PROGRAM KONSULTACJI SPOŁECZNYCH DOTYCZĄCYCH ZTPO NA PRZYKŁADZIE KRAKOWA

Transkrypt

1 PROGRAM KONSULTACJI SPOŁECZNYCH DOTYCZĄCYCH ZTPO NA PRZYKŁADZIE KRAKOWA Stanisław Gastoł Konsultacje, rozumiane są jako wszelkie możliwe formy zasięgania opinii zainteresowanych stron w procesie stanowienia prawa, są jednym z narzędzi, które zwiększają efektywność, przejrzystość oraz zaangażowanie zainteresowanych stron w proces tworzenia, wdrażania przedsięwzięć inwestycyjnych. Istotnym wyzwaniem w trakcie opracowywania Programu konsultacji społecznych dotyczących ZTPO dla Miasta Krakowa było przygotowanie społeczności lokalnej do pozytywnego odbioru inwestycji w zakresie gospodarki odpadami komunalnymi. Społeczeństwo jest wyczulone na obecność w środowisku obiektów gospodarki odpadami komunalnymi składowisk odpadów, obiektów termicznego przekształcania odpadów (tzw. spalarni). Ludzie obawiają się ewentualnych niekorzystnych oddziaływań, zwłaszcza emisji zanieczyszczeń chemicznych. Rosnący opór społeczny utrudnia realizację ważnych inwestycji komunalnych. Brak powszechnej akceptacji dla konkretnych rozwiązań proponowanych w Systemie Gospodarki dla Miasta Krakowa było jedną z przyczyn dla przeprowadzenia konsultacji społecznych z mieszkańcami Krakowa. Konsultacje w rozumieniu Dyrektywy Rady 85/337/EWG z późn. zm. polegają na: (a) umożliwieniu zainteresowanej społeczności składania swoich uwag i wniosków dotyczących projektu, kiedy wszystkie opcje są dostępne organowi podejmującemu decyzje, zanim decyzja zostanie podjęta (Art. 6.4); (b) uwzględnieniu wyników konsultacji w postępowaniu w sprawie wydania decyzji (Art. 8). Konsultacje społeczne miały charakter publiczny i oparte były o zasadę równości i otwartości, co oznacza, że uczestniczyć w nich mogli wszyscy zainteresowani mieszkańcy Krakowa. Głównymi adresatami konsultacji były następujące grupy społeczne: - Społeczność lokalna: mieszkańcy Krakowa, którzy będą głównym beneficjantem projektu, mieszkańcy dzielnic, gdzie zlokalizowania jest znaczna część inwestycji związanych z projektem, a zwłaszcza spalarnia wiele z tych osób będzie uważać się za poszkodowanych, mieszkańcy osiedli w pobliżu miejsc, gdzie będą realizowane poszczególne przedsięwzięcia inwestycyjne, lokalne stowarzyszenia kulturalne, profesjonalne i gospodarcze, które w poprzedniej fazie konsultacji wyraziły zainteresowanie realizacją projektu. - Pozarządowe Organizacje Ekologiczne, zwłaszcza te, które koncentrują swoją działalność na terenie Krakowa oraz te, które wyrażają szczególne zainteresowanie aspektami ekologicznymi gospodarki ściekowej; - Samorząd lokalny: Rada Miasta Krakowa oraz Rady Dzielnic na terenie, których będą realizowane poszczególne zadania projektowe.

2 Zainteresowane grupy społeczne, ze względu na postawę w odniesieniu do planowanych działań można podzielić na: BENEFICJENTÓW: są to ci, którzy skorzystają z przedsięwzięcia infrastrukturalnego (ogół mieszkańców Krakowa i okolic). POSZKODOWANYCH: są to ci, którzy uznają, że ich interes jest zagrożony w wyniku realizacji przedsięwzięcia (np. mieszkańcy dzielnicy, w której zlokalizuje się zakład termicznej utylizacji). INTERWENIENTÓW: są to ci, którzy zdecydują się na udział w konsultacjach, w programie uczestnictwa i ew. w proteście. Pierwsza faza programu konsultacji społecznych była przeprowadzana na etapie budowy Oceny Strategicznej Systemu Gospodarki Odpadami Miasta Krakowa. Należy na wstępie stwierdzić, że program konsultacji społecznych został opracowany w zakresie wystarczająco szerokim biorąc pod uwagę krajową praktykę przygotowania inwestycji infrastrukturalnych i dostępne środki finansowe. Program zakładał osiągnięcie kilku celów: (a) Przeprowadzenie wstępnej kampanii informowania zainteresowanych grup społecznych o zamierzeniach Władz Miasta w takim zakresie, by kształt projektu stał się znany, a racje i argumenty Magistratu dotarły do świadomości społecznej. Było ważne, by Pozarządowe Organizacje Ekologiczne i społeczność lokalna reprezentowana przez zarządy dzielnic dobrze rozumiały wagę projektu dla Krakowa. (b) Przeprowadzenie kampanii konsultacji społecznych na terenie Krakowa, by zebrać opinie od zainteresowanych grup społecznych o wariantach projektu budowy systemu gospodarki odpadami oraz o budowie spalarni odpadów komunalnych. / ankieta / (c) Nawiązanie kontaktów z tymi grupami społecznymi, które czują się zagrożone przez realizację projektu i skłonienie ich do uczestnictwa w kolejnych fazach Programu. Konsultacje polegały na utworzeniu Krakowskiego Forum Odpadowego, otwartego dla każdego. Imiennie do uczestnictwa w konsultacjach zaproszeni zostali Radni wszystkich osiemnastu dzielnic Krakowa, organizacje ekologiczne (m. in. Polski klub Ekologiczny, Stowarzyszenie Zielona Barycz, Fundacja Współpracujemy, Liga Ochrony Przyrody). Ponadto, w spotkaniach uczestniczyli przedstawiciele Krakowskiego Zarządu Komunalnego, przedstawiciele Miejskiego Przedsiębiorstwa Oczyszczania oraz media lokalne (Gazeta Krakowska, Dziennik Polski, Gazeta Wyborcza, TVP Kraków). Posiedzenia plenarne Forum odbywaly się co dwa tygodnie w okresie od czerwca do października 2007 roku. Zorganizowano 9 takich posiedzeń. Miarą skuteczności programu były badania opinii publicznej wykonane w ramach prac projektu. Miarą ostatecznego sukcesu miało być przyjęcie przez Władze Miasta Systemu Gospodarki Odpadami dla Miasta Krakowa. Podsumowanie pierwszej fazy programu Mocną stroną programu w poprzedniej fazie był zespół ds. konsultacji społecznych. W skład tego zespołu zostali powołani ludzie przedsiębiorczy o wysokiej motywacji działań. Organizacja i zarządzanie programem KS okazały się odpowiednie i wystarczające. Generalnie, w kraju nie ma jeszcze wielu doświadczeń z realizacją programów KS, choć obecnie już kontekst społeczny realizowanych inwestycji infrastrukturalnych jest już doceniany przez wielu 2

3 inwestorów. Na uznanie zasługuje również otwartość, z jaką władze Miasta podeszły do takich kwestii, jak polityka pełnego udostępniania dokumentacji, gotowość zaakceptowania daleko idącej kontroli społecznej w procedurze przygotowania inwestycji. Program był ściśle nadzorowany przez Prezesa Krakowskiego Holdingu Komunalnego i przez Wiceprezydenta Miasta. Problemem był brak wystarczających środków finansowych, co nie pozwoliło na pełną akcje informacyjno-edukacyjną na etapie poprzedzającym ogłoszenie o proponowanych lokalizacjach zakładu termicznej utylizacji odpadów. Program konsultacji społecznych w fazie realizacji projektu W obecnej fazie program Konsultacji Społecznych winien być bezpośrednio zorientowany na współpracę z przedstawicielami dzielnic, na terenie których rozważa się lokalizacje spalarni, na ostateczny wybór tej lokalizacji i na procedurę związaną z uzyskaniem decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach zgody na realizację inwestycji, gdzie podejmującym decyzję będzie tak jak poprzednio (przy wyborze wariantu Systemu) Prezydent Miasta Krakowa. Cele programu konsultacji społecznych w drugim etapie są: (a) Uzyskać dobry poziom poinformowania o projekcie wśród zainteresowanych grup społecznych na terenie Krakowa, dostarczając tym grupom aktualne informacje dotyczące rozwoju prac związanych z projektowaniem elementów systemu i przygotowaniem inwestycji. (b) Kontynuować konsultacje z zainteresowanymi grupami społecznymi ustanawiając kanały komunikacyjne umożliwiające tym grupom składanie pytań, uwag i propozycji dotyczących projektu, jak również przekazywanie im odpowiedzi. (c) Kontynuować próby zmierzające do zmniejszenia poziomu ewentualnego konfliktu wśród społeczności lokalnej, która w swym sąsiedztwie będzie gościć spalarnię odpadów i ew. inne zakłady systemu. (d) Nakłonić przedstawicieli lokalnej społeczności i POE do uczestnictwa i do zaakceptowania benefitów za dyskomfort, jaki planowane inwestycje uczynią w otaczającym ich środowisku. (e) Wypełnić warunki dotyczące kontekstu społecznego nałożone przez Program Operacyjny w związku z programem konsultacji społecznych w takim stopniu, by Gmina Kraków mogła uzyskać przyznane jej dofinansowanie realizowanego projektu. Podobnie jak w poprzedniej fazie, miarą skuteczności programu będą badania opinii publicznej wykonane w sposób profesjonalny, tym razem przez renomowane ośrodki. Miarą ostatecznego sukcesu będzie decyzja środowiskowa pozwalająca dalsze kroki procedury przygotowania budowy kolejnych zakładów systemu, począwszy od spalarni odpadów. Zadaniem programu promocyjno-konsultacyjnego jest: - Informowanie Ważną rolę we właściwym informowaniu społeczeństwa o planowanych działaniach inwestycyjnych pełnią materiały informacyjne. Mieszkańcom podawane są zarówno informacje techniczne jak również informacje o bieżącym kształcie projektu. W celu ciągłego informowania społeczeństwa o problematyce ZTPO w Krakowie przygotowywane są między innymi: 3

4 - Artykuł o nowoczesnych technologiach spalania odpadów. - Artykuł o gospodarce odpadami, w tym spalania. - Artykuł zawierający opinie mieszkańców osiedli w pobliżu działających spalarni. - Artykuły o możliwościach benefitów i rekompensat. Została uruchomiona witryna internetowa na które zamieszczane są aktualne informacje. Witryna pomaga przekonać się zainteresowanym o nowoczesności rozwiązań technicznych i organizacyjnych, jakie są projektowane w Mieście. Rekomendowane jest, aby: - upowszechnić adresy poczty klasycznej i elektronicznej, pod które interwenienci mogą nadsyłać swoje uwagi dotyczące projektu. - otworzyć punkt informacyjno- konsultacyjny open house Należy utworzyć punkt informacyjno-konsultacyjny na terenie dzielnicy, gdzie będzie zlokalizowana spalarnia który działałby według następujących zasad: odwiedzający będą mogli zapoznać się z projektem na podstawie dokumentów, zdjęć, filmów, prezentacji multimedialnych itp. rozdawane byłyby materiały informacyjne dotyczące Projektu zarówno w formie drukowanej, jak i możliwe do przeczytania na miejscu w Internecie; interwenienci będą mogli prowadzić nieskrępowane rozmowy składać wnioski i prosić o wyjaśnienia - jeżeli nie będzie możliwe udzielenie im wyjaśnień na miejscu, należy uzgodnić z nimi tryb przekazywania im odpowiedzi; na żądanie, każdy z interwenientów może być zapisany na listę abonencką i otrzymywać regularnie informacje o rozwoju Projektu. - prowadzić dalsze konsultacje z mieszkańcami dzielnic oraz kontynuować konsultacje z władzami samorządowymi dzielnic. (Należy kontynuować okresowe spotkania konsultacyjne z Radami Dzielnic.). - opracować systemu rekompensat (Do programu rekompensat należy zakwalifikować między innymi program budowy dróg na terenie dzielnicy). Podsumowanie: W fazie przygotowania realizacji inwestycji modernizacji gospodarki odpadami w Mieście Krakowie konieczne jest kontynuowanie dialogu z zainteresowanymi grupami społecznymi. Podobnie jak w poprzedniej fazie, plan konsultacji społecznych obejmuje informowanie oraz konsultacje, zaś duży nacisk jest położony na wypracowanie skutecznych metod uczestnictwa oraz godziwych rekompensat. Podejmowane prób negocjacji lub mediacji z tymi społecznościami lokalnymi, które uznają się za pozostające w konflikcie z zamierzeniami projektu. Należy zdać sobie sprawę, że spalarnia należy do najbardziej kontrowersyjnych inwestycji infrastrukturalnych i całkowite uniknięcie konfliktu jak dotąd nikomu nie udało się. W obecnej fazie w Krakowie program Konsultacji Społecznych jest bezpośrednio zorientowany na procedurę związaną z uzyskaniem decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach zgody na realizację inwestycji, gdzie podejmującym decyzję będzie tak jak poprzednio Prezydent Krakowa. Program informowania i konsultacje winny jednak być kontynuowane aż do uzyskania pozwolenia na budowę. 4

5 Program obejmuje propozycje szczegółowych zadań zorientowanych na informowanie, kontynuowanie dialogu i nawiązanie współpracy z zainteresowanymi grupami społecznymi. Należą do nich społeczności lokalne, Pozarządowe Organizacje Ekologiczne oraz samorząd lokalny. Polityka informacyjna Programu będzie elementem polityki informacyjnej Miasta w ścisłej współpracy z Rzecznikiem Prasowym. Informacja upubliczniona powinna odpowiadać odpowiednim rozporządzeniom i wytycznym Komisji Europejskiej dotyczących prowadzenia działań informacyjnych i promocji projektów Funduszu Spójności. Zaproponowano szeroki wachlarz środków służących informowaniu zainteresowanych o założeniach projektu. Wykorzysta się do tego celu media, Internet oraz kolportaż materiałów i informacji technicznej przygotowanych w celach promocyjnych przez Władze Miasta. Tylko gdy to niezbędne, należy sięgnąć po techniki marketingu bezpośredniego. Konsultacje będą polegać na umożliwieniu zainteresowanej społeczności składania swoich uwag i wniosków dotyczących projektu. Otwarte zostaną drożne kanały komunikacyjne ( open house, Internet i poczta klasyczna) umożliwiające wszystkim zainteresowanym komunikowanie się z KZK. Wdroży się system analizy wniosków i skarg oraz, gdy tylko to możliwe, uwzględnienia postulatów interwenientów. Wszyscy oni dostana odpowiedź z uzasadnieniem podjętej decyzji. Kolejnym poziomem programu KS jest włączenie interwenientów lub ich przedstawicieli do programu uczestnictwa. W ramach tego programu tworzy się możliwości: dodatkowych konsultacji i uzgadniania elementów projektu mających wpływ na środowisko, uzgadniania środków zmniejszających oddziaływanie niekorzystne, negocjowania rekompensat i benefitów, jakie mogą przysługiwać interwenientom z tytułu udokumentowanych lub przynajmniej prawdopodobnych strat, które w ich środowisku lub w ich majątku może spowodować realizacja elementów projektu, inicjowania dodatkowych badań, które pomogą ustalić rzeczywistą wielkość oddziaływania inwestycji na środowisko. W przypadku groźby wybuchu konfliktu, zarządzanie konfliktem będzie obejmować dwa elementy. Po pierwsze, podjęte zostaną działania zapobiegające rozszerzenia się konfliktu, po drugie podejmie się próby rozwiązania konfliktu z mieszkańcami osiedli położonych w pobliżu planowanej spalarni. Godne polecenia wydają się są trzy formy dalszych działań: negocjacje, mediacje lub mediacje z udziałem facylitatora. 5