Indywidualizacja procesu nauczania i wychowania uczniów klas I III szkół podstawowych Gminy Miasto Szczecin

Transkrypt

1 SCENARIUSZ ORAZ OBUDOWA DYDAKTYCZNA ZAJĘĆ POZALEKCYJNYCH ROZWIJAJĄCYCH ZAINTERESOWANIA UCZNIÓW SZCZEGÓLNIE UZDOLNIONYCH ZAJĘCIA MATEMATYCZNO-PRZYRODNICZE REALIZOWANE W RAMACH PROJEKTU: Indywidualizacja procesu nauczania i wychowania uczniów klas I III szkół podstawowych Gminy Miasto Szczecin Opracowała: Beata Standio, ekspertka przedmiotowa ds. edukacji wczesnoszkolnej w ZCDN-ie Chyba nigdy wcześniej, ani nigdy później, dzieci nie są tak ciekawe otaczającego je świata, jak wtedy, gdy rozpoczynają naukę w szkole. Z wypiekami na twarzy często zasypują nas niekończącymi się pytaniami. Wiedza, którą przyswoją sobie w okresie wczesnoszkolnym, pozwoli im zrozumieć wiele zjawisk przyrodniczych oraz sprawi, że późniejsze lekcje fizyki, matematyki, chemii czy biologii będą nie tylko interesujące i w pełni zrozumiałe, ale także staną się dla nich inspiracją do dalszych poszukiwań, badań i nowych odkryć. Zadania realizowane w ramach projektu zachęcają małych odkrywców do poszukiwania odpowiedzi na pytania dotyczące tego, co ich otacza, zastanawia, a także bawi. W trakcie zajęć dzieci prowadzą eksperymenty i odkrywają rzeczy zwykłe w sposób niezwykły. Temat: Czarodziejskie właściwości wody Dział programowy: MOJE PIERWSZE SPOTKANIE Z CHEMIĄ (Eksperyment jako stawianie rzeczywistości określonych pytań w formie przewidywań, domysłów, hipotez i uważne sprawdzanie, czy jest tak właśnie, jak zakładano). Liczba godzin przewidziana na realizację tematu: 90 min Klasa druga Cele ogólne: 1. Rozwiązywanie problemów z zastosowaniem wiedzy chemicznej. 2. Kształcenie umiejętności posługiwania się prostym sprzętem laboratoryjnym i podstawowymi odczynnikami chemicznymi. 3. Przygotowanie do projektowania i wykonywania prostych doświadczeń chemicznych. 4. Wzrost umiejętności współpracy w grupie.

2 Cele szczegółowe: Uczeń: umie wyjaśnić znaczenie pojęć: topnienie, skraplanie, parowanie, zawiesina, roztwór, rozpuszczalnik, napięcie powierzchniowe, umie wyjaśnić zaobserwowane zjawiska, wyjaśnić, dla jakich substancji i dlaczego woda jest dobrym rozpuszczalnikiem, wskazać czynniki wpływające na szybkość rozpuszczania. Zasady, metody, formy pracy: Zasada: stopniowania trudności, przydatności. Metody: podająca (rozmowa kierowana), twórczego myślenia, praktyczna (pokaz, ćwiczenia uczniowskie), praca w małych zespołach. Formy pracy: indywidualna, ćwiczenia praktyczne, grupowa. Środki dydaktyczne: zimna i gorąca woda, szklana butelka po wodzie mineralnej, balonik, kubek, igła, papierowe serwetki, pinceta, słomka do picia napojów, zużyte zapałki, płyn do mycia naczyń, sól, cukier, kakao, kawa, ryż, piasek, olej, mąka ziemniaczana, monety, treść wiersza Zagadka, karta pracy krzyżówka, czajnik bezprzewodowy, kostka lodu, łyżka, przykłady zachowań cieczy nienewtonowskiej na serwisie YouTube. Przebieg lekcji: 1. Wyraziste czytanie wiersza Zagadka (Zał. 1) i podjęcie próby odpowiedzi na pytanie zawarte w wierszu. 2. Stany skupienia wody. Nauczyciel pokazuje uczniom szklankę, w której znajduje się woda, kostkę lodu oraz skraplającą się na łyżeczce parę wodną (Doświadczenie 1). Uczniowie wnioskują, że woda występuje w trzech stanach skupienia: stałym lód, ciekłym woda, gazowym para wodna. Wyjaśnienie uczniom, że wszystko, co nas otacza, zbudowane jest z atomów.

3 Objaśnienie, jak atomy układają się w różnych stanach skupienia: Ciała stałe nauczyciel ustawia dzieci w regularnych rzędach, dzieci trzymają się za ręce; nauczyciel wyjaśnia, że tak właśnie wygląda struktura ciał stałych. Ciecz nauczyciel otacza sznurkiem dzieci ustawione nieregularnie, w małych odległościach od siebie, pozostawiając im niewielką swobodę ruchu. Wyjaśnia, że tak wygląda struktura cieczy. Gaz nauczyciel uwalnia dzieci z pętli, którą ich otoczył. Uczniowie mogą poruszać się w różnych kierunkach i z większą prędkością po sali. Nauczyciel wyjaśnia, że tak wygląda struktura gazów. 3. Badanie właściwości wody doświadczenia Pływająca igła Potrzebne są: szklanka, woda, igła, pinceta 1. Napełnij szklankę wodą po brzegi. 2. Poczekaj, aż woda będzie całkiem nieruchoma. 3. Przy pomocy pincety chwyć igłę i trzymaj ją poziomo. 4. Bardzo powoli i ostrożnie umieść igłę na wodzie (igła musi być idealnie poziomo, jeśli jeden z jej końców zanurzy się w wodzie zatonie). Igła nie tonie, lecz unosi się na powierzchni. Dlaczego? Na powierzchni wody tworzy się rodzaj elastycznej, cieniutkiej błony. Dzieje się tak, ponieważ na cząsteczki wody znajdujące się przy powierzchni działa siła nazywana napięciem powierzchniowym. Ile się zmieści? Potrzebne są: szklanka, woda, monety 1. Napełnij szklankę wodą po brzegi. 2. Powoli, ostrożnie wrzucaj monety. Zanim woda się rozleje, zmieści się o wiele więcej monet, niż mogłoby się wydawać. Dlaczego? Kohezja to siły przyciągania między cząsteczkami (w naszym przypadku wody). Cząsteczki wody oddziałują na siebie, przyciągając się, dlatego woda nie wylewa się lecz tworzy wybrzuszenie nad krawędzią szklanki. Rozpuści się czy nie? Potrzebne są: sól, cukier, kakao, kawa, ryż, piasek, 6 szklanek, woda

4 1. Napełnij szklanki wodą (nie do pełna). 2. Kolejno wrzuć do każdej po 1 łyżeczce z wymienionych substancji. 3. Zamieszaj i obserwuj co się dzieje. Sól i cukier rozpuszczą się, pozostałe substancje osiądą na dnie, a w czasie mieszania będą się unosić. Dlaczego? Sól i cukier rozpuszczają się, to znaczy, że cząsteczki wody wnikają pomiędzy cząsteczki cukru lub soli. Cząsteczki wody nie mogą przeniknąć między cząsteczki kawy, kakao, ryżu, czy piasku. Te substancje nie rozpuszczają się w wodzie. Tworzą zawiesinę, której drobiny osadzają się na dnie pod wpływem siły grawitacji. Można je od siebie oddzielić, stosując filtrowanie, czyli np. przelanie zawiesiny przez filtr wykonany z papieru. Gdzie szybciej? Potrzebne są: 2 szklanki, gorąca i zimna woda, barwnik (np. tusz lub atrament) 1. Napełnij szklanki jedną gorącą wodą, a drugą zimną. 2. Postaw szklanki i poczekaj, aż woda się ustoi. 3. Wlej do każdej ze szklanek po kropli barwnika. W obu szklankach woda się zabarwi, ale w szklance z ciepłą wodą stanie się to o wiele szybciej. Dlaczego? W zimnej wodzie cząsteczki poruszają się dużo wolniej niż w gorącej, dlatego barwnik rozprzestrzeni się szybciej w szklance z gorącą wodą. Czy olej i woda się mieszają? Potrzebne są: szklanka, woda, dwie łyżki oleju Zapełnij połowę szklanki, wlewając do niej wodę i 2 łyżki oleju. Pomieszaj. Czy substancje się mieszają? Olej jest lżejszy niż woda, dlatego pływa na powierzchni. Chmurka w butelce (doświadczenie wykonuje nauczyciel) Potrzebne są: przezroczysta, plastikowa butelka, gorąca woda, kostka lodu

5 1. Napełnij butelkę gorącą wodą. 2. Po chwili wylej połowę wody (ostrożnie!). 3. W otworze butelki umieść kostkę lodu. Pod kostką lodu będzie można zobaczyć mglista chmurkę. Dlaczego? Para wodna pod wpływem zimna gwałtownie się ochłodzi i skropli. Widoczna chmurka to skroplona para wodna. Warto pamiętać, że pary wodnej nie widać. To co widzimy, to maleńkie kropelki wody, która jest już w stanie ciekłym. Ciecz nienewtonowska (czyt. nieniutonowska) nazywana czasami również płynem nienewtonowskim, to niesamowita substancja, która w zależności od siły, z jaką na nią działamy, zachowuje się albo jak ciecz, albo jak ciało stałe. Dodatkowo substancja ta jest niezwykle prosta do przygotowania. Płyny newtonowskie to te, które wszyscy znamy na przykład woda. Kiedy ją przelewamy lub uderzamy dłonią w jej powierzchnię, albo coś do niej wrzucamy, woda cały czas jest płynna (najwyżej naokoło robi się mokro). Płyny nienewtonowskie zachowują się w tych przypadkach inaczej. W zależności od rodzaju, mogą po użyciu wobec nich siły (na przykład po uderzeniu w powierzchnię) stawać się bardziej płynne lub twardnieć i przypominać zachowaniem ciało stałe. W tym drugim przypadku, przy odrobinie uporu potrzebnego do przygotowania większej ilości takiej cieczy, można nawet po niej pobiegać Potrzebne są: półmisek (może być też zwykły głęboki talerz), skrobia ziemniaczana lub kukurydziana (można użyć dostępnej w każdym sklepie spożywczym mączki ziemniaczanej), woda, miejsce, gdzie można nieco nabałaganić (np. kuchnia) 1. Wymieszaj w półmisku skrobię z wodą. Proporcje łatwo uda Ci się dobrać samemu, ale spróbuj zacząć od jednej porcji mączki i połowy porcji wody. Dążymy do uzyskania substancji, której konsystencja jest bardzo gęstym płynem. A co potem można z tym zrobić? Na przykład coś takiego: Prezentacja filmu Na YouTube można znaleźć ciekawy film pokazujący, że po takim płynie da się np. chodzić. A właściwie biegać, bo uda nam się to tylko wówczas, jeśli nasze stopy będą dość mocno uderzać w powierzchnię płynu.a ile radości i zabawy może dać skrobia ziemniaczana i woda, zobaczcie sami zabawa cieczą. 1. Podsumowanie zajęć Pytania (Zał. nr 2)

6 Załącznik nr 1 Zagadka ( Jest taki związek, Wyjątkowy na świecie Jak wam o nim opowiem Pewnie zaraz zgadniecie Mimo braku zapachu, Jest cudowny w smaku. Mimo, iż jest bezbarwny Tworzy piękne kształty Mimo, iż całkiem zwyczajny, Czasem zachowuje się jak nienormalny. Mimo, iż jest malutki, Wywołuje akcje brzemienne w skutki. Pełno w nim sprzeczności i obojętności. Jest kwasem, zasadą, plusem i minusem. Niektóre związki przyprawia o fobię. Niejednej już pomógł osobie. Wśród słuchaczy jest już zgoda, Bo wszyscy odgadli, że to WODA. Załącznik 2 - Pytania podsumowujące 1. Najbardziej popularny rozpuszczalnik. 2. W jakich stanach skupienia występuje woda? 3. Zmiana gazowego stanu skupienia wody w stan ciekły. 4. Wpływa na szybkość rozpuszczania substancji. 5. Co to jest zawiesina? 6. Co to jest zmiana stanu ciekłego w stan stały? 7. Jak nazywa się proces polegający na zmianie stanu stałego w stan gazowy? 8. Jak nazywa się zmiana stanu ciekłego w stan gazowy? 9. W jaki sposób można zwiększyć szybkość rozpuszczania większości substancji stałych w wodzie? 10. Jak rozdzielić na składniki mieszaninę kredy z wodą?