Płeć mózgu. O różnicach między kobietami i mężczyznami. Paweł Mazurkiewicz Kol. MISMaP

Transkrypt

1 Płeć mózgu O różnicach między kobietami i mężczyznami. Paweł Mazurkiewicz Kol. MISMaP

2 Poglądy na płeć przez wieki Od niepamiętnych czasów do początków lat XX wieku kobieta istotą niższą. Przykłady, potwierdzające to założenie: - Bóg był mężczyzną (w religiach politeistycznych najwyższy bóg) - 95% patriarchalnych społeczeństw. - Dominująca większość odkryć naukowych dokonanych przez mężczyzn - Niemiecki uczony Bayrthal: Nie mamy co pytać o obwód genialnych kobiet one nie istnieją opierając się na badaniach obwodu głowy. - Francuski naukowiec G. Le Bon: obserwacje wielkości mózgu Wiele paryżanek ma mózgi bliższe rozmiarom mózgom goryli niż mężczyzn

3 Ale... Na początku XX wieku grupa 'mądrych' ludzi zaczęła propagować jakże chlubną i politycznie poprawną ideę, że: Kobiety = Mężczyźni I to pod każdym względem!

4 Suma sumarum obie płcie po prostu inne. Mózg męski Mózg kobiecy

5 Co omówimy? Oczywiście płeć mózgu, ale i: - płeć psychiczną - płeć hormonalną (androgeny vs. estrogeny) - płeć genetyczną i wiele innych... Wszystkie powiązane ze sobą! Na czynniki pierwsze robierać będziemy człowieka, choć wspomnimy także i o zwierzętach.

6 Różnice anatomiczne mózgu (ludzkiego) 1. Kobiecy mózg mniejszy 2. Kora: a) prawej półkuli mózgu jest grubsza u mężczyzn b) lewej półkuli jest grubsza u kobiet 3. Mózg męski jest bardziej wyspecjalizowany (badania H. Landsella) ( choć nie zawsze: - Ośrodki językowe u kobiet bardziej skoncentrowane z przodu lewej półkuli, u mężczyzn z przodu i tyłu lewej półkuli bardziej rozrzucone.) 4. Ciało modzelowate większe i grubsze u kobiet

7 Różnice anatomiczne mózgu (ludzkim) #2 5. Męskie jądro SDN-POA (Sexually Dimorphic Nucleus) w obszarze preoptycznym podwzgórza jest dwa razy większe niż u kobiet (ale zmienne z wiekiem) 6. Jądro INAH3 (śródmiąższowe jądro przednie podwzgórza) jest u heteroseksualnych mężczyzn średnio 2.5 raza większe niż u kobiet i homosekusalnych mężczyzn. 7. Jądro łożyskowe prążka krańcowego (BNST-dsmp) u mężczyzn o prawie połowę większe niż u kobiet i transsekualistów.

8 Różnice anatomiczne mózgu (ludzkim) #3 8. Różnice w zakrętach kory, których objętość jest silnie skorelowana z inteligencją: czołowym (BA 10, 46, 9), skroniowym (BA 21, 37, 22, 42), ciemieniowym (BA 43, 3), potylicznym (BA 19) oraz białej materii w okolicach BA 39 (prawy skroniowy zakręt środkowy), u kobiet więcej materii białej, mniej szarej. 9. Różnice wielkości płatów ciemieniowych a) Kobiety - prawy płat ciemieniowy większy niż lewy b) Mężczyźni lewy płat ciemieniowy większy niż prawy 10. Działalność hormonów. - różne hormony: u mężczyzn głównie testosteron; u kobiet estrogen, progesteron, oksytocyna. Testosteron do powstania mózgu męskiego NIEZBĘDNY. - różne 'programy' działania układu podwzgórze-przysadka. a) Mężczyźni dążenie do homeostazy b) Kobiety - dodatnie sprzężenie zwrotne (duze fluktuacje poziomu)

9 Wybrane róznice percepcyjne i behawioralne 1. Wyrażanie emocji i uczuć. 2. Odbieranie emocjonalnych bodźców wzrokowych (badania S. Witlesona) 3. Rozwój mowy i czytania 4. Myślenie i działanie wielotorowe. 5. Zdolności matematyczne i geometryczne oraz orientacja przestrzenna 6. Percepcja zapachów i smaków 7. Poszukiwanie wrażeń 8. Agresywność (w sytuacjach typowych) 9. Zmiany zachowania związane ze starzeniem się itp. itd...

10 Jak kształtuje się płeć? 2 Etapy Prenatalny: - Chromosomy ważne, ale nie decydujące - Do 6-7 tygodnia ciąży płeć dziecka niezdefiniowana - Dopiero wtedy uwalniana 'burza hormonalna' i kształtowanie. SEKSMISJA możliwa nieskażony hormonami mózg czysto kobiecy 4 stadia rozwoju mózgu (wg M. Diamonda). a) wykształcanie ośrodków płci (podstawowe modelowanie płciowe) b) wykształcanie tożsamości płciowej c) wykształcanie preferencji seksualnych d) wykształcanie ośrodków ról płciowych w mózgu - wpierw budowanie 'bezplanowe', później apoptoza niepotrzebnych połączeń Dojrzewanie: - uruchomienie sieci neuronów, utworzonych podczas rozwoju prenatalnego.

11 Dewiacje #1 Homoseksualizm - typowo męskie zaburzenie (4-10 razy częściej) - zaburzenie w fazie rozwoju preferencji seksualnych (3 faza) - podwzgórze żeńskie Transseksualizm - równolicznie u obu płci - zaburzenie w fazie wykształcania tożsamości płciowej (2 faza) - czasami transseksualistami okresla się także chłopców, których narządy płciowe wykształciły się odpowiednio dopiero w okresie dorastania (mutacji genu 5-alfa-reduktazy), a wychowywani byli jako dziewczynki (Dominikana i okolice 1:90) Szeroko pojęte parafilie - prawdopodobnie też związane z nieprawidłową działalnoscią hormonów

12 Dewiacje #2 Dewiacje chromosomów: - Zespół Jacoba, (1:850) - XYY, - Zespół Klinefeltera (1:600), - XXY - Trisomia chromosomu X (1:1000), - Zespół Turnera (1:2500) - X. Nadmiar/niedomiar hormonów podczas ciaży powodowany przez: - Zespół nadnerczo-płciowy (płodu) - Leczenie cukrzycy podczas ciąży (feminizacja płodu męskiego) - Leczenie toksemii (maskulinizacja płodu męskiego) - Stres matki - Używki (np. Barbiturany) Trzecia płeć???

13 Trzecia płeć Prawdopodobnie istniała od początku ludzkosci. Wyrózniali ją już starożytni Egicpjanie i Grecy. Pierwszym przypadkiem uznania legalnego statusu osoby interseksualnej był(a) Alex McFarlane z Australii (XXY). Dziś legalna w wielu krajach. (np. w Indiach około 5-7mln osób) Powody różne (mutacje genetyczne, zaburzenia hormonalne) W kulturach matriarchalnych, np. Juchitan w Meksyku, wielu chłopców wychowuje się jako dziewczynki poddając kuracji hormonalnej i traktując jako trzecia płeć, "muxes"; tradycja ta sięga czasów matriarchatu prekolumbijskich Zapoteków. W Polsce 7 osób o oficjalnym statusie osoby interseksualnej.

14 Skąd my to wiemy? Badania na ludziach, ale nie tylko. Szczury - indukowanie zmian płci mózgu poprzez injekcję hormonów płciowych po urodzeniu młodych (mózg szczurzy tuż po narodzinach tożsamy mózgowi ludzkiego płodu w wieku 6-7tyg.) - obserwacje oraz sekcje mózgu niezakłóconych osobników Małpy (szczególnie rezusy) - indukowanie zmian płci mózgu przez injekcję hormonów płciowych podczas rozwoj uprenatalnego (rozwój mózgu tożsamy z ludzkim) - indukowanie zachowań stereotypowych podczas zycia dorosłego poprzez injekcję hormonów. Barany - badania nad homoseksualnymi zachowaniami (obserwacje i sekcje mózgu) to właśnie dzięki baranom dowiedziano się, iż homoseksualizm jest nabywany prenatalnie.

15 Ciekawostki 1. Długość palców wskazujacego i serdecznego a płeć mózgu. Mężczyźni Kobiety 2D:4D < 0 2D:4D > 0 Presumably due to relatively greater fetal exposure to testosterone in the 1st trimester Presumably due to relatively greater fetal exposure to estrogen in the 1st trimester. - More fertile - Higher lifetime reproductive success - More aggressive and assertive - Greater proclivity toward homosexuality/bisexuality Greater proclivity toward homosexuality/bisexuality - Higher risk of early heart disease More aggressive and assertive More fertile Higher lifetime reproductive success Higher risk of breast cancer 2. Poezja a płeć mózgu. - Mężczyźni rymują przede wszystkim lewą półkulą mózgu, kobiety obydwoma.

16 Męskie i żeńskie zawody Nyborg (95) poziom hormonów męskich i żeńskich powiązany z zawodami. Archetypicznie męskie zawody wyższy poziom testosteronu u obu płci Archetypicznie żeńskie zawody niższy poziom testosteronu u obu płci Wszystko się zgadza, oprócz... Pielęgniarze typowo męscy Wyjaśnienia???

17 Psychotest jakiej płci jest Twój mózg? Przykładow e pytania: 5.Jesteś na duż ym,czysto towarzyskim spotkaniu.zostajesz przedstawiony/przedstawiona pię ciu nie znanym ciosobom.c zy łatwo będzie ci przypom nieć sobie ich twarze na wspom nienie ich nazwisk następnego dnia? a)b ę dziesz pam iętać większość z nich. b)b ę dziesz pam iętać tylko niektóre. c)r zadko zapam ię tasz którekolwiek z nich. 6.C zy łatwe były dla ciebie ortografia ipisanie wy-pracowań we wczesnych latach szkolnych? a)o bie rzeczy były dość łatwe. b)jedna z nich była łatwa. c)ż adna nie była łatwa. 8.Po trzech dniach spę dzonych w nie znanejcim iejscowoś ciktoś cię pyta,gdzie jest północ: a)jestm ało prawdopodobne,,ż ebyś um iał/um iała ją wskazać. b)n ie jesteś pewien/pewna,ale m ają c chwilę czasu zorientujesz się. 43 c)w skazujesz północ. itp...

18 Bibliografia: A. Moir & D. Jessel Płeć mózgu W. Duch - Kobiety, mężczyźni, mózgi i (nie)cała reszta (prezentacja) M. Gazzaniga - O tajemnicach ludzkiego umysłu. Biologiczne korzenie myślenia, emocji, seksualności, języka i inteligencji. J. Kalat Biologiczne podstawy psychologii A. Czarnecka Czy mózg ma płeć? Dziękuję za uwagę!