnego c p c t c c c s c e c k c r Zewnętrzne Światowe s p s t s c s s s e s k s r Unii Europejskiej e p e t e c e s e e e k e r Krajowe k p k t k c k s k e k k k r Wewnętrzne Regionalne r p r t r c r s r e r k r r Źródło: Opracowanie własne

14 58 Zbigniew Zioło Na wyróżnione kategorie uwarunkowań wpływa także przedsiębiorstwo przemysłowe, co ilustruje wiersz macierzy od [p t ] do [p r ]. W pracach związanych z restrukturyzacją przemysłu ważne przesłanki wynikają także z analizy jego otoczenia, które opisują odpowiednie macierze. Pozwalają one na określenie potencjalnych możliwości włączenia się przemysłu (przedsiębiorstwa) w bardziej złożone struktury cywilizacyjne, światowe, unijne, krajowe i regionalne. Są to sytuacje wynikające z: ogólnych tendencji rozwoju cywilizacyjnego, które opisuje macierz [c c ], otoczenia światowego [e e ], co przejawia się np. w kształtowaniu gospodarki opartej na wiedzy, otoczenia unijnego [e e ], działania na rzecz podniesienia pozycji konkurencyjnej gospodarki całości Unii, otoczenia krajowego [k k ], otoczenia regionalnego [r r ]. Ważnych informacji w zakresie możliwości przebudowy struktur przemysłowych i usługowych dostarcza analiza relacji zachodzących między wymienionymi kategoriami otoczenia. Np. wpływ ogólnych tendencji na gospodarkę światową opisuje macierz [c s ], na gospodarkę europejską [c s ], na gospodarkę regionalną [c r ]. W podobny sposób można określić aktywny wpływ uwarunkowań światowych, unijnych, krajowych i regionalnych. Kolumny macierzy przedstawiają z kolei relacje pasywne oddziaływania poszczególnych układów na daną strukturę. W określonych skalach układów przestrzennych, a także w różnych regionach relacje te mogą odznaczać się różnym nasileniem na procesy przemian. Oznacza to, że poszczególne kategorie uwarunkowań nie występują samodzielnie, ale zachodzą między nimi określone relacje, które mogą wpływać na podnoszenie jakości uwarunkowań dla pobudzania procesów transformacji, ale także mogą wpływać hamująco i działać jako bariery dla racjonalnych kierunków przemian. Np. dynamiczny rozwój gospodarczy Chin stwarza warunki dla ożywienia gospodarki amerykańskiej, europejskiej, afrykańskiej i in., kryzys finansowy w Stanach Zjednoczonych odbił się bardzo negatywnie na uwarunkowaniach rozwoju gospodarki wielu krajów europejskich, niski poziom zasobów intelektualnych utrudnia proces kształtowania potencjału ludzkiego i społecznego, uchwalane ustawy mogą sprzyjać rozwojowi przedsiębiorczości lub je ograniczać, niski poziom konkurencji układów regionalnych ogranicza możliwości napływu impulsów rozwojowych płynących z otoczenia, natomiast wysoki poziom konkurencyjności w znacznym stopniu wpływa na ich przyciąganie. Przedstawione rozważania wskazują na bardzo złożoną problematykę uwarunkowań procesów transformacji nie tylko przemysłu i usług, ale także pozostałych sektorów gospodarki. Wydaje się, że zarysowana problematyka otwiera nowe pola badawcze i wskazuje na konieczność dalszego jej pogłębiania zarówno w analizach teoretycznych, jak i badaniach aplikacyjnych. Wydaje się, że szczególnie obiecujące powinny być rozważania dotyczące relacji różnorodnych uwarunkowań, które stanowić będą dobrą podstawę metodologiczną do prac koncepcyjnych dotyczących zarządzania procesami przemian przedsiębiorstw przemysłowych i usługowych, przestrzennych form koncentracji przemysłu, jego gałęzi czy poszczególnych sektorów gospodarki narodowej. Podejście to przybliża nam idę jedności gospodarki światowej jako bardziej złożonego systemu, w którym swojego miejsca szukają nie tylko poszczególne kraje, ale także układy regionalne i przedsiębiorstwa.

15 Uwarunkowania kształtowania się procesów transformacji przemysłu Literatura Borowiec M., 2007, Rola szkolnictwa wyższego w podnoszeniu jakości kapitału ludzkiego, [w:] Z. Zioło, T. Rachwał (red.), Rola przedsiębiorczości w aktywizacji gospodarczej, Przedsiębiorczość Edukacja, nr 3, Zakład Przedsiębiorczości i Gospodarki Przestrzennej IG AP w Krakowie, Wydawnictwo Nowa Era, Warszawa Kraków, s Borowiec M., 2010, Funkcjonowanie uczelni krakowskiego i rzeszowskiego ośrodka akademickiego w świetle koncepcji układów bipolarnych, Wydawnictwo Naukowe UP, Kraków Chojnicki Z., 2007, Rola kapitału ludzkiego w kształtowania gospodarki opartej na wiedzy w Polsce, Przegląd Geograficzny, 3 4 Górka K. (red.), 1996, Rola mezoekonomii w rynkowym systemie zarządzania gospodarki. Księga Jubileuszowa dla uczczenia 50-lecia pracy naukowo-dydaktycznej Profesora Józefa Gajdy, Akademia Ekonomiczna w Krakowie, Kraków Jasiński A.H., 2003, Postęp techniczny w okresie transformacji. Polskie doświadczenia i perspektywy, Komitet Prognoz Polska 2000 Plus, Warszawa Kamińska W., Heffner K. (red.), 2010, Kapitał ludzki i społeczny w procesie rozwoju obszarów wiejskich, KPZK PAN, Studia, t. CXXVI, Warszawa Kilar W., 2009, Rola korporacji Apple w kształtowaniu społeczeństwa informacyjnego, [w:] Z. Zioło, T. Rachwał (red.), Rola przedsiębiorczości w kształtowaniu społeczeństwa informacyjnego, Przedsiębiorczość Edukacja, nr 5, Wydawnictwo Nowa Era, Warszawa Kraków, s Kudełko J., 2005, Rozwój regionalny a konkurencyjność regionów, [w:] Uwarunkowania rozwoju i konkurencyjności regionów, Instytut Gospodarki WSIiZ w Rzeszowie, Rzeszów Kudełko J., 2007, Rozwój społeczno-gospodarczy województwa podkarpackiego i poziom jego konkurencyjności na tle kraju, [w:] J. Lach, M. Borowiec, T. Rachwał (red.), Procesy transformacji społeczno-ekonomicznych i przyrodniczych struktur przestrzennych, Wydawnictwo Naukowe AP, Kraków Kudełko J. (red.), 2007, Uwarunkowania rozwoju rzeszowskiego obszaru metropolitalnego w systemie społeczno-gospodarczym i innowacyjnym województwa podkarpackiego, PAN Oddz. w Krakowie, Prace Komisji Nauk Ekonomicznych, Sekcja Gospodarki Przestrzennej nr 25, Wyd. Oddz. PAN w Krakowie, Kraków Kudełko J., Zioło Z., 2009, Model funkcjonowania metropolii i obszarów metropolitalnych, [w:] J. Kudełko (red.), Uwarunkowania rozwoju rzeszowskiego obszaru metropolitalnego w systemie społeczno-gospodarczym i innowacyjnym województwa podkarpackiego, PAN Oddz. w Krakowie, Prace Komisji Nauk Ekonomicznych, Sekcja Gospodarki Przestrzennej nr 25, Wyd. Oddz. PAN w Krakowie, Kraków, s Kukliński A. (red.), 2001, Gospodarka oparta na wiedzy. Wyzwanie dla Polski XXI wieku, Komitet Badań Naukowych, Warszawa Łukasiewicz G., 2009, Kapitał ludzki organizacji. Pomiar i sprawozdawczość, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa Prusek A., 2005, Prywatyzacja polskiej gospodarki. Cele, programy i ocena jej rezultatów, Wyd. Akademii Ekonomicznej w Krakowie, Kraków Sadowski Z., 2006, W poszukiwaniu drogi rozwoju, Komitet Prognoz Polska 2000 Plus, Warszawa Śleszyński P., 2007, Gospodarcze funkcje kontrolne w przestrzeni Polski, PAN Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania im. S. Leszczyckiego, Prace Geograficzne nr 213, Warszawa Zacher L.W., 2006, Gry o przyszłe światy, Komitet Prognoz Polska 2000 Plus, Warszawa Zioło Z., 1986, Modele przemian struktur przemysłowych, [w:] Rozwój przemysłu i przemiany struktury przestrzenno-gałęziowej województwa bielskiego w latach , Wojewódzki Urząd Statystyczny w Bielsku-Białej, Bielsko-Biała Zioło Z., 1996, Miejsce mezoekonomii w ekonomii, [w:] K. Górka (red.), Rola mezoekonomii w rynkowym systemie zarządzania gospodarki. Księga Jubileuszowa dla uczczenia 50-lecia pracy naukowo-dydaktycznej Profesora Józefa Gajdy, Akademia Ekonomiczna w Krakowie, Kraków

16 60 Zbigniew Zioło Zioło Z., 2008, Procesy transformacji przemysłowych układów przestrzennych na tle zmieniającego się otoczenia, [w:] Z. Zioło, T. Rachwał (red.), Procesy transformacji układów przestrzennych przemysłu na tle zmieniającego się otoczenia, Prace Komisji Geografii Przemysłu PGT, nr 10, Warszawa Kraków, s Zioło Z., 2010, Rola zasobów intelektualnych, kapitału ludzkiego i społecznego w procesie rozwoju obszarów wiejskich, KPZK PAN, Studia t. CXXVI, Warszawa Zioło Z., Rachwał T. (red.), 2008, Procesy transformacji układów przestrzennych przemysłu na tle zmieniającego się otoczenia, Prace Komisji Geografii Przemysłu PGT, nr 10, Warszawa Kraków Zioło Z., Rachwał T. (red.), 2009, Problemy kształtowania się przestrzennych struktur przemysłowych i ich otoczenia, Prace Komisji Geografii Przemysłu PGT, nr 14, Warszawa Kraków Conditions shaping transformational processes in industry and services The article presents diverse types of conditions that affect transformational processes in industry and services. General conditions, which result from civilizational development, are discussed as the background, against which external and internal conditions are presented, including national and regional factors. Further, relations between the distinguished categories of factors are identified. Prof. dr hab. Zbigniew Zioło Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie Instytut Geografii Zakład Przedsiębiorczości i Gospodarki Przestrzennej ziolo@up.krakow.pl

Analiza strategiczna SWOT innowacyjności gospodarki Małopolski. Kraków, 9 marca 2012 r.

Analiza strategiczna SWOT innowacyjności gospodarki Małopolski. Kraków, 9 marca 2012 r. Analiza strategiczna SWOT innowacyjności gospodarki Małopolski Kraków, 9 marca 2012 r. Etap diagnostyczny Diagnoza pogłębiona (załącznik do RSI WM 2012-2020) Synteza diagnozy część 2 dokumentu RSI Analiza

Bardziej szczegółowo

A. Z zakresu przedmiotów kształcenia ogólnego. I. Gospodarka regionalna

A. Z zakresu przedmiotów kształcenia ogólnego. I. Gospodarka regionalna TEMATY, KTÓRE STUDENCI WYDZIAŁU ZAMIEJSCOWEGO W ŻYRARDOWIE STAROPOLSKIEJ SZKOŁY WYŻSZEJ POWINNI UMIEĆ OMÓWIĆ W TRAKCIE OBRONY PRAC DYPLOMOWYCH (LICENCJACKICH) A. Z zakresu przedmiotów kształcenia ogólnego

Bardziej szczegółowo

Andrzej Miszczuk. Strategie województw - stare i nowe ujęcie

Andrzej Miszczuk. Strategie województw - stare i nowe ujęcie Andrzej Miszczuk Strategie województw - stare i nowe ujęcie (na przykładzie województwa podkarpackiego) 24.01.2013 Doświadczenia samorządów województw związane z opracowywaniem - w okresie przedakcesyjnym

Bardziej szczegółowo

POWIĄZANIA Z INNYMI DOKUMENTAMI

POWIĄZANIA Z INNYMI DOKUMENTAMI Załącznik 3. do Strategii #Warszawa2030 POWIĄZANIA Z INNYMI DOKUMENTAMI Projekt do uzgodnień 31 stycznia 2018 r. Realizacja Strategii #Warszawa2030 jest współzależna z realizacją dokumentów strategicznych

Bardziej szczegółowo

TURYSTYKI DO 2020 ROKU. Warszawa, 17 września 2015 r.

TURYSTYKI DO 2020 ROKU. Warszawa, 17 września 2015 r. PROGRAM ROZWOJU TURYSTYKI DO 2020 ROKU Warszawa, 17 września 2015 r. Strategia Europa 2020 Program Rozwoju Turystyki do 2020 roku, a dokumenty strategiczne Polski Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju

Bardziej szczegółowo

Polska w Onii Europejskiej

Polska w Onii Europejskiej A/452928 Polska w Onii Europejskiej - wybrane polityki sektorowe Wydawnictwo SGGW Warszawa 2004 Spis treści Wstęp 9 1. CHARAKTERYSTYKA PORÓWNAWCZA GOSPODAREK POLSKI I UNII EUROPEJSKIEJ 11 1.1. Dynamika

Bardziej szczegółowo

Rysunek 1. Miejsce SRT w systemie zintegrowanych strategii rozwoju kraju

Rysunek 1. Miejsce SRT w systemie zintegrowanych strategii rozwoju kraju STRESZCZENIE STRATEGII ROZWOJU TRANSPORTU Miejsce i rola Strategii Rozwoju Transportu Strategia Rozwoju Transportu (SRT) jest średniookresowym dokumentem planistycznym, który zgodnie z ustawą z dnia 6

Bardziej szczegółowo

światowej na podstawie mapy podaje cechy podziału wyjaśnia wpływ ustroju politycznego na rozwój administracyjnego Polski

światowej na podstawie mapy podaje cechy podziału wyjaśnia wpływ ustroju politycznego na rozwój administracyjnego Polski Temat (rozumiany jako lekcja w podręczniku) 1. System władzy i podział administracyjny kraju 2. Zmiany liczby ludności Polski 3. Rozmieszczenie ludności Dział: ZAGADNIENIA LUDNOŚCIOWE Wymagania edukacyjne

Bardziej szczegółowo

GOSPODARKA REGIONALNA I LOKALNA W POLSCE Autor: red. Zbigniew Strzelecki, Wstęp

GOSPODARKA REGIONALNA I LOKALNA W POLSCE Autor: red. Zbigniew Strzelecki, Wstęp GOSPODARKA REGIONALNA I LOKALNA W POLSCE Autor: red. Zbigniew Strzelecki, Wstęp Podręcznik oddawany do rąk Czytelników jest rezultatem wyników badań Zespołu Katedry Samorządu Terytorialnego i Gospodarki

Bardziej szczegółowo

Wydział Programowania Rozwoju i Funduszy Europejskich Urząd Marszałkowski Województwa Śląskiego. Katowice, 2 grudzień 2004

Wydział Programowania Rozwoju i Funduszy Europejskich Urząd Marszałkowski Województwa Śląskiego. Katowice, 2 grudzień 2004 KSZTAŁTOWANIE I REALIZACJA POLITYKI ENERGETYCZNEJ NA POZIOMIE WOJEWÓDZTWA STAN OBECNY, PRIORYTETY NA PRZYSZŁOŚĆ W KONTEKŚCIE PROWADZONEJ AKTUALIZACJI STRATEGII ROZWOJU WOJEWÓDZTWA. Wydział Programowania

Bardziej szczegółowo

DR GRAŻYNA KUŚ. specjalność: Gospodarowanie zasobami ludzkimi

DR GRAŻYNA KUŚ. specjalność: Gospodarowanie zasobami ludzkimi DR GRAŻYNA KUŚ specjalność: Gospodarowanie zasobami ludzkimi 1. Motywacja pracowników jako element zarządzania przedsiębiorstwem 2. Pozapłacowe formy motywowania pracowników na przykładzie wybranej organizacji

Bardziej szczegółowo

Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka

Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka Cel główny: Rozwój polskiej gospodarki w oparciu o innowacyjne przedsiębiorstwa Cele szczegółowe: zwiększenie innowacyjności przedsiębiorstw, wzrost konkurencyjności

Bardziej szczegółowo

WSTĘP 11 GLOBALIZACJA GOSPODARKI ŚWIATOWEJ I NOWY REGIONALIZM 19

WSTĘP 11 GLOBALIZACJA GOSPODARKI ŚWIATOWEJ I NOWY REGIONALIZM 19 SPIS TREŚCI WSTĘP 11 ROZDZIAŁ I GLOBALIZACJA GOSPODARKI ŚWIATOWEJ I NOWY REGIONALIZM 19 1. Współczesna gospodarka światowa i jej struktura... 19 1.1. Podmioty gospodarki światowej... 21 1.2. Funkcjonowanie

Bardziej szczegółowo

Kierunkowe efekty kształcenia

Kierunkowe efekty kształcenia Kierunkowe efekty kształcenia Kierunek: ekonomia Obszar kształcenia: nauki społeczne Poziom kształcenia: studia drugiego stopnia Profil kształcenia: ogólnoakademicki Uzyskane kwalifikacje: magister Symbol

Bardziej szczegółowo

2020 dokąd zmierzamy, czyli o największych wyzwaniach rozwoju

2020 dokąd zmierzamy, czyli o największych wyzwaniach rozwoju 2020 dokąd zmierzamy, czyli o największych wyzwaniach rozwoju Jarosław Pawłowski Podsekretarz Stanu Ministerstwo Rozwoju Regionalnego I Forum Gospodarcze Podregionu Nadwiślańskiego 22 października 2010

Bardziej szczegółowo

Kierunki rozwoju turystyki do 2015 roku, ze szczególnym uwzględnieniem turystyki wiejskiej

Kierunki rozwoju turystyki do 2015 roku, ze szczególnym uwzględnieniem turystyki wiejskiej Kierunki rozwoju do 2015 roku, ze szczególnym uwzględnieniem wiejskiej Katarzyna Sobierajska Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Sportu i Turystyki Międzynarodowa Konferencja Perspektywy rozwoju i promocji

Bardziej szczegółowo

Instrumenty wsparcia przedsiębiorstw w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego

Instrumenty wsparcia przedsiębiorstw w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Urząd d Marszałkowski Województwa Świętokrzyskiego Instrumenty wsparcia przedsiębiorstw w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Świętokrzyskiego na lata 2007 - Ostrowiec Świętokrzyski,

Bardziej szczegółowo

I. BADANIA I ROZWÓJ TECHNOLOGICZNY (B+RT), INNOWACJE I PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ

I. BADANIA I ROZWÓJ TECHNOLOGICZNY (B+RT), INNOWACJE I PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ Wydatki strukturalne klasyfikowane są i wykazywane w sprawozdaniu według oznaczonych cyfrą rzymską obszarów tematycznych oraz oznaczonych cyframi arabskimi Kodów interwencji funduszy strukturalnych zgodnie

Bardziej szczegółowo

Analiza strategiczna SWOT innowacyjności gospodarki Małopolski

Analiza strategiczna SWOT innowacyjności gospodarki Małopolski Analiza strategiczna SWOT innowacyjności gospodarki Małopolski Kraków, 9 maja 2012 r. Tomasz Geodecki Piotr Kopyciński Łukasz Mamica Marcin Zawicki Etap diagnostyczny Diagnoza pogłębiona (załącznik do

Bardziej szczegółowo

Jerzy Majchrzak Dyrektor Departamentu Innowacji i Przemysłu

Jerzy Majchrzak Dyrektor Departamentu Innowacji i Przemysłu Jerzy Majchrzak Dyrektor Departamentu Innowacji i Przemysłu AUTOEVENT 2014 2 PRZEMYSŁ MOTORYZACYJNY Jeden z największych producentów samochodów i komponentów motoryzacyjnych w regionie Europy Środkowo-Wschodniej.

Bardziej szczegółowo

INWESTYCJE ZAGRANICZNE W POLSCE

INWESTYCJE ZAGRANICZNE W POLSCE Instytut Badań Rynku, Konsumpcji i Koniunktur INWESTYCJE ZAGRANICZNE W POLSCE 2009-2011 XXI Raport Roczny Warszawa, 20 grudnia 2011 r. Program seminarium Koniunkturalne i strukturalne wyzwania dla sektora

Bardziej szczegółowo

Wsparcie przedsiębiorców w latach 2014-2020 możliwości pozyskania dofinansowania w nowej perspektywie unijnej

Wsparcie przedsiębiorców w latach 2014-2020 możliwości pozyskania dofinansowania w nowej perspektywie unijnej Wsparcie przedsiębiorców w latach 2014-2020 możliwości pozyskania dofinansowania w nowej perspektywie unijnej Iwona Wendel Podsekretarz Stanu Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju Warszawa, 22 maja 2014

Bardziej szczegółowo

Inwestycje zagraniczne w Małopolsce 2009-2010

Inwestycje zagraniczne w Małopolsce 2009-2010 Inwestycje zagraniczne w Małopolsce 2009-2010 Inwestycje zagraniczne w Małopolsce 2009-2010 Plan prezentacji 1. Metody badań 2. Dynamika napływu inwestycji 3. Typy inwestycji 4. Struktura branżowa inwestycji

Bardziej szczegółowo

Spis treści. Rozdział I ELEMENTARNE POJĘCIA I PRZEDMIOT EKONOMII

Spis treści. Rozdział I ELEMENTARNE POJĘCIA I PRZEDMIOT EKONOMII Spis treści Rozdział I ELEMENTARNE POJĘCIA I PRZEDMIOT EKONOMII Wstępne określenie przedmiotu ekonomii 7 Ekonomia a inne nauki 9 Potrzeby ludzkie, produkcja i praca, środki produkcji i środki konsumpcji,

Bardziej szczegółowo

PB II Dyfuzja innowacji w sieciach przedsiębiorstw, procesy, struktury, formalizacja, uwarunkowania poprawiające zdolność do wprowadzania innowacji

PB II Dyfuzja innowacji w sieciach przedsiębiorstw, procesy, struktury, formalizacja, uwarunkowania poprawiające zdolność do wprowadzania innowacji PB II Dyfuzja innowacji w sieciach przedsiębiorstw, procesy, struktury, formalizacja, uwarunkowania poprawiające zdolność do wprowadzania innowacji Arkadiusz Borowiec Instytut Inżynierii Zarządzania Politechnika

Bardziej szczegółowo

WYDZIAŁ NAUK EKONOMICZNYCH. Studia niestacjonarne II stopnia Kierunek Ekonomia Promotorzy prac magisterskich

WYDZIAŁ NAUK EKONOMICZNYCH. Studia niestacjonarne II stopnia Kierunek Ekonomia Promotorzy prac magisterskich Studia niestacjonarne II stopnia Kierunek Ekonomia Promotorzy prac magisterskich Promotorzy prac magisterskich Prof. dr hab. Stanisław CZAJA Prof. dr hab. Andrzej GRACZYK (min. 5 osób) Prof. dr hab. Jerzy

Bardziej szczegółowo

GEOGRAFIA. III etap edukacyjny. 10. Wybrane regiony świata. Relacje: kultura-przyroda-gospodarka. Uczeń:

GEOGRAFIA. III etap edukacyjny. 10. Wybrane regiony świata. Relacje: kultura-przyroda-gospodarka. Uczeń: GEOGRAFIA III etap edukacyjny 10. Wybrane regiony świata. Relacje: kultura-przyroda-gospodarka. Uczeń: 10.3. analizuje wykresy i dane liczbowe dotyczące rozwoju ludnościowego i urbanizacji w Chinach; wyjaśnia

Bardziej szczegółowo

Przekazujemy Państwu efekt pierwszego etapu prac nad Programem Rozwoju Miasta Łomża dotyczącego gospodarki.

Przekazujemy Państwu efekt pierwszego etapu prac nad Programem Rozwoju Miasta Łomża dotyczącego gospodarki. Przekazujemy Państwu efekt pierwszego etapu prac nad Programem Rozwoju Miasta Łomża dotyczącego gospodarki. Efektem pierwszego etapu prac na Programem Rozwoju Miasta Łomża było powstanie analizy SWOT i

Bardziej szczegółowo

Region i jego rozwój w warunkach globalizacji

Region i jego rozwój w warunkach globalizacji Region i jego rozwój w warunkach globalizacji Jacek Chądzyński Aleksandra Nowakowska Zbigniew Przygodzki faktycznie żyjemy w dziwacznym kręgu, którego środek jest wszędzie, a obwód nigdzie (albo może na

Bardziej szczegółowo

KONFERENCJA Infrastruktura wiejska drogą do sukcesu gospodarczego regionów

KONFERENCJA Infrastruktura wiejska drogą do sukcesu gospodarczego regionów KONFERENCJA Infrastruktura wiejska drogą do sukcesu gospodarczego regionów Panel W zgodzie z naturą i kulturą czyli jak skutecznie wspierać rozwój infrastruktury na wsi? Warszawa, 28 października 2010

Bardziej szczegółowo

Przedsiębiorczość w biznesie PwB

Przedsiębiorczość w biznesie PwB 1 Przedsiębiorczość w biznesie PwB rozwoju przedsiębiorczości Rafał Trzaska r a f a l. t r z a s k a @ u e. w r o c. p l w w w. k s i m z. u e. w r o c. p l w w w. r a f a l t r z a s k a. p l 2 rozwoju

Bardziej szczegółowo

Strategiczne kierunki działań Województwa Opolskiego dla obszarów wiejskichna lata

Strategiczne kierunki działań Województwa Opolskiego dla obszarów wiejskichna lata Strategiczne kierunki działań Województwa Opolskiego dla obszarów wiejskichna lata 2014-2020 Pawłowice, 20 lutego 2015 r. Strategia Rozwoju Województwa Opolskiego do 2020 roku Powstała z myślą o optymalnym

Bardziej szczegółowo

SPIS TREŚCI. Wprowadzenie... 9

SPIS TREŚCI. Wprowadzenie... 9 SPIS TREŚCI Wprowadzenie... 9 ROZDZIAŁ I Teoretyczne ujęcie innowacji... 11 1. Innowacje-proces innowacyjny-konkurencyjność... 11 2. System innowacyjny na poziomie regionu... 15 3. System innowacyjny a

Bardziej szczegółowo

GOSPODARKA POLSKI TRANSFORMAaA MODERNIZACJA DROGA DO SPÓJNOŚCI SPOŁECZNO-EKONOMICZNEJ

GOSPODARKA POLSKI TRANSFORMAaA MODERNIZACJA DROGA DO SPÓJNOŚCI SPOŁECZNO-EKONOMICZNEJ GOSPODARKA POLSKI 19 9 0-2 0 11 TRANSFORMAaA MODERNIZACJA DROGA DO SPÓJNOŚCI SPOŁECZNO-EKONOMICZNEJ WYDAWNICTWO NAUKOWE PWN WARSZAWA 2012 Wstęp ROZDZIAŁ 1. Modernizacja technologiczna, potencjał społeczny

Bardziej szczegółowo

STRATEGIE ROZWOJU GOSPODARCZEGO MIAST W POLSCE

STRATEGIE ROZWOJU GOSPODARCZEGO MIAST W POLSCE STRATEGIE ROZWOJU GOSPODARCZEGO MIAST W POLSCE Janusz Szewczuk Katowice, Grudzień 2008 ROZWÓJ GOSPODARCZY MIAST Czym jest rozwój gospodarczy? Jak mierzyć rozwój gospodarczy? Stan gospodarki polskich miast

Bardziej szczegółowo

I Spotkanie Rady Strategii Rozwoju Tczewa przy Prezydencie Miasta Tczewa Luty, 2009

I Spotkanie Rady Strategii Rozwoju Tczewa przy Prezydencie Miasta Tczewa Luty, 2009 I Spotkanie Rady Strategii Rozwoju Tczewa przy Prezydencie Miasta Tczewa Luty, 2009 Strategią rozwoju nazywa się rozmaite sposoby oddziaływania w celu pobudzenia wzrostu gospodarczego Strategia rozwoju

Bardziej szczegółowo

Światowe uwarunkowania rozwoju przedsiębiorczości

Światowe uwarunkowania rozwoju przedsiębiorczości PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ A WSPÓŁCZESNE WYZWANIA CYWILIZACYJNE PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ EDUKACJA NR 1 KRAKÓW 2005 Zbigniew Zioło Zakład Przedsiębiorczości i Gospodarki Przestrzennej Instytut Geografii Akademia Pedagogiczna,

Bardziej szczegółowo

Uchwała Nr 11/2013/II Senatu Politechniki Lubelskiej z dnia 21 marca 2013 r.

Uchwała Nr 11/2013/II Senatu Politechniki Lubelskiej z dnia 21 marca 2013 r. Uchwała Nr 11/2013/II Senatu Politechniki Lubelskiej z dnia 21 marca 2013 r. w sprawie określenia efektów kształcenia dla menedżerskich studiów podyplomowych Master of Business Administration (MBA) prowadzonych

Bardziej szczegółowo

Partnerzy regionalni Wrocławskiego Parku Technologicznego w realizacji celów statutowych

Partnerzy regionalni Wrocławskiego Parku Technologicznego w realizacji celów statutowych WROCŁAWSKI PARK TECHNOLOGICZNY Partnerzy regionalni Wrocławskiego Parku Technologicznego w realizacji celów statutowych Marek Winkowski Wiceprezes WPT S.A. Anna Madera - Kierownik DAIP Gdańsk, 09.03.2009

Bardziej szczegółowo

Wydział Nauk Ekonomicznych i Technicznych Państwowej Szkoły Wyższej im. Papieża Jana Pawła II w Białej Podlaskiej

Wydział Nauk Ekonomicznych i Technicznych Państwowej Szkoły Wyższej im. Papieża Jana Pawła II w Białej Podlaskiej Wydział Nauk Ekonomicznych i Technicznych Państwowej Szkoły Wyższej im. Papieża Jana Pawła II w Białej Podlaskiej Zestaw pytań do egzaminu magisterskiego na kierunku Ekonomia II stopień PYTANIA NA OBRONĘ

Bardziej szczegółowo

Wydział Nauk Ekonomicznych i Technicznych Państwowej Szkoły Wyższej im. Papieża Jana Pawła II w Białej Podlaskiej

Wydział Nauk Ekonomicznych i Technicznych Państwowej Szkoły Wyższej im. Papieża Jana Pawła II w Białej Podlaskiej Wydział Nauk Ekonomicznych i Technicznych Państwowej Szkoły Wyższej im. Papieża Jana Pawła II w Białej Podlaskiej Zestaw pytań do egzaminu magisterskiego na kierunku Ekonomia II stopień PYTANIA NA OBRONĘ

Bardziej szczegółowo

Wybrane problemy wizji rozwoju wsi i rolnictwa w pierwszej połowie XXI wieku

Wybrane problemy wizji rozwoju wsi i rolnictwa w pierwszej połowie XXI wieku INSTYTUT EKONOMIKI ROLNICTWA I GOSPODARKI ŻYWNOŚCIOWEJ PAŃSTWOWY INSTYTUT BADAWCZY Wybrane problemy wizji rozwoju wsi i rolnictwa w pierwszej połowie XXI wieku Autorzy: prof. dr hab. Waldemar Michna dr

Bardziej szczegółowo

Strategia Zintegrowanego Rozwoju Łodzi 2020+

Strategia Zintegrowanego Rozwoju Łodzi 2020+ Strategia Zintegrowanego Rozwoju Łodzi 2020+ Strategia Zintegrowanego rozwoju Łodzi 2020+ będzie: odpowiedzią na długookresowe wyzwania rozwojowe, narzędziem planowania działań i inwestycji miejskich,

Bardziej szczegółowo

INTERREG IVC CELE I PRIORYTETY

INTERREG IVC CELE I PRIORYTETY INTERREG IVC CELE I PRIORYTETY Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego Departament Polityki Regionalnej W prezentacji przedstawione zostaną: Cele programu Interreg IVC Priorytety programu Typy działań

Bardziej szczegółowo

Priorytet 5: Rozwój obszarów wiejskich. Analiza SWOT

Priorytet 5: Rozwój obszarów wiejskich. Analiza SWOT 72 Priorytet 5: Rozwój obszarów wiejskich Analiza SWOT MOCNE STRONY 1. Możliwość rozwoju produkcji żywności wysokiej jakości. 2. Korzystna struktura wielkości gospodarstw. 3. Korzystne warunki przyrodnicze

Bardziej szczegółowo

Tradycyjna Gospodarka światowa i jej upadek

Tradycyjna Gospodarka światowa i jej upadek Tradycyjna Gospodarka światowa i jej upadek AGENDA 1. Definicje 2. Okres przed-tradycyjny 3. Rewolucja Przemysłowa 4. Współczesna gospodarka Światowa Definicje gospodarka światowa, ekon. historycznie ukształtowany

Bardziej szczegółowo

WYDZIAŁ NAUK EKONOMICZNYCH. Studia niestacjonarne I stopnia Kierunek ekonomia Promotorzy prac dyplomowych

WYDZIAŁ NAUK EKONOMICZNYCH. Studia niestacjonarne I stopnia Kierunek ekonomia Promotorzy prac dyplomowych Kierunek ekonomia Promotorzy prac dyplomowych Promotorzy prac dyplomowych Profesorowie i doktorzy habilitowani Prof. dr hab. Stanisław CZAJA Dr hab. Karol KOCISZEWSKI, prof. UE Promotorzy prac dyplomowych

Bardziej szczegółowo

Perspektywy rozwoju polskiego eksportu do krajów pozaunijnych. Autor: redakcja naukowa Stanisław Wydymus, Bożena Pera

Perspektywy rozwoju polskiego eksportu do krajów pozaunijnych. Autor: redakcja naukowa Stanisław Wydymus, Bożena Pera Perspektywy rozwoju polskiego eksportu do krajów pozaunijnych Autor: redakcja naukowa Stanisław Wydymus, Bożena Pera W ostatnich latach ukazało się wiele opracowań poświęconych ocenie wymiany handlowej

Bardziej szczegółowo

Strategiczne planowanie na Mazowszu jako Regionie Wiedzy

Strategiczne planowanie na Mazowszu jako Regionie Wiedzy Strategiczne planowanie na Mazowszu jako Regionie Wiedzy Konferencja pt. Innowacyjność i e-rozwój Województwa Mazowieckiego jako kluczowe czynniki wdrażania polityki strukturalnej w latach 2007-2013 26

Bardziej szczegółowo

WSPÓŁPRACA ZAGRANICZNA

WSPÓŁPRACA ZAGRANICZNA WSPÓŁPRACA ZAGRANICZNA Aktywność Polski na rynku międzynarodowym realizowana jest w trzech głównych obszarach: 1. Udziału w tworzeniu wspólnej polityki handlowej Unii Europejskiej uwzględniającej interesy

Bardziej szczegółowo

STYMULOWANIE DZIAŁALNOŚCI BADAWCZEJ I INNOWACYJNOŚCI GOSPODARKI

STYMULOWANIE DZIAŁALNOŚCI BADAWCZEJ I INNOWACYJNOŚCI GOSPODARKI SPIS TREŚCI Wstęp 9 KREATYWNOŚĆ, PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ I KAPITAŁ LUDZKI Jan Koch 13 Metody generowania nowych pomysłów Krzysztof B. Matusiak, Łukasz Arendt 29 Kadry dla nowoczesnej gospodarki wyzwania dla

Bardziej szczegółowo

Bogusław Kotarba. Współpraca transgraniczna w świetle założeń umowy partnerstwa Polska Unia Europejska

Bogusław Kotarba. Współpraca transgraniczna w świetle założeń umowy partnerstwa Polska Unia Europejska Bogusław Kotarba Współpraca transgraniczna w świetle założeń umowy partnerstwa Polska Unia Europejska 2014-2020 Europejska współpraca terytorialna (EWT) EWT stanowi jeden z dwóch celów polityki spójności

Bardziej szczegółowo

KATEDRA EKONOMII ZAKŁAD EKONOMIKI KSZTAŁCENIA

KATEDRA EKONOMII ZAKŁAD EKONOMIKI KSZTAŁCENIA KATEDRA EKONOMII 1. Agroturystyka jako forma aktywizacji obszarów wiejskich na przykładzie.. 2. Działalność agroturystyczna jako dodatkowe źródło dochodu na przykładzie 3. Wykorzystanie potencjału turystycznego

Bardziej szczegółowo

Aktywne formy kreowania współpracy

Aktywne formy kreowania współpracy Projekt nr... Kształtowanie sieci współpracy na rzecz bezpieczeństwa energetycznego Dolnego Śląska ze szczególnym uwzględnieniem aspektów ekonomiczno społecznych Aktywne formy kreowania współpracy Dr inż.

Bardziej szczegółowo

Opis kierunkowych efektów kształcenia

Opis kierunkowych efektów kształcenia Efekty kształcenia na kierunku Opis kierunkowych efektów kształcenia Odniesienie efektów kształcenia do obszaru wiedzy Filozofia bezpieczeństwa (W, Ćw, S, B) Geografia bezpieczeństwa (W, Ćw, S, B) Historia

Bardziej szczegółowo

GEOGRAFIA treści nauczania zakres rozszerzony 5 SEMESTR Janusz Stasiak Ciekawi świata 2 Wydaw. OPERON podręcznik

GEOGRAFIA treści nauczania zakres rozszerzony 5 SEMESTR Janusz Stasiak Ciekawi świata 2 Wydaw. OPERON podręcznik GEOGRAFIA treści nauczania zakres rozszerzony 5 SEMESTR Janusz Stasiak Ciekawi świata 2 Wydaw. OPERON podręcznik DZIAŁ KLASYFIKACJA PAŃSTW ŚWIATA PROCESY DEMOGRAFICZNE TEMAT 1. Ekonomiczne i społeczne

Bardziej szczegółowo

EFEKTY KSZTAŁCENIA DLA KIERUNKU STUDIÓW ZARZĄDZANIE STUDIA PIERWSZEGO STOPNIA - PROFIL OGÓLNOAKADEMICKI

EFEKTY KSZTAŁCENIA DLA KIERUNKU STUDIÓW ZARZĄDZANIE STUDIA PIERWSZEGO STOPNIA - PROFIL OGÓLNOAKADEMICKI EFEKTY KSZTAŁCENIA DLA KIERUNKU STUDIÓW ZARZĄDZANIE STUDIA PIERWSZEGO STOPNIA - PROFIL OGÓLNOAKADEMICKI Umiejscowienie kierunku w obszarach kształcenia Kierunek studiów Zarządzanie reprezentuje dziedzinę

Bardziej szczegółowo

Środki strukturalne na lata

Środki strukturalne na lata Środki strukturalne na lata 2007-2013 Prof. Tadeusz Więckowski Prorektor ds. Badań Naukowych i Współpracy z Gospodarką Plan wystąpienia: Część I Charakterystyka ogólna Część II Finansowanie infrastruktury

Bardziej szczegółowo

ISBN (wersja online)

ISBN (wersja online) Magdalena Jasiniak Uniwersytet Łódzki, Wydział Ekonomiczno-Socjologiczny Instytut Finansów, Zakład Finansów Korporacji, 90-214 Łódź, ul. Rewolucji 1905 r. nr 39 RECENZENT Włodzimierz Karaszewski SKŁAD

Bardziej szczegółowo

- w ramach projektu Razem Blisko Krakowa zintegrowany rozwój podkrakowskiego obszaru funkcjonalnego

- w ramach projektu Razem Blisko Krakowa zintegrowany rozwój podkrakowskiego obszaru funkcjonalnego Opracowanie dokumentów planistycznych o charakterze strategicznym i operacyjnym oraz dokumentów wdrożeniowych dla podkrakowskiego obszaru funkcjonalnego Blisko Krakowa - w ramach projektu Razem Blisko

Bardziej szczegółowo

Aktualizacja Strategii Rozwoju Województwa Lubuskiego. Konferencja inauguracyjna Nowa Sól, 21 stycznia 2019 r.

Aktualizacja Strategii Rozwoju Województwa Lubuskiego. Konferencja inauguracyjna Nowa Sól, 21 stycznia 2019 r. Aktualizacja Strategii Rozwoju Województwa Lubuskiego Konferencja inauguracyjna Nowa Sól, 21 stycznia 2019 r. Strategie Rozwoju Województwa Lubuskiego Strategia Rozwoju Województwa Lubuskiego 2020 Uchwała

Bardziej szczegółowo

Stosunki handlowe Unii Europejskiej z USA. Tomasz Białowąs

Stosunki handlowe Unii Europejskiej z USA. Tomasz Białowąs Stosunki handlowe Unii Europejskiej z USA Tomasz Białowąs Rola USA i UE w gospodarce światowej (2008) 70,0% 60,0% 50,0% 53,8% 45,7% 52,3% 60,6% 54,2% 40,0% 30,0% 20,0% 10,0% 0,0% PKB (nominalne) Eksport

Bardziej szczegółowo

Cele i Priorytety Regionalnych Programów Operacyjnych.

Cele i Priorytety Regionalnych Programów Operacyjnych. Cele i Priorytety Regionalnych Programów Operacyjnych. Regionalny Program Operacyjny dla Województwa Dolnośląskiego Głównym celem Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Dolnośląskiego jest

Bardziej szczegółowo

Funkcjonowanie metropolii w Polsce : gospodarka, przestrzeń, społeczeństwo / Michał Kudłacz, Jerzy Hausner (red.). Warszawa, 2017.

Funkcjonowanie metropolii w Polsce : gospodarka, przestrzeń, społeczeństwo / Michał Kudłacz, Jerzy Hausner (red.). Warszawa, 2017. Funkcjonowanie metropolii w Polsce : gospodarka, przestrzeń, społeczeństwo / Michał Kudłacz, Jerzy Hausner (red.). Warszawa, 2017 Spis treści Wprowadzenie 11 Część I ROLA MIAST W BUDOWANIU PRZEWAGI KONKURENCYJNEJ

Bardziej szczegółowo

Możliwości wsparcia z funduszy UE. Zbigniew Krzewiński

Możliwości wsparcia z funduszy UE. Zbigniew Krzewiński Możliwości wsparcia z funduszy UE Zbigniew Krzewiński krzew@man.poznan.pl Plan prezentacji 1. Wielkopolski Regionalny Program Operacyjny 2. 7. Program Ramowy 3. Program technostarterów WRPO Priorytety

Bardziej szczegółowo

Programowanie perspektywy finansowej w Wielkopolsce. Oś Priorytetowa I- Innowacyjna i konkurencyjna gospodarka

Programowanie perspektywy finansowej w Wielkopolsce. Oś Priorytetowa I- Innowacyjna i konkurencyjna gospodarka 1 Programowanie perspektywy finansowej 2014-2020 w Wielkopolsce Oś Priorytetowa I- Innowacyjna i konkurencyjna gospodarka 2 Alokacja środków na WRPO 2014+ WRPO 2014+ 2 450,2 mln euro (EFRR 1 760,9 mln

Bardziej szczegółowo

Tendencje związane z rozwojem sektora energetyki w Polsce wspieranego z funduszy UE rok 2015 i co dalej?

Tendencje związane z rozwojem sektora energetyki w Polsce wspieranego z funduszy UE rok 2015 i co dalej? Miasto 2010 efektywność energetyczna w miastach Tendencje związane z rozwojem sektora energetyki w Polsce wspieranego z funduszy UE rok 2015 i co dalej? Elżbieta Bieńkowska Minister Rozwoju Regionalnego

Bardziej szczegółowo

Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia i wynikające z nich Programy Operacyjne. Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka

Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia i wynikające z nich Programy Operacyjne. Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia i wynikające z nich Programy Operacyjne ze szczególnym uwzględnieniem Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka Warszawa, 28 stycznia 2007 1 Narodowe Strategiczne

Bardziej szczegółowo

Rozwój instytucjonalny polskich partnerstw lokalnych wzmacniających obszary funkcjonalne na tle doświadczeń zagranicznych

Rozwój instytucjonalny polskich partnerstw lokalnych wzmacniających obszary funkcjonalne na tle doświadczeń zagranicznych Rozwój instytucjonalny polskich partnerstw lokalnych wzmacniających obszary funkcjonalne na tle doświadczeń zagranicznych Jacek F. Nowak Katedra Ekonomiki Przestrzennej i Środowiskowej UEP Związek Miast

Bardziej szczegółowo

SPIS TREŚCI WSTĘP ROZDZIAŁ I

SPIS TREŚCI WSTĘP ROZDZIAŁ I SPIS TREŚCI WSTĘP... 11 ROZDZIAŁ I POLITYKA EKONOMICZNA UNII EUROPEJSKIEJ NA RZECZ ZAPEWNIENIA KONKURENCYJNEGO I SPÓJNEGO TERYTORIUM... 21 1.1. Polityka ekonomiczna w koncepcjach teoretycznych europejskiej

Bardziej szczegółowo

Studia II stopnia (magisterskie) niestacjonarne rok akademicki 2014/2015 Wybór promotorów prac magisterskich na kierunku Ekonomia

Studia II stopnia (magisterskie) niestacjonarne rok akademicki 2014/2015 Wybór promotorów prac magisterskich na kierunku Ekonomia Studia II stopnia (magisterskie) niestacjonarne rok akademicki 2014/2015 Wybór promotorów prac magisterskich na kierunku Ekonomia Promotorzy prac dyplomowych Profesorowie Prof. dr hab. Stanisław CZAJA

Bardziej szczegółowo

System programowania strategicznego w Polsce

System programowania strategicznego w Polsce System programowania strategicznego w Polsce Dr Piotr Żuber Dyrektor Departamentu Koordynacji Polityki Strukturalnej Ministerstwo Rozwoju Regionalnego Warszawa, listopad 2007 r. 1 Podstawowe zalety programowania

Bardziej szczegółowo

STRATEGIA ROZWOJU MIASTA PUŁAWY DO 2020 ROKU Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2030

STRATEGIA ROZWOJU MIASTA PUŁAWY DO 2020 ROKU Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2030 Spotkanie organizacyjne STRATEGIA ROZWOJU MIASTA PUŁAWY DO 2020 ROKU Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2030 Puławy, 19 marca 2014 Agenda spotkania Zespołu ds. opracowania Strategii 2 Rozwoju Miasta Puławy do roku

Bardziej szczegółowo

Rola przedsiębiorczości w kształtowaniu społeczeństwa informacyjnego

Rola przedsiębiorczości w kształtowaniu społeczeństwa informacyjnego Zbigniew Zioło Zakład Przedsiębiorczości i Gospodarki Przestrzennej Instytut Geografii Uniwersytet Pedagogiczny im. KEN w Krakowie Rola przedsiębiorczości w kształtowaniu społeczeństwa informacyjnego Nasilający

Bardziej szczegółowo

Innowacje i Inteligentny Rozwój. Iwona Wendel Podsekretarz Stanu, Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju Szczecin, 10 czerwca 2015 r.

Innowacje i Inteligentny Rozwój. Iwona Wendel Podsekretarz Stanu, Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju Szczecin, 10 czerwca 2015 r. Innowacje i Inteligentny Rozwój Iwona Wendel Podsekretarz Stanu, Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju Szczecin, 10 czerwca 2015 r. Wsparcie innowacyjności w latach 2014-2020 W perspektywie 2014-2020 wsparcie

Bardziej szczegółowo

Aktualizacja Strategii Rozwoju Krakowa 2030 Warsztat: Inteligentna / nowoczesna metropolia część 2. Moderator: Aleksander Noworól 12 maja 2014

Aktualizacja Strategii Rozwoju Krakowa 2030 Warsztat: Inteligentna / nowoczesna metropolia część 2. Moderator: Aleksander Noworól 12 maja 2014 Aktualizacja Strategii Rozwoju Krakowa 2030 Warsztat: Inteligentna / nowoczesna metropolia część 2. Moderator: Aleksander Noworól 12 maja 2014 Wizja Kraków nowoczesna metropolia tętniąca kulturą, otwarta,

Bardziej szczegółowo

Wybór promotorów prac dyplomowych

Wybór promotorów prac dyplomowych Wydział Nauk Ekonomicznych (rok akademicki 2013/2014) Wybór promotorów prac dyplomowych na kierunku Międzynarodowe Stosunki Gospodarcze studia niestacjonarne I stopnia Katedry zasilające tzw. minimum kadrowe

Bardziej szczegółowo

WYDZIAŁ NAUK EKONOMICZNYCH. Studia niestacjonarne I stopnia Kierunek ekonomia Promotorzy prac dyplomowych

WYDZIAŁ NAUK EKONOMICZNYCH. Studia niestacjonarne I stopnia Kierunek ekonomia Promotorzy prac dyplomowych Kierunek ekonomia Promotorzy prac dyplomowych Promotorzy prac dyplomowych Profesorowie i doktorzy habilitowani Prof. dr hab. Stanisław CZAJA Dr hab. Karol KOCISZEWSKI, prof. UE Promotorzy prac dyplomowych

Bardziej szczegółowo

Energetyka odnawialna w procesie inwestycyjnym budowy zakładu. Znaczenie energii odnawialnej dla bilansu energetycznego

Energetyka odnawialna w procesie inwestycyjnym budowy zakładu. Znaczenie energii odnawialnej dla bilansu energetycznego Energetyka odnawialna w procesie inwestycyjnym budowy zakładu Znaczenie energii odnawialnej dla bilansu energetycznego Znaczenie energii odnawialnej dla bilansu energetycznego Wzrost zapotrzebowania na

Bardziej szczegółowo

Matryca efektów kształcenia* Gospodarka przestrzenna studia stacjonarne X X X X X

Matryca efektów kształcenia* Gospodarka przestrzenna studia stacjonarne X X X X X Matryca efektów kształcenia* Gospodarka przestrzenna studia stacjonarne Załącznik nr 4 do wniosku o utworzenie kierunku studiów Załącznik nr 3 do Uchwały Nr 142 Senatu UMK z dnia 16 grudnia 2014 r. Efekty

Bardziej szczegółowo

Rozwój Gospodarczy Miast GOSPODARKA 4.0 GOSPODARKA 4.0. Zenon Kiczka Przewodniczący Komitetu Gospodarki Miejskiej Krajowej Izby Gospodarczej

Rozwój Gospodarczy Miast GOSPODARKA 4.0 GOSPODARKA 4.0. Zenon Kiczka Przewodniczący Komitetu Gospodarki Miejskiej Krajowej Izby Gospodarczej Rozwój Gospodarczy Miast GOSPODARKA 4.0 kgm@kig.pl www.kgm.kig.pl Przewodniczący Komitetu Gospodarki Miejskiej Krajowej Izby Gospodarczej Najważniejszym elementem i sprawcą większości rewolucyjnych zmian

Bardziej szczegółowo

PROW 2014 2020 na rzecz celów Strategii Zrównoważonego Rozwoju Wsi Rolnictwa i Rybactwa na lata 2012-2020

PROW 2014 2020 na rzecz celów Strategii Zrównoważonego Rozwoju Wsi Rolnictwa i Rybactwa na lata 2012-2020 PROW 2014 2020 na rzecz celów Strategii Zrównoważonego Rozwoju Wsi Rolnictwa i Rybactwa na lata 2012-2020 Dr inż. Dariusz Nieć Dyrektor Departamentu Rozwoju Obszarów Wiejskich Warszawa 28 stycznia 2015

Bardziej szczegółowo

Założenia Regionalnego Programu Operacyjnego na lata w kontekście wsparcia szkolnictwa wyższego oraz infrastruktury B+R

Założenia Regionalnego Programu Operacyjnego na lata w kontekście wsparcia szkolnictwa wyższego oraz infrastruktury B+R Założenia Regionalnego Programu Operacyjnego na lata 2014-2020 w kontekście wsparcia szkolnictwa wyższego oraz infrastruktury B+R Gorzów Wielkopolski, 4 marca 2013 r. Plan prezentacji Strategia Rozwoju

Bardziej szczegółowo

Spis treści. Wstęp... 11

Spis treści. Wstęp... 11 Spis treści Wstęp... 11 Rozdział 1. Pojęcie i znaczenie handlu międzynarodowego... 13 1.1. Elementy handlu zagranicznego... 13 1.1.1. Pojęcie i funkcje handlu zagranicznego... 13 1.1.2. Formy handlu zagranicznego...

Bardziej szczegółowo

Dylematy polityki rozwoju miast i regionów

Dylematy polityki rozwoju miast i regionów Bolesław Domański Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytet Jagielloński boleslaw.domanski@uj.edu.pl Konferencja pt. Od miasta do metropolii drogi rozwoju gospodarczego Katowice, 17 października

Bardziej szczegółowo

STRATEGIA ROZWOJU KRAKOWA projekt

STRATEGIA ROZWOJU KRAKOWA projekt STRATEGIA ROZWOJU KRAKOWA 2030 projekt Strategia Rozwoju Krakowa 2030 (projekt) wizja i misja Nowa Wizja rozwoju Krakowa Kraków nowoczesna metropolia tętniąca kulturą, otwarta, bogata, bezpieczna i przyjazna,

Bardziej szczegółowo

Studia II stopnia (magisterskie) rok akademicki 2014/2015 Wybór promotorów prac dyplomowych na kierunku Międzynarodowe stosunki gospodarcze

Studia II stopnia (magisterskie) rok akademicki 2014/2015 Wybór promotorów prac dyplomowych na kierunku Międzynarodowe stosunki gospodarcze rok akademicki 2014/2015 Wybór promotorów prac dyplomowych na kierunku Międzynarodowe stosunki gospodarcze Katedry zasilające tzw. minimum kadrowe dla kierunku MSG (Wydział NE) Katedra Gospodarki Przestrzennej

Bardziej szczegółowo

GEOGRAFIA KLASA I LICEUM OGÓLNOKSZTAŁCĄCEGO

GEOGRAFIA KLASA I LICEUM OGÓLNOKSZTAŁCĄCEGO 2016-09-01 GEOGRAFIA KLASA I LICEUM OGÓLNOKSZTAŁCĄCEGO SZKOŁY BENEDYKTA PODSTAWA PROGRAMOWA PRZEDMIOTU GEOGRAFIA IV ETAP EDUKACYJNY Cele kształcenia wymagania ogólne I. Wykorzystanie różnych źródeł informacji

Bardziej szczegółowo

POTENCJAŁY, PROBLEMY I PROPONOWANE KIERUNKI ROZWOJU MIASTA WŁOCŁAWEK I POWIATU WŁOCŁAWSKIEGO r.

POTENCJAŁY, PROBLEMY I PROPONOWANE KIERUNKI ROZWOJU MIASTA WŁOCŁAWEK I POWIATU WŁOCŁAWSKIEGO r. POTENCJAŁY, PROBLEMY I PROPONOWANE KIERUNKI ROZWOJU MIASTA WŁOCŁAWEK I POWIATU WŁOCŁAWSKIEGO 22.11.2012r. Szkolnictwo średnie i wyŝsze Miejsca pracy Kultura i sport Tereny inwestycyjne Usługi okołobiznesowe

Bardziej szczegółowo

Innowacyjność jako obszar polityki rozwoju Małopolski STRATEGIA MAŁOPOLSKA 2020

Innowacyjność jako obszar polityki rozwoju Małopolski STRATEGIA MAŁOPOLSKA 2020 Innowacyjność jako obszar polityki rozwoju Małopolski STRATEGIA MAŁOPOLSKA 2020 Konferencja Regionalna SMART+ Innowacje w małych i średnich przedsiębiorstwach oraz promocja badań i rozwoju technologicznego

Bardziej szczegółowo

Programowanie funduszy UE w latach schemat

Programowanie funduszy UE w latach schemat Programowanie funduszy UE w latach 2007-2013 schemat Strategia Lizbońska Główny cel rozwoju UE: najbardziej konkurencyjna i dynamiczna gospodarka na świecie, zdolna do systematycznego wzrostu gospodarczego,

Bardziej szczegółowo

Rola samorządu województwa kujawsko-pomorskiego w rozwoju Bydgoszczy Konferencja Decydujmy razem. Bydgoszcz 2030 strategia 2.0

Rola samorządu województwa kujawsko-pomorskiego w rozwoju Bydgoszczy Konferencja Decydujmy razem. Bydgoszcz 2030 strategia 2.0 Bydgoszcz, 9 października 2017 r. Rola samorządu województwa kujawsko-pomorskiego w rozwoju Bydgoszczy Konferencja Decydujmy razem. Bydgoszcz 2030 strategia 2.0 Piotr Całbecki Marszałek Województwa Kujawsko-Pomorskiego

Bardziej szczegółowo

Spis treści. Wstęp 11

Spis treści. Wstęp 11 Spis treści Wstęp 11 Rozdział 1 Tendencje w rozwoju społeczeństwa niemieckiego 14 1.1. Podstawowe dane liczbowe i cechy społeczeństwa Niemiec 14 1.2. Sytuacja ekonomiczna niemieckich gospodarstw domowych

Bardziej szczegółowo

Obszar strategiczny Metropolia Poznań

Obszar strategiczny Metropolia Poznań Obszar strategiczny Metropolia Poznań Prof. dr hab. Tomasz Kaczmarek Ocena aktualności wyzwań strategicznych w kontekście uwarunkowań rozwoju społeczno-gospodarczego miasta Poznania Rada Strategii rozwoju

Bardziej szczegółowo

Możliwości finansowania transferu wiedzy ze środków dotacyjnych na Mazowszu w latach 2014-2020

Możliwości finansowania transferu wiedzy ze środków dotacyjnych na Mazowszu w latach 2014-2020 Możliwości finansowania transferu wiedzy ze środków dotacyjnych na Mazowszu w latach 2014-2020 Mariusz Frankowski p.o. Dyrektora Mazowieckiej Jednostki Wdrażania Programów Unijnych O MJWPU RPO WM PO KL

Bardziej szczegółowo

Załącznik do Uchwały nr 20/2015/2016 Senatu Akademickiego Ignatianum z dnia 1 marca 2016 r.

Załącznik do Uchwały nr 20/2015/2016 Senatu Akademickiego Ignatianum z dnia 1 marca 2016 r. Załącznik do Uchwały nr 20/2015/2016 Senatu Akademickiego Ignatianum z dnia 1 marca 2016 r. KIERUNKOWE EFEKTY KSZTAŁCENIA Nazwa kierunku studiów: Zarządzanie i nowe technologie Określenie obszaru kształcenia/obszarów

Bardziej szczegółowo

WYDZIAŁ NAUK EKONOMICZNYCH. Studia I stopnia stacjonarne i niestacjonarne Kierunek ekonomia Promotorzy prac dyplomowych

WYDZIAŁ NAUK EKONOMICZNYCH. Studia I stopnia stacjonarne i niestacjonarne Kierunek ekonomia Promotorzy prac dyplomowych Studia I stopnia stacjonarne i niestacjonarne Kierunek ekonomia Promotorzy prac dyplomowych Promotorzy prac dyplomowych Profesorowie i doktorzy habilitowani Prof. dr hab. Stanisław CZAJA Prof. dr hab.

Bardziej szczegółowo

SYSTEM ZARZĄDZANIA ROZWOJEM POLSKI NOWY MODEL. Spała, dnia 19 października 2017 r.

SYSTEM ZARZĄDZANIA ROZWOJEM POLSKI NOWY MODEL. Spała, dnia 19 października 2017 r. SYSTEM ZARZĄDZANIA ROZWOJEM POLSKI NOWY MODEL 1 Spała, dnia 19 października 2017 r. SYSTEM ZARZĄDZANIA ROZWOJEM KRAJU PLANOWANIE ZINTEGROWANE ZINTEGROWANY SYSTEM PLANOWANIA ROZWOJU NA POZIOMIE KRAJOWYM

Bardziej szczegółowo

Dlaczego warto działać w klastrze? Klastry a rozwój lokalnej przedsiębiorczości

Dlaczego warto działać w klastrze? Klastry a rozwój lokalnej przedsiębiorczości Dlaczego warto działać w klastrze? Klastry a rozwój lokalnej przedsiębiorczości DEFINICJE KLASTRA: Klastry to geograficzne skupiska wzajemnie powiązanych firm, wyspecjalizowanych dostawców, jednostek świadczących

Bardziej szczegółowo

Południowy półpierścień 400 kv jako przesłanka do rozwoju aglomeracji warszawskiej i województwa mazowieckiego. Warszawa 18 marca 2011

Południowy półpierścień 400 kv jako przesłanka do rozwoju aglomeracji warszawskiej i województwa mazowieckiego. Warszawa 18 marca 2011 Południowy półpierścień 400 kv jako przesłanka do rozwoju aglomeracji warszawskiej i województwa mazowieckiego Warszawa 18 marca 2011 Statystyczna wizytówka regionu Region o najwyższym poziomie rozwoju

Bardziej szczegółowo