Zasoby. Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego Katedra Ekonomiki i Organizacji Przedsiębiorstw. Dr inż. Ludwik Wicki. by Ludwik Wicki.

Transkrypt

1 Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego Katedra Ekonomiki i Organizacji Przedsiębiorstw Zasoby Dr inż. Ludwik Wicki 28 EiOGR przyg. L. Wicki 1

2 Wykład Funkcje rolnictwa w gospodarce 28 EiOGR przyg. L. Wicki 7 Produkcja artykułów żywnościowych i surowców do wytwarzania żywności. Tworzenie produktu krajowego brutto. Zapewnienie bezpieczeństwa żywnościowego. Produkcja surowców dla pozarolniczych gałęzi gospodarki. Stanowi miejsce pracy i źródło dochodów części ludności. Stanowi rynek zbytu produktów i usług dla przedsiębiorstw z różnych gałęzi gospodarki. Uczestniczy w wymianie międzynarodowej. Stanowi naturalny element ochrony środowiska przyrodniczego oraz krajobrazu. Jest źródłem siły roboczej dla innych gałęzi gospodarki. 28 EiOGR przyg. L. Wicki 8 Skutki ograniczania rolnictwa krajowego Brak wystarczającej ilości żywności pochodzenia krajowego zmniejsza konkurencję na rynku i zwykle wiąże się z podnoszeniem cen przez dostawców zagranicznych. Ludność pracująca w rolnictwie musi poszukiwać miejsc pracy poza rolnictwem lub utrzymywać się z pomocy państwa (społeczeństwa), Następuje ograniczenie produkcji w przedsiębiorstwach zaopatrujących ci obsługujących rolnictwo, a nawet ich upadek. Każdy kraj stara się posiadać własne rolnictwo, które pokrywa zapotrzebowanie na żywność w około 7 procentach. Wielkość ta ma mniejsze znaczenie w dużych zintegrowanych organizacjach gospodarczych. Specyficzne cechy rolnictwa Przestrzenny charakter produkcji. Produkcja (dobór roślin) uzależniona jest od warunków przyrodniczych (gleba, klimat) oraz pogodowych (ulewy, przymrozki, susze). Długi cykl produkcyjny. Czas pracy nie pokrywa się z czasem produkcji. Własna (wewnętrzna) reprodukcja części środków produkcji. Rolnik nie produkuje, lecz stwarza warunki roślinom i zwierzętom. Występuje na dużą skalę produkcja na własne potrzeby działem wytwórczym jest produkcja roślinna, przetwórczym zwierzęca. 28 EiOGR przyg. L. Wicki 9 28 EiOGR przyg. L. Wicki 1 Najważniejsze systemy rolnictwa Rolnictwo konwencjonalne. Rolnictwo zrównoważone. Rolnictwo integrowane. Rolnictwo ekologiczne. Systemy rolnictwa różnią się od siebie sposobami pozyskiwania produktów rolnictwa. Zasoby i czynniki produkcji w skali makroekonomicznej Funkcja produkcji przedstawia zwykle zależności typu nakład/efekt. Ekonomista analizuje w jaki sposób wytwarzanie wszystkich dóbr sektora gospodarki zależy od zastosowanych w tym sektorze wszelkich nakładów. Agregacji nakładów i produkcji dokonuje się za pomocą cen. P = f(n) 28 EiOGR przyg. L. Wicki EiOGR przyg. L. Wicki 12

3 Zagregowana funkcja produkcji przybiera postać Zależności opisane tą funkcją mogą być analizowane w skali produkcja = f (ziemia, praca, kapitał, surowce, wiedza techniczna, zarządzanie) przedsiębiorstwa, gałęzi produkcji rolniczej, rolnictwa, kraju. 28 EiOGR przyg. L. Wicki EiOGR przyg. L. Wicki 14 Alokacja zasobów zasada wyrównywania się krańcowych użyteczności zasobów, tj., cena zasobu może być równa, co najwyżej, krańcowemu przychodowi z tego zasobu. Równowaga i rozwój zrównoważony W przedsiębiorstwie równowagę statyczną osiąga się wtedy, gdy funkcja celu danej jednostki osiąga swoje maksimum, a wszystkie czynniki wytwórcze, którymi ono dysponuje są wykorzystane. Równowaga statyczna czynników wytwórczych w sektorze osiągana jest dzięki przepływowi czynników produkcji z jednostek, gdzie ich produktywność jest niższa do jednostek, które zapewnią wyższą produktywność danego czynnika. 28 EiOGR przyg. L. Wicki 1 28 EiOGR przyg. L. Wicki 16 Równowaga statyczna w sektorze Równowaga dynamiczna Równowaga dynamiczna wymaga uwzględnienia czynnika czasu, a więc można stwierdzić, że nie zawsze inwestycje i prognozy są trafne i inwestowanie w danym kierunku może nie być opłacalne. Innym czynnikiem jest zmiana warunków otoczenia, np. pojawienie się nowych rynków zbytu, możliwości pracy, i innych czynników powodujących decyzje o zmianie alokacji zasobów. 28 EiOGR przyg. L. Wicki EiOGR przyg. L. Wicki 18

4 Rozwój zrównoważony Cel rozwoju zrównoważonego Rozwój zrównoważony (sustainable development) jest koncepcją korzystania ze środowiska, tak, aby zapewnić rozwój gospodarki, który nie zakłóca i nie powoduje nieuzasadnionego wykorzystania (zużycia) zasobów środowiska, w którym się ona odbywa. Celem jest osiąganie jak największych korzyści przy minimalizacji wykorzystania zasobów nieodnawialnych. Ta koncepcja jest jednym z filarów ekonomii dobrobytu. 28 EiOGR przyg. L. Wicki EiOGR przyg. L. Wicki 2 Rolnictwo zrównoważone i jego cechy Podstawowe zasady rolnictwa zrównoważonego to: zasoby naturalne powinny być tak wykorzystywane, aby nie zakłócić ich możliwości samoodnawiania się, przyrost produkcji powinien się odbywać przez wzrost produktywności zasobów dzięki nowym technologiom, zrównoważone rolnictwo zakłada brak konfliktu między produkcją rolniczą a ekologią. Rolnictwo zrównoważone czerpie także spoza sektora rolniczego. Wspomagane jest przez działania w zakresie ochrony środowiska, przez badania naukowe, działania rządu itd., w celu osiągnięcia założonych celów. 28 EiOGR przyg. L. Wicki 21 mld zł (ceny z 2 r.) Globalna, końcowa i towarowa produkcja rolnicza produkcja globalna produkcja końcowa produkcja towarowa 28 EiOGR przyg. L. Wicki 22 Struktura produkcji towarowej Struktura produkcji towarowej w procentach Produkcja roślinna Produkcja zwierzęca EiOGR przyg. L. Wicki 23 w procentach inne mleko pozostałe zwierzęta 28 EiOGR przyg. L. Wicki 24 drób trzoda chlewna warzywa i owoce rośliny przemysłowe ziemniaki zboża

5 Ceny pszenicy i rzepaku (-26) Ceny wybranych produktów (-26) w zł/dt (ceny stałe 26 r.) pszenica rzepak trend - rzepak trend - pszenica 28 EiOGR przyg. L. Wicki 2 w zł/dt lub w zł/kg (ceny stałe 26 r.) trzoda chlewna bydło buraki cukrowe mleko 2, 1,8 1,6 1,4 1,2 1,,8,6,4,2, 28 EiOGR przyg. L. Wicki 26 w zł/l Relacje cen w rolnictwie (cena ciągnika 2812) Relacje cen w rolnictwie (cena ciągnika 2812) 2 dt dt pszenicy EiOGR przyg. L. Wicki 27 kg żywca kg żywca wieprzowego EiOGR przyg. L. Wicki 28 Relacje cen w rolnictwie (cena ciągnika 2812) - 3 Relacje cen w rolnictwie (cena saletry amonowej) litrów mleka l mleka krowiego 28 EiOGR przyg. L. Wicki 29 dt 2, 2 1, 1, 199 dt pszenicy EiOGR przyg. L. Wicki 3

6 Relacje cen w rolnictwie (cena saletry amonowej) Relacje cen w rolnictwie (1 l ON) litrów mleka l mleka krowiego EiOGR przyg. L. Wicki 31 litrów mleka litrów mleka EiOGR przyg. L. Wicki 32 Relacje cen w rolnictwie (1 l ON) Relacje cen w rolnictwie (1 l ON) dt dt pszenicy EiOGR przyg. L. Wicki 33 kg żywca kg żywca wieprz EiOGR przyg. L. Wicki 34 Powierzchnia UR w Polsce (spisy i 22) Struktura UR w Polsce w 26 r. 2 2 Łaki 1,% Pastwiska,2% mln ha UR Grunty orne 79,8% 28 EiOGR przyg. L. Wicki 3 28 EiOGR przyg. L. Wicki 36

7 Jakość użytków rolnych wg klas (2 r) Jakość gruntów ornych wg klas (2 r) V 22,7% VI 11,4% I II,4% 2,9% III 22,7% V 2,1% VI 11,7% I II,4% 3,3% III 2,4% IV 4,% IV 39,1% 28 EiOGR przyg. L. Wicki EiOGR przyg. L. Wicki 38 Liczba pracujących w rolnictwie Rok mln osób Odsetek ogółu pracujących 196, , , ,1 29 4,1 27 4,1 27 4,1 28 4,1 28 4, , , , ,9 16,3 23 2,7 16,4 24 2,8 16,4 2 2,9 16,2 28 EiOGR przyg. L. Wicki ,9 1,8 Liczba ciągników w polskim rolnictwie Lata Liczba ciągników w tys. sztuk Liczba ha na 1 ciągnik , , , , , , , , , , , , , , , , 28 EiOGR przyg. L. Wicki ,1 Wartość środków trwałych w rolnictwie Stopień zużycia środków trwałych w rolnictwie mld zł (ceny stałe z 26 r.) % 74% 72% 7% 68% 66% 64% 62% 6% 8% brutto netto zużycie 28 EiOGR przyg. L. Wicki EiOGR przyg. L. Wicki 42

8 Liczba gospodarstw rolniczych w Polsce (powyżej 1 ha) Struktura ilościowa gospodarstw rolniczych tysiące brutto 1% 9% 8% 7% 6% % 4% 3% 2% 1% % Struktura ilościowa gospodarstw rolniczych wg grup obszarowych 2 27 Lata 28 EiOGR przyg. L. Wicki 43 do ha EiOGR przyg. -1 ha Wicki 1-1 ha pow. 1 ha 28 L. 44 Struktura użytkowania gruntów wg grup obszarowych gospodarstw Struktura użytkowania gruntów wg grup obszarowych gospodarstw Zmiany wielkości gospodarstw wg grup obszarowych Przeciętna wielkość gospodarstwa w grupie obszarowej 1% 9% 8% 7% 6% % 4% 3% 2% 1% hektary UR ,1 8,1 13,6 3,2 % 2 27 Lata do ha -1 ha 1-1 ha pow. 1 ha Lata do ha -1 EiOGRha przyg. Wicki1-1 ha pow. 1 ha 28 L. 4 przyg. 2 L. Wicki EiOGR 46 Struktura zasiewów w 27 roku Zmiany w strukturze zasiewów % 16% 14% 12% 1% 8% 6% 4% 2% % by Ludwik 9% Wicki 8% 7% 6% % 4% 3% 2% 1% % ziemniaki zboża razem 28 EiOGR przyg. L. Wicki EiOGR przyg. L. Wicki 48

9 Zmiany w strukturze zasiewów - 2 Zmiany w strukturze zasiewów - 3 2% 2% 8% 7% 6% 1% % 4% 1% 3% % 2% 1% % % pszenica żyto jęczmień buraki rzepak 28 EiOGR przyg. L. Wicki EiOGR przyg. L. Wicki Udział zbóż w powierzchni zasiewów Zbiory zbóż w Polsce mln ton zbiory zbóż w mln ton 28 EiOGR przyg. L. Wicki 1 28 EiOGR przyg. L. Wicki 2 Plony wybranych roślin w Polsce Plony wybranych roślin w Polsce dt/ha y =,18x + 29, zboża pszenica żyto jęczmień Liniowy (4 zboża) 28 EiOGR przyg. L. Wicki 3 dt/ha zboża Rzepak i rzepik 28 EiOGR przyg. L. Wicki 4

10 Plony wybranych roślin w Polsce Poziom nawożenia dt/ha 6 y = 9,22x + 332, y =,2x + 18, ziemniaki buraki cukrowe trend iemn tren b c 28 EiOGR przyg. L. Wicki mln ton kg NPK/ha 28 EiOGR przyg. L. Wicki 6 Poziom nawożenia Zużycie pestycydów Środki mln ton kg NPK/ha 28 EiOGR przyg. L. Wicki 7 chwastobójcze Rok Ogółem owadobójcze grzybobójcze gryzoniobójcze pomocnicze i hormonalne w tonach masy towarowej EiOGR przyg. L. Wicki Poziom zużycia pestycydów Pogłowie bydła kg substancji aktywnej na 1 ha GO 1,4 1,2 1,8,6,4, tys. sztuk bydło krowy EiOGR przyg. L. Wicki 9 28 EiOGR przyg. L. Wicki 6

11 Pogłowie trzody chlewnej Wydajność mleczna krów 2 y = 69x tys. sztuk l mleka/krowę trzoda chlewna Liniowy (trzoda chlewna) wydajność mleczna Liniowy (wydajność mleczna) 28 EiOGR przyg. L. Wicki EiOGR przyg. L. Wicki 62 l mleka/krowę Wydajność mleczna krów w oborach pod kontrolą EiOGR przyg. L. Wicki wydajność mleczna Produkcja zwierzęca w Polsce Produkcja żywca Produk cja Produkc ja jaj wołowego wieprzowego drobiowego mleka Udział mleka w w mld w mln Skup Lata w tys. ton litrów szt mleka skupie , ,8 64% , 68 7,8 6% , ,9 4% ,3 81 6,7 4% , ,3 3% , ,1 4% ,4 76 6,4 6% , ,8 8% , ,1 8% , , 4% , ,6 7% , 881 7, 61% , ,2 63% , ,3 63% , 92 7,8 68% przyg. L. Wicki 28 EiOGR , ,6 74% , ,4 72% Udział rolnictwa w tworzeniu PKB % wg "starych" rachunków po rewizji od 28 EiOGR przyg. L. Wicki 6