Współczesna rola gospodarstwa leśnego w łańcuchu leśno-drzewnym. dr inż. Sebastian Klisz Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych w Gdańsku

Transkrypt

1 Współczesna rola gospodarstwa leśnego w łańcuchu leśno-drzewnym. dr inż. Sebastian Klisz Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych w Gdańsku

2 2 GOSPODARSTWO LEŚNE NA WSPÓŁCZESNYM RYNKU Globalizacja nadała nowy wymiar wymianie rynkowej, w której to klient staje się aktywnym graczem w kontakcie z dostawcą. Rozwój różnych kanałów komunikacji umożliwił klientom kreowanie indywidualnych cech produktów, jakich oni oczekują. Wzrost aktywności odbiorców nie tylko wywodzących się z grupy odbiorców produktów drzewnych staje się nowym potencjalnym zasobem, który należy wykorzystać w procesie kreowania wartości. Identyfikacja najważniejszych klientów jest punktem wyjścia do oceny zachodzących procesów, jest również podstawą do poszukiwania nowych rozwiązań strukturalnych. Łańcuch leśno-drzewny w którym zasadniczą rolę odgrywa gospodarstwo leśne jest zbiorem procesów. W tym kontekście na uwagę zasługuje fakt wzrostu znaczenia klienta w modelowaniu procesów zachodzących w tym łańcuchu.

3 GOSPODARSTWO LEŚNE NA WSPÓLCZESNYM RYNKU KONSUMENT PRZEMYSŁ DRZEWNY GOSPODARSTWO LEŚNE 3

4 GOSPODARSTWO LEŚNE W EUROPEJSKIM SEKTORZE LEŚNYM Według raportu UNECE o stanie europejskiego sektora leśnego The European Forest Sector Outlook Study II proces stałego wzrostu modelowany będzie przez następujące działania zachodzące w otoczeniu sektora: utrwalanie wpływu zasobów leśnych na łagodzenie skutków zmian klimatycznych, wzrost znaczenia zasobów leśnych, jako źródła surowca do produkcji energii ze źródeł odnawialnych, rola zasobów leśnych w ochronie bioróżnorodności, innowacyjność w gospodarstwie leśnym elementem wpływającym na kierunek działań w sektorze leśnym. 4

5 GOSPODARSTWO LEŚNE W EUROPEJSKIM SEKTORZE LEŚNYM INNOWACYJNOŚĆ W GOSPODARSTWIE LEŚNYM ŁAGODZENIE SKUTKÓW KLIMATU OCHRONA BIORÓŻNORODNOŚCI SEKTOR LEŚNY ZASOBY LEŚNE JAKO ŹRÓDŁO SUROWCA DO PRODUKCJI ENERGII 5

6 ZADANIA DLA GOSPODARSTWA LEŚNEGO Wydłużanie wieków rębności przy jednoczesnym zwiększaniu udziału pozyskania drewna w cięciach przed rębnych w celu równoważenia podaży surowca drzewnego na rynek. Mobilizacja surowca drzewnego o 50% w okresie najbliższych 20 lat przy zaangażowaniu do produkcji gruntów innych niż leśne. Do dostarczenia 100 mln m3 będzie potrzeba 5mln ha gruntów. Ta wielkość odpowiada 9% ogólnej powierzchni użytkowanej rolniczo w 27 krajach Unii Europejskiej.. Ograniczenie o 12% pozyskania drewna z tytułu ochrony bioróżnorodności wzmocni znaczenie plantacji drzew szybko rosnących w podaży drewna na rynek. Wzmacnianiem roli pozaprodukcyjnych funkcji lasu i rozwoju źródeł ich finansowania 6

7 GOSPODARSTWO LEŚNE W STRATEGII ROZWOJU EUROPEJSKIEJ PLATFORMY LEŚNO-DRZEWNEJ W roku 2005 Europejska Platforma Leśno-Drzewna w dokumencie A Srategic Research Agenda for Innovation, Competitivness and Quality of Life przedstawiła wizję zrównoważonego rozwoju i innowacyjności będącej w zgodzie z naturą do 2030 roku. W opracowaniu celów strategicznych uwzględniono gospodarkę leśną, jako istotny element budowy łańcucha wartość dla sektora leśno-drzewnego. Wyróżniono pięć celów strategicznych, z czego w czerech z nich określono rolę gospodarki leśnej w ich realizacji: innowacyjność gospodarstwa leśnego, optymalizacja źródeł dostarczania biomasy i budowa łańcucha dostaw, realizacja wielofunkcyjnego modelu leśnictwa, orientacja działań w sektorze na perspektywę społeczną. 7

8 CELE STRATEGICZNE DLA GOSPODARSTWA LEŚNEGO Mobilizacja surowca przy udziale plantacji drzew szybko rosnących Kreowanie rynku produktów pochodzących z realizacji pozaprodukcyjnych funkcji lasu Realizacja wielofunkcyjnego modelu leśnictwa Wzmacnianie dialogu ze społeczeństwem 8

9 ZADANIA DLA GOSPODARSTWA LEŚNEGO Kreowanie produktów odpowiadających zmianom zachodzącym na rynku i w potrzebach zgłaszanych przez klientów w zakresie realizacji pozaprodukcyjnych funkcji lasu. Wdrażanie procesów uprawy drzew szybko rosnących z wykorzystaniem gatunków o najwyższej produktywności. Budowa nowoczesnego łańcucha dostaw surowca drzewnego odpowiadająca potrzebom zgłaszanym przez rynek w celu zwiększenia efektywność w realizacji procesów w łańcuchu leśnodrzewnym. Wzmacnianie pozaprodukcyjnych funkcji lasu oraz roli zasobów leśnych w ograniczaniu skutków zmian klimatycznych. Pozostawanie w ciągłym kontakcie ze społeczeństwem aby można szybko reagować na zmiany w nim zachodzące. Pozwoli to na określenie, w jaki sposób społeczeństwo przez swoje decyzje będzie wpływać na kształt całego sektora. 9

10 ŁAŃCUCH LEŚNO-DRZEWNY Łańcuch leśno-drzewny składa się z procesów od odnowienia lasu począwszy do przetworzenia produktu przez konsumpcję i na końcu cyklu życia produktu kończąc. Program EFORWOOD pogrupował te procesy w moduły: zarządzanie zasobami leśnymi procesy łączące zarządzanie zasobami leśnymi z przemysłem drzewnym przetwarzanie i wytwarzanie procesy łączące przemysł drzewny z konsumentem 10

11 MODUŁY W ŁAŃCUCHU LEŚNO-DRZEWNYM Moduł zarządzania zasobami leśnymi. Wyróżniono tu pięć alternatyw gospodarowania zasobami leśnymi. Podział ten opierał się na intensywności wykorzystania poszczególnych funkcji realizowanych przez zasoby leśne. Moduł procesów łączących zarządzanie zasobami leśnymi z przemysłem drzewnym. W ramach tego modułu wyróżniono cztery elementy: pozyskanie drewna, jakość surowca, transport surowca, integracja procesów. Moduł przetwarzanie i wytwarzanie produktów drzewnych. Głównymi elementami są tu przemysł celulozowy, papierniczy, litego drewna, produktów drzewnych oraz bioenergetyka. Moduł procesów łączących przemysł z konsumentami. Identyfikacja najważniejszych klientów jest punktem wyjścia do oceny zachodzących procesów jest również podstawą do poszukiwania nowych rozwiązań strukturalnych. 11

12 UCZESTNICY ŁAŃCUCHA LEŚNO-DRZEWNEGO KLIENCI BIZNESOWI I INDYWIDUALNI GOSPODARSTWO LEŚNE PRZEMYSŁ DRZEWNY PRZEDSIĘBIORCY LEŚNI 12

13 ZADANIA DLA GOSPODARSTWA LEŚNEGO Stałe zwiększanie wartości dla klienta jako element procesów realizowanych przez gospodarstwo leśne. W kontekście realizacji procesu produkcji surowca drzewnego należy odnotować zmiany w zachowaniach klienta. Wobec powszechnej dostępności produktów klient poszukuje tych, które zawierają największą wartość. Składnikami tej wartości są procesy, dzięki którym nadawane są indywidualne cechy produktu. W takim układzie szczególnego znaczenia nabiera interakcja pomiędzy dostawcą a odbiorcą, czyli klientem. Na tej płaszczyźnie klienci kształtują zachowania swoich dostawców, co prowadzi do sytuacji, gdzie proces stanowi wartość dla klienta. W tak ukształtowanych relacjach nowego wymiaru nabiera produkcja drewna realizowana przez wielofunkcyjne gospodarstwo leśne, której podstawą są trzy filary zrównoważonego rozwoju. 13

14 ZADANIA DLA GOSPODARSTWA LEŚNEGO Dostosowanie struktury podaży drewna do zamian zachodzących na rynku surowca drzewnego. Wprowadzenie na rynek nowych typów produktów takich jak płyty OSB, które mogą konkurować z drewnem tartacznym iglastym może doprowadzić do zmiany preferencji na określony surowiec drzewny. Rozwój technologii przetwarzania surowców wpływa na ograniczenie wykorzystania produktów drzewnych na rzecz odpadów drzewnych oraz wykorzystania w coraz większym zakresie surowców wtórnych. Przemysł drzewny będzie się skupiał na produktach wysoko przetworzonych z drewna o niższej jakości. Jakość drewna będzie determinowana przez jakość włókien drzewnych ich długość i wytrzymałość a nie jak do tych czas długość i grubość drewna wielkowymiarowego. 14

15 ZADANIA DLA GOSPODARSTWA LEŚNEGO Optymalizacja procesów łączących zarządzanie zasobami leśnymi z przemysłem drzewnym. System pozyskania drewna, który może odbywać się maszynowo bądź w sposób tradycyjny będzie kształtował koszty pozyskania oraz oddziaływać będzie na lokalny rynek pracy. Transport jest istotnym elementem łańcucha i ma on zasadniczy wpływ na koszty surowca drzewnego. Jego efektywność zależy od infrastruktury i generuje miejsca pracy na rynku lokalnym. Efektywna alokacja materiału jakim jest drewno w dużej mierze uzależniona jest od efektywnego wykorzystania transportu. Jakość surowca drzewnego, która wiąże się z produktem końcowym. Dostarczanie surowca o odpowiednich parametrach jakościowych pozwala na ograniczenie kosztów produkcji i powoduje również redukcję odpadów oraz prowadzi do oszczędność energii. 15

16 ZADANIA DLA GOSPODARSTWA LEŚNEGO Identyfikacja potrzeb klientów jako podstawa do nowych rozwiązań strukturalnych. Wzrost świadomości ekologicznej oraz kształtowanie pożądanych wzorców produkcji i konsumpcji wpływa na zwiększenie zainteresowania społeczeństwa ochronnymi funkcjami lasu. Proces ten doprowadził do zmiany dotychczasowych celów gospodarstwa leśnego polegającego na wzroście zapotrzebowania na pozaprodukcyjne funkcje lasu. W kształtowaniu popytu na drewno co raz większy wpływ odgrywać będzie ekonomia zrównoważonego rozwoju. Działania związane z tym nurtem prowadzą do przebudowy społeczeństwa przemysłowego i jego produktów. 16

17 ROLA KLIENTA W MODELOWNIU PROCESÓW ZACHODZĄCYCH W GOSPODARSTWIE LEŚNYM CERTYFIKACJA KSZTAŁTOWANIE ZRÓWNOWAŻONYCH WZORCÓW KONSUMPCJI ZARZADZANIE FUNKCJAMI LASU GOSPODARSTWO LEŚNE 17

18 CERTYFIKACJA Certyfikacja w łańcuchu dostaw jest głównym narzędziem marketingowym dla przedsiębiorstw działających w łańcuchu leśno- drzewnym, jest elementem wyróżniającym ich produkty i potwierdzającym ich konkurencyjność na rynku. Miejscem powstawania kosztów certyfikacji jest gospodarstwo leśne. Wyróżnia się tu dwa rodzaje kosztów pośrednie i bezpośrednie. Do kosztów bezpośrednich zaliczymy koszty sporządzania planów urządzania lasu oraz audytu natomiast kosztami pośrednimi będą wszelkie ograniczenia wynikające z przestrzegania reguł certyfikacji. Głównym profitem dla gospodarstwa leśnego wynikającym z posiadania certyfikacji jest dostęp do rynku surowca drzewnego. 18

19 CERTYFIKACJA Producenci w Europie oferujący swoje wyroby wyprodukowane z drewna pochodzącego z lasów certyfikowanych osiągają wyższe ceny za swoje produkty o około 6,3 % w Stanach Zjednoczonych 5,1% a w Kanadzie tylko 1.5% (źródło: UNECE/FAO Forest Products Annual Market Review, ). W Japonii z badań konsumentów produktów drzewnych posiadających certyfikat wynika, że 60% ankietowanych w swoich decyzjach konsumenckich zwraca uwagę na ten element. Dzięki pojawieniu się logo certyfikacji gospodarki leśnej na półkach sklepowych wzrosła świadomość konsumencka w tym zakresie. To pokazuje jak znaczącą rolę producenci i dystrybutorzy mogą odgrywać w promocji zrównoważonej gospodarki leśnej. 19

20 ZARZĄDZANIE FUNKCJAMI LASU Zarządzanie funkcjami lasu przez współczesne leśnictwo stało się istotnym elementem strategicznym rozwoju sektora leśnego. Istotą zarządzania funkcjami lasu są proporcje pomiędzy ekonomiczną, ekologiczną i społeczną funkcją realizowaną przez współczesne leśnictwo. Zasadniczy wpływ na kształtowanie tych proporcji mają preferencje społeczne wybranych funkcji lasu. W związku z globalizacją i ukształtowaniem się społeczeństwa ryzyka zapotrzebowanie na realizację celu ochronnego zaspakajającego jedną z podstawowych potrzeb człowieka, jaką jest bezpieczeństwo może przewyższyć znaczenie dochodu materiałowego z gospodarki leśnej. 20

21 ZARZĄDZANIE FUNKCJAMI LASU Powstanie pod koniec ubiegłego wieku w społeczeństwie wartości postmaterialistycznych doprowadziło do większego zainteresowania się samorealizacją, życiem w harmonii z naturą, kultywowaniem tradycji, jakością życia, zdrowiem oraz kondycją fizyczną. Dzięki temu społeczeństwo zaczęło w większej mierze postrzegać las jako miejsce wypoczynku i rekreacji. Zachodzące zmiany w społeczeństwie w sposób bezpośredni wpływają na kształtowanie się procesów realizowanych przez gospodarstwo leśne w odniesieniu do realizacji pozaprodukcyjnych funkcji lasu. Konkurencyjny charakter wielu funkcji pozaprodukcyjnych w stosunku do produkcyjnych powoduje wzrost poziomu ich realizacji, co generuje dodatkowe koszty w prowadzeniu gospodarstwa leśnego. 21

22 22 KSZTAŁTOWANIE NOWYCH WZORCÓW KONSUMPCJI Globalizacja nadała nowy wymiar wymianie rynkowej, w której to klient staje się aktywnym graczem. Skutkiem tego jest potrzeba stałej komunikacji pomiędzy producentem a klientem. Z jednej strony stałe monitorowanie potrzeb pozwala na dostosowanie produktu do oczekiwań klienta realizacja wielofunkcyjnego modelu leśnictwa. Z drugiej strony aktywne działania w kreowaniu nowych potrzeb otwierają nowe rynki zbytu dla naszych produktów. Dla gospodarstwa leśnego szansą na otwarcie nowych rynków jest kształtowanie nowych wzorców konsumpcji. Badania w ramach programu EFORWOOD zidentyfikowały dwie kategorie klientów posiadających lub nie posiadających świadomość ekologiczną. Dokonywanie świadomych wyborów przez klienta zapewni gospodarstwu leśnemu zrównoważony rozwój. Dlatego też ważnym jest podnoszenie świadomości ekologicznej społeczeństwa w sferze kształtowania pożądanych wzorców konsumpcji.

23 WNIOSKI W związku z zaspokojeniem potrzeb rynku energii odnawialnej mobilizacja surowca drzewnego musi wzrosnąć na przestrzeni najbliższych dwudziestu lat o 50%. Rozważając rolę zasobów leśnych w ochronie bioróżnorodności należy brać pod uwagę, że proces ten może ograniczyć pozyskanie surowca drzewnego około 12%. W tym kontekście gospodarstwo leśne powinno realizować działania polegające na: efektywnym wykorzystaniu istniejących zasobów powiększaniu produkcji drewna z plantacji drzew szybko rosnących 23

24 WNIOSKI Certyfikacja gospodarki leśnej jest podstawą wejścia surowca drzewnego na rynek oraz stanowi istotny proces realizowany przez gospodarstwo leśne, który decyduje o wartości dodanej produktu końcowego. Poprawa spójności procesów zachodzących w łańcuchu w ramach interakcji gospodarstwo leśne przemysł drzewny pozwoli na osiągnięcie zrównoważonych wzorców produkcji. 24

25 WNIOSKI Współczesne społeczeństwo silnie powiązane jest z wartościami płynącymi z zasobów leśnych. Dlatego też należy oczekiwać społecznej akceptacji działań podejmowanych przez gospodarstwo leśne. Identyfikacja najważniejszych klientów gospodarstwa leśnego jest punktem wyjścia do oceny zachodzących procesów stanowi ona podstawę do poszukiwania nowych rozwiązań strukturalnych. 25

26 Dziękuję za uwagę Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych w Gdańsku ul. Ks. Rogaczewskiego 9/ Gdańsk tel