REFORMA PRAWA WODNEGO WEJDZIE W ŻYCIE 1 STYCZNIA 2018 ROKU

Transkrypt

1 REFORMA PRAWA WODNEGO WEJDZIE W ŻYCIE 1 STYCZNIA 2018 ROKU Autorzy: Martyna Robakowska - Praktyka prawa ochrony środowiska kancelarii Wardyński i Wspólnicy, Dominik Wałkowski - Praktyka prawa ochrony środowiska kancelarii Wardyński i Wspólnicy ("Energetyka Wodna" - 3/2017) Prace nad nowymi przepisami regulującymi gospodarowanie wodami rozpoczęły się już kilka lat temu. Dopiero jednak w lipcu Sejm uchwalił od dawna oczekiwaną ustawę. Nowe Prawo wodne wprowadza istotne, a w niektórych aspektach wręcz rewolucyjne, zmiany, z których wiele dotykać będzie branży hydroenergetycznej. Nowe przepisy uchwalono przede wszystkim w celu pełnego wdrożenia do polskiego porządku prawnego Ramowej Dyrektywy Wodnej, której brak implementacji stawiał pod znakiem zapytania unijne dofinansowanie projektów w gospodarce wodnej. Założeniem nowej ustawy jest zapewnienie efektywnej realizacji zlewniowej polityki gospodarowania wodami, która spełniać będzie kryteria funkcjonalności, bezpieczeństwa, efektywności ekonomicznej i trwałości ekosystemów. Zamierzeniem ustawodawcy jest również pełniejsze wdrożenie zasady zrównoważonego gospodarowania wodami, w tym gospodarczego korzystania z zasobów wodnych. By osiągnąć zakładane cele, reforma obejmuje zarówno system planowania i udzielania zgód wodnoprawnych, jak i strukturę oraz zadania organów odpowiedzialnych za gospodarowanie zasobami wodnymi. Wprowadzono także nowe instrumenty finansowe, przede wszystkim opłaty za korzystanie z usług wodnych. Same zaś usługi wodne stały się kluczowym elementem nowej ustawy i opłat, do których ponoszenia zobowiązani będą ci, którzy z nich korzystają. PAŃSTWOWE GOSPODARSTWOWODNE WODY POLSKIE Prawo wodne powołuje do życie nową państwową osobę prawną Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie (dalej określane jako Wody Polskie). Ma ono zarówno zarządzać znaczną częścią majątku Skarbu Państwa, jak również stanowić organ administracji o władczych kompetencjach. W skład Wód Polskich wchodzić będą cztery, do tej pory odrębne, instytucje: Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej, regionalne zarządy gospodarki wodnej, zarządy zlewni oraz nadzory wodne. Wody Polskie mają prowadzić samodzielną gospodarkę finansową, a ich przychodami będą przede wszystkim opłaty za usługi wodne. Nadzór nad działalnością Wód Polskich sprawować ma przede wszystkim minister właściwy do spraw gospodarki wodnej (obecnie Minister Środowiska). Organem opiniodawczo-

2 doradczym ministra będzie Państwowa Rada Gospodarki Wodnej. Zyska ona szersze kompetencje w porównaniu z obecną Krajową Radą Gospodarki Wodnej. Poza projektami programu wodno-środowiskowego kraju, planami gospodarowania wodami na obszarze dorzecza oraz planem zarządzania ryzykiem powodziowym będzie ona mogła oceniać również plany przeciwdziałania skutkom suszy, mapy zagrożenia powodziowego, mapy ryzyka powodziowego, program monitoringu wód morskich oraz program ochrony wód morskich. Zadaniem Rady będzie też opiniowanie projektów programów realizacji zadań związanych z utrzymywaniem wód oraz pozostałego mienia Skarbu Państwa związanego z gospodarką wodną oraz niektórych planowanych inwestycji w gospodarce wodnej. Jednocześnie jednak zniesione zostały rady gospodarki wodnej regionów wodnych. Działalnością Wód Polskich będzie kierował Prezes Wód Polskich, powoływany przez ministra właściwego do spraw gospodarki wodnej (obecnie tym działem kieruje Minister Środowiska). Organ ten będzie również kierował pracami Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej. Do kompetencji Krajowego Zarządu należeć będzie m.in. realizacja zadań z zakresu ochrony przeciwpowodziowej oraz ochrony przed suszą, opracowywanie planów gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy oraz nadzór nad planowaniem i realizacją zadań związanych z utrzymywaniem wód i pozostałego mienia Skarbu Państwa związanego z gospodarką wodną. Kolejnym szczeblem struktury Wód Polskich będą regionalne zarządy gospodarki wodnej. Poza obecnie istniejącymi zarządami w Gdańsku, Gliwicach, Krakowie, Poznaniu, Szczecinie, Warszawie i Wrocławiu ustawa tworzy cztery nowe zarządy z siedzibami w Białymstoku, Bydgoszczy, Lublinie i Rzeszowie. Do ich zadań należeć będą przykładowo wydawanie większości pozwoleń wodnoprawnych, ocen wodnoprawnych, a także wykonywanie praw właścicielskich Skarbu Państwa w stosunku do śródlądowych wód płynących oraz gruntów pokrytych tymi wodami. Z kolei zarządy zlewni odpowiadać będą za prowadzenie spraw związanych z opłatami za usługi wodne i opłatami podwyższonymi oraz planowanie i prowadzenie inwestycji z zakresu gospodarki wodnej. Ustawa powierza im również współpracę z podmiotami korzystającymi z wód i wykonującymi urządzenia wodne, w tym z podmiotami planującymi budowę czy modernizację instalacji wykorzystujących hydroenergię do wytwarzania energii elektrycznej. Organy te będą również wydawać niektóre pozwolenia wodnoprawne. Nadzory wodne będą zaś właściwe w sprawach dotyczących m.in. zgłoszeń wodnoprawnych, przyjmowania wniosków o wydanie zgód wodnoprawnych i dokonywania odczytu wskazań urządzeń pomiarowych. Do ich zadań należeć będzie również zapewnia-nie należytego stanu technicznego, obsługi i bezpieczeństwa budowli hydrotechnicznych stanowiących własność Skarbu Państwa. Nadto, Wody Polskie otrzymają uprawnienia do prowadzenia kontroli gospodarowania wodami, wydawania zarządzeń pokontrolnych, a nawet nakładania grzywien w drodze mandatów karnych. Będą też odpowiedzialne za prowadzenie Hydroportalu stanowiącego element systemu informacyjnego gospodarowania wodami, który zastąpi kataster wodny.

3 Nowe Prawo wodne wprost uprawnia Wody Polskie do prowadzenia działalności gospodarczej polegającej na wykonywaniu działań w zakresie gospodarki wodnej. Jako przykłady takiej działalności wskazano m.in. projektowanie, wykonywanie i eksploatację urządzeń wodnych i wytwarzanie energii w elektrowniach wodnych. Pewne zadania z zakresu gospodarowania wodami wykonywać będą również organy jednostek samorządu terytorialnego (w szczególności starostowie), choć niewątpliwie będą one posiadać mniejsze niż obecnie kompetencje. WŁASNOŚĆ WÓD, GRUNTÓW POD WODAMI I ZARZĄDZANIE MAJĄTKIEM SKARBU PAŃSTWA Właścicielami wód w dalszym ciągu będą zarówno podmioty publiczne, jak i prywatne, jednakże podobnie jak to ma miejsce w obecnie obowiązującej ustawie własność znacznej części wód przysługiwać będzie z mocy prawa Skarbowi Państwa. Dotyczy to wód morza terytorialnego, morskich wód wewnętrznych, śródlądowych wód płynących oraz wód podziemnych. Uprawnienia właścicielskie Skarbu Państwa będą wykonywane przez kilka organów przede wszystkim przez Wody Polskie (odpowiednie regionalne zarządy gospodarki wodnej). Minister właściwy do spraw żeglugi śródlądowej będzie zaś wykonywał uprawnienia właścicielskie Skarbu Państwa, w szczególności w stosunku do śródlądowych dróg wodnych o szczególnym znaczeniu transportowym i gruntów pod tymi wodami, a także urządzeń wodnych funkcjonalnie i bezpośrednio powiązanych z tymi drogami. Podobnie jak dotychczas, śródlądowe wody stojące oraz woda w rowach znajdujące się w granicach nieruchomości gruntowej stanowić będą własność właściciela danej nieruchomości. Nowe Prawo wodne dodaje do tego katalogu także wody znajdujące się w stawach, które nie są napełniane w ramach usług wodnych, a jednocześnie napełniane są wyłącznie wodami opadowymi lub roztopowymi lub wodami gruntowymi. Jeśli wody te stanowić będą własność Skarbu Państwa, uprawnienia właścicielskie w odniesieniu do tych wód wykonywać będą, tak jak do tej pory, podmioty reprezentujące Skarb Państwa w stosunku do tych nieruchomości. W odniesieniu zaś do gruntów pokrytych śródlądowymi wodami płynącymi, nowa ustawa, analogicznie jak dotychczasowe regulacje, stanowi, że własność tych gruntów przysługiwać będzie właścicielom wód, które je pokrywają, a zatem będzie to Skarb Państwa. Grunty te, podobnie jak wody je pokrywające, pozostają wyłączone z obrotu cywilnoprawnego. Warto zwrócić uwagę, że uchwalona w lipcu ustawa reguluje również status urządzeń wodnych i ich części oraz budowli i ich części, które znajdują się na takich gruntach, wskazując, że stanowią one odrębny od gruntu przedmiot własności. Wydaje się, że intencją ustawodawcy było zachęcenie prywatnych podmiotów do inwestowania na takich gruntach poprzez umożliwienie zachowania ich uprawnień właścicielskich do tak skonstruowanych budowli i urządzeń. Warto podkreślić, że regulacje te dotyczą również urządzeń i budowli piętrzących także na gruncie nowej ustawy są one zaliczane do kategorii urządzeń wodnych.

4 Nowe regulacje Prawa wodnego dotyczące gospodarowania urządzeniami wodnymi i budowlami stanowiącymi własność Skarbu Państwa mogą jednak budzić wątpliwości interpretacyjne. Analiza nowych przepisów prowadzi do wniosku, że w odniesieniu do gruntów zabudowanych urządzeniami wodnymi znajdujących się poza linią brzegu oraz urządzeń wodnych lub ich części stanowiących własność Skarbu Państwa, wobec których prawa właścicielskie wykonują Wody Polskie lub odpowiedni ministrowie, nie znajdzie zastosowania ustawa o gospodarce nieruchomościami. To zaś oznacza, że takie grunty nie będą objęte rygorystycznymi ograniczeniami obrotu wynikającymi z tej ustawy. Jak już wspomniano, grunty pokryte śródlądowymi wodami płynącymi zostały co do zasady wyłączone z obrotu cywilnoprawnego. Podobnie jak pozostałe grunty stanowiące własność Skarbu Państwa mogą one być także oddawane w użytkowanie, najem, dzierżawę czy użyczenie. Skarb Państwa może także obciążyć swoje nieruchomości ograniczonymi prawami rzeczowymi. W przypadku gruntów pod śródlądowymi wodami stojącymi stanowiącymi własność Skarbu Państwa uprawnienie do ich zbycia przyznano ministrowi właściwemu do spraw gospodarki wodnej (obecnie: Minister Środowiska). Nowa ustawa wprowadza jednak kilka ograniczeń zbycie takiej nieruchomości powinno nastąpić po cenie nie niższej niż cena rynkowa oraz co do zasady w drodze przetargu (ustnego lub pisemnego). W kilku, ściśle określonych przypadkach przetarg nie będzie konieczny, np. jeśli zbycie nieruchomości następuje: na rzecz podmiotu władającego istniejącą infrastrukturą wybudowaną na nieruchomości zgodnie z przepisami prawa budowlanego, w związku z wykonaniem lub eksploatacją urządzenia wodnego, jeżeli wydano pozwolenie wodnoprawne lub też jeśli zawierana jest umowa dotycząca realizacji inwestycji celu publicznego. PIERWOKUP SKARBU PAŃSTWA Jedną z najważniejszych zmian dotyczących własności wód jest wprowadzenie ustawowego prawa pierwokupu Skarbu Państwa w odniesieniu do gruntów pod śródlądowymi wodami stojącymi. Ustawa nie wprowadza przy tym żadnego wyjątku co do wielkości powierzchni zbywanego gruntu czy wód. Oznacza to zatem, że każda transakcja, której przedmiotem jest taki grunt, będzie mogła zostać sfinalizowana pod warunkiem, że Skarb Państwa nie skorzysta z przysługującego mu prawa pierwokupu. Ustawa nakłada na notariuszy obowiązek zawiadomienia starosty o treści takich umów. Na wykonanie prawa pierwokupu złożenie oświadczenia woli o nabyciu nieruchomości za cenę ustaloną w umowie właściwy starosta ma miesiąc od dnia doręczenia mu przez notariusza zawiadomienia o treści umowy sprzedaży. Mimo tego że Prawo wodne nie wprowadza sankcji za brak zawiadomienia starosty o transakcji, w której może wykonać przysługujące mu prawo pierwokupu, to w zakresie tym należy stosować odpowiednio normy wynikające z Kodeksu cywilnego. To zaś oznacza, że umowa sprzedaży nieruchomości pokrytej śródlądowymi wodami stojącymi bez dokonania zawiadomienia odpowiedniego starosty będzie bezwzględnie nieważna. Za wody stojące w rozumieniu Prawa wodnego uznaje się wody śródlądowe w jeziorach oraz innych

5 naturalnych zbiornikach wodnych niezwiązanych bezpośrednio, w sposób naturalny, z powierzchniowymi śródlądowymi wodami płynącymi. W praktyce określenie, czy dana nieruchomość jest pokryta takimi wodami sprawiać może istotne problemy. Dlatego też w nowej ustawie przewidziano procedurę ustalenia charakteru wód. Będzie tego dokonywać minister właściwy do spraw gospodarki wodnej (obecnie Minister Środowiska) w drodze decyzji administracyjnej wydawanej na wniosek właściciela gruntu przyległego do wód. Wydaje się, że decyzje o ustaleniu charakteru wody będą w licznych przypadkach okazywane przy sporządzaniu umów sprzedaży, aby uniknąć wątpliwości co do ważności transakcji. UŻYTKOWANIE GRUNTÓW DLA CELÓW ZWIĄZANYCH Z ENERGETYKĄ WODNĄ Zgodnie z nowymi przepisami, Skarb Państwa może oddać w użytkowanie pokryte wodami grunty niezbędne do prowadzenia przedsięwzięć związanych m.in. z energetyką wodną. Umowa użytkowania zawarta powinna zostać w formie pisemnej, chyba że wysokość opłaty rocznej, do której uiszczania obowiązany jest użytkownik przekroczy złotych. Wówczas umowa powinna zostać zawarta w formie aktu notarialnego. Jeśli prowadzenie działalności związanej z energetyką wodną wymaga uzyskania pozwolenia wodnoprawnego czy też dokonania zgłoszenia, umowa o oddanie gruntu w użytkowanie może zostać zawarta dopiero po uzyskaniu takich zgód. USŁUGI WODNE Bez wątpienia najszerzej komentowaną zmianą wprowadzoną przez nowe Prawo wodne jest koncepcja opłat za usługi wodne. Usługi te polegają na zapewnieniu gospodarstwom domowym, podmiotom publicznym oraz podmiotom prowadzącym działalność gospodarczą możliwości korzystania z wód w zakresie wykraczającym poza zakres powszechnego korzystania z wód, zwykłego korzystania z wód oraz szczególnego korzy-stania z wód. Ustawodawca wskazał katalog działań, które stanowić będą usługi wodne. Wymieniono wśród nich: pobór wód podziemnych lub wód powierzchniowych, piętrzenie, magazynowanie lub retencjonowanie wód podziemnych i wód powierzchniowych oraz korzystanie z tych wód, wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi, obejmujące także wprowadza-nie ścieków do urządzeń wodnych. Korzystanie z wód do celów energetyki, w tym energetyki wodnej, stanowi również usługi wodne, podobnie jak odprowadzanie do wód lub do urządzeń wodnych wód opadowych lub roztopowych. Nowe opłaty za usługi wodne zastąpią obowiązujące obecnie tzw. opłaty za korzystanie ze środowiska. Coroczne sprawozdania do marszałka województwa oraz wyliczenia opłat nie będą już obejmowały działalności związanej z gospodarowaniem wodami. Korzystanie z wód w postaci usług wodnych będzie rozliczane na zupełnie odrębnych zasadach, określonych w nowym Prawie wodnym. Opłaty za usługi wodne składać się będą z dwóch części: opłaty

6 stałej i opłaty zmiennej. Odmiennie określono zasady ich obliczania i uiszczania. Wysokość opłaty stałej ustalana jest przez Wody Polskie w formie tzw. informacji rocznej. Zależy ona od kilku czynników, takich jak jednostkowa stawka opłaty, czas, maksymalna ilość wody pobranej, odprowadzonych wód opadowych i roztopowych lub wprowadzonych ścieków, określona na podstawie pozwolenia wodnoprawnego albo pozwolenia zintegrowanego i wyrażona w m 3 /s. W przypadku poboru wód podziemnych przy obliczaniu należnej opłaty Wody Polskie będą uwzględniały również stosunek ilości wody, która może być pobrana na podstawie tych pozwoleń, do dostępnych zasobów wód podziemnych, zaś w przypadku poboru wód powierzchniowych stosunek tych wód do średniego niskiego przepływu wód z wielolecia. Opłatę tę należy wnosić na rachunek Wód Polskich w ratach kwartalnych. Z kolei wysokość opłaty zmiennej zależy od ilości pobranej wody, wprowadzonych do wód lub ziemi ścieków czy wód opadowych i roztopowych odprowadzonych do wód oraz stawki opłaty. Ilość pobranej wody, odprowadzonych wód czy też wprowadzonych do wód lub do ziemi ścieków ustalana jest w oparciu o odczyty wskazań przyrządów pomiarowych. Obowiązane podmioty muszą przy tym zapewnić odrębny pomiar wód podziemnych i powierzchniowych, jeśli zaś pobraną wodę wykorzystują do różnych celów również odrębny pomiar wód pobranych dla poszczególnych celów. Opłatę zmienną należy uiścić na rachunek Wód Polskich w terminie 14 dni od otrzymania informacji o wysokości takiej opłaty. Informacje te sporządzane będą przez Wody Polskie za okresy rozliczeniowe obejmujące kwartał. W ustawie określono stawki maksymalne opłat za usługi wodne zostały one wskazane co do zasady na jednolitym poziomie, niezależnie od celu wykorzystania wód. Na wcześniejszym etapie prac legislacyjnych, stawki te były zróżnicowane, co wywoływało istotne kontrowersje i zastrzeżenia tych, których działalność miała być objęta wyższymi opłatami. Rada Ministrów została upoważniona do wydania rozporządzenia, w którym wprowadzone zostaną szczegółowe stawki. Podkreślić należy, że przy usta-aniu stawek Rada Ministrów powinna wziąć pod uwagę czynniki takie jak wielkość zasobów wodnych możliwych do wykorzystania w poszczególnych dorzeczach i koszt uzyskania wód z tych zasobów. Stawki mogą być także różnicowane w zależności od części obszaru państwa, rodzaju ścieków, jakości i rodzaju pobranej wody oraz jej przeznaczenia. OPŁATY ZA USŁUGI WODNE ZWIĄZANE Z HYDROENERGETYKĄ Dotychczas, zgodnie z ustawą Prawo ochrony środowiska, pobór wód na potrzeby energetyki wodnej, pod warunkiem zwrotu takiej samej ilości wody co najmniej nie gorszej jakości, był zwolniony z obowiązku uiszczania opłat za korzystanie ze środowiska. Objęcie poboru wód na takie potrzeby reżimem opłat za usługi wodne oznacza, że zwolnienie to już nie będzie miało zastosowania. Dodatkowo, nowe Prawo wodne wprowadza szczególny sposób obliczenia należnej opłaty za taką działalność.

7 Opłata za pobór wód do celów elektrowni wodnych należna jest wyłącznie za ilość energii elektrycznej wyprodukowanej w obiekcie energetyki wodnej z wykorzystaniem wody pobranej zwrotnie oraz za pobraną bezzwrotnie wodę technologiczną nieprzeznaczoną wprost do produkcji energii elektrycznej. Pod pojęciem wody pobranej zwrotnie rozumie się wodę, która została pobrana, wykorzystana, a następnie odprowadzona w tej samej ilości i niepogorszonej jakości. Wysokość opłaty za pobór wód do celów elektrowni wodnych ustala się jako sumę iloczynów jednostkowej stawki opłaty i ilości energii elektrycznej wyprodukowanej w obiekcie energetyki wodnej, wyrażonej w MWh oraz stawki opłaty i ilości wód podziemnych lub wód powierzchniowych pobranych bezzwrotnie na potrzeby technologiczne, wyrażonej w m 3, nieprzeznaczonej wprost do produkcji energii elektrycznej. Maksymalna stawka tej opłaty wynosi 1,24 zł za 1 MWh wyprodukowanej energii elektrycznej w obiekcie energetyki wodnej oraz 0,35 zł za pobór bezzwrotny 1 m 3 wody technologicznej nieprzeznaczonej wprost do produkcji energii elektrycznej. Zauważyć również trzeba, że maksymalne stawki opłaty są znacznie niższe niż w przedstawianych wcześniej projektach. W dalszym ciągu jednak zniesienie zwolnienia z opłat budzi sporo kontrowersji, zwłaszcza w świetle wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej C- 525/12 z 11września 2014 r. (szerzej opisanego w artykule Nowe Prawo wodne to mała rewolucja nr 2/2016 Energetyki Wodnej ). ZGODY WODNOPRAWNE Nowe Prawo wodne wprowadziło także zmiany w systemie pozwoleń i zgłoszeń wodnoprawnych. Wszelkie tego rodzaju rozstrzygnięcia administracyjne zostały objęte nowym pojęciem: zgoda wodnoprawna. Jej udzielenie następuje przede wszystkim poprzez: wydanie pozwolenia wodnoprawnego, przyjęcie zgłoszenia wodnoprawnego oraz wydanie oceny wodnoprawnej. Zgodnie z nową ustawą, pozwolenie wodnoprawne będzie wymagane m.in. na usługi wodne, szczególne korzystanie z wód czy też na wykonywanie urządzeń wodnych. Decyzję taką trzeba będzie także uzyskać na lokalizowanie na obszarach szczególnego zagrożenia powodzią nowych przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko oraz nowych obiektów budowlanych. Natomiast regulacje dotyczące zgłoszenia wodnoprawnego nie uległy znaczącym zmianom. Podkreślić należy, że pozwolenia wodnoprawne wydane na gruncie dotychczas obowiązujących przepisów zachowają moc także po wejściu w życie nowego Prawa wodnego. W odmienny niż dotychczas sposób określono krąg stron postępowania w sprawie udzielenia pozwolenia wodnoprawnego. Stronami takiego postępowania będą: wnioskodawca oraz wszelkie podmioty, na które będzie oddziaływać zamierzone korzystanie z wód oraz podmioty znajdujące się w zasięgu oddziaływania planowanych do wykonania urządzeń wodnych.

8 Istotnym ułatwieniem dla podmiotów obowiązanych do uzyskania pozwolenia wodnoprawnego są regulacje pozwalające jego przedłużenie. Pozwolenia te wydawane są bowiem na czas określony, co do zasady nie dłuższy niż 20 lat. Do tej pory, po upływie określonego w decyzji czasu pozwolenie wygasało, a jego adresat musiał składać wniosek o wydanie nowego pozwolenia, wraz z wszystkimi załącznikami. Nowa ustawa umożliwia adresatom pozwoleń złożenie wniosku o ustalenie kolejnego okresu obowiązywania pozwoleń. Wniosek taki powinien zostać złożony na 90 dni przed upływem czasu, na jaki zostało wydane poprzednie pozwolenie. Co istotne, do wniosku takiego dołączyć można już uprzednio złożony operat wodnoprawny wraz z oświadczeniem o tym, że informacje w nim zawarte zachowały aktualność. Nowym instrumentem jest również przyrzeczenie wydania pozwolenia wodnoprawnego. Decyzja taka wydawana na wniosek zakładu zamierzającego prowadzić działalność wymagającą uzyskania takiego pozwolenia. Określa się w niej okres ważności przyrzeczenia, który nie może być krótszy niż rok. W okresie tym organ co do zasady nie może odmówić adresatowi wydania pozwolenia wodnoprawnego, chyba że zaistnieją szczególne przesłanki. Dla branży hydroenergetycznej znaczenie nadal będzie miało to, że przesłankę odmowy stanowić będzie okoliczność, iż projektowany sposób korzystania z wód dla celów energetyki wodnej nie zapewni wykorzystania potencjału hydroenergetycznego w sposób technicznie i ekonomicznie uzasadniony. O tym, czy przyrzeczenie wydania pozwolenia wodnoprawnego stanie się instrumentem wykorzystywanym przez przedsiębiorców decydować będzie praktyka. Najdalej idącą zmianą w zakresie zgód wodnoprawnych jest niewątpliwie wprowadzenie ocen wodnoprawnych. Ocenę taką należy uzyskać przed realizacją przedsięwzięć, które mogą wpłynąć na osiągnięcie celów środowiskowych w zakresie m.in. korzystania z usług wodnych, piętrzenia wody podziemnej czy wykonywania urządzeń wodnych. Szczegółowy katalog inwestycji i działań wymagających uzyskania oceny wodnoprawnej zostanie określony w rozporządzeniu. Wydanie owej oceny poprzedzone będzie przeprowadzeniem analizy wpływu planowanego przedsięwzięcia na możliwość osiągnięcia celów środowiskowych. Jeśli zostanie ustalone, że wpływ takiej inwestycji lub działania będą negatywne, organ Wód Polskich wyda postanowienie, w którym nałoży obowiązek przedłożenia dokumentów potwierdzających spełnienie warunków formalnych, które są konieczne, aby w drodze wyjątku dopuścić realizację inwestycji, która spowoduje nieosiągnięcie dobrego stanu ekologicznego lub potencjału ekologicznego wód czy też sprawi, że nie będzie można zapobiec pogorszeniu stanu jednolitych wód podziemnych. Dokumenty te powinny wykazywać, że podejmowane są wszelkie działania, aby łagodzić skutki negatywnych oddziaływań na stan jednolitych części wód, a także że jest to uzasadnione nadrzędnym interesem publicznym, a zakładane korzyści nie będą mogły zostać osiągnięte przy zastosowaniu innych działań. Jeżeli przedstawione dokumenty potwierdzą spełnienie powyższych warunków, ocena wodnoprawna zostanie wydana.

9 Warto także podkreślić ścisły związek, jaki zachodzi między oceną wodnoprawną a planem gospodarowania wodami na obszarze dorzecza. Przejawem tego związku jest niewątpliwie wskazanie, że każda ocena wodnoprawna wygasa z chwilą wejścia w życie rozporządzenia aktualizującego plan gospodarowania wodami na obszarze dorzecza. Aktualizacja taka przeprowadzana powinna zostać co 6 lat. NOWE SANKCJE ZA NARUSZENIE WARUNKÓW POZWOLEŃ WODNOPRAWNYCH Do tej pory najbardziej dotkliwe sankcje za prowadzenie działalności bez wymaganego pozwolenia lub z przekroczeniem jego warunków uregulowane były, podobnie jak opłaty za korzystanie ze środowiska, w ustawie Prawo ochrony środowiska. Od 1 stycznia 2018 r. sankcje takie będą wymierzane na podstawie nowego Prawa wodnego. Pobór wód oraz wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi, zarówno bez wymaganego pozwolenia wodnoprawnego, jak i z przekroczeniem jego warunków, skutkować będzie nałożeniem na dany podmiot opłat podwyższonych. Ten instrument finansowy będzie się jednak znacząco różnił od opłat podwyższonych uregulowanych w ustawie Prawo ochrony środowiska. Przede wszystkim zgodnie z Prawem wodnym obowiązek uiszczenia opłaty podwyższonej powstawać będzie dopiero na skutek otrzymania stosownego rozstrzygnięcia Wód Polskich (informacja lub decyzja administracyjna), nie zaś z mocy samej ustawy tak jak to było dotychczas. Stawki opłat zostały zróżnicowane w zależności od tego, czy podmiot nie dysponuje pozwoleniem, czy też przekroczył jego warunki. W pierwszym przypadku opłata podwyższona stano-wić będzie 500 proc. należnej opłaty zmiennej, w drugim zaś 10-krotność jednostkowej stawki opłaty zmiennej. Nowe Prawo wodne zawiera także szczegółowe regulacje dotyczące wymierzania sankcji w sytuacji, gdy zobowiązany do tego podmiot nie prowadzi stosownych pomiarów czy też pomiary nasuwają zastrzeżenia. Warto także zwrócić uwagę na zupełnie nową sankcję za brak pozwolenia wodno-prawnego. Wody Polskie mogą wówczas wydać decyzję o zakazie korzystania z wód przez dany zakład. Decyzji takiej z mocy ustawy nadaje się rygor natychmiastowej wykonalności. URZĄDZENIA I BUDOWLE PIĘTRZĄCE Jak już wskazano, podobnie jak dotychczas urządzenia i budowle piętrzące stanowić będą urządzenia wodne. Na ich wykonanie w dalszym ciągu co do zasady konieczne będzie uzyskanie pozwolenia wodnoprawnego. Obowiązek utrzymywania tych urządzeń, polegający na eksploatacji, konserwacji i remontowaniu owych urządzeń tak, by zachowały one swoje funkcje obciążać będzie ich właścicieli. W kosztach utrzymania urządzeń wodnych powinni natomiast partycypować wszyscy odnoszący korzyści z ich eksploatacji, w szczególności w przypadkach ich energetycznego wykorzystania. O podziale takich kosztów rozstrzygnąć może, na wniosek właściciela urządzenia, właściwy organ Wód Polskich. Jeśli urządzenie

10 wodne będzie utrzymywane w nienależyty sposób i w konsekwencji zmianie ulegnie funkcja tego urządzenia lub ustalone zostanie szkodliwe oddziaływanie tego urządzenia na wody lub grunty, właściwy organ Wód Polskich będzie uprawniony do wydania decyzji nakazującej właścicielowi urządzenia: przywrócenie poprzedniej funkcji tego urządzenia, wykonanie urządzeń zapobiegających szkodom lub likwidację szkód. Nadto, organy Wód Polskich zyskały również uprawnienie do określenia na nowo funkcji danego urządzenia wodnego, nakazania odbudowy takiego urządzenia czy jego likwidacji. Urządzenia i budowle piętrzące wznoszone są często na gruntach stanowiących własność Skarbu Państwa. Nowe Prawo wodne nie ustanowiło jednak szczególnych reguł udostępniania takich urządzeń wodnych inwestorom w tym zakresie zastosowanie znajdą regulacje ogólne Prawa wodnego. Zarówno zatem takie nieruchomości, jak i same urządzenia wodne mogą zostać oddane innym podmiotom do korzystania. Przy zawieraniu takich umów Skarb Państwa reprezentowany będzie co do zasady przez właściwe organy Wód Polskich organy te wykonują bowiem w jego imieniu prawa właścicielskie w stosunku do urządzeń wodnych posadowionych na gruntach pokrytych śródlądowymi wodami płynącymi, na gruntach zabudowanych urządzeniami wodnymi znajdującymi się poza linią brzegu. Omawiana ustawa stanowi niewątpliwie najistotniejszą reformę prawa wodnego od kilkunastu lat. Szczególnie znaczące są zmiany w zakresie struktury administracyjnej i kompetencyjnej organów odpowiedzialnych za wykonywanie poszczególnych zadań. Można spodziewać się, że wprowadzenie tak fundamentalnych zmian spowoduje istotne komplikacje i problemy praktyczne w pierwszym okresie obowiązywania nowych przepisów. Początek przyszłego roku może zatem wiązać się z nowymi wyzwaniami formalnymi i prawnymi, które dotkną wszystkich tych, których działalność związana jest z korzystaniem z wód.