III. Globalna gospodarka. 1. Czynniki rozwoju rolnictwa

Transkrypt

1 III. Globalna gospodarka 1. Czynniki rozwoju rolnictwa

2 Rolnictwo i jego rola ROLNICTWO to jedna z podstawowych i zarazem najstarszych form działalności człowieka, związana z wytwarzaniem żywności a także niektórych surowców dla przemysłu. Jest działem gospodarki obejmującym: uprawę roślin użytkowych, chów zwierząt, wstępną obróbkę uzyskiwanych produktów. W skład szeroko rozumianego rolnictwa wchodzi jeszcze rybołówstwo i leśnictwo.

3 Od czego zależy znaczenie rolnictwa? Znaczenie rolnictwa zależy od stopnia rozwoju gospodarczego danego obszaru. W krajach słabo rozwiniętych gospodarczo odnotowuje się: duży odsetek mieszkańców zatrudnionych w rolnictwie, wysoki udział tego sektora gospodarki w tworzeniu PKB. W krajach wysoko rozwiniętych gospodarczo, gdzie rolnictwo traci na znaczeniu na rzecz przemysłu i usług sytuacja jest odwrotna i mamy: niewielki odsetek mieszkańców zatrudnionych w rolnictwie, niewielki udział tego sektora gospodarki w tworzeniu PKB.

4 Udział zatrudnionych w rolnictwie w ogólnej licznie zawodowo czynnych oraz wartość produkcji rolniczej i udział rolnictwa w tworzeniu PKB Od czego zależy znaczenie rolnictwa?

5 Funkcje rolnictwa Rolnictwo pełni wiele istotnych funkcji w gospodarce każdego kraju. Najważniejsze spośród nich to: funkcja ekonomiczna dostarczanie żywności ludziom i zwierzętom oraz innych produktów, m.in. na potrzeby przemysłu (np. pierza, jedwabiu czy skór), funkcja społeczna tworzenie miejsc pracy i alternatywy dla miejskiego stylu życia, funkcja przestrzenna przekształcanie krajobrazu naturalnego w kulturowy (wiejski).

6 Co wpływa na rozwój rolnictwa Rozmieszczenie upraw roślin i chowu zwierząt na świecie przede wszystkim zależy od czynników przyrodniczych rozwoju rolnictwa. Jednak dzięki umiejętnemu gospodarowaniu i stosowaniu różnorodnych zabiegów agrotechnicznych (np. nawadniania, nawożenia) rolnicy mogą regulować niektóre warunki naturalne. Zwiększają w ten sposób produkcję rolną na obszarach, gdzie warunki naturalne nie sprzyjają uprawie roślin. Działania podejmowane w tym celu zalicza się do pozaprzyrodniczych czynników rozwoju rolnictwa.

7 A. Czynniki przyrodnicze (naturalne) rozwoju rolnictwa

8 1. Warunki klimatyczne i meteorologiczne WARUNKI KLIMATYCZNE I METEOROLOGICZNE: nasłonecznienie, temperatura i związany z nią okres wegetacji (liczba dni ze średnią temperaturą dobową powyżej 5 C), opady, wiatry, pojawianie się przymrozków. Wpływają one w sposób zasadniczy na rozmieszczenie i strukturę upraw, wysokość plonów, częstotliwość zbiorów, skład chemiczny produktów rolnych. Anomalie klimatyczne powodują często duże różnice w plonach w różnych latach. Obecnie większość obszarów uprawnych świata leży w średnich szerokościach geograficznych półkuli północnej - głównie w strefie klimatów umiarkowanych. W strefie międzyzwrotnikowej, w zasięgu klimatu monsunowego gorącego i ciepłego, największe obszary rolnicze występują w Indiach, Chinach i częściowo na Półwyspie Indochińskim. Mniejsze tereny rolnicze znajdują się w Afryce i obu Amerykach, znikome w Australii. Rozwojowi rolnictwa nie sprzyjają skrajne warunki klimatyczne, np. klimaty: polarny i subpolarny, suchy i gorący strefy zwrotnikowej, górski.

9 Najbardziej dogodne pod względem klimatycznym obszary Najbardziej dogodne pod względem klimatycznym obszary cechują się: długim okresem wegetacyjnym trwającym powyżej 200 dni (najlepiej powyżej 300), umiarkowanymi termicznie warunkami korzystne są miejsca ciepła ale nie ekstremalnie ciepłe (temperatura w przypadku niektórych roślin wpływa na ich obumieranie), wysokim usłonecznieniu (zależy ono od stopnia zachmurzenia, wysokości n.p.m. i kąta padania promieni słonecznych) najwyższe wartości obserwujemy przy bezchmurnym niebie długim czasie nasłonecznienia (zależy od strefy klimatycznej i pory roku) przyczyniającym się do szybszego wzrostu rośliny poprzez poprawę warunków termicznych oraz polepszeniem cech i walorów uzyskiwanych produktów rolnych (np. niektóre owoce są słodsze), odpowiednio wysokimi sumami opadów atmosferycznych dodatkowo najlepiej aby były one równomiernie rozłożone w roku (szczególnie niekorzystnie oddziaływają długie okresy bezdeszczowe), opady powinny być także dostosowane do danego momentu rozwoju rośliny, np. dla większości roślin opady w okresie zbiorów nie są wskazane, ze względu na możliwość obniżenia jakości uzyskiwanych płodów rolnych, stosunkowo słabym i umiarkowanym wietrze porywisty i silny wiatr przyczynia się do zwiększenia parowania i osuszania gleb, zwiększając erozję (np. burze pyłowe), możliwie mało ilością i intensywnością tzw. anomalii klimatycznych, w szczególności: przymrozków, suszy, powodzi, wichur i gradobić.

10 2. Warunki wodne Warunki wodne decydują o zasobach wilgoci w glebie i zaopatrzeniu w wodę przy hodowli zwierząt i dlatego ważne jest m.in.: głębokość na jakiej zalegają wody gruntowe (stanowią podziemny magazyn wodny ), dostępność wód powierzchniowych (rzek, jezior i innych zbiorników wodnych), suma opadów atmosferycznych (wielkość i rozkład w roku) i wielkość parowania (opady powinny być większe od parowania). Ważne aby stosunki wodne były odpowiednie: Niekorzystne są obszary na których woda zalega: płytko obecne także okresowo na powierzchni rośliny będą mogły gnić. Na niektórych obszarach jest inaczej i można to wykorzystać: np. w uprawie ryżu. głęboko uprawa większości roślin będzie bardzo niekorzystna rośliny nie mogąc pobrać głęboko zalegającej wody będą usychały. Na obszarach o nowoczesnej gospodarce rolnej ten czynnik będzie miał mniejsze znaczenie kiedy głęboko zalegające wody będą bardzo bogate stosują one po prostu sztuczne nawadnianie. Tylko 6% gruntów rolnych w UE jest nawadnianych, co pokazuje jak bardzo jesteśmy narażenie na skutki suszy.

11 3. Ukształtowanie powierzchni i wysokość nad poziomem morza Rolnictwu sprzyjają tereny nizinne (ale nie całkowicie płaskie), nachylenie stoków często utrudnia lub uniemożliwia mechanizację prac polowych, sprzyja szybkiemu spływowi wody oraz erozji, Najkorzystniejsze dla rolnictwa są obszary równinne lub lekko faliste. Na terenie lekko pofałdowanym (np. na terenie starych wyżyn, nizin polodowcowych) woda może samoczynnie się przemieszczać rzadziej tworzą się rozległe obszary podmokłe z wodą, długo utrzymującą się na powierzchni (wiosną opóźnia to prace). Stoki o nachyleniu powyżej 25 rolnik może wykorzystywać jako grunty uprawne właściwie tylko po bardzo pracochłonnym sterasowaniu. Terasy: System teras (taras) jest powszechny w: Chinach (1/4 gruntów ornych), Japonii, Indiach i Sri Lance, na Jawie, Bliskim Wschodzie, w krajach śródziemnomorskich. ograniczają erozję gleb, ułatwiają mechanizację, zatrzymują w ziemi część spływającej wody.

12 3. Ukształtowanie powierzchni i wysokość nad poziomem morza Najlepsze na naszej półkuli w naszych szerokościach geograficznych są także: stoki o ekspozycji południowej, ciepłe i suche, które wykorzystywane są do upraw roślin ciepłolubnych (winnice). rośliny tu dojrzewają około 2 tygodni wcześniej (dzięki większej ilości docierającej energii słonecznej), w Polsce zjawisko to występuje w Karpatach, w Europie w basenie Morza Śródziemnego.

13 4. Warunki glebowe: żyzność i urodzajność Oprócz klimatu podstawowe znaczenie dla rolnictwa ma gleba, szczególnie zaś takie jej cechy, jak żyzność i urodzajność: Żyzność to zdolność dostarczenia roślinom odpowiednich składników pokarmowych; jest ona naturalną, przyrodniczą cechą gleby, uzależnioną głównie klimatu, podłoża skalnego, pokrywy roślinnej. Do najżyźniejszych gleb zaliczamy: czarnoziemy, mady, kasztanowe, brunatne oraz wulkaniczne (na tufach). Do najmniej żyznychgleb zaliczamy: inicjalne (górskie, pustynne), bielicowe, tundrowe. Urodzajność to aktualne właściwości gleby; określa ona wartość produkcyjną gleby, mierzoną najczęściej plonami (produktywność). Na urodzajność gleby wpływa w poważnym stopniu człowiek (podnosi on wtedy produktywność gleby) przez: regulację stosunków wodnych, zwiększanie zawartości materii organicznej (dodawanie obornika, zasiew roślin motylkowych) i wybranych mikroelementów (np. bor, mangan, molibden), poprawę odczynu glebowego (zwiększenie zasadowości przez wapnowanie) oraz poprawę warunków fizycznych (właściwie prowadzona orka). W klimatach chłodnych gleby żyzne mogą być nieurodzajne, a w klimatach suchych gleby zasobne w składniki pokarmowe będą urodzajne dopiero po nawodnieniu. od

14 B. Czynniki pozaprzyrodnicze rozwoju rolnictwa

15 1. Warunki społeczno-ekonomiczne (w tym kulturowe i polityczne) Warunki społeczno-ekonomiczne (w tym kulturowe i polityczne) wynikają głównie z historii i tradycji państwa i często skutkują dzisiejszym poziomem rozwoju. Niektóre religie decydują o profilu produkcji rolnej lub o jego strukturze: w krajach arabskich, gdzie jest islam, nie wolno spożywać mięsa z trzody chlewnej, w Indiach, gdzie funkcjonuje hinduizm, zakazane jest spożywanie bydła (hinduiści w zasadzie są wegetarianami, poza niewielkimi wyjątkami). Państwa będące pod długim wpływem kolonializmu cechuje z reguły opóźnienie. Rolnictwo w takich krajach jest słabo rozwinięte i niedoinwestowane, często dominuje stosunkowo duży udział zatrudnienia w rolnictwie i słaba produktywność.

16 1. Warunki społeczno-ekonomiczne (w tym kulturowe i polityczne) Wysoko rozwinięte, demokratyczne i wolne od burzliwej historii państwa Europy Zachodniej cechuje wysoki poziom rozwoju cechują się one dobrą organizacją pracy (w tym wprowadzaniem koniecznych zmian i reform w rolnictwie), skutkujących poprawą ogólnej sytuacji w dłuższej perspektywie czasu. Dla przykładu Polska z burzliwą, zależną od zaborców historią cechuje się do dziś najlepiej rozwiniętymi obszarami są terenach leżących w zasięgu zaboru pruskiego. Jest to obecnie szczególnie widoczne w technologicznym wyposażeniu gospodarstw. Do dziś najbardziej zacofane technologicznie są wschodnie kresy Polski należące do zaboru rosyjskiego oraz leżące w zasięgu zaboru austriackiego, południowe i południowo-wschodnie części Polski odznaczające się dużym rozdrobnieniem. Na dodatek wszystkiego należy pamiętać, że Polska po II wojnie światowej należała do grupy państw socjalistycznych i dopiero od kilkunastu lat rolnictwo może się normalnie kształtować (szczególnie od momentu wejścia do UE).

17 Kraje słabo rozwinięte głównie kraje afrykańskie: Kenia, Mozambik ponad 50%; 2. Zasoby siły roboczej kraje biedne specjalizują się w uprawach pracochłonnych: np. ryżu, trzciny cukrowej, bawełny, herbaty, ziemniaków, buraków cukrowych; Doskonałym przykładem jest ryż, którego uprawa na tak pokaźną skalę w krajach monsunowych jest możliwa przy niewielkiej mechanizacji przede wszystkim dzięki olbrzymim zasobom siły ludzkiej. Kraje wysoko rozwinięte zatrudniają niewiele osób w rolnictwie: Europa Zachodnia, USA, Japonia od 1,5 do 5% ogółu pracujących; Pewnego rodzaju wyjątkiem jest Polska około 11% w 2016 r. W 2000r. w rolnictwie zatrudnionych było 25,8%. W tych krajach rolnictwo nowoczesne, wysoko zmechanizowane i wobec tego nie wymaga wielu rąk do pracy (pracę wykonują maszyny a nie ludzie), Pracochłonne czynności w tych krajach wykonują imigranci z biedniejszych krajów. W krajach bogatych zatrudniani do prac pracochłonnych (np. zbiorów truskawek, malin) są głównie migranci z biedniejszych państw. Na zachodzie Europy tak pracują m.in. Polacy.

18 Zatrudnienie w rolnictwie w latach Pracujący w rolnictwie (w %) Algieria 21,1 11,7 Arabia Saudyjska 6,1 4,3 4,8 Argentyna 0,7 3,0 3,0 Brazylia 20,6 16,0 Chiny 50,0 36,7 Dania 3,3 2,4 2,5 Egipt 29,6 28,2 28,0 Filipiny 37,1 33,3 30,4 Francja 4,1 2,9 2,8 Gracja 17,4 12,4 13,6 Hiszpania 6,7 4,2 4,2 Holandia 3,0 2,8 2,1 Izrael 2,2 1,7 1,1 Japonia 5,1 4,0 3,7 Kazachstan 35,5 28,3 24,2 Malezja 18,4 14,2 12,2 Meksyk 18,0 13,1 13,4 Niemcy 2,6 1,6 1,4 Nigeria (z 2004 r.) 44,6 Peru 25,7 24,5 Polska 18,8 13,0 11,5 Rumunia 42,8 31,0 28,3 Turcja 36,0 23,7 21,1 Wielka Brytania 1,5 1,2 1,2 W niektórych krajach, w których był komunizm, np. socjalistycznych bloku wschodniego, w dalszym ciągu dąży się do redukcji liczby osób zatrudnionych w rolnictwie dążąc do poprawy rentowności gospodarstw. W Polsce obecnie pracuje około 11% osób niestety mimo, iż znacznie spadła (w roku 2000 wynosiła, niemal 26%) jest dalej jest znacznie odbiegającą od większości państw UE, gdzie z reguły nie przekracza kilku procent, czyli tak jak w innych wysoko rozwiniętych państwach. Najmniej korzystna sytuacja występuje w wielu krajach afrykańskich, w których często większość ludności pracuje w zawodach rolniczych, zwykle przy uprawach pracochłonnych (ludzi nie stać na mechanizację).

19 3. Struktura agrarna Struktura agrarna stan rolniczych jednostek produkcyjnych w rolnictwie, którego analiza ułatwia realizację określonych celów polityki rolnej państwa. W ramach struktury agrarnej dokonuje się klasyfikację gospodarstw rolnych na określonym terenie wg określonych kryteriów, np.: wielkości gospodarstw rolnych, struktury własnościowej gospodarstw rolnych.

20 3a. Struktura agrarna: ustrój rolny (struktura własnościowa) W ramach danego typu własności ziemskiej, rolnik posiada (lub nie) prawo do samodzielnego lub wspólnego użytkowania ziemią, czy też określania zasad na jakich czynności związane z wykorzystaniem tej ziemi mogą wykonywać inne osoby. W ramach struktury własnościowej wyróżnić można następujące rodzaje: własność wspólna grunty są własnością wspólną określonej społeczności; własność prywatna (indywidualna) najbardziej sprzyjająca rozwojowi rolnictwa; dzierżawa (w tym hacjendy) wielka własność ziemska, (w tym latyfundia i plantacje), wielkie gospodarstwa rolne, drobna własność prywatna (indywidulana), mikrofundia; własność państwowa (społeczna) właścicielem ziemi są agendy państwowe; własność spółdzielcza (spółdzielczość rolnicza) jest formą kooperacji rolników indywidualnych.

21 3b. Struktura agrarna: wielkość gospodarstw (struktura wielkościowa) Duże gospodarstwo ma wyższą opłacalność, bo pozwala wytworzyć więcej produktów przy mniejszych nakładach; największe średnie powierzchnie gospodarstw spotykamy w: Australii ponad 3700 ha, RPA ponad 1300 ha, Argentynie 468 ha, Kanadzie 250 ha USA 197 ha; dla UE charakterystyczne są średnie (Europa Zachodnia) i małe gospodarstwa (Europa Środkowa i Południowa), najczęściej o powierzchni kilkudziesięciu hektarów: Dania 36 ha, Francja i Niemcy ha, Polska 10,49 ha w 2015 roku, wyjątkiem jest Wlk. Brytania ha; w Afryce i Azji przeważają gospodarstwa małe i bardzo małe, ich średnia wielkość wynosi 1-10 ha, np.: w Etiopii 1,0 ha, Senegalu 4,3 ha. Wielkość gospodarstw rolnych w województwach w Polsce

22 4. Poziom kultury rolnej Kultura rolna obejmuje różnorodne zabiegi agrotechniczne, wykonywane w celu utrzymywania ziemi w dobrym stanie. Działania takie obejmują m.in.: stosowanie nowoczesnych (rezygnacja z tradycyjnych) metod upraw i hodowli, obejmuje m.in. wszelkie prace pielęgnacyjne, płodozmian, nawadnianie i odwadnianie (osuszanie terenu), poszukiwanie i stosowanie bardziej wydajnych odmian, np. zbóż, są one dostosowane lepiej do lokalnego klimatu oraz bardziej uodpornione na różne zagrożenia (np. choroby, szkodniki), w tym także modyfikacja genetyczna (powszechna w USA), wykorzystywanie sprzętu rolniczego - mechanizacja rolnictwa, wykorzystywanie środków ochrony roślin oraz odpowiednie nawożenie (poziom nawożenia), Dzięki odpowiednio dobranym działaniom, w wyniku wysokiego poziomu kultury rolnej można prowadzić uprawy roślin oraz produkcję zwierzęcą na terenach o niekorzystnych warunkach przyrodniczych, produkcja rolna staje się możliwa lub cechuje się większą efektywnością, np. w krajach arabskich, Izraelu oraz w pewnym stopniu także w krajach Unii Europejskiej i Stanach Zjednoczonych.

23 4a. Poziom kultury rolnej: melioracje: (nawadnianie i odwadnianie) MELIORACJE utrzymywanie odpowiednich stosunków wodnych w glebie przez jej nawadnianie lub odwadnianie. Niezbędnym warunkiem uprawy roślin jest dostateczna ilość wody. Na obszarach o zbyt małej ilości opadów atmosferycznych w stosunku do wymagań uprawianych roślin stosuje się SZTUCZNE NAWADNIANIE gleby. To konieczny warunek produkcyjności rolnictwa w krajach stale lub okresowo suchych. W wilgotnych krajach tropikalnych z reguły nawadniane są pola ryżowe, wymagają one zalewania na czas wzrostu tego zboża. Wodę doprowadza się siecią kanałów irygacyjnych, a jej źródłem są zbiorniki na rzekach, jeziora, studnie artezyjskie, zbiorniki gromadzące wodę deszczową. Rozwój techniki umożliwił wprowadzenie nowych, bardziej wydajnych metod nawadniania gruntów oraz budowę wielkich zbiorników wodnych. Rozprowadzana z nich woda pozwoliła na znaczne powiększenie obszarów nawadnianych i ich rolnicze wykorzystanie. Największe na świecie zakłady odsalające znajdują się w Dubaju w Zjednoczonych Emiratach Arabskich. Odsalanie jest stosowane w celu uzyskania słodkiej wody zdatnej do nawadniania lub spożycia na bogatych obszarach ubogich w wodę, szczególnie w Arabii Saudyjskiej, na Karaibach i w Izraelu, USA, Chinach, Singapurze, Hiszpanii i Australii.

24 Tereny nawadniane w 2013 roku Najwięcej ziem nawadnianych w 2013 r. znajdowało się w: Chinach 69,1 mln ha, Indiach 68,8 mln ha, Stanach Zjednoczonych 26,1 mln ha, np. 80% terenów Kalifornii jest sztucznie nawadnianych, Pakistanie 20,2 mln ha, Unia Europejska 18,4 mln ha, najwięcej w: Hiszpanii, Włoszech (po 3,9 mln ha), Rumunii (3,1 mln ha), Francji (2,6 mln ha) i Grecji (1,5 mln ha), w Polsce jedynie 0,097 mln ha), Iran 9,6 mln ha, Indonezji 6,7 mln ha, Meksyku 6,5 mln ha, Tajlandii 6,4 mln ha, Bangladeszu 5,5 mln ha, Brazylii 5,4 mln ha, Turcji 5,4 mln ha, Wietnamie, Rosji, Uzbekistanie, Egipcie, Iraku i Afganistanie. Pola sztucznie nawadniane

25 Jezioro Aralskie nawadnianie w celu uprawy bawełny Duże wysiłki w zakresie irygacji ziem rolniczych poczyniono niegdyś w republikach środkowoazjatyckich b. Związku Radzieckiego. Intensywne nawadnianie pól bawełny miało też i ujemne strony. Zbyt duży pobór wody z Amu-darii i Syr-darii doprowadził do wyschnięcia znacznych partii Jeziora Aralskiego, zasolenia gleb i innych ujemnych zjawisk. Statek pływający kiedyś po Jeziorze Aralskim

26 Proces zaniku Jeziora Aralskiego - skutek niewłaściwej gospodarki Proces zaniku Jeziora Aralskiego był do przewidzenia, co więcej już przed rozpoczęciem prac padały głosy ekspertów czym to się skończy. Niestety eksperci b. ZSRR nikogo nie słuchali i przeprowadzili prace mające na celu udoskonalenie rolnictwa przerobienia ziem w żyzny grunt (zagospodarowania terenów, położonych na terenach pustyń i półpustyń) w obrębie rejonu jeziora (Kazachstanu, Uzbekistanu i Turkmenistanu) co i tak im się nie do końca udało: stosowanie do nawadniania pól uprawnych rzek zasilających Jezioro Aralskie, pociągnęło za sobą jego mniejsze zaopatrzenie w wodę pitną. w wyniku wzrostu zasolenia jeziora (wzrost do 24%), wyginęły ryby, porty i wsie rybackie znalazły się kilkadziesiąt km od linii brzegowej. słony pył z wyschniętej części jeziora wiatr przenosi na odległość nawet 500 km i dalej, zagrażając oazom na pustyni (nastąpiło zasolenie części pól uprawnych) czwarte pod względem powierzchni jezioro na świecie

27 Melioracja odwadniająca Regulacja wilgotności gleb, poza sztucznym nawadnianiem, polega także na ODWADNIANIU ziem podmokłych i bagien za pomocą rowów melioracyjnych. W Polsce tego typu prace przeprowadzono m.in. na: Żuławach tu do dziś są dobre tereny uprawne, Polesiu Lubelskim niestety tu z przyrodą nie udało się wygrać i obecnie na większości terenach prowadzi się prace mające na celu przywrócenie stanu poprzedniego, a w zasadzie te prace czyni sama przyroda za sprawą bobrów (robią one tamki i pola są na nowo zalewane wodą). Kanał odwadniający na Żuławach

28 4b. Poziom kultury rolnej: nawożenie Aby zapobiec ubożeniu gleby w składniki pokarmowe wskutek corocznego zbierania z pól uprawnych płodów rolnych, należy stosować nawożenie, które jednak musi być odpowiednio stosowane (ilościowo i jakościowo): naturalne (obornikiem), sztuczne (mineralne i chemiczne). W ciągu ostatnich kilkudziesięciu lat nastąpił w świecie wzrost zużycia nawozów sztucznych. Nie dotyczy to zjawisko ostatnio (spadek nastąpił w ciągu w ostatnich kilkunastu lat) jedynie krajów Europy Zachodniej i Japonii (modne jest rolnictwo ekologiczne) i częściowo także USA (chętniej stosują modyfikację genetyczną): informatyzacja w rolnictwie umożliwia racjonalne stosowanie w tych krajach nawozów: stosowane są one w odpowiednich ilościach (w obniżeniach stosujemy mniejsze ilości) i w odpowiednim momencie (przede wszystkim na początku wzrostu roślin), dostosowane są do wymagań dotyczących uprawianych roślin (dobór składników). Generalnie obecnie zużywa się 20 razy więcej nawozów sztucznych niż przed II wojną światową (w skali świata zużycie dalej rośnie). Średnio na świecie w 2013 r. zastosowano około 34 kg nawozów na 1 ha użytków rolnych. w 2005 roku 29 kg/ha, w 2010 roku 32 kg/ha. Największy udział w zużyciu przypada na nawozy azotowe 20 kg/ha w 2013 roku. Mniejszy jest udział nawozów fosforowych 7,7 kg/ha w 2013 r. Najmniejszy nawozów potasowych 5,9 kg/ha w 2013 r.

29 Zużycie nawozów na świecie (na 1 ha użytków rolnych) K R A J E zużycie nawozów na 1 hektar użytków rolnych w kg Ś W I A T 27,0 32,4 33,8 Egipt 370,9 471,9 463,3 Korea Południowa 359,5 285,6 305,5 Japonia 309,5 242,2 239,7 Wietnam 212,9 193,3 220,3 Bangladesz 166,5 179,5 175,9 Białoruś 84,6 168,2 163,3 Niemcy 152,9 150,1 144,7 Indie 89,1 156,5 137,2 P o l s k a 93,6 129,1 132,9 Tajlandia 86,4 121,3 127,5 Irlandia 160,7 102,3 124,8 Wielka Brytania 108,7 87,3 89,6 Francja 130,7 95,4 89,5 Indonezja 51,7 77,0 84,3 Chiny 63,5 72,8 74,9 Hiszpania 72,2 59,4 64,9 USA 47,1 44,7 49,4 Brazylia 28,0 40,2 47,9 Ukraina 12,5 25,7 36,1 Rosja 7,7 8,9 8,6 Nigeria 2,2 5,8 8,5 Australia 5,1 4,9 5,9 Arabia Saudyjska 1,2 1,7 5,2 Zużycie nawozów w różnych regionach i państwach jest różne: Największe: w Egipcie i krajach Azji Wschodniej i Południowo-Wschodniej, Średnie i wysokie: w krajach Unii Europejskiej.

30 4c. Poziom kultury rolnej: środki ochrony roślin W odpowiednim poziomie kultury rolnej istotne jest także odpowiednie stosowanie środków ochrony roślin: pestycydy zwalczają choroby roślin (preparaty grzybobójcze i bakteriobójcze), herbicydy zwalczają chwasty, insektycydy zwalczają owady, np. stonkę. Zbyt intensywne stosowanie tych środków nie jest dobre: Ulegają one gromadzeniu się w roślinach, które następnie człowiek spożywa. Obecnie chemiczne środki ochrony roślin coraz powszechniej są zastępowane metodami naturalnymi biologicznymi. I tak do ekosystemu są wprowadzane preparaty oparte na naturalnych składnikach lub zwierzęta atakujące i samoczynnie zwalczające szkodniki.

31 4d. Poziom kultury rolnej: mechanizacja Dzięki coraz bardziej skomplikowanym i wydajnym maszynom rolniczym (ciągnikom, kombajnom) jest możliwe dokładniejsze i szybsze wykonywanie wielu prac, co podnosi kulturę uprawy roli i w efekcie daje wzrost plonów. Oczywistą jest też sprawą, że koszt stosowania sprzętu mechanicznego w rolnictwie w dużym stopniu odciąża rolnika. Mechanizacja rolnictwa rozwinęła się najwcześniej w USA. Sprzyjały temu m.in.: warunki przyrodnicze (równinne obszary upraw), wielkość pól (umożliwiająca manewrowanie maszynami), rozwój przemysłu produkującego na potrzeby rolnictwa, wysokie koszty siły roboczej. Powszechnie przyjętą miarą mechanizacji rolnictwa krajów jest liczba hektarów gruntów ornych (lub użytków rolnych) przypadająca na jeden traktor. Statystycznie jeden traktor ma do obrobienia w świecie 47,2 ha gruntów ornych. W rolnictwie światowym w 2008 r. użytkowano 29,3 mln różnego rodzaju ciągników (traktorów). Jest to 6-krotnie więcej w porównaniu do 1950 r.; ostatnio jednak wzrost ich liczby jest znacznie wolniejszy. Najwięcej, bo 1/8 traktorów świata, pracuje w rolnictwie USA.

32 Mechanizacja powierzchnia gruntów ornych przypadająca na 1 ciągnik Między poszczególnymi krajami są bardzo duże różnice: Słowenia na jeden traktor przypada obecnie 1,5 ha gruntów ornych, Japonia 2,3 ha/ciągnik, Austria i Włochy 4 ha/ciągnik, Holandia 7 ha/ciągnik, Polska 8 ha/ciągnik, Francja 16 ha/ciągnik, Dania 22 ha/ciągnik, USA 37 ha/ciągnik, Ukraina 97 ha/ciągnik, Białoruś 110 ha/ciągnik, Rosja ha/ciągnik; ok. 50, a czasem i więcej w krajach rozwijających się. w Indiach, przykładowo na jeden ciągnik przypada 50,2 ha gruntów ornych, mimo że po II wojnie światowej w Indiach rolnictwo w dużym stopniu zmechanizowano, to jednak do problemu tego podchodzi się z dużą ostrożnością rząd obawia się, że szybkie odciążenie chłopów wskutek wprowadzenia maszyn przyczyniłoby się do wzrostu bezrobocia na wsi; w Meksyku 100 ha/ciągnik oraz w Brazylii 90,4 ha/ciągnik. Ogólnie na Ziemi poziom mechanizacji rolnictwa jest jeszcze bardzo niski. Szacuje się, że ok. 80% całej pracy przy produkcji rolnej wykonuje się za pomocą siły mięśni ludzkich i zwierząt roboczych.

33 4e. Poziom kultury rolnej: rolnictwo ekologiczne We współczesnym świecie, szczególnie zaś w krajach najwyżej rozwiniętych, wzrasta zapotrzebowanie na w pełni zdrową żywność. W związku z tym coraz częściej mówi się o konieczności powrotu rolnictwa do natury. Rolnictwo takie, nazywane ekologicznym (alternatywnym lub naturalnym), zamiast nawozów sztucznych stosuje przede wszystkim nawozy organiczne i przeznacza pod produkcję rolną obszary o najmniej zanieczyszczonym środowisku przyrodniczym. rolnictwo ekologiczne w zasadzie wyklucza chemiczne środki ochrony roślin oraz stosowanie hormonów i substancji wzrostowych w uprawie roślin i chowie zwierząt.

34 5. Polityka państwa Liberalizm regulowanie rodzaju i wielkości produkcji przez sam rynek. Protekcjonizm podnoszenie konkurencyjności własnych towarów na rynkach obcych i zmniejszanie konkurencyjności towarów obcych na rynku własnym; politykę taką realizuje się poprzez: umowy handlowe, subwencje i dopłaty wyrównawcze do produktów rolnych i środków produkcji, politykę cenową dotyczącą produktów rolnych, skup interwencyjny, kontyngenty, ograniczenia ilościowe i jakościowe w imporcie, cła zaporowe, ograniczenia sanitarne, inne ograniczenia, np.: przedłużanie odpraw, opóźnianie wydawania zgody na import;

35 6. Uwarunkowania międzynarodowe sytuacja polityczna, ceny produktów rolnych na rynkach światowych, kursy walut, przynależność do międzynarodowych organizacji gospodarczych, polityka cenowa dużych koncernów.

36 Rolnictwo uprzemysłowione i rolnictwo ekologiczne

37 Co wpływa na produkcję rolną Czynniki wpływające na rozwój rolnictwa zostały przedstawione dokładniej na jednej z poprzednich prezentacji. Należy jednak pamiętać aby ich analizy dokonywać zawsze w zależności od regionu świata i innych parametrów, m.in. stopnia rozwoju społeczno-gospodarczego, sytuacji ekonomicznej i politycznej na świecie, aktualnie występujących i w przeszłości warunków przyrodniczych.

38 Zróżnicowanie rolnictwa świata

39 Plony i zbiory w rolnictwie W niektórych regionach Ziemi rolnicy uzyskują dużo wyższe plony i zbiory niż w innych częściach świata. ZBIORY to całkowita ilość zebranego ziemiopłodu, zazwyczaj podawana w kilogramach lub tonach. PLONY - przeciętna ilość płodów rolnych uzyskanych z jednostki powierzchni, najczęściej wyrażona w decytonach na hektar (dt/ha) lub niekiedy w kwintalach na hektar (q/ha) i w szczególnych wypadkach w kilogramach na hektar (kg/ha). Dla przypomnienia: jednostki powierzchni: 1 ha = 100 a = m 2 (ha hektar; a ar) 1 a = 0,01 ha = 100 m 2 jednostki masy: 1dt = 0,1t = 1q 1q = 100 kg = 0,1t

40 Plony i zbiory w rolnictwie Różnice w wielkości plonów lub zbiorów w poszczególnych regionach (państwach) wynikają głównie z odmiennego poziomu nakładów ludzkiej pracy i kapitału, stopnia mechanizacji czy stosowania środków ochrony roślin. W znacznej mierze wpływa to także na poziom towarowości rolnictwa, czyli udział produkcji rolnej przeznaczanej na sprzedaż. Z tego względu na przeznaczenie uzyskiwanych płodów rolnych wyróżnia się: ROLNICTWO WYSOKOTOWAROWE (TOWAROWE), kiedy są one przeznaczane na sprzedaż; ROLNICTWO SAMOZAOPATRZENIOWE (NATURALNE), kiedy są one przeznaczone do wyżywienia osób (rodziny). Oczywiście to nie jest jedyny podział!

41 Zadanie 1 (z rozwiązaniem) W 2009 r. w Polsce z 2346 tys. ha zasiewów pszenicy uzyskano 9789 tys. t tego zboża. Oblicz wielkość plonów z 1 ha. Wynik podaj w decytonach (dt). DANE: Powierzchnia zasiewów= ha Zbiory pszenicy= t SZUKANE: Wielkość plonów w dt=? 1. Z proporcji obliczamy wielkość plonów uzyskanych z 1ha, wyrażoną w tonach (t) X t = Powierchnia zasiewów ha zbiory t 1 ha x t zbiory t 1 hhhh Powierchnia zasiewów ha = t 1 hhhh hhhh = 44, 1111 t 2. Przeliczamy uzyskaną wartość wielkości plonów w tonach na decytony: Wiemy: 1dt = 0,1t 1 dt 0,1 t x dt 4,17 t X dt = 1 dt 4,17 tt 0,1 t = 4444, 77 dddd Odp.: Przeciętny plon pszenicy w Polsce w 2009r. wynosił 41,7 dt.

42 Zadanie 2 Powierzchnia zasiewów żyta w Polsce w 2009 r. wynosiła 1396 tys. ha. Z tej powierzchni uzyskano 3712 tys. t żyta. Oblicz wielkość plonów z 1 ha. Wynik podaj w decytonach (dt). DANE: MIEJSCE NA ZAPIS SZUKANE: MIEJSCE NA ZAPIS MIEJSCE NA OBLICZENIA (zapisujemy wszystkie obliczenia wraz z wzorami). Odp.: Przeciętny plon żyta w Polsce w 2009r. wynosił...

43 Zadanie 2 (rozwiązanie) Powierzchnia zasiewów żyta w Polsce w 2009 r. wynosiła 1396 tys. ha. Z tej powierzchni uzyskano 3712 tys. t żyta. Oblicz wielkość plonów z 1 ha. Wynik podaj w decytonach (dt). DANE: Powierzchnia zasiewów= ha Zbiory pszenicy= t SZUKANE: Wielkość plonów w t=? 1. Z proporcji obliczamy wielkość plonów uzyskanych z 1ha, wyrażoną w tonach (t) 2. Przeliczamy uzyskaną wartość wielkości plonów w tonach na decytony: X t = Powierchnia zasiewów ha zbiory t 1 ha x t zbiory t 1 hhhh Powierchnia zasiewów ha = t 1 hhhh hhhh Wiemy: 1dt = 0,1t 1 dt 0,1 t x dt 2,66 t = 22, 6666 t X dt = 1 dt 2,6666 tt 0,1 t = 2222, 66 dddd Odp.: Przeciętny plon żyta w Polsce w 2009r. wynosił 26,6 dt.

44 Cechy rolnictwa uprzemysłowionego Rolnictwo uprzemysłowione, typowe dla krajów wysokorozwiniętych cechuje się: ciągłym postępem technologicznym, wysoką mechanizacją, zastosowaniem nowoczesnych technologii w procesie produkcyjnym, np. zastosowanie specjalistycznego oprogramowania do dawkowania pokarmu, zabiegów agrotechnicznych, itp., wprowadzaniem coraz bardziej wydajnych odmian roślin i zwierząt, stosunkowo wysokim oraz odpowiednio dobranych do warunków lokalnych zastosowaniem różnorodnych nawozów sztucznych, stosowaniem specjalnych środków ochrony roślin, odpowiednim chowem zwierząt (specjalistycznymi zabiegami weterynaryjnymi), bardzo dobrą organizacją pracy.

45 Cechy rolnictwa uprzemysłowionego Dzięki wprowadzeniu powyższych rozwiązań, możliwe jest zwiększenie efektywności i utrzymywanie wysokiej rentowności produkcji rolniczej. Należy jednak pamiętać, iż rolnictwo uprzemysłowione jest często mocno wspomagane przez państwo, np. w Europie w ramach UE wspólna polityka rolna. W krajach gdzie występuje ten typ rolnictwa zwykle obserwujemy znikomy odsetek ludzi zatrudnionych w sektorze rolnictwa, średnia lub duża powierzchnia gospodarstw rolnych (zwiększa to rentowność). W ten sposób rolnictwo uprzemysłowione cechuje wysoka towarowość (większość produkcji przeznaczona jest na sprzedaż). Nowoczesne rolnictwo? kombajn sterowany tabletem

46 Wysoka towarowość rolnictwa w obrębie farm Największą towarowością odznaczają się najwyżej rozwinięte państwa, szczególnie te które posiadają znaczną powierzchnię swojego terytorium. W krajach takich przy niewielkim zatrudnieniu i stosunkowo wysokich nakładach kapitału, w wyniku dużej mechanizacji rolnictwa, przy odpowiedniej organizacji pracy i produkcji w specjalnie zaprojektowanych farmach produkuje się duże ilości produktów rolnych po dość niewielkich kosztach produkcji. Najwydajniejsze farmy występują m.in. w USA, Kanadzie i Australii.

47 Pozytywne i negatywne skutki rozwoju rolnictwa uprzemysłowionego Rozwój rolnictwa uprzemysłowionego: chemizacja rolnictwa Skutki pozytywne ograniczenie skutków występowania chorób roślin i zwierząt hodowlanych oraz strat powodowanych przez szkodniki Skutki negatywne zanieczyszczenie gleb i wód spowodowane przedostawaniem się do nich m.in. nawozów sztucznych i środków ochrony roślin szybki przyrost masy ciała zwierząt i zmniejszenie ryzyka chorób dzięki stosowaniu dodatków do pasz w postaci hormonów i antybiotyków prowadzenie upraw nawet na mało urodzajnych glebach dzięki możliwości dostarczania roślinom substancji odżywczych zawartych w nawozach obecność trujących związków chemicznych w wodzie pitnej i żywności spożywanie przez ludzi hormonów i antybiotyków zawartych w mięsie i mleku zwierząt hodowanych w gospodarstwach o wysokim stopniu chemizacji wymieranie organizmów wodnych i powstawanie toksycznych związków chemicznych w wyniku eutrofizacji wód Substancje chemiczne zapewniają uzyskiwanie wysokich zbiorów (piękne jabłka czy zdrowe to już inna kwestia) Substancje chemiczne zawarte w nawozach sztucznych dostają się do m.in. do rzek, powodując eutrofizację.

48 Pozytywne i negatywne skutki rozwoju rolnictwa uprzemysłowionego Rozwój rolnictwa uprzemysłowionego: mechanizacja rolnictwa Skutki pozytywne rozwój usług pozarolniczych na obszarach wiejskich (np. rzemiosła, usług turystycznych) na skutek spadku zapotrzebowania na siłę roboczą w gospodarstwach zwiększenie efektywności pracy rolników Skutki negatywne większe zużycie energii i w konsekwencji wzrost zapotrzebowania na paliwo wzrost zanieczyszczenia powietrza w wyniku dużej emisji spalin silników maszyn rolniczych nowoczesne maszyny i urządzenia pozwalają na skrócenie cyklu produkcyjnego oraz zmniejszenie nakładów pracy zmniejszenie napowietrzenia gleby i jej zdolności m.in. do magazynowania wody w wyniku wykorzystywania ciężkich maszyn rolniczych, które swoim ciężarem ubijają glebę wzrost bezrobocia rolnego na skutek spadku zapotrzebowania na siłę roboczą w gospodarstwach Stosowanie nowoczesnych maszyn znacznie usprawnia pracę rolników i umożliwia zbiory z dużych powierzchni. Stan techniczny wielu pojazdów rolniczych jest zły a to ile one wydzielają spalin ma wpływ na jakość produktów.

49 Pozytywne i negatywne skutki rozwoju rolnictwa uprzemysłowionego Rozwój rolnictwa uprzemysłowionego: regulacja stosunków wodnych Skutki pozytywne Skutki negatywne zwiększenie wydajności rolnictwa dzięki nawadnianiu wyjałowienie gleb w wyniku zbyt intensywnego nawadniania zagospodarowanie rolnicze terenów o niesprzyjających warunkach wodnych dzięki zabiegom melioracyjnym polegającym na regulacji poziomu wód gruntowych bez tych zabiegów nie nadawałyby się one do wykorzystania w celach rolniczych nadmierne przesuszenie gleby na skutek źle prowadzonej melioracji w jej wyniku następuje erozja gleb wywiewanie wierzchniej warstwy próchniczej na terenach rolnych Pola uprawne na Pustyni Arabskiej mogły powstać tylko dzięki nowoczesnym systemom nawadniania i nawożenia. Burze pyłowe w latach w USA. Skutek pośredni - konsekwencja intensywnej gospodarki rolnej prowadzonej wcześniej zniszczenie traw prerii, zatrzymujących wcześniej wodę opadową, spowodowało wystawienie gleb na erozję eoliczną.

50 Pozytywne i negatywne skutki rozwoju rolnictwa uprzemysłowionego Rozwój rolnictwa uprzemysłowionego: rozwój gospodarstw wielkoobszarowych Skutki pozytywne wzrost efektywności produkcji na skutek zwiększania powierzchni gospodarstw Skutki negatywne wyjałowienie gleby w wyniku prowadzenia upraw jednego gatunku roślin zwiększenie wydajności dzięki wysokiej specjalizacji produkcji rolnej np. większa wiedza o uprawie danej rośliny w gospodarstwach monokulturowych: wzrost zagrożenia szkodnikami oraz chorobami roślin i zwierząt, zmniejszenie bioróżnorodności roślin i zwierząt hodowlanych przekształcanie krajobrazu wsi wyraźny spadek liczby małych, tradycyjnych gospodarstw Intensywna gospodarka rolna gospodarstw wielkoobszarowych bogatych krajów. Duży może więcej praca maszyn zastępuje pracę setek a nawet tysięcy osób. Plantacja herbaty. W wyniku zwiększania plantacji, często brakuje ziem pod uprawę roślin żywieniowych.

51 Rolnictwo ekologiczne jest produkcję płodów rolnych opiera na wykorzystaniu naturalnych, ekologicznych, nieszkodzących metod uprawy. W ekologicznym systemie produkcji wyklucza się (lub bardzo mocno ogranicza): wykorzystanie sztucznie uzyskiwanych substancji np.: nawozów sztucznych, pestycydy (środków zwalczających choroby roślin), herbicydów (zwalczających chwasty), insektycydów (zwalczających szkodniki, tzn. owady), hormonów wzrostu, antybiotyków (poza wyraźnymi wskazaniami, a nie profilaktycznie); korzystanie z organizmów zmodyfikowanych genetycznie (także i ich pochodnych).; gospodarowanie na wielkich, wielohektarowych gospodarstwach, szczególnie typu monokulturowego. Rolnictwo ekologiczne (ekorolnictwo)

52 Rolnictwo ekologiczne (ekorolnictwo) W produkcji roślinnej stosowana są naturalnie uzyskiwane nawozy organiczne, produkowane najczęściej przez samo gospodarstwo rolne, np.: kompost, obornik, gnojowica, nawozy zielone (np. rośliny motylkowe). W celu walki ze szkodnikami ważną rolę odgrywa odpowiedni płodozmian. W rolnictwie takim używa się maszyn i narzędzi nie szkodzących glebie, ich zadaniem jest poprawiać strukturę gleby oraz zużywać jak najmniej energii, Główna zasada ekologicznej uprawy roli brzmi: płytko orać, a głęboko spulchniać: czyli nie odwracać gleby (niszczy to naturalną stratyfikacjęmikroorganizmów w glebie). Chów zwierząt z kolei wykorzystuje pasze uzyskane w sposób naturalny: wykorzystuje się własne, znane gospodarzowi pasze. Układ upraw najczęściej jest typu mozaikowatego: rośliny osłonowe w postaci drzew, krzewów lub innych odpowiednio dobranych upraw, oddzielają od siebie różne rodzaje uprawianych roślin.

53 Gdzie rozwija się rolnictwo ekologiczne? Rolnictwo ekologiczne występuje w dwóch typach państw: bardzo biednych, których po prostu nie stać na drogie nawozy, pestycydy, herbicydy i inne środki przyśpieszające wzrost roślin lub zwierząt. kraje wysoko rozwinięte gospodarczo, których społeczeństwo stać na zakup produktów, z reguły o wiele droższych (producenci produktów ekologicznych osiągają niższe plony, m.in. Dlatego że nie stosowanie chemicznych środków ochrony roślin z reguły powoduje większe narażenie na choroby i szkodniki). Rolnictwo ekologiczne rozwija się: na terenie małych gospodarstw rolnych, na obszarach czystych (niezanieczyszczonych). Producenci ekologiczni w Polsce w latach

54 Dlaczego powinniśmy wybierać produkty ekologiczne? Produkty ekologiczne są po prostu zdrowsze. Obecnie większość chorób cywilizacyjnych, z którymi się dziś borykamy (nowotwory, alergie) jest skutkiem rozwoju rolnictwa uprzemysłowionego i procesu produkcji artykułów spożywczych, pełnych różnych polepszaczy. Niektóre rodzaje produktów żywnościowych mogą szybko się zepsuć. Aby nadawały się do spożycia przez odpowiednio długi czas, producenci dodają do nich substancje konserwujące.

55 Jakie mamy jeszcze korzyści, prócz zdrowotnych z ekorolnictwa Poza ściśle zdrowotnych zalet, wynikających ze spożywania produktów pochodzących z rolnictwa ekologicznego, obserwujemy także inne korzyści, np.: brak negatywnego wpływu na hydrosferę i pedosferę, znacznie mniejsze zużycie energii, utrzymanie naturalnego krajobrazu, w którym występuje znaczne zróżnicowanie, możliwość utrzymywania się z agroturystyki, wzrost dochodów (produkty ekologiczne są droższe), wzrost zatrudnienia na wsi powiązany z koniecznością wykonywania większej liczby prac w sposób ręczny, dodatkowo wolniejszy (przy zachowaniu odpowiedniego poziomu rentowności gospodarstw rolnych), wykorzystywaniem własnych produktów (pomija się w ten sposób pośredników) w rolnictwie ekologicznym tak naprawdę nic się nie marnuje.

56 Dlaczego jednak większość z nas nie wybiera produktów ekologicznych? Nie wybieramy produktów ekologicznych z kilku przyczyn: są one znacznie droższe (ze względu na: większe straty, niższe plony, wyższe koszty produkcji) niestety większość z nas sugeruje się głównie ceną: jesteśmy jeszcze zbyt biednym społeczeństwem, dodatkowo marża na produkty ekologiczne jest wyższa (sprzedaje ich się mniej); często wyglądają brzydziej i mniej apetycznie sugerujemy się tym co widzimy na wierzchu a nie w środku (nie zwracamy tym samym uwagi na ich walory odżywcze): nie są tak lśniące, duże i ładnie wyglądające (smaku nie widzimy niestety); nie mamy czasu na czytanie ulotek a często po prostu nam się nie chce; nie jesteśmy do końca świadomi jakie są produkty pochodzące z rolnictwa uprzemysłowionego żyjemy chwilą i nie myślimy o przyszłości, o tym, że negatywne skutki oddziaływają na nas przez wiele lat, znacznie niszcząc nas.

57 GMO to tzw. żywność modyfikowana genetycznie. GMO Dokładne skutki stosowanie GMO w chwili obecnie nie są znane ale użycie GMO jest w wielu państwach częściowo (np. w ściśle określonych celach do produkcji biopaliw) lub całkowicie zabronione i ma ono bardzo wielu przeciwników. Roślinami, które najczęściej modyfikowane genetycznie są m.in.: soja, kukurydza, ziemniaki, bawełna, rzepak.

58 Tworzenie roślin genetycznie zmodyfikowanych

59 Organizmy GMO cechują się niewątpliwie: Dlaczego w wielu krajach rośliny GMO są popularne większą odpornością na choroby, szkodniki, wirusy, grzyby i chwasty, łatwiej radzą sobie z mniej sprzyjającymi warunkami klimatycznymi (są one dostosowane do lokalnego środowiska naturalnego, np. do większych zakresów temperatur, dłuższych okresów suszy i innych), ładniej wyglądają i według niektórych lepiej smakują (choć to jest dyskusyjne), mogą być znacznie dłużej przechowywane, nie tracąc walorów smakowych, bardziej dogodne są one także do transportu, są znacznie tańsze, w odróżnieniu od produktów uzyskiwanych z gospodarstw ekologicznych (mają zwykle większe rozmiary), dzięki ich zastosowaniu można znacznie zmniejszyć zastosowanie chemicznych środków ochrony roślin (w USA zużycie nawozów jest dużo niższe niż w Europie).

60 Dlaczego w wielu krajach rośliny GMO są popularne GMO jest także pewnym rozwiązaniem dla niektórych państw, w których najważniejszym problemem jest głód: Kraje biedne jednak praktycznie nie stosują GMO, głównie ze względu toczącej się dyskusji (jest wielu przeciwników GMO dla których głód nie jest argumentem) oraz wysokie koszty, związane z pokryciem kosztów zakupu odpowiedniej licencji na użycie zmodyfikowanego ziarna siewnego.

61 Gdzie głównie występuje żywność GMO Powierzchnia upraw GMO w 2014 r. wynosiła 181 mln hektarów, w stosunku do roku poprzedniego wzrosła o 4,9 mln hektarów, czyli około 3%. Rośliny GMO uprawiane są w 28 państwach. Do państw o największym areale upraw GMO zaliczamy: USA (73,1 mln ha), Kanada (11,6 mln ha); Brazylia (42,2 mln ha), Argentyna (24,3 mln ha), Paragwaj (3,6 mln ha), Urugwaj (1,5 mln ha) i Boliwia (1 mln ton); Indie (11,6 mln ha), Chiny (4,2 mln), Pakistan (2,8 mln ha); RPA (2,9 mln ha). Niewielką popularność GMO posiada w krajach Unii Europejskiej. Dopuszczone są do uprawy tylko dwie rośliny GMO: kukurydza Bt oraz ziemniak Amflora, którego w praktyce się nie uprawia. Komisja Europejska chce zezwolić jeszcze na jedną uprawę, tj. kukurydzę GMO , jednak dwanaście krajów, w tym Polska, sprzeciwia się tej decyzji. W Polsce upraw GMO nie ma (zostały zakazane w 2013 roku). Z kontroli wykonanych w 2013 roku przez Państwową Inspekcję Ochrony Roślin i Nasiennictwa wynika, że faktycznie w naszym kraju takich upraw nie ma. Uprawami wykorzystującymi GMO zajmowało się w 2014 r. ok. 18 mln rolników: byli to głównie (90 proc.) właściciele małych i niezamożnych gospodarstw z krajów rozwijających się.

62 GMO na świecie w 2015 roku

63 Sposoby gospodarowania - podział ze względu na wielkość nakładów Różnice w sposobie gospodarowania pozwalają na wyodrębnienie dwóch typów: ROLNICTWA INTENSYWNEGO ROLNICTWA EKSTENSYWNEGO. Różnią się one wielkością nakładów kapitału oraz pracy. W rolnictwie intensywnym, np. we Francji, nakłady finansowe przeznacza się głównie na mechanizację, nawozy sztuczne, środki ochrony roślin i wprowadzanie wysoko wydajnych gatunków roślin. W rolnictwie ekstensywnym rolnicy z krajów słabo rozwiniętych gospodarczo często mają ograniczony dostęp do mechanizacji. Ich praca opiera się głównie na wykorzystaniu zwierząt gospodarskich i prymitywnych narzędzi.

64 Rolnictwo ekstensywne ROLNICTWO EKSTENSYWNE - charakteryzuje się: małymi nakładami pracy i kapitału na jednostkę powierzchni gospodarstwa daje niskie plony, posiada małą wydajnością hodowli zwierząt. Przyrost produkcji uzyskiwany jest zazwyczaj poprzez zwiększenie areału upraw lub stad hodowlanych. Farma Zachodnia Australia (hodowla owiec).

65 Rolnictwo intensywne ROLNICTWO INTENSYWNE charakteryzują duże nakłady pracy i/lub kapitału na jednostkę powierzchni gospodarstwa; daje ono wysokie plony. Występuje zwykle w państwach o małej powierzchni lub dużej liczbie ludności.

66 Regionalizacja rolnictwa W oparciu o generalizację układu typów rolnictwa, na podstawie dominacji, wespół dominacji lub współwystępowania danych typów rolnictwa, powstał podział: na 12 dużych makroregionów rolniczych świata, które dalej dzielą się na regiony rolnicze świata (łącznie wyróżnia się 33 regiony rolnicze świata).

67 KONIEC Materiały pomocnicze do nauki Opracowane w celach edukacyjnych (niekomercyjnych) Opracowanie i redakcja: Sławomir Dmowski Kontakt: kontakt@norwid24.waw.pl WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE - KOPIOWANIE ZABRONIONE -