TOWAROZNAWSTWO I EKOLOGIA W ASPEKCIE DZIAŁAŃ LOGISTYCZNYCH

Transkrypt

1 TOWAROZNAWSTWO I EKOLOGIA W ASPEKCIE DZIAŁAŃ LOGISTYCZNYCH Współczesne towaroznawstwo jest coraz bardziej powiązane z ekologią. Towary i opakowania na całej ich drodze życia wpływają na stan środowiska naturalnego. Już w fazie koncepcji wyrobów, poprzez fazę rozwoju ich konstrukcji, aż po fazę likwidacji, zagrożenia dla środowiska naturalnego mogą przybierać różne formy i rozmiary.

2 Wprowadzenie Wiele z tych zagrożeń można znacznie ograniczyć, a nawet zlikwidować, znając dobrze wyroby i spełniane przez nie funkcje oraz proces technologiczny ich wytwarzania. Szczególne znaczenie może mieć racjonalny dobór surowców i technologii produkcji oraz sposób kasacji wyrobów i opakowań w fazie likwidacji.

3 Obserwowany w ostatnich dziesięcioleciach szybki postęp techniczny przynosi wprawdzie liczne korzyści i istotne usprawnienia dla jakości życia, ma jednakże odwrotną stronę, która wyraża się w zaburzeniach harmonii w przyrodzie i niekorzystnym oddziaływaniu na systemy ekologiczne. Zwiększa się bardzo szybko stopień korzystania z nowych osiągnięć naukowych i technicznych, wzrasta popyt na dobra konsumpcyjne. Następuje zubożanie środowiska w wyniku nadmiernej eksploatacji zasobów naturalnych, z równoczesnym wzrostem zanieczyszczenia środowiska odpadami, które są dla niego wysoce nieprzyjazne.

4 Powyższe problemy stały się obecnie przedmiotem badań ekologii, tj. nauki o stosunkach między organizmami i ich zespołami, a ich żywym i martwym środowiskiem. Sozologię interesują, przede wszystkim zagrożenia dla środowiska ze strony działalności gospodarczej i społecznej człowieka, tj. rodzaj zagrożeń (zanieczyszczenie i skażenie), źródła ich powstawania, monitorowanie i ochrona.

5 Zagrożenia dla środowiska wywoływane są wysoką produkcją i konsumpcją towarów. Wzrosła znacznie liczba ludności świata, gwałtownie wzrosła produkcja i konsumpcja, nasiliły się ruchy migracyjne ludności oraz masowe przemieszczanie na duże odległości surowców i produktów. Dokonane osiągnięcia i widoczne zmiany, oprócz wielu aspektów pozytywnych spowodowały już i powodują nadal w wielu wypadkach, także poważne zakłócenia równowagi ekologicznej na Ziemi.

6 Obserwowany od XIX w., a bardzo nasilony w XX w. wzrost produkcji przemysłowej wiąże się z koniecznością pozyskiwania ze środowiska naturalnego wielkich ilości zasobów surowcowych i energii. Nierzadko dzieje się to niestety w sposób rabunkowy. Produkcja przemysłowa, motoryzacja oraz nadmierna konsumpcja, są powodem wielu szkodliwych emisji związków toksycznych do powietrza, gleby oraz wód powierzchniowych. Powstają duże ilości uciążliwych odpadów, dla których coraz trudniej jest znaleźć wysypiska. Tak więc odpady i szkodliwe emisje stanowią poważne zagrożenia dla środowiska naturalnego

7 Uproszczony schemat negatywnego oddziaływania nadmiernej produkcji i konsumpcji na środowisko naturalne Źródło: Ł. Karpiel, M. Skrzypek, Towaroznawstwo ogólne, Kraków 2000

8 Przepływ dóbr i materiałów Współczesny system gospodarowania można opisać jako przepływ dóbr i materiałów, począwszy od momentu pozyskania surowca, aż do momentu kasacji zużytego wyrobu i jego opakowania. Ten przepływ obejmuje wszystkie fazy przebiegów, od surowców poprzez proces produkcji i pakowania, proces dystrybucji, proces konsumpcji/użytkowania, aż po kasację zużytego wyrobu i jego opakowania.

9 Współczesny system gospodarowania Źródło: Ł. Karpiel, M. Skrzypek, Towaroznawstwo ogólne, Kraków 2000

10 Obserwując przebieg procesów produkcji, konsumpcji i kasacji dostrzega się, że wraz ze wzrostem rozwoju gospodarczego, czego wyrazem jest wzrost produktu krajowego brutto, szybko wzrasta zapotrzebowanie na surowce oraz konsumpcja, a także nieunikniony, uboczny efekt tych procesów - ilość odpadów poużytkowych i zużytych opakowań.

11 Podobnie można by przytoczyć prognozy dla źródeł i nośników energii. Wszelkie prognozy są jednak dyskusyjne i obarczone dużym błędem. Niemniej jest to problem niezwykle istotny dla funkcjonowania całego systemu gospodarczego i dlatego wszelkie informacje prognostyczne są i winny być bardzo uważnie śledzone.

12 Odpady poużytkowe i opakowaniowe Problem opakowań nie jest już problemem społeczności lokalnych, lecz przyjął rozmiar o charakterze globalnym (omawiany w parlamentach wielu krajów, a także na forum międzynarodowym). W odniesieniu do gospodarki odpadami wysunięte zostały, m.in. następujące żądania: 1. możliwie maksymalnej redukcji ilości odpadów; 2. maksymalnego wykorzystania i recyklingu odpadów; 3. zwiększenia możliwości usuwania i kasacji odpadów w sposób nieuciążliwy dla środowiska; 4. rozbudowy i doskonalenia służb usuwających odpady.

13 W ogólnej ilości wszystkich odpadów, których źródłem mogą być: budownictwo, leśnictwo i rolnictwo, procesy produkcyjne i wydobywcze, opakowalnictwo czy konsumpcja, ilościowo największe to: produkty uboczne procesów wydobywczych, gruz budowlany z dużych zakładów przemysłowych (głównie przemysłu ciężkiego). Łącznie stanowią one ok. 90% wszystkich odpadów. Pozostałe odpady z przemysłu drobnego i rzemiosła oraz odpady konsumpcyjne określa się mianem odpadów komunalnych, zwanych bytowymi.

14 Powiązania towaroznawstwa z ekologią i logistyką dotyczą, zarówno bazy surowcowej i energetycznej dla produkcji towarowej, jak i - w sposób szczególny rozwiązywania problemów odpadów poprzez ich recykling lub też całkowitą nieuciążliwą ich likwidację. Wyrazem współdziałania jest częstsze pojawianie się nowych towarów i opakowań, np. ekologicznych, tzw. zdrowej żywności, odzież o szczególnie korzystnych właściwościach zdrowotnych, oświetlenia wykorzystujące energię słoneczną, a także opakowania wielokrotnego użytku, opakowania z tworzyw bio-rozkładalnych itp.

15 Odpady poużytkowe i opakowaniowe często rozpatruje się łącznie Do odpadów poużytkowych należą głównie produkty wycofane z użytkowania (przestarzałość techniczna lub ekonomiczna), a także zużyte opakowania (jednostkowe i zbiorcze jednorazowego użytku oraz opakowania wielokrotnego użytku po ich wykorzystaniu lub uszkodzeniu). Ich ilość w tych odpadach szacuje się na około 30% wagowo i nawet 70% objętościowo.

16 Wśród odpadów opakowaniowych przeważają opakowania z tektury i papieru oraz z tworzyw sztucznych. W krajach zachodnich dąży się coraz bardziej do zastępowania tych ostatnich opakowaniami papierowymi, nadającymi się do recyklingu materiałowego lub ulegającymi łatwemu i bezpiecznemu spalaniu (recykling termiczny).

17 W nawiązaniu do dyrektyw Wspólnoty Europejskiej, w wewnętrznych regulacjach prawnych państw UE dąży się do: 1. Ograniczania ilości opakowań (redukcja szczebli pakowania oraz zmniejszania wielkości i masy opakowania, szczelne wypełnianie opakowania); 2. Maksymalnego wykorzystania opakowań wielokrotnego użytku (zbiorczych-transportowych); 3. Ponownego przetwarzania (recykling materiałowy, chemiczny, termiczny, kompostowanie).

18 W Polsce przez wiele lat stosowany był system skupu odpadów, jak: makulatura, opakowania szklane, stłuczka szklana, metale żelazne i kolorowe oraz szmaty, za pośrednictwem punktów skupu surowców wtórnych. System ten obecnie właściwie prawie nie istnieje, na co złożyło się wiele przyczyn. Składowanie odpadów na wysypisku jest najstarszą i najbardziej rozpowszechnioną metodą pozbywania się (nie likwidacji) odpadów, w tym również zużytych opakowań.

19 Łańcuch logistyczny usuwania zużytych opakowań Źródło: Ł. Karpiel, M. Skrzypek, Towaroznawstwo ogólne, Kraków 2000

20 Wymaga się obecnie, by wysypiska były urządzane w taki sposób, aby minimalizowały zagrożenia i zanieczyszczenia środowiska. Prawidłowo urządzone wysypisko dysponuje, przede wszystkim uszczelnionym dnem zapobiegającym przenikaniu substancji szkodliwych do gleby i wód gruntowych. Odpady komunalne przeznaczone do składowania winny być zagęszczone np. sprasowane w duże kostki i składowane w hałdach do wysokości 30 m. Całość pokrywa się warstwą ziemi i uszczelnia zbocza hałdy. Teren poddaje się rekultywacji (sianie trawy, sadzenie krzewów i drzew).

21 Źródło:

22 Zrekultywowane wysypisko odpadów

23 Regulacje prawne dotyczące odpadów opakowaniowych - odciążanie wysypisk odpadów W celu zmniejszenia zagrożeń związanych z opakowalnictwem towarów, oddziałuje się na gospodarkę i społeczeństwo w taki sposób, aby je przekonać (a w ostateczności zmusić) do postępowania zgodnie z prawami przyrody (w interesie obecnych i przyszłych pokoleń). Wykorzystuje się w tym celu instrumenty ekonomiczne, opracowuje nowe rozwiązania techniczne i organizacyjne, prowadzi edukację itp..

24 U s t a w a z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach (Dz. U. z 2013 r. poz. 21, 888, 1239 oraz z 2014 r. poz. 695, 1101 do 1322)

25 Z uwagi jednak na fakt, że metody te często okazują się mało skuteczne lub przynoszą tylko częściowe efekty, dla wzmocnienia działania i zmuszenia społeczeństwa do przestrzegania zasad racjonalnego postępowania, w coraz szerszym zakresie wykorzystuje się również oddziaływania poprzez regulacje prawne. Celem aktów prawnych, regulujących sprawy dotyczące odpadów, a szczególnie opakowaniowych, jest niejako tworzenie bariery zapobiegającej bezpośredniemu kierowaniu ich na wysypiska.

26 Główny cel regulacji prawnych dotyczących odpadów opakowaniowych - odciążanie wysypisk odpadów Źródło: Ł. Karpiel, M. Skrzypek, Towaroznawstwo ogólne, Kraków 2000