Rozwijanie i weryfikacja kompetencji personalnych i społecznych

Transkrypt

1 Rozwijanie i weryfikacja kompetencji personalnych i społecznych Seminarium Bolońskie Miedzeszyn, 26 czerwca 2012 r. Ewa Chmielecka, Szkoła Główna Handlowa Ekspertka Bolońska

2 Proces Boloński: główne cele edukacyjne 1. Przygotowanie absolwentów dla rynku pracy 2. Rozwój i podtrzymanie szerokiej podstawy wiedzy zaawansowanej (dla społeczeństwa wiedzy) 3. Przygotowanie do bycia aktywnym obywatelem w dojrzałej demokracji 4. Rozwój osobowy uczących się Cele 1 i 2 dobrze rozumiane i realizowane Cele 3 i 4 pomijane i trudne w realizacji Cele 3 i 4 szczególnie ważne dla rozwoju społecznego Jaka intencja kompetencji społecznych ram kwalifikacji? Czy sugerują wypełnianie przez uczelnie ich funkcji wychowawczych?

3 Framework for Qualifications of The European Higher Education Area "Democracy ultimately depends on active participation of educated citizens... education plays key role in developing democratic culture..... the active participation requires... broad education in a variety of fields... nature of democratic attitudes and values and the ability to think critically

4 Ramy Kwalifikacji trzecia kolumna ERK kompetencje, które w kontekście ERK określa się w kategoriach odpowiedzialności i autonomii oznaczają udowodnioną zdolność stosowania wiedzy, umiejętności i zdolności osobistych, społecznych lub metodologicznych okazywaną w pracy lub w nauce oraz w karierze zawodowej i osobistej

5 Diagnoza społeczna deficyty i problemy Polaków Anomia - bezwład, chaos w miejsce porządku, orientacji na normy i wartości. Zgoda na bylejakość państwa. Deficyt zaufania. Ujawnia się w unikaniu bezinteresownych kontaktów społecznych, w nieufności/stawianiu murów znaczne zagrożenie dla demokracji Deficyt demokracji partycypacyjnej brak poczucia wpływu na bieg zdarzeń. Deficyt uznania. Deprywacja potrzeby szacunku. Konflikt między tradycją a nowoczesnością. Tożsamość symboliczna w miejsce tożsamości pragmatycznej; orientacje emocjonalne w miejsce orientacji pragmatycznych. Falsyfikowanie rzeczywistości jako podstawowy mechanizm kształtowania opinii społecznej (uwaga na rolę mediów innych źródeł informacji masowej!)

6 Kierunki działań naprawczych przez edukację (model idealny, niekoniecznie realizowalny) Orientacja na normy, reguły, procedury jako podstawy ładu społecznego. Budowanie podstaw zaufania w relacjach społecznych, interpersonalnych. Relacje jako zobowiązanie, oparte na poszanowaniu odmienności, dotrzymywaniu słowa, dyskrecji, podejmowane we wspólnym interesie współpraca i altruizm. Kształtowanie poczucia wpływu na bieg zdarzeń, poczucia sprawstwa poprzez uczestnictwo w dobrze zaplanowanym, przynoszącym wymierne efekty, satysfakcjonującym działaniu (np. praca metodą projektów). Zwiększenie partycypacji poprzez znajomość praw obywatelskich, praw człowieka, zdobywanie doświadczeń w pracy w III Sektorze, wolontariat. Szacunek jako podstawa relacji kształtowanie postawy tolerancji, otwartości na odmienność kulturową, światopoglądową, na każda inność. Czy i jak to realizować w szkołach wyższych?

7 cd. Kształtowanie orientacji temporalnej na przyszłość. Konstruowanie planów życiowych, ścieżek kariery, przewidywanie następstw podejmowanych działań. Kształtowanie postaw i zachowań pragmatycznych. Podkreślanie związku między wysiłkiem, działaniem a jego efektami. Praca nad emocjami. Pokazanie miejsca i roli emocji w działaniu, sposobów radzenia sobie z emocjami. Kształtowanie adekwatnego obrazu siebie, własnej grupy społecznej, praca nad stereotypami. Konieczność przezwyciężenia konfliktu postaw zorientowanych na tradycję z postawami modernizacyjnymi. Pogodzenie tradycji z pragmatyką. Czy i jak to realizować w szkołach wyższych? A co gorsza jak to sprawdzać?

8 Interpretacja wymagań właściwych dla kompetencji społecznych Podprojekt Wychowawcze funkcje uczelni w świetle wymagań Europejskich i Krajowych Ram Kwalifikacji prowadzonego w Instytucie Badań Edukacyjnych. Skład zespołu: Mirosława Nowak-Dziemianowicz, DSW Adam Jagiełło-Rusiłowski, UGd Hanna Solarczyk-Szwec, UMK Jolanta Urbanik, UW Maria Próchnicka, UJ Ewa Chmielecka, IBE Spodziewane rezultaty: Poradnik walidacji kompetencji społecznych Większość cytatów w tej prezentacji pochodzi z opracowania M. Nowak-Dziemianowicz Kompetencje społeczne jako jeden z efektów kształcenia w Krajowych Ramach Kwalifikacji w kontekście pytań o cele i funkcje edukacji. [ ]i innych opracowań Zespołu

9 Pierwsze sugestie (nieuwzględnione w opisach obszarowych) Edukacji przypisujemy trzy funkcje: adaptacyjną, emancypacyjną i krytyczną. Formują one następujące kompetencje społeczne: Kompetencje adaptacyjne, techniczne, pozwalające efektywnie i skutecznie działać, prowadzić badania, odnaleźć się na rynku pracy. Kompetencje emancypacyjne, pozwalające na rozumienie otaczającej rzeczywistości, własnego działania oraz jego konsekwencji oraz na dokonywanie wyborów w oparciu o własne potrzeby, uzasadnienia, wartości, ze świadomością konsekwencji związanymi z tymi wyborami. Kompetencje krytyczne, pozwalające na dostrzeganie uzasadnień legitymizujących własne działanie oraz praktykę społeczną.

10 Propozycja zapisu kompetencji społecznych Wspólnych dla wszystkich absolwentów, (nieuwzględniona w opisach obszarowych) Kompetencje adaptacyjne: Absolwent studiów I stopnia rozumie potrzebę uczenia się przez całe życie potrafi myśleć i działać w sposób przedsiębiorczy jest zdolny do pracy w zespole oraz ponoszenia odpowiedzialność za pracę swoją i innych Komunikuje się z otoczeniem w celu wymiany wiedzy zawodowej Absolwent studiów II stopnia rozumie potrzebę uczenia się przez całe życie, potrafi inspirować i organizować proces uczenia się innych potrafi myśleć i działać w sposób kreatywny i przedsiębiorczy jest zdolny do pracy w zespole, organizowania tej pracy i kierowania nią, jest odpowiedzialny za skutki pracy zespołowej Komunikuje się z otoczeniem w celu wymiany i upowszechnienia wiedzy zawodowej

11 Propozycja zapisu kompetencji społecznych Wspólnych dla wszystkich absolwentów, (nieuwzględniona w opisach obszarowych) Kompetencje emancypacyjne: Absolwent studiów I stopnia jest świadomy swojej roli zawodowej i społecznej oraz gotowy do podjęcia odpowiedzialności za ich wypełnienie jest zdolny do organizowania działalności na rzecz interesu publicznego akceptuje i szanuje różnorodność kulturową i światopoglądową zna różne poglądy i potrafi zająć niezależne i uzasadnione stanowisko w ważnych kwestiach społecznych Absolwent studiów II stopnia jest świadomy swojej roli zawodowej i społecznej, potrafi je samodzielnie modyfikować zgodnie z potrzebami społecznymi, jest gotowy do podjęcia odpowiedzialności za ich wypełnienie jest zdolny do inspirowania i organizowania działalności na rzecz interesu publicznego docenia znaczenie kulturowej i światopoglądowej różnorodności dla rozwoju społecznego potrafi podjąć dyskusję w ważnym kwestiach społecznych, krytycznie ocenić różne stanowiska oraz kompetentnie bronić własnego punktu widzenia

12 Propozycja zapisu kompetencji społecznych Wspólnych dla wszystkich absolwentów, (nieuwzględniona w opisach obszarowych) Kompetencje krytyczne: Absolwent studiów I stopnia kieruje się w swoim działaniu zasadami zgodnymi z etyką zawodową; potrafi ich wybór ocenić i uzasadnić oraz wdrażać je w środowisku zawodowym bierze odpowiedzialność za siebie i innych oraz skutki własnych wyborów, decyzji i działań w środowisku zawodowym i lokalnym jest świadomy własnych ograniczeń troszczy się o dorobek, tradycje i wartości dziedziny nauki i pracy, którą reprezentuje Absolwent studiów II stopnia kieruje się w swoim działaniu zasadami zgodnymi z etyką zawodową; potrafi ich wybór ocenić i uzasadnić oraz wdrażać je i rozwijać w środowisku zawodowym, rozumie własną i zbiorową odpowiedzialność za ich wypełnienie bierze odpowiedzialność za siebie i innych oraz skutki własnych wyborów, decyzji i działań w środowisku zawodowym i społecznym jest krytyczny wobec siebie i innych Chroni i rozwija dorobek, tradycje i wartości dziedziny nauki i pracy, którą reprezentuje.

13 Podsumowanie kompetencji społecznych w opisach obszarowych kompetencje adaptacyjne: dominują na każdym poziomie kształcenia we wszystkich obszarach kompetencje emancypacyjne: ułomne, ale są obecne w obszarach: humanistyki, nauk społecznych, nauk przyrodniczych, nauk rolniczych, leśnych i weterynaryjnych, lekarskich i sztuki. Brak ich w obszarach; nauk ścisłych i technicznych. Kompetencje krytyczne występują tylko w obszarze nauk społecznych dla studiów II-go stopnia oraz w obszarze sztuka. W pozostałych obszarach kompetencje krytyczne w ogóle nie pojawiają się wśród efektów kształcenia. Wnioski?

14 Kompetencje społeczne w projekcie PRK Zmierzają w kierunku trzech rodzajów kompetencji (choć bez podziału) Jeśli zostaną zaakceptowane, ponownie stanie przed uczelniami problem: Jak to realizować w szkołach wyższych? A co gorsza jak to sprawdzać? Jeśli nie zostaną zaakceptowane to czy nas to zwalnia z realizacji funkcji wychowawczych?

15 Nasze problemy Czy zawężać interpretację kompetencji społecznych do spraw zawodowych/adaptacyjnych czy nadać im szerszy wymiar? Kim mają być nasi absolwenci? Jak potwierdzać uzyskanie learning outcomes w sferze kompetencji społecznych? Czy są tylko w sekrecji innych zajęć? Czy są możliwe działania samodzielne uczelni w tej mierze? Jakie? Jak wyceniać kształtowanie tych kompetencji w punktach ECTS Obawy przed indoktrynacją Indoktrynacje jawne i utajone

16 Kształtowanie postaw Kształcenie humanistyczne Naśladownictwo Inspirowane zaangażowanie

17 Uwewnętrznianie wartości przez dyskusję (do której trzeba być przygotowanym) Humanistyka jako nauka: o wartościach o człowieczeństwie bez argumentacji rozstrzygającej Angażująca Działania pomocnicze w ramach KRK: Deskryptory obszaru humanistyka usługówka dobre wzorce Powszechna obecność etyk zawodowych

18 Kształtowanie postaw: naśladownictwo Relacja mistrz uczeń Relacja wspólnota akademicka instytucja Uczestnictwo w życiu wspólnoty Czy to się da wycenić jako learning outcomes? Nasza decyzja? Przykład - studia doktoranckie w PW?

19 Kształtowanie postaw: inspirowane zaangażowanie Bezinteresowność nagradzana Działania pomocnicze w ramach KRK: Wycena doświadczeń zawodowych i innych uczenie się pozaformalne jest możliwość Włączanie dobrze udokumentowanych działań prospołecznych do dokonań w ECTS?

20 Biznes i zarządzanie, fizyka postawy Absolwent musi: rozpoznawać i rozwiązywać dylematy etyczne, kierować się etycznymi i zawodowymi wartościami w rozwiązywaniu problemów i podczas dokonywania wyborów zawodowych zdawać sobie sprawę, że fałszowanie danych, plagiatowanie jest nieetyczne Sprawdzanie: eseje, praca w grupie, projekty itp. Praktyki! Źródło: The Quality Assurance Agency for Higher Education 2009

21 Medycyna postawy Sposoby sprawdzania czy dane efekty uczenia się zostały osiągnięte muszą dawać pewność, że istotnie tak jest. Muszą być rygorystyczne i wyłapywać osoby, które nie są gotowe do podjęcia zawodu. Jeżeli chodzi o postawy to nacisk jest położony na: - obserwację zachowań uczącego się (zwłaszcza podczas kontaktu z pacjentem) Źródło: The Quality Assurance Agency for Higher Education 2009

22 Własne doświadczenia ECH edukacja humanistyczna Studia doktoranckie: Epistemologia i aksjologia badań naukowych Przykładowy EK: zna i rozumie procesy przemian, jakim podlega szkolnictwo wyższe obecnie Studia I i II stopnia: Etyka w biznesie Przykładowy EK: rozumie, że konflikt etyczny wpisany jest w działalność biznesową; rozumie niezbywalność odpowiedzialności za podjęte decyzje Przykładowy EK: postawa zaangażowania.

23 Podsumowanie Kształtowanie kompetencji społecznych przebiega w bardzo zróżnicowany sposób. Do wykorzystania: Dobrze przemyślana wiedza humanistyczna Aktywne formy nauczania, praktyki Działalność studentów w środowisku uczelni i poza nią Uznawanie dokona nieformalnych Inicjatywa w interpretacji i zakresie działań w rękach uczelni Ale co zrobi PKA?

24 Dziękuję za uwagę!