CSI ŁÓDŹ Z PODINSPEKTOR WANDĄ PANDĄ

Transkrypt

1 CSI ŁÓDŹ Z PODINSPEKTOR WANDĄ PANDĄ PODSTAWY ANALIZY KRYMINALISTYCZNEJ I SĄDOWEJ

2

3 ĆWICZENIE 1 TRZYMAJ RĘCE PRZY SOBIE! WSTĘP SYTUACYJNY Podinspektor Wanda Panda zmierzała do swojego biurka dzierżąc w dłoni kubek pachnącej, świeżo zaparzonej kawy. Niestety, zanim zdążyła wygodnie rozsiąść się w fotelu, zadzwonił telefon.. -Panda, słucham? -Słuchaj, no jesteśmy już na miejscu, ale wiesz co, my przez miesiąc stąd nie wyjdziemy, wielki biurowiec, setki podejrzanych i 1000 odcisków palców na różnych powierzchniach. -Zbierzcie co się da, resztę przywieźcie, podeśle wam kilku techników więcej. -Będę wdzięczny za każdą pomoc. Z próbkami już jadą, będą za kwadrans. -Ok, to czekam odcisków palców na różnych powierzchniach - zamyśliła się lekko podekscytowana Panda. Dopijając kawę podinspektor Panda ukradkiem wyglądała przez okno, czy przyjechali już technicy. Mało kto wiedział, że Panda zanim została policjantem studiowała przez dwa lata chemię. I choć teraz w całości oddawała się pracy śledczego została jej pewna słabość do laboratoriów. Jak tylko miała chwilę czasu uwielbiała podglądać pracę techników, pod pozorem sprawdzania czy może mają już wyniki analiz. Panda szczególnie uwielbiała szybkie i kolorowe analizy odcisków palców więc jak tylko podjechał samochód techników, natychmiast zeszła do laboratorium...

4 WYKONANIE ĆWICZENIA Etapów ćwiczenia oznaczonych **P** nie należy wykonywać samodzielnie. Przed przystąpieniem do pomiarów oznaczonych **P** należy koniecznie zgłosić się do prowadzącego zajęcia. 1. Ujawnianie odcisków palców na powierzchniach chłonnych (papier) za pomocą par jodu Odczynniki i sprzęt laboratoryjny: - komora jodowa - 1% roztwór skrobi w rozpylaczu - papier ksero, linijka, ołówek, nożyczki, lupa Procedura 1: 1.1 Założyć rękawice/ę ochronne/ą (1 osoba) i wyciąć z papieru. kwadratów (4 na osobę) o wymiarach 4x4 cm (wycinać równo z papieru niedotykanego, cztery prostokąty odłożyć w bezpieczne miejsce). Można zrezygnować z rękawic pod warunkiem wycięcia bez zostawienia odcisków palców (jest to wskazane, gdyż noszenie rękawic może negatywnie wpłynąć na jakość nanoszonych odcisków). 1.2 **P** Na papierze pozostawić odciski palców (2szt/os). 1.3 Dwa wybrane kwadraty umieścić w komorze jodowej (skorzystać z pęsety) 1.4 Odczekać 5 10 minut 1.5 Wyjąć papier z komory jodowej (pęseta!) i trzymając papier za róg spryskać delikatnie roztworem skrobi (wyciąg!!!) 1.6 Pozostałe kwadraty umieścić w komorze jodowej (skorzystać z pęsety) 1.7 Odczekać 5 10 minut 1.8 **P** 1.9 Wyjąć kwadraty z komory jodowej (pęseta!) i w ciągu nanosekund zakleić taśmą z obu stron (wyciąg!!) 1.10 Otrzymane odciski porównać, znaleźć przynajmniej 5 różnic międzyosobniczych. Jeśli różnic nie widać gołym okiem należy skorzystać z lupy Odciski wkleić do sprawozdania w sposób wskazany przez prowadzącego Obserwacje umieścić w tabeli sprawozdania (pamiętać o obserwacjach dotyczących wpływu skrobi).

5 2. Ujawnianie odcisków palców na powierzchniach metalowych metodą cyjanoakrylową Odczynniki i sprzęt laboratoryjny: - klej cyjanoakrylowy - przedmiot np. płytka metalowa - płyta grzewcza - etanol skażony acetonem (u kolegów robiących ćw. 5) - urządzenie SuperDaktyl Procedura 2: 2.1 Od prowadzącego zajęcia pobrać płytkę metalową i sprawdzić czy jej wymiar nie przekracza 5x7cm. Jeśli płytka jest większa niż podany wymiar należy ją dociąć. 2.2 **P** Ilość metalowych pierścieni ( 2 na rysunku) dostosować do wielkości płytki. 2.3 Urzadzenie SuperDaktyl napełnić wodą do poziomu oznaczonego 1 na rysunku. 2.4 Napełnione wodą urządzenie położyć na płycie grzejnej (na siatce ochronnej). 2.5 SuperDaktyl jest gotowy do użycia gdy woda wrze. 2.6 Metalowy przedmiot oczyścić ligniną nasączoną etanolem skażonym acetonem. 2.7 **P** Na metalowym przedmiocie pozostawić odciski palców. 2.8 **P** Do parowniczki (w miejsce 3 na rysunku) wkroplić 4 krople kleju cyjanoakrylowego. 2.9 Metalową płytkę umieścić na metalowych pierścieniach ( 2 ) odciskami do dołu. Urządzenie przykryć i odczekać.. sekund/minut (mięsożerni krócej, roślinożerni dłużej) Po ujawnieniu odcisków wyłączyć płaszcz grzejny, ostrożnie wyjąć płytkę Otrzymane odciski porównać, znaleźć przynajmniej 5 różnic. Jeśli różnic nie widać gołym okiem należy skorzystać z lupy Odciski zabezpieczyć taśmą przezroczystą (uwaga większość początkujących niszczy ślady przyklejając taśmę!! więc można strzelić fotkę przed zaklejeniem). Zabezpieczoną płytkę wkleić do sprawozdania. Można też przynieść ze sobą woreczek strunowy i wkleić do sprawozdania płytkę w worze Obserwacje umieścić w tabeli sprawozdania.

6 3. Ujawnianie odcisków palców na powierzchniach chłonnych roztworem ninhydryny Odczynniki i sprzęt laboratoryjny: - roztwór ninhydryny w rozpylaczu (u prowadzącego) - papier - płyta grzejna - suszarka laboratoryjna - suszarka do włosów Procedura 3: 3.1 **P** Na kartkach papieru pozostawić odciski palców (2szt/os) 3.2 Wybrać dwie metody ogrzewania spośród trzech dostępnych (płyta grzejna i/lub suszarka i/lub w suszarka laboratoryjna) 3.3 Kartki spryskać (pod wyciągiem!) roztworem ninhydryny i wysuszyć na powietrzu. Połowę kartek ogrzewać pierwszą metodą, połowę drugą metodą aż do ujawnienia odcisków palców (2-10 minut). 3.4 Ujawnione odciski zabezpieczyć taśmą klejącą (pod wyciągiem).!!!! Jeżeli jakość ujawnionych odcisków nie spełnia oczekiwań po 15 minutach ogrzewania powtórzyć kroki !!!! Jeżeli mimo powtórzenia kroków odciski wciąż są słabo widoczne rozważyć z prowadzącym zastosowanie warunków podwyższonej wilgotności 3.5 Zanotować obserwacje dotyczące odcisków i metod ogrzewania. ZAKOŃCZENIE ĆWICZENIA 1. Nie należy myć komory jodowej oraz urządzenia SuperDaktyl 2. Posprzątać stanowisko pracy (również pod wyciągiem). OPRACOWANIE WYNIKÓW 1. Do sprawozdania wkleić próbki z ujawnionymi odciskami palców. 2. Uzupełnić tabelę, we wnioskach wskazać, które z odcisków należą do tych samych osób. 3. Opisać krótko, na podstawie jakich różnić wyciągnięto wnioski. 4. Uszeregować stosowane metody ujawniania odcisków placów od najlepszej do najgorszej (na podstawie wyników ćwiczenia). Tabela do ćwiczenia: Obserwacje Wnioski Procedura 1 Procedura 2 Procedura 3 ŚRODKI OSTROŻNOŚCI 1. W trakcie wykonywania ćwiczenia student powinien nosić odzież ochronną. 2. Roztworów nie należy wdychać i pipetować ustami. 3. Identyfikacja zagrożeń:

7 Aceton to substancja wysoce łatwo palna i drażniąca. Kontakt ze skórą: spłukać dużą ilością letniej wody z mydłem. Kontakt z oczami: przepłukać dużą ilością wody, przy szeroko otwartej powiece, usunąć soczewki kontaktowe jeśli są. Spożycie: Natychmiast po połknięciu (w ciągu 5 minut) poszkodowany powinien sam wywołać wymioty. Później nie prowokować wymiotów. Konieczna pomoc lekarska Wdychanie: Dostarczyć świeże powietrze, w razie dolegliwości wezwać lekarza. Etanol to substancja wysoce łatwo palna. Kontakt z oczami: Natychmiast przepłukać oczy dużą ilością wody, od czasu do czasu podnosząc górną i dolną powiekę. Szkła kontaktowe usunąć, jeśli są. Zasięgnąć porady lekarskiej, jeśli pojawi się podrażnienie. Wdychanie: Wynieść narażoną osobę na świeże powietrze. Zapewnić osobie ciepło i spokój. Jeżeli osoba nie oddycha, oddycha nieregularnie lub, gdy oddychanie ustało, wykwalifikowany personel powinien wykonać sztuczne oddychanie lub podać tlen. Może być niebezpiecznym dla osoby udzielającej sztucznego oddychania usta usta. Należy wezwać pomoc medyczną w przypadku dalszego występowania objawów lub w przypadku nasilania się. W przypadku utraty przytomności, należy ułożyć w pozycji bocznej ustalonej i natychmiast wezwać pomoc medyczną. Zapewnić otwartą wentylację. Rozluźnić ciasną odzież (np. kołnierz, krawat, pasek). Kontakt ze skórą: Spłukać skażoną skórę dużą ilością wody. Zdjąć skażoną odzież i buty. Jeśli pojawią się objawy, zasięgnąć porady medycznej. Spożycie: Przemyć usta wodą. Wynieść narażoną osobę na świeże powietrze. Zapewnić osobie ciepło i spokój. Jeżeli materiał został połknięty, a narażona osoba jest przytomna, należy podać do wypicia małą ilością wody. Przerwać, jeżeli narażona osoba ma mdłości, ponieważ wymioty mogą być niebezpieczne. Nie wywoływać wymiotów, jeśli nie jest zalecane przez personel medyczny. W przypadku wystąpienia wymiotów, głowa powinna być utrzymywana nisko, tak aby wymiociny nie dostały się do płuc. Należy wezwać pomoc medyczną w przypadku dalszego występowania objawów lub w przypadku ich nasilania się. Nigdy nie podawać niczego doustnie osobie nieprzytomnej. W przypadku utraty przytomności, należy ułożyć w pozycji bocznej ustalonej i natychmiast wezwać pomoc medyczną. Rozluźnić ciasną odzież (np. kołnierz, krawat, pasek). Jod Działa szkodliwie w kontakcie ze skórą. Działa szkodliwie w następstwie wdychania. Działa bardzo toksycznie na organizmy wodne. Kontakt ze skórą: Spłukać skażoną skórę dużą ilością wody. Zdjąć skażoną odzież i buty. Należy dokładnie zmyć zanieczyszczone ubranie wodą przed jego zdjęciem lub założyć rękawice. Należy kontynuować płukanie przez co najmniej 10 minut. Zasięgnąć porady medycznej. Kontakt z oczami: Natychmiast przepłukać oczy dużą ilością wody, od czasu do czasu podnosząc górna i dolna powiekę. Usunąć szkła kontaktowe jeżeli są. Zasięgnąć porady medycznej. Należy kontynuować płukanie przez co najmniej 10 minut. Spożycie: Przemyć usta wodą. Wynieść narażoną osobę na świeże powietrze. Zapewnić osobie ciepło i spokój. Jeżeli materiał został połknięty, a narażona osoba jest przytomna, należy podać do wypicia małą ilością wody. Przerwać, jeżeli narażona osoba ma mdłości, ponieważ wymioty mogą być niebezpieczne. Nie wywoływać wymiotów, jeśli nie jest zalecane przez personel medyczny. W przypadku wystąpienia wymiotów, głowa powinna być utrzymywana nisko, tak aby wymiociny nie dostały się do płuc. Należy wezwać pomoc medyczną w przypadku dalszego występowania objawów lub w przypadku ich nasilania się. Nigdy nie podawać niczego doustnie osobie nieprzytomnej. W przypadku utraty przytomności, należy ułożyć w pozycji bocznej ustalonej i natychmiast wezwać pomoc medyczną. Rozluźnić ciasną odzież (np. kołnierz, krawat, pasek). Wdychanie: Wynieść narażoną osobę na świeże powietrze. Zapewnić osobie ciepło i spokój. Jeżeli osoba nie oddycha, oddycha nieregularnie lub, gdy oddychanie ustało, wykwalifikowany personel powinien wykonać sztuczne oddychanie lub podać tlen. Może być niebezpiecznym dla osoby udzielającej sztucznego oddychania usta usta. Zasięgnąć porady medycznej. W przypadku utraty przytomności, należy ułożyć w pozycji bocznej ustalonej i natychmiast wezwać pomoc medyczną. Zapewnić otwartą wentylację. Rozluźnić ciasną odzież (np. kołnierz, krawat, pasek).

8 Ninhydryna -Działa drażniąco na skórę. Działa drażniąco na oczy. Może powodować podrażnienie dróg oddechowych. Kontakt ze skórą: Spłukać skażoną skórę dużą ilością wody. Zdjąć skażoną odzież i buty. Należy kontynuować płukanie przez co najmniej 10 minut. Zasięgnąć porady medycznej. Kontakt z oczami: Natychmiast przepłukać oczy dużą ilością wody, od czasu do czasu podnosząc górna i dolna powiekę. Usunąć szkła kontaktowe jeżeli są. Zasięgnąć porady medycznej. Należy kontynuować płukanie przez co najmniej 10 minut. Spożycie: Przemyć usta wodą. Wynieść narażoną osobę na świeże powietrze. Zapewnić osobie ciepło i spokój. Jeżeli materiał został połknięty, a narażona osoba jest przytomna, należy podać do wypicia małą ilością wody. Przerwać, jeżeli narażona osoba ma mdłości, ponieważ wymioty mogą być niebezpieczne. Nie wywoływać wymiotów, jeśli nie jest zalecane przez personel medyczny. W przypadku wystąpienia wymiotów, głowa powinna być utrzymywana nisko, tak aby wymiociny nie dostały się do płuc. Należy wezwać pomoc medyczną w przypadku dalszego występowania objawów lub w przypadku ich nasilania się. Nigdy nie podawać niczego doustnie osobie nieprzytomnej. W przypadku utraty przytomności, należy ułożyć w pozycji bocznej ustalonej i natychmiast wezwać pomoc medyczną. Rozluźnić ciasną odzież (np. kołnierz, krawat, pasek). Wdychanie: Wynieść narażoną osobę na świeże powietrze. Jeśli podejrzewa się, że opary wciąż są obecne ratownik powinien założyć właściwą maskę lub oddechowy aparat izolacyjny. Zapewnić osobie ciepło i spokój. Jeżeli osoba nie oddycha, oddycha nieregularnie lub gdy oddychanie ustało, wykwalifikowany personel powinien wykonać sztuczne oddychanie lub podać tlen. Może być niebezpiecznym dla osoby udzielającej sztucznego oddychania usta usta. Zasięgnąć porady medycznej. W przypadku utraty przytomności, należy ułożyć w pozycji bocznej ustalonej i natychmiast wezwać pomoc medyczną. Zapewnić otwartą wentylację. Rozluźnić ciasną odzież, na przykład kołnierz, krawat lub pasek. Klej cyjanoakrylowy Kontakt ze skórą: Zmyć dużą ilością letniej wody. Kontakt z oczami: Przemywać otwarte oczy wodą przez około 15 min. Unikać silnego strumienia wody wobec ryzyka uszkodzenia rogówki. Zapewnić konsultację okulistyczną. Spożycie: Natychmiast po połknięciu (w czasie do 5 minut!) poszkodowany powinien sam wywołać wymioty. Później nie wywoływać wymiotów. W przypadku podrażnienia skonsultować się z lekarzem. Wdychanie: Wyprowadzić poszkodowanego z miejsca narażenia, w przypadku podrażnienia zapewnić konsultację medyczną. Skrobia Kontakt ze skórą: Spłukać skażoną skórę dużą ilością wody. Zdjąć skażoną odzież i buty. Jeśli pojawią się objawy, zasięgnąć porady lekarskiej. Kontakt z oczami: Natychmiast przepłukać oczy dużą ilością wody, od czasu do czasu podnosząc górna i dolna powiekę. Usunąć szkła kontaktowe jeżeli są. Zasięgnąć porady lekarskiej, jeśli pojawi się podrażnienie. Spożycie: Przemyć usta wodą. Wynieść narażoną osobę na świeże powietrze. Zapewnić osobie ciepło i spokój. Jeżeli materiał został połknięty a narażona osoba jest przytomna, należy podać do wypicia małą ilość wody. Nie wywoływać wymiotów, jeśli nie jest o zalecane przez personel medyczny. Jeśli pojawią się objawy, zasięgnąć porady lekarskiej. Wdychanie: Wynieść narażoną osobę na świeże powietrze. Zapewnić osobie ciepło i spokój. Jeżeli osoba nie oddycha, oddycha nieregularnie lub gdy oddychanie ustało, wykwalifikowany personel powinien wykonać sztuczne oddychanie lub podać tlen. Jeśli pojawią się objawy, zasięgnąć porady lekarskiej.

9 ĆWICZENIE 2 MORDERCZE WARGI WSTĘP SYTUACYJNY Podinspektor Wanda Panda za wszelką cenę próbowała przesłuchać leżącego na toksykologii otrutego producenta muzycznego DJ-a Kaczystana. Nie było to łatwe, bo poszkodowany co chwile tracił przytomność a lekarz wciąż ją ponaglał. Panda miała wrażenie, że facet majaczy po lekach. Na pytanie kto go otruł wyszeptał tylko Lipstick. Lipstick? Szminka? dumała skonsternowana Panda, w pracy śledczego starała się wykraczać poza schematy myślowe, jednak otrucie szminką? Czyżby DJ Kaczystan pomalował się zatrutą szminką? Wanda niewiele z tego rozumiała, wiedziała, że na miejscu zbrodni znaleziono dwa kieliszki, przy czym jeden rzeczywiście miał ślady szminki, podczas gdy drugi zawierał silną truciznę, świeże ślady szminki znaleziono także na kołnierzyku koszuli poszkodowanego gdy przywieziono go do szpitala. Jeśli mordercą była osoba umalowana szminką to przecież mógł podać jej nazwisko, zamiast szeptać szminka, skoro pili razem z kieliszków, to z pewnością je znał. Panda była mocno niepocieszona, lubiła rozumować i lubiła rozumieć, teraz nie rozumiała, może DJ Kaczystan sugerował, że otrucia dokonała kobieta, która nie mówiła po polsku? Sprawa wyjaśniła się nad wyraz szybko i zaskakująco, gdy na komendzie rozpoczęli żmudne przeglądanie kamer monitoringu. Do budynku, w którym znajdowała się siedziba firmy fonograficznej kierowanej przez DJ-a Kaczystana wchodziło mnóstwo kobiet, w tym dziesięć w godzinach, które interesowały śledczych. Panda oglądała film z monitoringu raz za razem z nadzieją, że może coś zauważy. Na próżno. Po dwóch godzinach poprosiła sekretarkę o kawę. - Ciężka sprawa Pani Podinspektor? - Oczy już mnie bolą od patrzenia w monitoring. Sekretarka ze zrozumieniem spojrzała na zmęczoną Pandę i monitor, w który ta była wpatrzona -O kurcze, macie muzyczną sprawę? Uwielbiam ich piosenki, no ale pędzę po tę kawę. -Momencik, momencik, jakie piosenki? -Ta brunetka, która wchodzi do budynku to jedna z wokalistek mojego ulubionego zespołu. -A jaki to zespół?- z czystej grzeczności spytała Panda, okazując lekko fałszywe zainteresowanie. -Oj raczej Pani nie zna, z całym szacunkiem ale Lipstick, Lipstick słuchają raczej młodzi ludzie. Wanda oprzytomniała w ciągu nanosekund. - Lipstick, Lipstick??? jedna z wokalistek mówisz, a ile tam jest tych wokalistek? -Trzy. To trojaczki jednojajowe, są identyczne, super prawda? Jednojajowe, bardzo, bardzo sprytnie - pomyślała Wanda i zadzwoniła do komendanta o zgodę na przesłuchanie zespołu.

10 Nazajutrz podinspektor Panda przyglądając się trzem młodym brunetkom siedzącym naprzeciw w pokoju przesłuchań musiała przyznać, że były naprawdę identyczne. Nawet jeśli rodzona matka była w stanie odróżnić je po jakimś szczególe, szczegół ten z pewnością nie dałby się zauważyć na niewyraźnym obrazie z monitoringu. Co więcej ktoś wytarł odciski palców z nóżki kieliszka. Sprytnie. Sprytnie. Jak je tu kurde podejść myślała sobie Panda.. -Więc jesteście Panie trojaczkami zagaiła z uśmiechem starając się by wyglądał na szczery -Tak Pani Pando, nazywamy się Mizia, Kizia i Pusia i jesteśmy wyjątkowe, nosimy te same ciuchy i fryzury, wszystko robimy tak samo i razem, nikt nie może nas odróżnić, różni nas tylko klika piegów i nazwa zespołu. - Nie wiem czy rozumiem. Różni was nazwa zespołu? - O tak lipstick!! Mimo, że wszystkie używamy szminki w tym samym kolorze, każda z nas używa pomadki innej firmy! Mamy na tym punkcie takiego fioła, że każda z nas trzyma swoją szminkę w prywatnym sejfie! -To doprawdy fascynujące, swoją drogą, moja sekretarka jest wielką fanką waszej muzyki, może mogłybyście wziąć serwetki i zostawić dla niej swoje odciski ust wraz z autografami?? -No pewnie! -Wspaniale powiedziała Wanda i zanurzyła się w czeluściach własnego umysłu, kontemplując czy jej geniusz jest sprawą wrodzoną czy nabytą.

11 WYKONANIE ĆWICZENIA Etapów ćwiczenia oznaczonych **P** nie należy wykonywać samodzielnie. Przed przystąpieniem do pomiarów oznaczonych **P** należy koniecznie zgłosić się do prowadzącego zajęcia. Odczynniki i sprzęt laboratoryjny: -próbka badana (na koszuli i/lub kieliszku) -próbki wzorcowe na serwetkach -chloroform -octan etylu -metanol -amoniak -płytki chromatograficzne -komora chromatograficzna -pęseta -probówki eppendorfa o pojemności 1.5ml (eppendorfki) Procedura 1: 1.1 Od prowadzącego zajęcia pobrać próbkę badaną oraz próbki wzorcowe. ->Przygotować fazę ruchomą (pod wyciągiem!), w komorze umieścić 3ml octanu etylu, 0.6ml amoniaku i 0.6ml metanolu. Komorę przykryć wieczkiem. 1.2 Przygotować próbki a) Próbkę z kieliszka zetrzeć dokładnie bardzo małym kawałkiem chusteczki/serwetki nasączonym acetonem b) Próbkę z koszuli wyciąć. c) W przypadku próbek wzorcowych odciąć fragmenty serwetek na których znajdują się próbki. 1.3 Wszystkie próbki umieścić w eppendorfkach (eppendorfki ponumerować np. P próbka, W1 wzorzec 1 itd. Numery/nazwy zanotować w sprawozdaniu) 1.4 Do każdej z eppendorfek dodać 0.3ml chloroformu (max. 0.5ml zależnie od wielkości próbki). 1.5 Każdą z eppendorfek wytrząsać żwawo/energicznie a wręcz brutalnie przynajmniej 3 minuty. 1.6 **P**Przygotować płytkę chromatograficzną a) Z aluminiowego arkusza wyciąć płytkę o wymiarach 5.5x7 cm (w trakcie wycinania nie dotykać warstwy adsorbentu (biała warstwa)). b) Zaznaczyć cienko ołówkiem linię startu na wysokości 0.5 cm od dołu płytki. c) Od linii startu odmierzyć sześciocentymetrową drogę migracji (linia końca). d) Na linii startu delikatnie, równomiernie zaznaczyć punkty (ołówkiem!), na które będzie się nanosić roztwory.

12 e) W arkuszu sprawozdania zanotować kolejność nanoszenia roztworów, np. plamka -1 koszula, plamka 2- wzorzec 1, plamka 3 wzorzec 2, plamka 4 wzorzec 3, plamka 5 kieliszek. 1.8**P** Na płytkę chromatograficzną nanieść roztwory mikropipetą zgodnie z kolejnością zanotowaną w sprawozdaniu (punkt 1.6e). a) Próbka z kieliszka nanieść 1 μl roztoworu. Procedurę powtórzyć przynajmniej ośmiokrotnie (nanosimy w tym samym miejscu i czekamy chwilę na odparowanie rozpuszczalnika) i z prowadzącym skonsultować intensywność barwy plamki. b) Próbka z koszuli oraz wzorce nanieść 1 μl roztoworu. Procedurę powtórzyć min. pięciokrotnie lub do uzyskania pożądanej intensywności. c) Płytkę odłożyć w bezpieczne miejsce do pełnego wyschnięcia 1.9 **P**Płytkę ostrożnie umieścić w komorze w celu rozwinięcia chromatogramu (pod wyciągiem!). Komorę przykryć wieczkiem Obserwować czoło rozpuszczalnika Płytkę wyjąć z komory gdy czoło fazy ruchomej osiągnie linię końca Płytkę wysuszyć w strumieniu ciepłego powietrza (pod wyciągiem!) lub poczekać aż sama odparuje. Ciepłe powietrze może powodować rozkład termiczny barwników. Jest ryzyko jest zabawa? 1.13 Ponieważ wybarwienie plamek, może blednąć z czasem, płytkę przerysować na arkusz sprawozdania korzystając z cienkopisów i flamastrów w odpowiednich kolorach i/lub zrobić sobie z nią selfie W arkuszu sprawozdania umieścić obserwacje nt. wielkości, kolorów, intensywności, współczynników R f poszczególnych plamek. ZAKOŃCZENIE ĆWICZENIA 1. Fazę ruchomą pozostałą w komorze zlać do butelki znajdującej się u prowadzącego zajęcia. Roztwory próbek/wzorców pozostałe w eppendorfkach wlać do pojemnika na odpady organiczne. 2. Płytkę chromatograficzną umieścić w sprawozdaniu (wkleić). 3. Wytrzeć blaty i uzupełnić tryskawki wodą. OPRACOWANIE WYNIKÓW 1. Na podstawie poczynionych obserwacji wyciągnąć wnioski i umieścić je w arkuszu sprawozdania. 2. Krótko opisać jakie grupy związków chemicznych znajdują się w szminkach oraz które z nich ulegają rozdzieleniu chromatograficznemu. ŚRODKI OSTROŻNOŚCI 1. W trakcie wykonywania ćwiczenia student powinien nosić odzież ochronną. 2. Roztworów nie należy wdychać i pipetować ustami. 3. Identyfikacja zagrożeń: Octan etylu Wysoce łatwopalna ciecz i pary. Działa drażniąco na oczy. Może wywoływać uczucie senności lub zawroty głowy. Powtarzające się narażenie może powodować wysuszanie lub pękanie skóry. Kontakt ze skórą: Skórę należy myć dokładnie wodą z mydłem lub stosować sprawdzony środek do mycia skóry. Zdjąć skażoną odzież i buty. Jeśli pojawią się objawy, zasięgnąć porady lekarskiej. Kontakt z oczami: Natychmiast przepłukać oczy dużą ilością wody, od czasu do czasu podnosząc górna i dolna powiekę. Usunąć szkła kontaktowe jeżeli są. Zasięgnąć porady medycznej. Należy kontynuować płukanie przez co najmniej 10 minut.

13 Spożycie: Przemyć usta wodą. Wynieść narażoną osobę na świeże powietrze. Zapewnić osobie ciepło i spokój. Jeżeli materiał został połknięty a narażona osoba jest przytomna, należy podać do wypicia małą ilość wody. Przerwać, jeżeli narażona osoba ma mdłości, ponieważ wymioty mogą być niebezpieczne. Nie wywoływać wymiotów, jeśli nie jest to zalecane przez personel medyczny. W przypadku wystąpienia wymiotów, głowa powinna być utrzymywana nisko, tak aby wymiociny nie dostały się do płuc. Należy wezwać pomoc medyczną w przypadku dalszego występowania objawów lub w przypadku ich nasilania się. Nigdy nie podawać niczego doustnie osobie nieprzytomnej. W przypadku utraty przytomności, należy ułożyć w pozycji bocznej ustalonej i natychmiast wezwać pomoc medyczną. Zapewnić otwartą wentylację. Rozluźnić ciasną odzież, na przykład kołnierz, krawat lub pasek. Wdychanie: Wynieść narażoną osobę na świeże powietrze. Jeśli podejrzewa się, że opary wciąż są obecne ratownik powinien założyć właściwą maskę lub oddechowy aparat izolacyjny. Zapewnić osobie ciepło i spokój. Jeżeli osoba nie oddycha, oddycha nieregularnie lub gdy oddychanie ustało, wykwalifikowany personel powinien wykonać sztuczne oddychanie lub podać tlen. Może być niebezpiecznym dla osoby udzielającej sztucznego oddychania usta usta. Zasięgnąć porady medycznej. W przypadku utraty przytomności, należy ułożyć w pozycji bocznej ustalonej i natychmiast wezwać pomoc medyczną. Zapewnić otwartą wentylację. Rozluźnić ciasną odzież, na przykład kołnierz, krawat lub pasek. Chloroform działa toksycznie po połknięciu. Działa drażniąco na skórę. Działa drażniąco na oczy. Podejrzewa się, że powoduje raka. Może powodować uszkodzenie narządów poprzez długotrwałe lub narażenie powtarzane. Kontakt ze skórą: Spłukać skażoną skórę dużą ilością wody. Zdjąć skażoną odzież i buty. Należy kontynuować płukanie przez co najmniej 10 minut. Zasięgnąć porady medycznej. Kontakt z oczami: Natychmiast przepłukać oczy dużą ilością wody, od czasu do czasu podnosząc górna i dolna powiekę. Usunąć szkła kontaktowe jeżeli są. Zasięgnąć porady lekarskiej, jeśli pojawi się podrażnienie. Spożycie: Przemyć usta wodą. Wynieść narażoną osobę na świeże powietrze. Zapewnić osobie ciepło i spokój. Jeżeli materiał został połknięty a narażona osoba jest przytomna, należy podać do wypicia małą ilość wody. Przerwać, jeżeli narażona osoba ma mdłości, ponieważ wymioty mogą być niebezpieczne. Nie wywoływać wymiotów, jeśli nie jest to zalecane przez personel medyczny. W przypadku wystąpienia wymiotów, głowa powinna być utrzymywana nisko, tak aby wymiociny nie dostały się do płuc. Zasięgnąć porady medycznej. Nigdy nie podawać niczego doustnie osobie nieprzytomnej. W przypadku utraty przytomności, należy ułożyć w pozycji bocznej ustalonej i natychmiast wezwać pomoc medyczną. Zapewnić otwartą wentylację. Rozluźnić ciasną odzież, na przykład kołnierz, krawat lub pasek. Wdychanie: Wynieść narażoną osobę na świeże powietrze. Jeśli podejrzewa się, że opary wciąż są obecne ratownik powinien założyć właściwą maskę lub oddechowy aparat izolacyjny. Zapewnić osobie ciepło i spokój. Jeżeli osoba nie oddycha, oddycha nieregularnie lub gdy oddychanie ustało, wykwalifikowany personel powinien wykonać sztuczne oddychanie lub podać tlen. Może być niebezpiecznym dla osoby udzielającej sztucznego oddychania usta usta. Zasięgnąć porady medycznej. W przypadku utraty przytomności, należy ułożyć w pozycji bocznej ustalonej i natychmiast wezwać pomoc medyczną. Zapewnić otwartą wentylację. Rozluźnić ciasną odzież, na przykład kołnierz, krawat lub pasek. W razie wdychania produktów rozkładu powstających podczas pożaru, wystąpienie objawów może być opóźnione. Narażona osoba może wymagać nadzoru lekarskiego przez 48 godzin. Metanol - Wysoce łatwopalna ciecz i pary. Działa toksycznie po połknięciu. Działa toksycznie w kontakcie ze skórą. Działa toksycznie w następstwie wdychania. Działa drażniąco na skórę. Działa drażniąco na oczy. Powoduje uszkodzenie narządów. Kontakt ze skórą: Bezzwłocznie zasięgnąć porady medycznej. Spłukać skażoną skórę dużą ilością wody. Zdjąć skażoną odzież i buty. Należy dokładnie zmyć zanieczyszczone ubranie wodą przed jego zdjęciem lub założyć rękawice. Należy kontynuować płukanie przez co najmniej 10 minut. Kontakt z oczami: Natychmiast przepłukać oczy dużą ilością wody, od czasu do czasu podnosząc górna i dolna powiekę. Usunąć szkła kontaktowe jeżeli są. Zasięgnąć porady medycznej. Należy kontynuować płukanie przez co najmniej 10 minut. Spożycie: Bezzwłocznie zasięgnąć porady medycznej. Przemyć usta wodą. Wynieść narażoną osobę na świeże powietrze. Zapewnić osobie ciepło i spokój. Jeżeli materiał został połknięty a narażona

14 osoba jest przytomna, należy podać do wypicia małą ilość wody. Przerwać, jeżeli narażona osoba ma mdłości, ponieważ wymioty mogą być niebezpieczne. Nie wywoływać wymiotów, jeśli nie jest to zalecane przez personel medyczny. W przypadku wystąpienia wymiotów, głowa powinna być utrzymywana nisko, tak aby wymiociny nie dostały się do płuc. Zasięgnąć porady medycznej. Nigdy nie podawać niczego doustnie osobie nieprzytomnej. W przypadku utraty przytomności, należy ułożyć w pozycji bocznej ustalonej i natychmiast wezwać pomoc medyczną. Zapewnić otwartą wentylację. Rozluźnić ciasną odzież, na przykład kołnierz, krawat lub pasek. Wdychanie: Wynieść narażoną osobę na świeże powietrze. Jeśli podejrzewa się, że opary wciąż są obecne ratownik powinien założyć właściwą maskę lub oddechowy aparat izolacyjny. Zapewnić osobie ciepło i spokój. Jeżeli osoba nie oddycha, oddycha nieregularnie lub gdy oddychanie ustało, wykwalifikowany personel powinien wykonać sztuczne oddychanie lub podać tlen. Może być niebezpiecznym dla osoby udzielającej sztucznego oddychania usta usta. Zasięgnąć porady medycznej. W przypadku utraty przytomności, należy ułożyć w pozycji bocznej ustalonej i natychmiast wezwać pomoc medyczną. Zapewnić otwartą wentylację. Rozluźnić ciasną odzież, na przykład kołnierz, krawat lub pasek. Amoniak Powoduje poważne oparzenia skóry oraz uszkodzenia oczu. Może powodować podrażnienie dróg oddechowych. Działa toksycznie na organizmy wodne, powodując długotrwałe skutki. Kontakt ze skórą: Spłukać skażoną skórę dużą ilością wody. Zdjąć skażoną odzież i buty. Należy kontynuować płukanie przez co najmniej 10 minut. Jeśli pojawią się objawy, zasięgnąć porady lekarskiej. Oparzenia chemikaliami powinny być niezwłocznie opatrzone przez lekarza. Kontakt z oczami: Natychmiast przepłukać oczy dużą ilością wody, od czasu do czasu podnosząc górna i dolna powiekę. Usunąć szkła kontaktowe jeżeli są. Należy kontynuować płukanie przez co najmniej 10 minut. Zasięgnąć porady lekarskiej, jeśli pojawi się podrażnienie. Oparzenia chemikaliami powinny być niezwłocznie opatrzone przez lekarza. Spożycie: Przemyć usta wodą. Wynieść narażoną osobę na świeże powietrze. Zapewnić osobie ciepło i spokój. Jeżeli materiał został połknięty a narażona osoba jest przytomna, należy podać do wypicia małą ilość wody. Przerwać, jeżeli narażona osoba ma mdłości, ponieważ wymioty mogą być niebezpieczne. Nie wywoływać wymiotów, jeśli nie jest to zalecane przez personel medyczny. W przypadku wystąpienia wymiotów, głowa powinna być utrzymywana nisko, tak aby wymiociny nie dostały się do płuc. Zasięgnąć porady medycznej. Nigdy nie podawać niczego doustnie osobie nieprzytomnej. W przypadku utraty przytomności, należy ułożyć w pozycji bocznej ustalonej i natychmiast wezwać pomoc medyczną. Zapewnić otwartą wentylację. Rozluźnić ciasną odzież, na przykład kołnierz, krawat lub pasek. Wdychanie: Bezzwłocznie zasięgnąć porady medycznej. Wynieść narażoną osobę na świeże powietrze. Jeśli podejrzewa się, że opary wciąż są obecne ratownik powinien założyć właściwą maskę lub oddechowy aparat izolacyjny. Zapewnić osobie ciepło i spokój. Jeżeli osoba nie oddycha, oddycha nieregularnie lub gdy oddychanie ustało, wykwalifikowany personel powinien wykonać sztuczne oddychanie lub podać tlen. Może być niebezpiecznym dla osoby udzielającej sztucznego oddychania usta usta. Zasięgnąć porady medycznej. W przypadku utraty przytomności, należy ułożyć w pozycji bocznej ustalonej i natychmiast wezwać pomoc medyczną. Zapewnić otwartą wentylację. Rozluźnić ciasną odzież, na przykład kołnierz, krawat lub pasek. Narażona osoba może wymagać nadzoru lekarskiego przez 48 godzin.

15 ĆWICZENIE 3 ŻONA vs. TEŚCIOWA DECYDUJĄCE STARCIE WSTĘP SYTUACYJNY Wizyty w gabinecie komendanta głównego nigdy nie były miłe. -Pani podinspektor Pando czy możecie mi krótko streścić czemu cały komisariat opowiada dowcipy o morderczych macochach? -Podejrzewamy macochę o morderstwo. -Superancko. Co macie? -Strzał w skroń z bliskiej odległości. -Samobójstwo? -Na pierwszy rzut oka. Macocha, która notabene ma kłopoty finansowe i dziedziczy połowę majątku denata, twierdzi, że był nieszczęśliwy w małżeństwie, co doprowadziło go do samobójstwa. Twierdzi także, że wielokrotnie zwierzał jej się ze swoich rodzinnych problemów. -Zakładam, że żona twierdzi inaczej. -Zgadza się. Mówi, że byli bardzo szczęśliwi i nie utrzymywali kontaktów z macochą męża. Żona twierdzi, że rano zostawiła mężowi na biurku liścik ze słowami Kocham Cię Mężu, a gdy wróciła z pracy mąż już nie żył a liścik brzmiał Nie Kocham Cię Mężu. -Mhm.. żona vs. teściowa decydujące starcie. Komu wierzysz? -Chyba żonie, biedaczkę odwieźli na obserwację na oddział psychiatryczny. Jak przyjechaliśmy na miejsce zbrodni to ratownicy podawali jej właśnie końską dawkę leków uspokajających, powiedziałbym, że zwariowała z żalu i bólu, jeśli udawała, to powinna dostać Oskara. -Co planujecie? -Technicy sprawdzają czy cały liścik został napisany tym samym tuszem. Jeśli rzeczywiście słowo Nie dopisano innym długopisem jest raczej mało prawdopodobne by pisała je żona. Analiza grafologiczna nie dała niestety jednoznacznych wyników. -A tak swoją drogą tą sprawę z zeszłego tygodnia z przerobionymi paragonami udało się wyjaśnić? -Błyskawicznie szefie, przymknęliśmy za to pracownicę lokalnego dyskontu i jej konkubenta, biedacy nie wiedzieli, że nawet jak załatwią dobry papier to i tak jesteśmy w stanie błyskawicznie im udowodnić, że paragony to domowa robota. Wszystkie pieniądze, które wyłudzili ze zwrotów gotówki na fałszywe paragony udało się zabezpieczyć w mieszkaniu podejrzanej. - Doskonale Panda, doskonale.

16 WYKONANIE ĆWICZENIA Etapów ćwiczenia oznaczonych **P** nie należy wykonywać samodzielnie. Przed przystąpieniem do pomiarów oznaczonych **P** należy koniecznie zgłosić się do prowadzącego zajęcia. 1. Analiza autentyczności dokumentu Odczynniki i sprzęt laboratoryjny: -paragony ( w tym jeden z kropką) -pęseta -etanol skażony acetonem -szalki Petriego -woda destylowana -lupa Procedura 1: 1.4 Od prowadzącego zajęcia pobrać paragony (A, B). 1.5 Paragony dokładnie obejrzeć w świetle dziennym pod szkłem powiększającym. Dokumenty kserowane bardzo często charakteryzują się obecnością wielu czarnych mikrokropek, które powstają podczas wykonywania odbitki ksero. 1.6 Zanotować obserwacje. 1.7 Każdą z próbek przeciąć na dwie części (A1, A2, B1, B2). 1.8 Do jednej szalki Petriego wlać 10ml wody destylowanej, do szalki drugiej 10ml etanolu skażonego acetonem (pod wyciągiem!). 1.9 W szalce z wodą umieścić próbki A1, B1, w szalce z etanolem A2 i B2 (pod wyciągiem!) Zanotować obserwacje. 2. Analiza materiałów kryjących Odczynniki i sprzęt laboratoryjny: -liścik -probówki eppendorfa o pojemności 1.5ml (eppendorfki) -płytki chromatograficzne -komora chromatograficzna -pęseta -octan etylu -izopropanol -woda destylowana Procedura 2: 2.1 Próbki pobrać od prowadzącego zajęcia

17 2.2 Przygotować fazę ruchomą (pod wyciągiem!), w komorze umieścić 1.5ml octanu etylu, 1.25ml izopropanolu, 0.5ml wody. 2.3 Przygotować próbki d) **P** Liścik pociąć zgodnie z logiką (przed pocięciem skonsultować się z prowadzącym). e) Próbki umieścić w eppendorfkach i do każdej dodać ml chloroformu (zależnie od wielkości, kierować się zasadą im mniej tym lepiej). f) Eppendorfki podpisać np. L i P (lewa i prawa strona listu), 1 i 2 itp. g) Każdą z eppendorfek wytrząsać przynajmniej 3 minuty. 2.4 Przygotować płytkę chromatograficzną. f) Z aluminiowego arkusza wyciąć płytkę o wymiarach 3.0x7.5 cm (w trakcie wycinania nie dotykać warstwy adsorbentu (biała warstwa)). g) Zaznaczyć cienko ołówkiem linię startu na wysokości 0.5 cm od dołu płytki. h) Od linii startu odmierzyć 6.5-centymetrową drogę migracji (linia końca). i) Na linii startu delikatnie, równomiernie zaznaczyć punkty (ołówkiem!), na które będzie się nanosić roztwory. j) W arkuszu sprawozdania zanotować kolejność nanoszenia roztworów, np. plamka -1 roztwór L, plamka 2- roztwór P 2.5 Zgodnie z kolejnością zanotowaną w sprawozdaniu na płytkę chromatograficzną nanieść roztwory mikropipetą. W tym celu nanieść w wyznaczonym miejscu na płytce 1 μl pierwszego roztworu. Poczekać aż rozpuszczalnik odparuje i czynność powtórzyć. Procedurę powtórzyć min. pięciokrotnie (nanosimy w tym samym miejscu). Skonsultować z prowadzącym intensywność uzyskanych plamek. W ten sam sposób nanieść na płytkę roztwór drugi (i ew. trzeci). 2.6 Płytkę ostrożnie umieścić w komorze. Komorę przykryć wieczkiem. 2.7 Płytkę wyjąć z komory gdy czoło fazy ruchomej osiągnie linię końca (płytkę pozostawić do wyschnięcia pod wyciągiem). 2.8 Obserwacje zapisać w arkuszu sprawozdania. 2.9 Ponieważ wybarwienie plamek, może blednąć z czasem, płytkę przerysować na arkusz sprawozdania korzystając z cienkopisów i flamastrów i/lub strzelić fotę ;p ZAKOŃCZENIE ĆWICZENIA 1. Fazę ruchomą pozostałą w komorze zlać do butelki znajdującej się u prowadzącego zajęcia. 2. Roztwory próbek/wzorców pozostałe w eppendorfkach wlać do pojemnika na odpady organiczne. 3. Płytkę chromatograficzną umieścić w sprawozdaniu (wkleić). 4. Wytrzeć blaty i uzupełnić tryskawki wodą. OPRACOWANIE WYNIKÓW 1. Na podstawie poczynionych obserwacji wyciągnąć wnioski (do obydwu części ćwiczenia) i umieścić je w arkuszu sprawozdania. 2. Krótko opisać jakie grupy związków chemicznych znajdują się w materiałach kryjących oraz które z nich ulegają rozdzieleniu chromatograficznemu. ŚRODKI OSTROŻNOŚCI 1. W trakcie wykonywania ćwiczenia student powinien nosić odzież ochronną. 2. Roztworów nie należy wdychać i pipetować ustami. 3. Identyfikacja zagrożeń: Aceton to substancja wysoce łatwo palna i drażniąca. Kontakt ze skórą: spłukać dużą ilością letniej wody z mydłem.

18 Kontakt z oczami: przepłukać dużą ilością wody, przy szeroko otwartej powiece, usunąć soczewki kontaktowe jeśli są. Spożycie: Natychmiast po połknięciu (w ciągu 5 minut) poszkodowany powinien sam wywołać wymioty. Później nie prowokować wymiotów. Konieczna pomoc lekarska Wdychanie: Dostarczyć świeże powietrze, w razie dolegliwości wezwać lekarza. Etanol to substancja wysoce łatwo palna. Kontakt z oczami: Natychmiast przepłukać oczy dużą ilością wody, od czasu do czasu podnosząc górną i dolną powiekę. Szkła kontaktowe usunąć, jeśli są. Zasięgnąć porady lekarskiej, jeśli pojawi się podrażnienie. Wdychanie: Wynieść narażoną osobę na świeże powietrze. Zapewnić osobie ciepło i spokój. Jeżeli osoba nie oddycha, oddycha nieregularnie lub, gdy oddychanie ustało, wykwalifikowany personel powinien wykonać sztuczne oddychanie lub podać tlen. Może być niebezpiecznym dla osoby udzielającej sztucznego oddychania usta usta. Należy wezwać pomoc medyczną w przypadku dalszego występowania objawów lub w przypadku nasilania się. W przypadku utraty przytomności, należy ułożyć w pozycji bocznej ustalonej i natychmiast wezwać pomoc medyczną. Zapewnić otwartą wentylację. Rozluźnić ciasną odzież (np. kołnierz, krawat, pasek). Kontakt ze skórą: Spłukać skażoną skórę dużą ilością wody. Zdjąć skażoną odzież i buty. Jeśli pojawią się objawy, zasięgnąć porady medycznej. Spożycie: Przemyć usta wodą. Wynieść narażoną osobę na świeże powietrze. Zapewnić osobie ciepło i spokój. Jeżeli materiał został połknięty, a narażona osoba jest przytomna, należy podać do wypicia małą ilością wody. Przerwać, jeżeli narażona osoba ma mdłości, ponieważ wymioty mogą być niebezpieczne. Nie wywoływać wymiotów, jeśli nie jest zalecane przez personel medyczny. W przypadku wystąpienia wymiotów, głowa powinna być utrzymywana nisko, tak aby wymiociny nie dostały się do płuc. Należy wezwać pomoc medyczną w przypadku dalszego występowania objawów lub w przypadku ich nasilania się. Nigdy nie podawać niczego doustnie osobie nieprzytomnej. W przypadku utraty przytomności, należy ułożyć w pozycji bocznej ustalonej i natychmiast wezwać pomoc medyczną. Rozluźnić ciasną odzież (np. kołnierz, krawat, pasek). Kwas azotowy powoduje poważne oparzenia skóry oraz uszkodzenia oczu Kontakt ze skórą: Spłukać skażoną skórę dużą ilością wody. Zdjąć skażoną odzież i buty. Należy kontynuować płukanie przez co najmniej 10 minut. Jeśli pojawią się objawy, zasięgnąć porady lekarskiej. Oparzenia chemikaliami powinny być niezwłocznie opatrzone przez lekarza. Kontakt z oczami: Natychmiast przepłukać oczy dużą ilością wody, od czasu do czasu podnosząc górna i dolna powiekę. Usunąć szkła kontaktowe jeżeli są. Należy kontynuować płukanie, przez co najmniej 10 minut. Zasięgnąć porady lekarskiej, jeśli pojawi się podrażnienie. Oparzenia chemikaliami powinny być niezwłocznie opatrzone przez lekarza. Spożycie: Przemyć usta wodą. Wynieść narażoną osobę na świeże powietrze. Zapewnić osobie ciepło i spokój. Jeżeli materiał został połknięty a narażona osoba jest przytomna, należy podać do wypicia małą ilość wody. Przerwać, jeżeli narażona osoba ma mdłości, ponieważ wymioty mogą być niebezpieczne. Nie wywoływać wymiotów, jeśli nie jest o zalecane przez personel medyczny. W przypadku wystąpienia wymiotów, głowa powinna być utrzymywana nisko, tak aby wymiociny nie dostały się do płuc. Należy wezwać pomoc medyczną w przypadku dalszego występowania objawów lub w przypadku ich nasilania się. Oparzenia chemikaliami powinny być niezwłocznie opatrzone przez lekarza. Nigdy nie podawać niczego doustnie osobie nieprzytomnej. W przypadku utraty przytomności, należy ułożyć w pozycji bocznej ustalonej i natychmiast wezwać pomoc medyczną. Zapewnić otwartą wentylację. Rozluźnić ciasną odzież, na przykład kołnierz, krawat lub pasek. Wdychanie: Bezzwłocznie zasięgnąć porady medycznej. Wynieść narażoną osobę na świeże powietrze. Jeśli podejrzewa się, że opary wciąż są obecne ratownik powinien założyć właściwą maskę lub oddechowy aparat izolacyjny. Zapewnić osobie ciepło i spokój. Jeżeli osoba nie oddycha, oddycha nieregularnie lub gdy oddychanie ustało, wykwalifikowany personel powinien wykonać sztuczne oddychanie lub podać tlen. Może być niebezpiecznym dla osoby udzielającej sztucznego oddychania usta usta. W przypadku utraty przytomności, należy ułożyć w pozycji bocznej ustalonej i natychmiast wezwać pomoc medyczną. Zapewnić otwartą wentylację. Rozluźnić ciasną odzież, na przykład kołnierz,

19 krawat lub pasek. W razie wdychania produktów rozkładu powstających podczas pożaru, wystąpienie objawów może być opóźnione. Narażona osoba może wymagać nadzoru lekarskiego przez 48 godzin. Izopropanol (propan-2-ol) to wysoce łatwopalna ciecz. Działa drażniąco na oczy. Może wywoływać uczucie senności lub zawroty głowy. zawroty głowy Kontakt ze skórą: Spłukać skażoną skórę dużą ilością wody. Zdjąć skażoną odzież i buty. Jeśli pojawią się objawy, zasięgnąć porady lekarskiej. Kontakt z oczami: Natychmiast przepłukać oczy dużą ilością wody, od czasu do czasu podnosząc górna i dolna powiekę. Usunąć szkła kontaktowe jeżeli są. Należy kontynuować płukanie przez co najmniej 10 minut. Zasięgnąć porady medycznej. Spożycie: Przemyć usta wodą. Wynieść narażoną osobę na świeże powietrze. Zapewnić osobie ciepło i spokój. Jeżeli materiał został połknięty a narażona osoba jest przytomna, należy podać do wypicia małą ilość wody. Przerwać, jeżeli narażona osoba ma mdłości, ponieważ wymioty mogą być niebezpieczne. Nie wywoływać wymiotów, jeśli nie jest to zalecane przez personel medyczny. W przypadku wystąpienia wymiotów, głowa powinna być utrzymywana nisko, tak aby wymiociny nie dostały się do płuc. Należy wezwać pomoc medyczną w przypadku dalszego występowania objawów lub w przypadku ich nasilania się. Nigdy nie podawać niczego doustnie osobie nieprzytomnej. W przypadku utraty przytomności, należy ułożyć w pozycji bocznej ustalonej i natychmiast wezwać pomoc medyczną. Zapewnić otwartą wentylację. Rozluźnić ciasną odzież, na przykład kołnierz, krawat lub pasek. Wdychanie: Wynieść narażoną osobę na świeże powietrze. Jeśli podejrzewa się, że opary wciąż są obecne ratownik powinien założyć właściwą maskę lub oddechowy aparat izolacyjny. Zapewnić osobie ciepło i spokój. Jeżeli osoba nie oddycha, oddycha nieregularnie lub gdy oddychanie ustało, wykwalifikowany personel powinien wykonać sztuczne oddychanie lub podać tlen. Może być niebezpiecznym dla osoby udzielającej sztucznego oddychania usta usta. Zasięgnąć porady medycznej. W przypadku utraty przytomności, należy ułożyć w pozycji bocznej ustalonej i natychmiast wezwać pomoc medyczną. Zapewnić otwartą wentylację. Rozluźnić ciasną odzież, na przykład kołnierz, krawat lub pasek. Octan etylu Wysoce łatwopalna ciecz i pary. Działa drażniąco na oczy. Może wywoływać uczucie senności lub zawroty głowy. Powtarzające się narażenie może powodować wysuszanie lub pękanie skóry. Kontakt ze skórą: Skórę należy myć dokładnie wodą z mydłem lub stosować sprawdzony środek do mycia skóry. Zdjąć skażoną odzież i buty. Jeśli pojawią się objawy, zasięgnąć porady lekarskiej. Kontakt z oczami: Natychmiast przepłukać oczy dużą ilością wody, od czasu do czasu podnosząc górna i dolna powiekę. Usunąć szkła kontaktowe jeżeli są. Zasięgnąć porady medycznej. Należy kontynuować płukanie przez co najmniej 10 minut. Spożycie: Przemyć usta wodą. Wynieść narażoną osobę na świeże powietrze. Zapewnić osobie ciepło i spokój. Jeżeli materiał został połknięty a narażona osoba jest przytomna, należy podać do wypicia małą ilość wody. Przerwać, jeżeli narażona osoba ma mdłości, ponieważ wymioty mogą być niebezpieczne. Nie wywoływać wymiotów, jeśli nie jest to zalecane przez personel medyczny. W przypadku wystąpienia wymiotów, głowa powinna być utrzymywana nisko, tak aby wymiociny nie dostały się do płuc. Należy wezwać pomoc medyczną w przypadku dalszego występowania objawów lub w przypadku ich nasilania się. Nigdy nie podawać niczego doustnie osobie nieprzytomnej. W przypadku utraty przytomności, należy ułożyć w pozycji bocznej ustalonej i natychmiast wezwać pomoc medyczną. Zapewnić otwartą wentylację. Rozluźnić ciasną odzież, na przykład kołnierz, krawat lub pasek. Wdychanie: Wynieść narażoną osobę na świeże powietrze. Jeśli podejrzewa się, że opary wciąż są obecne ratownik powinien założyć właściwą maskę lub oddechowy aparat izolacyjny. Zapewnić osobie ciepło i spokój. Jeżeli osoba nie oddycha, oddycha nieregularnie lub gdy oddychanie ustało, wykwalifikowany personel powinien wykonać sztuczne oddychanie lub podać tlen. Może być niebezpiecznym dla osoby udzielającej sztucznego oddychania usta usta. Zasięgnąć porady medycznej. W przypadku utraty przytomności, należy ułożyć w pozycji bocznej ustalonej i natychmiast wezwać pomoc medyczną. Zapewnić otwartą wentylację. Rozluźnić ciasną odzież, na przykład kołnierz, krawat lub pasek.

20 ĆWICZENIE 4 CSI ŁÓDŹ: ZUCHWAŁA KRADZIEŻ W PRZEDSZKOLU WSTĘP SYTUACYJNY Podinspektor Wanda Panda od pół godziny przesłuchiwała roztrzęsioną przedszkolankę. -Proszę aby Pani postarała się uspokoić i opowiedziała wszystko jeszcze raz. -Staram się. Przyjechałam do pracy około 14, godzinę przed zamknięciem. -Zawsze pracuje Pani w soboty tylko przez godzinę? -Zwykle nie pracuję, ale ok. 13 zadzwoniła koleżanka że chyba zgubiła klucz i nie będzie mogła zamknąć przedszkola. -Zgubiła? -Nie wiem, w każdym razie nie mogła go znaleźć, jadąc do przedszkola, wjechałam nawet do zakładu ślusarskiego, żeby dorobić dla niej nowy klucz ale ślusarz powiedział, że to są jakieś specjalne klucze z grawerunkiem na zamówienie i nie da się tego zrobić ot tak w 5 minut. -Co działo się w przedszkolu? -Nic specjalnego. Rodzice odebrali dzieci przed 15, koleżanka pojechała do domu ok 15.10, ja jakiś kwadrans po niej. -Zamknęła Pani przedszkole? -Tak oczywiście, najpierw magazyn a później drzwi główne. -Co było później? -W drodze do domu zorientowałam się, że zapomniałam telefonu i wróciłam do przedszkola, drzwi główne były otwarte a drzwi do magazynu wyłamane, zadzwoniłam na policję. Panda zadzwoniła do techników. -Jesteście na miejscu? -A co tam Pani szef? -Słuchaj, przedszkolanka wyszła z pracy ok , a na policję dzwoniła o 15.41, włamywacz miał naprawdę mało czasu, musiał się gdzieś tam czaić. -Nie inaczej, rozmawialiśmy z właścicielem przedszkola, za budynkiem jest takie miejsce, w którym można się schować, przedszkolanki i dzieci nie mają tam wstępu. -Sprawdźcie to. -Już sprawdziliśmy, są odciski butów na ziemi i odciski uszu na szybie, może podsłuchiwał czy wszyscy już poszli, w dodatku -Przepraszam Cię mam drugi telefon -Panda słucham. -Tu Lichoń, chyba zatrzymaliśmy waszego podejrzanego -Po czym wnosisz?

21 -Po 6 pudełkach klocków lego, 13 lalkach, 7 misiach i jednym wielkim różowym słoniu. A zapomniałbym, że jeszcze jest łom w plecaku i dziwny klucz ze spiłowanym grawerunkiem. -Niektórzy myślą, że są cwani, skontaktuj się z technikami niech sprawdzą uszy i buty i czy na dłoniach pozostały mikrocząstki z łomu i jeszcze niech odzyskają grawerunek z klucza -Się robi Pani szef. WYKONANIE ĆWICZENIA Etapów ćwiczenia oznaczonych **P** nie należy wykonywać samodzielnie. Przed przystąpieniem do pomiarów oznaczonych **P** należy koniecznie zgłosić się do prowadzącego zajęcia. 1. Traseologia Odczynniki i sprzęt laboratoryjny: -gips budowlany -ziemia lub piasek -pędzelki -pojemnik do przygotowania masy gipsowej Procedura 1: 1.4 Od prowadzącego zajęcia pobrać próbkę badaną. 1.5 Przygotować masę gipsową (po wlaniu wody do gipsu, masę należy bardzo szybko mieszać, aż do zlikwidowania grudek, następnie zużyć natychmiast) a) W przypadku odcisków małych butów (rozmiar < 35) do 2.5 płaskich łyżek gipsu wlać 150ml wody b) W przypadku odcisków średnich (rozmiar 35-42) do 4 płaskich łyżek wlać 250ml wody c) W przypadku dużych odcisków (rozmiar > 43) do 6 płaskich łyżek gipsu wlać 350ml wody 1.6 Wlewanie masy gipsowej rozpocząć od miejsca gdzie ślad jest najgłębszy (wiaderka ani mieszadełka nie myć!). 1.7 Odlew odstawić do pierwszego schnięcia (ok. 10 minut). 1.8 Po ok. 10 minutach odlew delikatnie wyjąc i położyć na kartce, czystą warstwą gipsu do dołu. Odczekać ok. 5 minut. NIE ODWRACAĆ Z CAŁĄ TACĄ, TAK ŻE PIASEK JEST WSZĘDZIE!! 1.9 Odlew oczyścić z ziemi/piasku zmieniając pędzle od największego do najmniejszego Zanotować obserwacje Odlew wkleić do arkusza sprawozdania lub włożyć do torebki celem zwiększenia jej właściwości obronnych. 2. Otoskopia Odczynniki i sprzęt laboratoryjny: -płytki szklane -proszek daktyloskopijny

22 -pędzelek -uszy własne Procedura 2: 2.4 Płytkę szklaną przetrzeć bibułą nasączoną etanolem skażonym acetonem (płytkę trzymać palcami za krawędzie, aby nie zostawić odcisków palców!!!) 2.5 **P** Pozostawić odciski uszu na płytce 2.6 NAD ZLEWEM!!!!!! Czubek pędzelka lekko zanurzyć w proszku daktyloskopijnym, nadmiar strzepnąć, stukając delikatnie pędzelkiem o krawędź naczynia z proszkiem (nadmiar proszku spowoduje zamazanie śladów!) 2.7 Pędzelkiem z proszkiem, delikatnie oprószać pozostawione ślady uszu, aż do uzyskania widocznych śladów 2.8 Na ujawnione ślady przykleić taśmę klejącą (nie dotykać palcami klejącej strony taśmy!) 2.9 Taśmę odpowiednio docisnąć, w celu prawidłowego przeniesienia śladów 2.10 Ostrożnie taśmę oderwać od płytki i przykleić na czystą białą kartkę papieru 2.11 Jeżeli ucho przypomina lub nic nie przypomina.. lub wszystko ale nie ucho to procedurę powtórzyć w razie wątpliwości osobę postronną poprosić o wskazanie czy odcisk przedstawia ucho lewe czy prawe oraz gdzie jest góra a gdzie dół.. jeśli osoba odniesie sukces można uznać iż odcisk jest dobry 2.12 Otrzymane odciski porównać, znaleźć przynajmniej 5 różnic Obserwacje umieścić w sprawozdaniu. 3. Ujawnianie usuniętych grawerunków Odczynniki i sprzęt laboratoryjny: -stężony kwas solny -bezwodny chlorek żelaza (III) -grawerowany przedmiot metalowy -papier ścierny -szczypce Procedura 3: 3.4 Od prowadzącego zajęcia pobrać grawerowany przedmiot metalowy. 3.5 Papierem ściernym zetrzeć grawerunek (można pilnikiem, choć istnieje prawdopodobieństwo zniszczenia próbki - ok 20%). 3.6 W szklanym naczyniu odważyć 1g bezwodnego chlorku żelaza (III) i zalać 10ml stężonego kwasu solnego (pod wyciągiem!!). Wymieszać bagietką szklaną. 3.7 Do naczynia włożyć ostrożnie otrzymany przedmiot. 3.8 Po minutach przedmiot wyjąć szczypcami i położyć na szalce Petriego, kilkukrotnie opłukać wodą. 3.9 Obserwacje umieścić w sprawozdaniu. 4. Analiza pozostałości metali na dłoniach Odczynniki i sprzęt laboratoryjny: -przedmioty drewniane i metalowe -roztwór 8-hydroksychinoliny w spryskiwaczu (u prowadzącego) -lampa UV -rękawice mordercy

23 Procedura 4: 4.1 Założyć rękawicę na dłoń, która dzierżyć będzie narzędzie zbrodni. 4.2 **P** Od prowadzącego pobrać narzędzia zbrodni i postępować zgodnie z instrukcjami prowadzącego, zależnie od otrzymanych przedmiotów. Zanotować w sprawozdaniu rodzaj narzędzia. 4.3 **P** Roztwór 8 hydroksychinoliny wstrząsnąć i spryskać powierzchnie dłoni. 4.4 **P** Spryskane miejsca obejrzeć pod lampą UV. 4.5 Obserwacje umieścić w sprawozdaniu. ZAKOŃCZENIE ĆWICZENIA 1. Płytki szklane umyć wodą z mydłem i odłożyć do wyschnięcia. 2. Zachowując szczególna ostrożność posprzątać stanowisko pracy z 3 części ćwiczenia. 3. Wytrzeć blat i uzupełnić tryskawki wodą destylowaną OPRACOWANIE WYNIKÓW Do wszystkich poczynionych obserwacji sformułować wnioski (w tym zaproponować równania reakcji między metalami obecnymi w stopie a kationami żelaza - część 2 ćwiczenia). ŚRODKI OSTROŻNOŚCI 1. W trakcie wykonywania ćwiczenia student powinien nosić odzież ochronną. 2. Roztworów nie należy wdychać i pipetować ustami. 3. Identyfikacja zagrożeń: Chlorek żelaza (III) działa szkodliwie po połknięciu. Działa drażniąco na skórę. Powoduje poważne uszkodzenie oczu. Kontakt ze skórą: Spłukać skażoną skórę dużą ilością wody. Zdjąć skażoną odzież i buty. Należy kontynuować płukanie przez co najmniej 10 minut. Zasięgnąć porady medycznej. Kontakt z oczami: Bezzwłocznie zasięgnąć porady medycznej. Natychmiast przepłukać oczy dużą ilością wody, od czasu do czasu podnosząc górna i dolna powiekę. Usunąć szkła kontaktowe jeżeli są. Oparzenia chemikaliami powinny być niezwłocznie opatrzone przez lekarza. Należy kontynuować płukanie przez co najmniej 10 minut. Spożycie: Przemyć usta wodą. Wynieść narażoną osobę na świeże powietrze. Zapewnić osobie ciepło i spokój. Jeżeli materiał został połknięty a narażona osoba jest przytomna, należy podać do wypicia małą ilość wody. Przerwać, jeżeli narażona osoba ma mdłości, ponieważ wymioty mogą być niebezpieczne. Nie wywoływać wymiotów, jeśli nie jest o zalecane przez personel medyczny. W przypadku wystąpienia wymiotów, głowa powinna być utrzymywana nisko, tak aby wymiociny nie dostały się do płuc. Zasięgnąć porady medycznej. Nigdy nie podawać niczego doustnie osobie nieprzytomnej. W przypadku utraty przytomności, należy ułożyć w pozycji bocznej ustalonej i natychmiast wezwać pomoc medyczną. Rozluźnić ciasną odzież, na przykład kołnierz, krawat lub pasek. Wdychanie: Wynieść narażoną osobę na świeże powietrze. Zapewnić osobie ciepło i spokój. Jeżeli osoba nie oddycha, oddycha nieregularnie lub gdy oddychanie ustało, wykwalifikowany personel powinien wykonać sztuczne oddychanie lub podać tlen. Może być niebezpiecznym dla osoby udzielającej sztucznego oddychania usta usta. Należy wezwać pomoc medyczną w przypadku dalszego występowania objawów lub w przypadku ich nasilania się. W przypadku utraty przytomności, należy ułożyć w pozycji bocznej ustalonej i natychmiast wezwać pomoc medyczną. Zapewnić otwartą wentylację. Rozluźnić ciasną odzież, na przykład kołnierz, krawat lub pasek. 8-hydroksychinolina działa szkodliwe na drogi oddechowe i po połknięciu.

24 Kontakt ze skórą: Zdjąć zanieczyszczoną odzież, skórę zmyć dużą ilością bieżącej i chłodnej wody Kontakt z oczami: Płukać oczy dużą ilością wody przy szeroko odchylonej powiece przez min 15 minut. Spożycie: Podać duża ilość wody, spowodować wymioty, sprowadzić lekarza Wdychanie: Świeże powietrze Kwas solny jest substancją żrącą, silnie drażniącą. Kontakt ze skórą: Zdjąć zanieczyszczoną odzież, skórę zmyć dużą ilością bieżącej i chłodnej wody. Nie stosować mydeł ani zasadowych środków zobojętniających. W przypadku utrzymywania się niepokojących objawów skonsultować się z lekarzem. Wyprać odzież przed ponownym użyciem. Kontakt z oczami: Natychmiast przepłukać oczy dużą ilością wody przy szeroko odchylonej powiece przez min 15 minut. Unikać silnego strumienia wody ze względu na ryzyko mechanicznego uszkodzenia rogówki (chronić niepodrażnione oko). Usunąć szkła kontaktowe jeśli to możliwe. Założyć jałowy opatrunek. Bezzwłocznie skonsultować się z lekarzem okulistą. Spożycie: Bezzwłocznie zasięgnąć porady medycznej. Wynieść narażoną osobę na świeże powietrze. Zapewnić osobie ciepło i spokój. NIE wywoływać wymiotów. Jeżeli poszkodowany jest całkowicie przytomny powinien dokładnie wypłukać usta wodą. Nie podawać żadnych środków zobojętniających kwasy. Zachować ostrożność przy udzielaniu pierwszej pomocy substancja żrąca. Wdychanie: Bezzwłocznie zasięgnąć porady medycznej. Wynieść narażoną osobę na świeże powietrze. Jeżeli podejrzewa się, że opary są wciąż są obecne ratownik powinien założyć właściwą maskę lub oddechowy aparat izolacyjny. Jeżeli osoba nie oddycha, oddycha nieregularnie lub gdy oddychanie ustało, wykwalifikowany personel powinien wykonać sztuczne oddychanie lub podawać tlen. W przypadku utraty przytomności, należy ułożyć w pozycji bocznej ustalonej.

25 WSTĘP SYTUACYJNY ĆWICZENIE 5 ALE WDEPNĄŁ Podinspektor Wanda Panda od dwóch godzin przesłuchiwała wyjątkowo upartego podejrzanego. -Gdybyś się przyznał, ułatwiłbyś sprawę i tak wiemy, że tam byłeś. -Nigdy nie byłem w starej żwirowni. Po co miałbym tam chodzić? -Może po to żeby zostawić zwłoki w miejscu, do którego zwykle nikt nie zagląda? - Nigdy nie byłem w starej żwirowni. Powtarzam to po raz setny. - A ja po raz setny powtarzam, że wiemy, że tam byłeś. - W starej żwirowni nie ma monitoringu, nie da się sprawdzić kto tam był a kto nie. - Masz szeroko zakrojoną wiedzę na temat żwirowni jak na osobę, której tam nie było. - To jest oczywiste a mnie tam nigdy nie było. - Przeszukaliśmy twoje mieszkanie, mamy dowody, że tam byłeś, masz ostatnią szansę żeby się przyznać. - Wiem, że blefujesz Panda, czytam dużo kryminałów, i wiem że w moim mieszkaniu nie ma dowodów na to, że byłem w starej żwirowni. - Porozmawiajmy inaczej powiedziała Panda kładąc przed podejrzanym wyniki analiz gleby oraz porównawczą analizę grafologiczną dokumentów znalezionych w domu podejrzanego i listy zakupów znalezionej przy zwłokach (Warka strong, fajki, karczek, srajtaśma).

26 WYKONANIE ĆWICZENIA Etapów ćwiczenia oznaczonych **P** nie należy wykonywać samodzielnie. Przed przystąpieniem do pomiarów oznaczonych **P** należy koniecznie zgłosić się do prowadzącego zajęcia. Część I: Analiza gleby Odczynniki i sprzęt laboratoryjny: -woda destylowana -etanol skażony acetonem -0.2M kwas solny -próbki gleby -zlewki -lejki -bibuła filtracyjna -potencjostat potencjostat typu EmSTAT z oprogramowaniem PSTrace 2.4 -stoper -statyw HMDE wraz ze sterownikiem i elektrodami -komputer Procedura: 1.1 Od prowadzącego pobrać próbki gleby (Z- gleba z miejsca zbrodni, 1,2-gleba znaleziona pod butami podejrzanego). 1.2 Z próbek sporządzić odważki. Odważki umieścić w zlewkach. 1.3 Do każdej ze zlewek dodać 5ml etanolu skażonego acetonem, 5ml 0.2M kwasu solnego i 30 ml wody destylowanej. 1.4 Zawartość zlewek mieszać intensywnie przynajmniej 2 minuty. 1.5 Po zakończeniu wytrząsania roztwory przesączyć przez bibułę filtracyjną. 1.6 Przygotowanie stanowiska pomiarowego: a) Włączyć zasilanie w listwie zasilającej. b)włączyć sterownik elektrod (włącznik na tylnej ściance urządzenia), a następnie komputer i monitor. Ustawić parametry sterownika elektrod, wciskając odpowiednie funkcje zgodnie z numeracją podaną na sterowniku (numery: 1-2-3). Sprawdzić, czy potencjostat EmSTAT jest podłączony do komputera. c) Elektrodę chlorosrebrową (po opukaniu woda destylowaną i osuszeniu ligniną) włożyć do białej, teflonowej pokrywy statywu elektrodowego i podłączyć do kabelka oznaczonego etykietą R (Reference Electrode). 1.7 Analiza pierwszej próbki gleby znalezionej pod butami podejrzanego. a) 5 ml przesączu próbki (np. Z) oraz 5ml 0.2M kwasu solnego przenieść do naczynka woltamperometrycznego. Naczynko znajdujące się w statywie w momencie rozpoczęcia ćwiczenia należy usunąć oraz zamontować ponownie po zakończeniu ćwiczenia i opłukaniu elektrod). b) Roztwór odtlenić stawiając naczynko na statywie elektrod. W tym celu należy jedną ręką odsunąć w lewą stronę mieszadło elektromagnetyczne (poniżej teflonowej pokrywy z elektrodami)

27 drugą ręką podstawić pod teflonową pokrywę naczynko z próbką badaną. Lewą ręką przysunąć mieszadło elektromagnetyczne pod naczynko i lekko dociskając je na dół, podstawić pod szklane naczynko. c) na sterowniku elektrod wcisnąć przycisk Zawór gazu (w naczynku zaczynają pojawiać się bąbelki gazu) oraz włączyć stoper - proces odtleniania prowadzimy przez minimum 5 min. Aby zakończyć odtlenianie należy ponownie wcisnąć przycisk Zawór gazu. d) Uruchomić program PSTrace 2.4, klikając na znajdującą się na pulpicie ikonę: e) Następnie należy podłączyć urządzenie. W tym celu należy przejść do menu Connection (Rys.1.), wcisnąć przycisk:, a następnie przycisk:. Rys.1. f) Następnie należy ustawić parametry prowadzenia pomiarów. W tym celu należy przejść do menu Measurement i w wyświetlonym oknie dialogowym ustawić parametry jak na Rys.2 (krok 1,2,3,4). Rys.2. g) Następnie należy wygenerować nową kroplę rtęci na wiszącej elektrodzie rtęciowej w tym celu należy wcisnąć przycisk Młotek na sterowniku elektrod (czynność powtarzamy dwukrotnie) i zarejestrować woltamperogram próbki (Rys. 3). Rys.3. h) Po zarejestrowaniu woltamperogramu należy zapisać uzyskane wyniki. W tym celu należy przejść do menu: Curve -> Save curve.., co powoduje pojawienie się okna dialogowego z komunikatem (Rys.4, krok 1,2,3).

28 Rys.4. Okno to pozwala zachować dane z wykonania pomiaru. Najpierw w oknie dialogowym należy odszukać znajdujący się na pulpicie (ikona z lewej strony) - katalog Kryminaliści, następnie utworzyć nowy folder. W polu nazwa pliku wpisać swoje nazwisko (np. Morderca), otworzyć utworzony folder, a następnie w miejscu Nazwa pliku (Rys.4.) należy wpisywać swoje nazwisko wraz z rodzajem próbki np. Morderca- gleba 1) 1.8 Analiza drugiej próbki gleby znalezionej na butach osoby podejrzanej. a) **P** Naczynko woltamperometryczne zdemontować ze statywu. Zawartość wylać do pojemnika wskazanego przez Pana Andrzeja lub Sylwię (Uwaga rtęć!). Naczynko umyć wodą z mydłem a następnie opłukać trzykrotnie wodą destylowaną. b) **P** Elektrody opłukać kilkukrotnie wodą destylowaną (pod elektrodami ustawić zlewkę) i osuszyć ligniną. c) 5 ml przesączu kolejnej próbki (np. 1) oraz 5ml 0.2M kwasu solnego przenieść do naczynka woltamperometrycznego. d) Roztwór odtlenić stawiając naczynko na statywie elektrod (jak w punkcie 1.7b-c). e) Wygenerować nową kroplę rtęci, zarejestrować woltamperogram próbki i zapisać wynik pomiaru (jak w punkcie 1.7g-h) 1.9 Analiza gleby z miejsca zbrodni Analizę próbki wykonać analogicznie jak w punktach 1.8a -1.8e Porównanie zarejestrowanych woltamperogramów. Aby wyświetlić pierwszą zapisaną krzywą należy z menu Curve wybrać opcję Load Curve. Aby do wykresu dodać kolejne krzywe korzystać z menu Curve, a nastepnie Add Curve. Otrzymany woltamperogramy zbiorczy pokazać prowadzącemu zajęcia Po załadowaniu wszystkich krzywych obserwacje zanotować w sprawozdaniu (można sobie zrobić zdjęcie ). Ps. Może warto spisać wartości prądów i potencjałów pików?? Część II: Analiza grafologiczna **P** Od prowadzącego pobrać próbki wraz z instrukcjami. ZAKOŃCZENIE ĆWICZENIA 1. Naczynko woltamperometryczne zdemontować ze statywu. Zawartość wylać do pojemnika wskazanego przez prowadzącego zajęcia (Uwaga rtęć!). Naczynko umyć wodą z mydłem a następnie opłukać trzykrotnie wodą destylowaną. Nie zgubić mieszadełka.

29 2. Elektrody dokładnie umyć wodą destylowaną. Nasyconą elektrodę chlorosrebrową należy umieścić w nasyconym roztworze KCl. Pozostałe elektrody zanurzyć w naczynku z wodą destylowaną. 3. Wyłączyć program (przejść do menu Method -> Exit), sterownik elektrod, komputer. Wyłączyć listwę zasilającą. 4. Wytrzeć blat i uzupełnić tryskawki wodą destylowaną. OPRACOWANIE WYNIKÓW Do zanotowanych obserwacji sformułować wnioski. ŚRODKI OSTROŻNOŚCI 1. W trakcie wykonywania ćwiczenia student powinien nosić odzież ochronną. 2. Roztworów nie należy wdychać i pipetować ustami. 3. Identyfikacja zagrożeń: Aceton to substancja wysoce łatwo palna i drażniąca. Kontakt ze skórą: spłukać dużą ilością letniej wody z mydłem. Kontakt z oczami: przepłukać dużą ilością wody, przy szeroko otwartej powiece, usunąć soczewki kontaktowe jeśli są. Spożycie: Natychmiast po połknięciu (w ciągu 5 minut) poszkodowany powinien sam wywołać wymioty. Później nie prowokować wymiotów. Konieczna pomoc lekarska Wdychanie: Dostarczyć świeże powietrze, w razie dolegliwości wezwać lekarza. Etanol to substancja wysoce łatwo palna. Kontakt z oczami: Natychmiast przepłukać oczy dużą ilością wody, od czasu do czasu podnosząc górną i dolną powiekę. Szkła kontaktowe usunąć, jeśli są. Zasięgnąć porady lekarskiej, jeśli pojawi się podrażnienie. Wdychanie: Wynieść narażoną osobę na świeże powietrze. Zapewnić osobie ciepło i spokój. Jeżeli osoba nie oddycha, oddycha nieregularnie lub, gdy oddychanie ustało, wykwalifikowany personel powinien wykonać sztuczne oddychanie lub podać tlen. Może być niebezpiecznym dla osoby udzielającej sztucznego oddychania usta usta. Należy wezwać pomoc medyczną w przypadku dalszego występowania objawów lub w przypadku nasilania się. W przypadku utraty przytomności, należy ułożyć w pozycji bocznej ustalonej i natychmiast wezwać pomoc medyczną. Zapewnić otwartą wentylację. Rozluźnić ciasną odzież (np. kołnierz, krawat, pasek). Kontakt ze skórą: Spłukać skażoną skórę dużą ilością wody. Zdjąć skażoną odzież i buty. Jeśli pojawią się objawy, zasięgnąć porady medycznej. Spożycie: Przemyć usta wodą. Wynieść narażoną osobę na świeże powietrze. Zapewnić osobie ciepło i spokój. Jeżeli materiał został połknięty, a narażona osoba jest przytomna, należy podać do wypicia małą ilością wody. Przerwać, jeżeli narażona osoba ma mdłości, ponieważ wymioty mogą być niebezpieczne. Nie wywoływać wymiotów, jeśli nie jest zalecane przez personel medyczny. W przypadku wystąpienia wymiotów, głowa powinna być utrzymywana nisko, tak aby wymiociny nie dostały się do płuc. Należy wezwać pomoc medyczną w przypadku dalszego występowania objawów lub w przypadku ich nasilania się. Nigdy nie podawać niczego doustnie osobie nieprzytomnej. W przypadku utraty przytomności, należy ułożyć w pozycji bocznej ustalonej i natychmiast wezwać pomoc medyczną. Rozluźnić ciasną odzież (np. kołnierz, krawat, pasek). Kwas solny jest substancją żrącą, silnie drażniącą. Kontakt ze skórą: Zdjąć zanieczyszczoną odzież, skórę zmyć dużą ilością bieżącej i chłodnej wody. Nie stosować mydeł ani zasadowych środków zobojętniających. W przypadku utrzymywania się niepokojących objawów skonsultować się z lekarzem. Wyprać odzież przed ponownym użyciem.

30 Kontakt z oczami: Natychmiast przepłukać oczy dużą ilością wody przy szeroko odchylonej powiece przez min 15 minut. Unikać silnego strumienia wody ze względu na ryzyko mechanicznego uszkodzenia rogówki (chronić niepodrażnione oko). Usunąć szkła kontaktowe jeśli to możliwe. Założyć jałowy opatrunek. Bezzwłocznie skonsultować się z lekarzem okulistą. Spożycie: Bezzwłocznie zasięgnąć porady medycznej. Wynieść narażoną osobę na świeże powietrze. Zapewnić osobie ciepło i spokój. NIE wywoływać wymiotów. Jeżeli poszkodowany jest całkowicie przytomny powinien dokładnie wypłukać usta wodą. Nie podawać żadnych środków zobojętniających kwasy. Zachować ostrożność przy udzielaniu pierwszej pomocy substancja żrąca. Wdychanie: Bezzwłocznie zasięgnąć porady medycznej. Wynieść narażoną osobę na świeże powietrze. Jeżeli podejrzewa się, że opary są wciąż są obecne ratownik powinien założyć właściwą maskę lub oddechowy aparat izolacyjny. Jeżeli osoba nie oddycha, oddycha nieregularnie lub gdy oddychanie ustało, wykwalifikowany personel powinien wykonać sztuczne oddychanie lub podawać tlen. W przypadku utraty przytomności, należy ułożyć w pozycji bocznej ustalonej.

31 ĆWICZENIE 6 TIPSY I BMW LAKIER NA WYSOKI POŁYSK WSTĘP SYTUACYJNY Podinspektor Wanda Panda właśnie miała wychodzić z budynku komendy, gdy w holu wpadł na nią zdyszany mężczyzna z podrapaną zakrwawioną twarzą i z miejsca zaczął wrzeszczeć: - Ja chcę zgłosić przestępstwo!!! Ja chcę zgłosić przestępstwo!!! Wariatka!! Kilku policjantów próbowało go uspokoić, jednak mężczyzna wciąż szarpał się i wrzeszczał jak szalony, nie odpowiadając na pytania policjantów. - Ja chcę zgłosić przestępstwo!!! Wariatka!! Biegnijcie tam szybko - jedną przecznicę od komendy - ona wyjeżdżała z podporządkowanej, uderzyła w moje nowe BMW. Ja chcę zgłosić przestępstwo, ja miałem pierwszeństwo, mam porysowany cały samochód, wariatka!! Wysiadła i jeszcze rzuciła się na mnie, krzyczała, że moja wina, podrapała mi pół twarzy, o zobaczcie! Kawałek paznokcia nawet wbił mi się w twarz! Ona później uciekła, łapcie ją to wariatka!!.. Wanda zadzwoniła do techników by pobrali próbki lakieru z samochodu i twarzy poszkodowanego, była niemal pewna, że wie gdzie miał miejsce wypadek i że jest tam monitoring, miała jednak nadzieję, że może podczas pobierania próbek lakieru i opatrywania twarzy ból trochę uspokoi mężczyznę. -O której to się stało? Jaki samochód miała ta kobieta? Jak wyglądała? Pamięta pan numer rejestracyjny samochodu? -Co? No nie wiem, 10 minut temu? Może piętnaście? Numer EL 35 - coś tam, sam nie wiem, brunetka, szczupła, wyższa ode mnie, pazury długie jak u jakiejś wiedźmy, Opla Astrę miała, zielonego albo niebieskiego, taki morski może, no coś w tym stylu albo pomiędzy, sam nie wiem a co ja malarz jestem?? Wanda zebrała zespół i rozdzieliła zadania: Gonter zająć się poszkodowanym, Matusiak do centrum monitoringu, Sobczyk powiadomić patrole, Pokora na miejsce zdarzenia. Panda uwielbiała takie proste sprawy: mieli częściowy rysopis podejrzanej, model samochodu wraz z kawałkiem numeru rejestracyjnego, próbki lakieru z samochodu i twarzy poszkodowanego - wystarczyło znaleźć tajemniczą brunetkę, dokonać oględzin jej samochodu, porównać lakiery i trochę ją przycisnąć, no chyba, że zdarzenie objęła kamera monitoringu, wtedy sprawa jest jeszcze prostsza. Rozważania Wandy Pandy przerwał telefon.. -Panda słucham -Tu Lichoń z piętnastki, słyszeliśmy komunikat od Sobczyka, zatrzymaliśmy do kontroli Opla ze stłuczonym światłem przednim i pomyśleliśmy że was zainteresuje -Kolor i numer rejestracyjny? -EL 3523P. Kolor jakiś dziwny, ja bym powiedział że gdzieś między burzowym niebem a sztormowym morzem

32 -Lichoń litości, niebieski po prostu?! Kto kieruje i jak wygląda? -Kobieta, brązowe włosy, brązowe oczy, opalona, bardzo wysoka, około trzydziestki, mogę podać dane z prawa jazdy -Nie trzeba. A paznokcie? -Co paznokcie?? -Paznokcie po prostu, zauważyłeś coś? -Ano zauważyłem, ale nie wiedziałem, że ty wiesz, że ja zauważyłem. Zwróciłem uwagę jak podawała prawo jazdy, taka zadbana kobieta, a paznokcie takie brzydkie, bardzo długie i bardzo połamane -Zgarnijcie ją. WYKONANIE ĆWICZENIA Odczynniki i sprzęt laboratoryjny: - aceton - probówki eppendorfa o pojemności 5ml (tzw. eppendorfki) - waga analityczna - roztwory próbek badanych - próbki lakierów do analizy porównawczej - spektrofotometr Rayleigh Procedura 1: 1.1 Przed przystąpieniem do jakichkolwiek czynności laboratoryjnych włączyć spektrofotometr przyciskiem 0/I znajdującym się na prawym boku obudowy (lampy wymagają przynajmniej 15-minutowego wygrzewania!!). 1.2 Po włączeniu na ekranie pojawi się menu startowe, wskaźnik (rączka) wskazuje Simple init, wcisnąć enter. 1.3 Od prowadzącego zajęcia pobrać roztwór próbki (5ml) oraz próbki lakierów, które posłużą jako wzorce. Wzorce z grupy A oznaczone są jako A1, A2, A3 itd., próbki z grupy B jako B1, B2..itd 1.4 Probówki eppendorfa podpisać symbolami lakierów wzorcowych.

33 1.5 Na wadze analitycznej zważyć 5mg (0.005g) każdego z lakierów wzorcowych i umieścić w odpowiedniej eppendorfce. 1.6 Do każdej z eppendorfek dodać ok 5ml acetonu (uzupełnić do kreski). 1.7 Eppendorfki szczelnie zamknąć i wytrząsać przynajmniej 3 minuty. 1.8 Na ekranie spektrofotometru wybrać opcję 1 WL Scan wciskając klawisz 1 z klawiatury numerycznej panelu sterowania 1.9 Na ekranie pojawi się okno rejestracji wykresów 1.10 Klawiszem F1 przejść do ekranu parametrów Sprawdzić czy ustawione są parametry: Mode: A Scan Speed: M Interval: 5 WL From: 370 To: 800 Y axis from. To. Ostatnie dwa parametry wynosić powinny: from 0 to 1.0 Parametry można zmieniać posługując sie strzałkami oraz klawiatura numeryczną. Po wpisaniu właściwych parametrów wrócić do okna rejestracji wykresów wciskając klawicz Return 1.11 Kuwetę pomiarową napełnić odnośnikiem (wodą destylowaną) w ¾ objętości (kuwety trzymamy jedynie za oszlifowane ścianki, w przypadku zabrudzenia nieszlifowanych ścianek należy przetrzeć je ligniną) i umieścić w komorze próbek w pozycji 1. Gałką przesuwającą wózek z kuwetami ustawić kuwetę z odnośnikiem na linii wiązki światła Przygotowanym roztworem pierwszego wzorca (np. A1) napełnić drugą z kuwet w ¾ objętości i umieścić w komorze próbek w pozycji Wcisnąć klawisz F2 w celu zarejestrowania widma. W prawym górnym rogu ekranu wyświetli się komunikat Ref in?. Ponieważ odnośnik jest już w komorze próbek wcisnąć klawisz Enter w celu potwierdzenia Po zakończonym pomiarze w prawym górnym rogu wyświetli się komunikat Sample in? Gałką przesuwającą wózek z kuwetami ustawić kuwetę z pierwszym wzorcem na linii wiązki światła i wcisnąć Enter 1.15 Po zarejestrowaniu widma wyjąć kuwetę z wzorcem, roztwór wylać, kuwetę przemyć acetonem (jeżeli po przemyciu w kuwecie widać kolorowe ślady pierwszego wzorca, patyczek do czyszczenia ucha zanurzyć w acetonie i wyczyścić wnętrze kuwety). Widmo można przerysować na arkusz sprawozdania oznaczając je symbolem wzorca np. A1.