ELEMENTY KSZTAŁTUJĄCE KRAJOBRAZ WSI

Transkrypt

1 ELEMENTY KSZTAŁTUJĄCE KRAJOBRAZ WSI Teoria projektowania ruralistycznego dr hab. inż. arch. Anna Górka Katedra Projektowania Środowiskowego Wydział Architektury Politechniki Gdańskiej

2 kryterium administracyjne/terytorialne - granice gmin kryterium ekonomiczne zatrudnienie w rolnictwie Gdzie jest wieś? trudności definicyjne kryterium demograficzne liczba ludności lub gęstość zaludnienia kryterium krajobrazowe (przestrzenne) cechy krajobrazu Ustawa o urzędowych nazwach miejscowości i obiektów fizjograficznych: 1) wieś definiuje jako jednostkę osadniczą o zwartej lub rozproszonej zabudowie i istniejących funkcjach rolniczych lub związanych z nimi usługowych lub turystycznych nieposiadającą praw miejskich lub statusu miasta; 2) 2) miasto definiuje jako jednostkę osadniczą o przewadze zwartej zabudowy i funkcjach nierolniczych posiadającą prawa miejskie bądź status miasta nadany w trybie określonym odrębnymi przepisami. pdf.: Typologia regionów według OECD pdf.: Obszary wiejskie w Polsce. GUS

3 Krajobraz to: fizjonomia powierzchni ziemi, będąca syntezą elementów przyrodniczych i działalności człowieka (prof. Janusz Bogdanowski,1970) Krajobraz to: obszar postrzegany przez ludzi, którego charakter jest wynikiem działania i interakcji czynników przyrodniczych i/lub ludzkich. "Landscape" means an area, as perceived by people, whose character is the result of the action and interaction of natural and/or human factors; (Europejska Konwencja Krajobrazowa, Florencja 2000)

4 postrzegad uświadomid sobie za pomocą zmysłów przedmioty, zjawiska otaczającego świata; zauważyd, zaobserwowad Mały słownik języka polskiego. PWN, Warszawa 1968 postrzegad - uświadomid sobie wrażenie wywołane działaniem bodźca zewnętrznego na analizator zmysłowy; dawniej ogólnie: spostrzec, zauważyd zobaczyd. Słownik języka polskiego. PWN, Warszawa 1979 Postrzeganie, spostrzeganie, percepcja odbieranie bodźców wzrokowych, słuchowych, czy czuciowych, które poddawane są obróbce i syntezie w poszczególnych częściach mózgu. Jest pierwszym etapem przetwarzania informacji, które odbierane są przez narządy zmysłów. Proces postrzegania rozpoczyna akt spostrzegania.

5

6 MIEJSCE LUDZIE KRAJOBRAZ

7 odgórne i oddolne kształtowanie krajobrazu

8 USŁUGI WIEJSKIEGO KRAJOBRAZU Termin usługi ekosystemowe (usługi krajobrazowe) oznacza zestaw wytworów oraz funkcji ekosystemu (krajobrazu), które są przydatne dla społeczeostwa ludzkiego. Wytwory i funkcje to korzyści uzyskiwane przez społeczeostwo dzięki przyrodzie. Obejmują wszystkie dobra materialne i niematerialne, które człowiek zdobywa w środowisku naturalnym, które wiążą się z poborem materii, energii lub informacji i które mają bezpośredni wpływ na jakośd jego życia.

9 5 1. Krajobraz jest wszędzie i każdy krajobraz lądowy lub morski ma swój charakter; 2. Krajobraz ma wiele skal i proces charakterystyki krajobrazu można podejmowad w dowolnej skali; 3. Ocena krajobrazu powinna obejmowad zrozumienie, w jaki sposób krajobraz jest postrzegany i doświadczany przez ludzi; 4. Ocena krajobrazu dostarcza danych objaśniających decyzje przestrzenne; 5. Ocena krajobrazu tworzy integrujące ramy przestrzenne w jednym miejscu skupia, zestawia i porównuje różne aspekty i czynniki decydujące o jakości krajobrazu/środowiska

10 TRADYCYJNA KLASYFIKACJA KRAJOBRAZÓW KRAJOBRAZ krajobraz naturalny + krajobraz kulturowy TYPY KRAJOBRAZU KULTUROWEGO wg J. Bogdanowskiego KRAJOBRAZ MIEJSKI (zurbanizowany) KRAJOBRAZ WIEJSKI (otwarty, uprawowy) kształtowany kształtowany KRAJOBRAZ ZIELONY (z dominacją zieleni wysokiej lub naturalny) chroniony KRAJOBRAZ URBANIZUJĄCY SIĘ

11 KLASYFIKACJA ELEMENTÓW KRAJOBRAZU KULTUROWEGO ELEMENTY KRAJOBRAZU KULTUROWEGO WSI z tworzywa naturalnego kulturowego ukształtowanie powierzchni przyrodnicze pokrycie terenu formy osadnictwa (zabudowa i zagospodarowanie osiedla z otaczającymi gruntami) wody

12 FORMY UKSZTAŁTOWANIA TERENU Formy ukształtowania terenu dzielą się na: wypukłe, takie jak: grzęda, grzbiet, grań, pagórek, wzgórze, góra, żebro, filar; wklęsłe, takie jak: dolina, kotlina, cyrk lodowcowy, żleb, depresja, holweg (parów); płaskie, takie jak: równina, rówień (wypłaszczenie ternu w górach), płaśń (taras na zboczu skalnym)

13 Krajobraz płaski Krajobraz pofałdowany Krajobraz pagórkowaty Krajobraz pofałdowany (pocięty)

14 RODZAJE ZIELENI I ICH FUNKCJE przyrodnicze pokrycie terenu + zieleń osiedla wiejskiego i otaczających gruntów LASY ZIELEŃ NADWODNA ZIELEŃ UŻYTKÓW ROLNYCH ZIELEŃ ŚRÓDPOLNA (SZPALERY, SMUGI, KĘPY, GRUPY DRZEW, POJEDYNCZE DRZEWA) ZIELEŃ PRZYDROŻNA (SZPALERY, ALEJE ) ZIELEŃ ZAGRODOWA ZIELEŃ ZESPOŁÓW DWORSKO-PARKOWYCH ZIELEŃ CMENTARZY ZIELEŃ OBSZARÓW CHRONIONYCH Funkcje: przyrodnicza, produkcyjna, ochronna, kompozycyjna, ozdobna, kulturowa

15 Wiejski krajobraz: elementy, wyróżniki, ich cechy i relacje

16 Specyfika krajobrazu wsi wynika z rodzaju i relacji jego elementów. Opisywana jest poprzez porównanie z krajobrazem miejskim. Wiejski krajobraz charakteryzują: ścisły związek ze środowiskiem przyrodniczym krajobraz otwarty użytkowanie rolnicze zabudowa rozproszona zabudowa skupiona o niskiej intensywności drobna skala obiektów zróżnicowanie regionalne

17 KOMPOZYCJA WIEJSKIEGO KRAJOBRAZU Teoria projektowania ruralistycznego dr hab. inż. arch. Anna Górka Katedra Projektowania Środowiskowego Wydział Architektury Politechniki Gdańskiej

18 Krajobraz wiejski budują: położenie w systemie osadniczym (lokalizacja w terenie, rozmieszczenie i gęstość osiedli) układ gruntów, użytkowanie, układy i formy zieleni, układ komunikacyjny, granice wsi rozplanowanie osiedla wiejskiego (rozmieszczenie zagród, stopień zwartości zabudowy, kształt ulic i placów, itp.) cechy zabudowy (forma, funkcja, materiał) Zróżnicowanie wymienionych czynników zależy od warunków przyrodniczych (np. ukształtowanie terenu) oraz procesów historycznych.

19 1. KOMPOZYCYJNE NARZĘDZIA KSZTAŁTOWANIA KRAJOBRAZU WSI (narzędzia komponowania krajobrazu) 2. ELEMENTY KOMPOZYCJI KRAJOBRAZOWEJ TERENÓW WIEJSKICH ad. 1. wnętrze widok, panorama ad. 2. formy zieleni formy zabudowy inne elementy zagospodarowania

20 WNĘTRZE PODSTAWOWA JEDNOSTKA KOMPOZYCJNA KSZTAŁTOWANIA KRAJOBRAZU RODZAJE WNĘTRZ (ze względu na materiał ścian i wielkość) wnętrze architektoniczne, wnętrze urbanistyczne wnętrze architektoniczno-krajobrazowe wnętrze krajobrazowe

21 budowa wnętrza architektonicznego podłoga (dolna płaszczyzna pozioma) ściany (elementy i płaszczyzny pionowe) sklepienie (górna płaszczyzna pozioma) bryły wolnostojące Rodzaje wnętrz architektonicznych - podział ze względu na kształt wnętrza : CENTRALNE, PODŁUŻNE,.

22 budowa wnętrza krajobrazowego a podłoga b ściany c sklepienie d - bryły wolnostojące

23 RODZAJE WNĘTRZ KRAJOBRAZOWYCH (ze względu stopień zarysowania ścian) WNĘTRZA KONKRETNE (ściany jednoznacznie zarysowane) WNĘTRZA OBIEKTYWNE WNĘTRZA SUBIEKTYWNE (ściany odbierane subiektywnie)

24 wnętrze krajobrazowe konkretne

25 wnętrze krajobrazowe subiektywne

26

27 analiza wnętrz

28 SPOSOBY ODWZOROWANIA WNĘTRZ KRAJOBRAZOWYCH mapa, plan rysunek perspektywiczny widoku rysunek perspektywiczny panoramy widok/panorama/ ortogonalny/a/ rysunek aksonometryczny z góry rysunek perspektywiczny z góry przekrój przez teren fotografia skaning laserowy

29 WIDOK A PANORAMA CECHY I WŁAŚCIWOŚCI panorama widok

30 WIDOK A PANORAMA CECHY I WŁAŚCIWOŚCI widok (a - b) panorama (c - d)

31 KOMPOZYCJA WIDOKU I PANORAMY podstawowe elementy linie prowadzące obiekty (zespoły) dominujące obiekty akcenty (np. kolorystyczne, formalne) przedpole widokowe i treść panoramy/widoku

32 elementy panoramy akcent dominanta treść panoramy dominanta linia nieba subdominanta przedpole ekspozycyjne

33 horyzont jako najdalszy zasięg widoku znaczenie położenia horyzontu horyzont normalny

34 horyzont wysoki

35 horyzont niski

36 przedpole widokowe (ekspozycji) i zasięg widoku

37 przedpole widokowe (ekspozycji) i zasięg widoku 50 KM 500 M

38 podstawowe pojęcia z zakresu ekspozycji krajobrazowej widok, panorama punkt, ciąg, platforma - widokowe motyw widoku treść panoramy dominanta, subdominanta, akcent linia nieba (w panoramie) oś widokowa otwarcie widokowe zamknięcie widokowe przedpole widokowe (przedpole ekspozycji) linie i płaszczyzny prowadzące (obserwację) horyzont zasięg widoku wysokość miejsca obserwacji kulisy i kurtyny widoku ekspozycja czynna ekspozycja bierna

39 zamknięcie widokowe W zakres obserwacji P oś widokowa otwarcie panoramiczne otwarcie widokowe punkty widokowe przedpole widokowe ciąg widokowy

40 1. KOMPOZYCYJNE NARZĘDZIA KSZTAŁTOWANIA KRAJOBRAZU WSI 2. ELEMENTY DO KOMPOZYCJI KRAJOBRAZOWEJ TERENÓW WIEJSKICH ad. 1. wnętrze widok, panorama ad. 2. formy zieleni formy zabudowy inne elementy zagospodarowania

41 KOMPOZYCYJNE UKŁADY FORM ZIELENI kryterium kształtu UKŁADY SWOBODNE UKŁADY REGULARNE kryterium funkcji ZIELEŃ SPONTANICZNA/ NATURALNA (niekształtowana, np. sukcesyjna) ZIELEŃ KSZTAŁTOWANA/KOMPONOWANA (np. produkcyjna, parkowa itp.)

42 Przykładowa rola kompozycyjna form zieleni LAS: ściana wnętrza krajobrazowego ; wnętrze labiryntowe ZIELEŃ ŚRÓDPOLNA: akcent krajobrazowy; kulisy widoku ; sciany wnętrz krajobrazowych. POJEDYNCZE DRZEWO I GRUPA DRZEW: akcent krajobrazowy; dominanta ALEJE: SZPALERY: ZIELEŃ PARKOWA: kompozycje swobodna i regularna ZIELEŃ UPRAW: kompozycje swobodna i regularna

43 LITERATURA Z.J. Kamiński; Współczesne planowanie wsi w Polsce B. Lipińska; Ochrona dziedzictwa kulturowego. Ujęcie krajobrazowe. E. Raszeja; Ochrona krajobrazu w procesie przekształceń obszarów wiejskich. J.BOGDANOWSKI; KOMPOZYCJA I PLANOWANIE W ARCHITEKTURZE KRAJOBRAZU J. BOGDANOWSKI, M. ŁUCZYŃSKA BRUZDA, Z. NOVÁK; ARCHITEKTURA KRAJOBRAZU E-book: Rzecz o dziedzictwie na wsi. Rady, przykłady, informacje. Każde miejsce opowiada swoją historię, czyli rzecz o dziedzictwie wiejskim.