KONCEPCJA LOKALIZACJI GAZOPORTU W ŚWINOUJŚCIU DLA CELÓW DYWERSYFIKACJI DOSTAW GAZU

Transkrypt

1 KONCEPCJA LOKALIZACJI GAZOPORTU W ŚWINOUJŚCIU DLA CELÓW DYWERSYFIKACJI DOSTAW GAZU ZESPÓŁ WYKONAWCÓW: 1. Mgr inż. Marek Trojnar Kierownik Zespołu 2. Prof. zw. dr hab. Edward Urbańczyk 3. Prof. zw. dr hab. inż. Krzysztof Chwesiuk 4. Prof. dr inż. Eugeniusz Skrzymowski 5. Kpt. ż.w. inż. Piotr Nowakowski 6. Mgr inż. Wojciech Królak 7. Mgr Krzysztof Muszyński 8. Mgr inż. Mieczysław Potocki Szczecin, styczeń 2006

2 Spis treści: 1. Rynek gazu 2. Terminal LNG w Świnoujściu 2.1. Dostęp do portu Opis części lądowej. 3. Uzasadnienie lokalizacji Bezpieczeństwo i uwarunkowania geopolityczne 3.2. Logistyka odbioru i przesyłu gazu 3.3. Uwarunkowanie lokalne 3.4. Uwarunkowania ekonomiczne 4. Załączniki 2

3 1. Rynek gazu Długookresowe prognozy Międzynarodowej Unii Gazowniczej wskazują na znaczny wzrost zapotrzebowania gospodarki światowej na gaz. W ostatnich latach upowszechnił się handel gazem w postaci LNG (Liquefied Natural Gas). Przewiduje się, że w 2030r. wielkość światowych obrotów gazem LNG będzie wyższa, niż przesyłanym magistralami gazowymi i wyniesie mld m 3 (gazociągami od 340 do 390 mld m 3 ). Jedną z najważniejszych przyczyn wzrostu importu LNG jest dążenie do dywersyfikacji dostaw gazu ziemnego, którego produkcja jest dziś skoncentrowana w Rosji i Zatoce Perskiej (66 % światowych rezerw gazu). Handel gazem LNG pozwala na elastyczne dostosowanie dostaw do wymogów i warunków rynkowych. Skroplenie gazu i jego transport statkami morskimi pozwala na wykorzystanie znacznych rezerw tego paliwa znajdujących się w odległych od odbiorców częściach świata. LNG jest gazem ziemnym skroplonym w temperaturze C. Z 1 m 3 LNG uzyskuje się około 600 m 3 gazu sieciowego, a z 1 tony LNG uzyskuje się go około 1380 m 3. Efekt skali i postęp technologiczny przyczyniają się do sukcesywnego zmniejszania różnicy kosztów między LNG a gazem transportowanym tradycyjnie rurociągami. Producentami LNG są: - Azja Wschodnia: Indonezja (22% światowego eksportu), Malezja, Brunei, - Zatoka Perska (23% światowego eksportu): Katar, - Północna Afryka, w tym Algieria (29% światowego eksportu), - w najbliższych latach do grona znaczących eksporterów LNG dołączą: Rosja (Sachalin), Egipt, Norwegia. Głównymi odbiorcami LNG są kraje azjatyckie: Japonia (64% światowego importu), Korea Południowa, Tajlandia. Programy importu LNG mają Chiny, Indie, USA, Meksyk, Nowa Zelandia, Filipiny. Światowa produkcja LNG jest bardzo skoncentrowana ponad 50% wydobycia kontroluje kilka przedsiębiorstw: Sonatrach, Petramina, Katar Petroleum i Shell. Do swoich programów strategicznych włączyły przemysł LNG również koncerny naftowogazowe: Exxon Mobil, Total, British Petroleum, Chevron Texaco. 3

4 Europa zaopatrywana jest w gaz głównie tradycyjnymi rurociągami z Rosji i z Morza Północnego. Zużycie gazu LNG w Europie wyniosło w 2004r. 40 mld m 3 (22,5% światowego importu) i koncentruje się głównie w rejonie basenu Morza Śródziemnego w oparciu o dostawy statkami z północnej Afryki, głównie z Algierii. Głównym odbiorcą europejskim jest Hiszpania (Gas Natural). Mniejsze ilości sprowadzają: Francja (Gaz de France), Włochy, Belgia, Grecja. W najbliższym czasie dużym odbiorcą LNG będzie Wielka Brytania. Prognozy przewidują, że do 2020r. zapotrzebowanie Europy na LNG wyniesie 134 mld m 3 rocznie. Polska zużywa rocznie około 13 mld m 3 gazu, z tego: - 6,0 mld m 3 gaz rosyjski, - 4,0 mld m 3 wydobycie krajowe, - 2,0 mld m 3 z krajów azjatyckich, - 1,0 mld m 3 gaz norweski i niemiecki. Planowana w ramach dywersyfikacji zaopatrzenia Polski w gaz budowa terminalu portowego LNG o zdolności przeładunkowej 3-5 mld m 3 rocznie zabezpieczy około 30% krajowego zapotrzebowania na gaz. Dywersyfikacja dostaw gazu poprzez import w postaci LNG wymaga zarówno budowy portowego termianlu przeładunkowo składowego, jak i floty statków metanowców. Najpowszechniej używanymi obecnie statkami do przewozu LNG są metanowce o pojemności tys. m 3 gazu (zanurzenie 11,4m, szerokość 50m, długość 290m). Światowa flota metanowców liczy około 180 statków; w zamówieniach na najbliższe lata jest ponad 120 jednostek. Rozważając alternatywne źródła dostaw nośników energii do Polski, jakim jest skroplony gaz ziemny (LNG) należy pamiętać, iż sprawą zasadniczą są nieprzerwane, regularne dostawy. Zabezpieczenie takich dostaw jest możliwe tylko i wyłącznie poprzez zapewnienie własnej gestii transportowej, tzn. zakup w miejscu dostawy na bazie FOB. Pozostawienie gestii w rękach trzecich zakup na bazie CAF/CIF - uzależniłoby odbiorcę handlowo i fizycznie od solidności dostawcy. De facto odbiorca w tym przypadku pozbawia się możliwości bezpośredniej kontroli dostaw. Bezpieczeństwo energetyczne kraju wymaga, by gestia transportowa była w ręku polskim. 4

5 Wielkość floty niezbędnej do zapewnienia regularnych dostaw gazu uzależniona jest od położenia źródeł dostaw. Przy założeniu rocznych zakupów rzędu 5 mld m 3 gazu z rejonu Afryki Płn. należy dysponować czterema statkami o standardowej wielkości m 3. 2.Terminal LNG w Świnoujściu 2.1. Dostęp do portu Port morski w Świnoujściu położony jest na Wyspach Wolin i Uznam, na zachodnim i wschodnim brzegu Świny. Dostęp do portu prowadzi z morza torem podejściowym o głębokości technicznej 14,5m. Nabrzeża portu handlowego zlokalizowane są po wschodniej stronie rzeki Świny i mogą przyjmować statki o zanurzeniu T c =13,2 m, szerokości 42 m i długości całkowitej L c =270m. Położenie geograficzne portu sprawia, że jest on najbliższym dużym portem u wejścia na wody Morza Bałtyckiego od strony Cieśnin Duńskich, posiada dogodne lądowo-wodne połączenia komunikacyjne i jest uznawany za całoroczny. Nie występuje tu zjawisko pływów, a obszar jest asejsmiczny. Biorąc pod uwagę Świnoujście jako miejsce lokalizacji gazoportu proponuje się budowę terminalu przeładunkowego gazu jako portu zewnętrznego przy falochronie wschodnim, a na południe od niego lokalizację zaplecza pod magazynowanie i ekspedycję LNG (zał.1). Koncepcja portu zewnętrznego daje możliwość obsługi statków bez ograniczeń co do długości i szerokości jednostki, a także nie zakłóci działalności przeładunkowej portu handlowego i ruchu statków na torze wodnym Szczecin-Świnoujście. fot. 1 statek do transportu LNG 5

6 2.2. Opis części lądowej Teren pod część lądową terminalu LNG leżący w granicach portu morskiego w Świnoujściu (na zał. nr 2 oznaczony kolorem niebieskim) posiada powierzchnię ok. 19 ha i jest własnością Skarbu Państwa w wieczystym użytkowaniu ZMPSiŚ SA. Pozostały teren (na zał. nr 2 oznaczony czerwonym kreskowaniem), tj. ok. 46 ha należy do innych użytkowników: 1. Gmina Miasto Świnoujście - ok. 13 ha. 2. Skarb Państwa - Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe - ok. 33 ha. Daje to łącznie ok. 65 ha terenu, z którego praktycznie ok ha można będzie wykorzystać pod obiekty lądowe terminalu LNG (na zał. nr 2 żółta obwiednia). Ponadto należy wziąć pod uwagę tereny Skarbu Państwa (pas techniczny wybrzeża w gestii Urzędu Morskiego w Szczecinie), które powinny być użyczone pod rurociąg gazowy łączący pirs z lądową częścią magazynową terminalu LNG. Terminal, będąc oddalonym od terenów zamieszkałych, gwarantuje znikome ryzyko zagrożenia dla okolicznych mieszkańców. Lokalizacja w terenie mało uczęszczanym przez ludzi będzie sprzyjająca przy tworzeniu i realizacji standardów ochronnych. fot. 2 teren przewidziany pod część lądową terminalu LNG stan obecny 6

7 W strategii rozwoju portów w Szczecinie i Świnoujściu przewidziano rezerwację terenów położonych na wschód od obszaru obecnie eksploatowanego przez Port Handlowy Świnoujście Sp. z o.o., między wywrotnicą wagonów a ul. Ku Morzu z odcinkiem pasa nadbrzeżnego i wód morskich, na port zewnętrzny. Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego miasta Świnoujście dla terenu elementarnego obejmującego rejon lokalizacji terminalu LNG w granicach portu morskiego przewiduje rezerwy terenu portu z dopuszczeniem lokalizacji bazy składowania paliw i gazu skroplonego. Na wschód od tego terenu do ul. Ku Morzu (teren poza granicami portu morskiego) przewidziano rezerwę terenu dla potrzeb portu. 3. Uzasadnienie lokalizacji 3.1. Bezpieczeństwo i uwarunkowania geopolityczne - Port w Świnoujściu jest najbliższym portem głębokowodnym na Bałtyku od strony Cieśnin Duńskich. Ma to bardzo istotne znaczenie z punktu widzenia bezpieczeństwa żeglugi po tym akwenie. Metanowce płynąc do Świnoujścia ominą szlak żeglugowy o największym nasileniu ruchu statków (w tym tankowców), leżący na północ od wyspy Bornholm. Ominięcie tego obszaru znacznie zmniejsza ryzyko kolizji i awarii morskiej. Obecnie trwają zabiegi państw skandynawskich na forum międzynarodowym zmierzające do uporządkowania ruchu statków na Bałtyku z powodu wzrostu ich ilości, szczególnie tankowców z paliwem płynących do/z portów rosyjskich w Zatoce Fińskiej. Lokalizacja terminalu gazowego w Zatoce Gdańskiej i ruch zbiornikowców z gazem trasą na północ od Bornholmu mogą spowodować uzasadnione protesty Danii i Szwecji. - Lokalizacja terminalu w Świnoujściu (na Wyspie Wolin) jest najkorzystniejszym usytuowaniem na polskim odcinku wybrzeża morskiego z geopolitycznego punktu widzenia. Transport LNG przez Cieśniny Duńskie do Świnoujścia będzie się odbywał na akwenach monitorowanych przez system bezpieczeństwa państw NATO. Dzięki temu zminimalizowane zostanie zagrożenie terrorystyczne oraz ekspansywne zakusy lokowania swoich interesów w tym rejonie przez państwa trzecie (czego nie można wykluczyć w przypadku lokalizacji w Zatoce Gdańskiej, w bliskim sąsiedztwie Rosji, np. manewry wojskowe ograniczające lub uniemożliwiające ruch gazowców). 7

8 - Obszar morski terminalu LNG może stanowić awaryjne miejsce oczekiwania dla statków o dużym zanurzeniu wchodzących/wychodzących z portu w Świnoujściu. Jest to szczególnie istotne w kontekście bazy morskiej NATO, obecnie budowanej w Świnoujściu. Najbliższym miejscem oczekiwania statków jest aktualnie kotwicowisko nr 3, odległe o ok. 50 km od portu. W sytuacji kiedy przy terminalu nie będzie zbiornikowca, na obszarze manewrowym będzie możliwe dokonywanie odlichtunku większych statków na wodzie. Jest to istotny czynnik zwiększający funkcjonalność portu handlowego w Świnoujściu. - Lokalizacja terminalu w Świnoujściu zapewnia dekoncentrację strategicznych baz paliwowych, co ma kapitalne znaczenie dla bezpieczeństwa energetycznego państwa. Zbyt duże skoncentrowanie baz energetycznych w Trójmieście: petrochemia, naftoport, siarkopol i ewentualnie gazoport stanowi duże zagrożenie z powodu potencjalnych awarii, pożarów, działań terrorystycznych itp Logistyka odbioru i przesyłu gazu - Położenie geograficzne Świnoujścia predestynuje ten port do stworzenia w nim węzła logistycznego odbioru i przesyłu gazu dla regionu północno zachodniej Polski, z możliwością powiązań z obecnie istniejącą i planowaną w przyszłości europejską i krajową siecią gazociągów: siecią wielkopolską, gazociągiem norweskim w Niechorzu, rurociągiem Bernau Szczecin, gazociągiem podmorskim Rosja Niemcy w Greifswaldzie. 8

9 - Województwo Zachodniopomorskie należy do największych odbiorców gazu - ponad 8,2% krajowego zużycia. W 2004r. zużycie gazu wyniosło około 1,1 mld m 3, tj. prawie trzykrotnie więcej, niż w Województwie Pomorskim, gdzie zużycie wyniosło 0,36 mld m 3. Należy założyć, że w perspektywie najbliższych 10 lat zużycie gazu w Województwie Zachodniopomorskim wyniesie około 2 mld m 3 rocznie. - Planowane dostawy LNG na poziomie 3-5 mld m 3 rocznie umożliwią zaopatrzenie w gaz dużych odbiorców przemysłowych, zlokalizowanych w bliskim sąsiedztwie terminalu: Zakłady Chemiczne Police SA około 0,6 mld m 3 rocznie, a w przyszłości Zespół Elektrowni Dolna Odra ok. 0,6 mld m 3 rocznie (program rozwojowy ZEDO zakłada budowę bloku gazowo parowego o mocy 400 MW) Uwarunkowania lokalne - Port w Świnoujściu jest całoroczny, nie występuje zjawisko pływów, położony jest na obszarze asejsmicznym, nie występują utrudnienia nawigacyjne, a sama lokalizacja terminalu nie zakłóci działalności przeładunkowej portu handlowego oraz ruchu statków na torze wodnym Szczecin - Świnoujście. Proponowana lokalizacja terminalu LNG w porcie zewnętrznym w Świnoujściu umożliwia obsługę największych eksploatowanych obecnie gazowców. - Część lądowa terminalu mogłaby powstać na terenie o powierzchni około 45 ha do tej pory niezagospodarowanym i traktowanym jako rezerwa na potrzeby portu. Obowiązujący Miejscowy Plan Zagospodarowania Przestrzennego Miasta Świnoujście dopuszcza we wskazanej lokalizacji przeładunek i składowanie paliw i gazu. - Władze administracji rządowej i samorządowej regionu, a także Prezydent i Rada Miasta Świnoujście jednoznacznie i pozytywnie opowiadają się za lokalizacją terminalu w Świnoujściu, co niewątpliwie usprawni i przyspieszy rozwiązywanie problemów formalno prawnych związanych z przygotowaniem i realizacją inwestycji. - Na terenie miasta Świnoujście obowiązuje Uchwała Rady Miasta w sprawie zwolnień z podatku od nieruchomości budynków i budowli powstałych, rozbudowywanych lub zmodernizowanych w wyniku inwestycji, stwarzających preferencje dla potencjalnych inwestorów. 9

10 - Lokalizacja terminalu LNG w Świnoujściu przyczyni się do znaczącego wzrostu przeładunków oraz poprawy międzynarodowej konkurencyjności portów ujścia Odry, a tym samym aktywizacji gospodarczej regionu Uwarunkowania ekonomiczne - Lokalizacja terminalu w Świnoujściu jest korzystna ze względu na różnicę odległości przewozowej w stosunku do portu gdańskiego dla podróży okrężnej ok. 360 mil morskich (Mm), co przy założeniu średniej prędkości statku 13 węzłów daje ok. 1,15 dnia żeglugi; w wymiarze finansowym oznacza to, że średniorocznie koszt przewozu 8,3 mln m 3 skroplonego gazu w rejon Gdańska będzie droższy o minimum 5 mln USD w stosunku do Świnoujścia. - Orientacyjny koszt budowy terminalu LNG w Świnoujściu nie powinien przekroczyć 300 mln USD, a koszt budowy 1 statku o pojemności ok. 135 tys. m 3 ok. 200 mln USD. - Budowa terminalu w Świnoujściu może ułatwić i zmienić zakres odbudowy istniejącego falochronu wejściowego do portu, a przez to w sposób znaczący obniżyć koszty jego modernizacji. - Na etapie opracowywania studium wykonalności należy rozważyć możliwość wykorzystania do rozładunku statków ruchomego terminalu lub boi, a także wykorzystania właściwości geologicznych gruntu do podziemnego magazynowania gazu. Wprowadzenie takich rozwiązań przyczyniłoby się do zmniejszenia kosztów projektowanej inwestycji. 10