RECENZJA ROZPRAWY DOKT-ORSKIEJ c: ""..:."~

Transkrypt

1 Prof. zw. dr hab. med. Jerzy T. Marcinkowski kierownik Katedry Medycyny Społecznej, kierownik Zakładu Higieny Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu Poznań, dnia 11 wrieśnia r D16 /~rt6 RECENZJA ROZPRAWY DOKT-ORSKIEJ c: ""..:."~ na stopień doktora nauk medycznych mgr Anny Czerneckiej pt. "Stan wiedzy hetero- i homoseksualnych mężczyzn o zachowaniach prozdrowotnych w aspekcie zakażeń wirusem HIV" (promotor: prof. dr hab. n. med. Jadwiga Jośko-Ochojska) wydana zgodnie z pismem z dnia r. (RDLD/623/11/14/2014/2306) prof. dr hab. n. med. Sławomira Kasperczyka - Prodziekana Wydziału Lekarskiego z Oddziałem Lekarsko-Dentystycznym w Zabrzu Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach Oceniana rozprawa doktorska jest przeciętnej objętości (liczy bowiem ogółem 94 strony starannego wydruku komputerowego) o typowym układzie: "Wykaz skrótów", "Wykaz tabel", "Wykaz rycin", "I. Wstęp", "II. Założenia i cele pracy", "III. Materiał i metody", "IV. Wyniki i ich omówienie", "V. Dyskusja", "VI. Wnioski", "VII. Piśmiennictwo", "VIII. Streszczenie", "IX. Abstraet", "X. Załączniki ". str. 1

2 prawidłowo. Zamieszczony na początku rozprawy "Spis treści" został opracowany Rozpoczyna rozprawę "Wykaz skrótów" użytych w tekście sporządzony w sposób poprawny; określenia w języku angielskim zostały poprawnie przetłumaczone na język polski. Rozdziały "Wykaz tabel", których jest w pracy 10, oraz "Wykaz rycin", których jest w pracy 31, zostały opracowane prawidłowo, z podaniem stron na których zostały zamieszczone. Na początku rozdziału "I. Wstęp" przypomniano, jak w 1982 roku podczas sympozjum naukowego w Waszyngtonie zdefiniowano nowoodkrytą chorobę, jako zespół nabytego upośledzenia odporności (AIDS) opisywaną w prasie sformułowaniem "rak gejów" - i to jest dobre nawiązanie do podjętego tematu rozprawy doktorskiej. Przypomniano, że w Polsce zbieraniem i opracowywaniem danych statystycznych związanych z zachorowalnością HIV/AIDS zajmuje się Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego - Państwowy Zakład Higieny (NIZP-PZH), natomiast profilaktyką i szeroko pojętym rozwiązywaniem problemów związanych z HIV/AIDS zajmuje się Krajowe Centrum ds. AIDS. W podrozdziale,,1.1. Epidemiologia HIV/AIDS przedstawiono dane dotyczące epidemiologii HIV/AIDS na świecie (podrozdział 1.1.1) oraz w Polsce (podrozdział 1.1.2). Po tych wstępnych informacjach w kolejnym podrozdziale nawiązano już ściśle do obszaru podjętych badań:,,1.2. Zachowania prozdrowotne w aspekcie zakażeń wirusem HIV". Przedstawiono kolejno" Drogi zakażenia wirusem HIV" i,, Profilaktyka zakażeń HIV". W tymże ostatnim podrozdziale zestawiono w tabeli I na stronie 18 bardzo istotne fakty z obszaru profilaktyki a mianowicie "Metody zapobiegania i zmniejszania ryzyka zakażenia wirusem HIV i jego rozprzestrzeniania się". W kolejnym podrozdziale,,1.3. Zdrowie mężczyzn w UJęCIU statystycznym" przypomniano m.in. kwestię nadumieralności mężczyzn oraz główne problemy zdrowotne mężczyzn kończąc tenże podrozdział wzmiankami dotyczącymi życia seksualnego mężczyzn. Rozdział I kończy podrozdział,,1.4. Homoseksualizm", w str. 2

3 którym na pięciu stronach, a więc zwięźle, przedstawiono najważniejsze problemy z tego obszaru, m.in. to, że: - w polskim społeczeństwie odnotowuje się niski poziom tolerancji dla osób homoseksualnych, - niepopularne jest ujawnienie homoseksualnej tożsamości, - życie z partnerem tej samej płci jest otoczone tajemnicą głównie przed sąsiadami, - polskie społeczeństwo nie jest przygotowane do zaakceptowania homoseksualizmu, co zmusza do prowadzenia działań obronnych, poprzez stworzenie formalnych i nieformalnych organizacji i powiązania ich z już działającymi za granicą. Całość rozdziału l należy ocenić jako dobre, napisane w stylu podręcznikowym, wprowadzenie do rozprawy doktorskiej. W tym miejscu pragnę pogratulować doktorantce i Jej promotorowi podjęcia się bardzo trudnych ale i bardzo ważnych społecznie badań. Kolejny krótki i zwięzły Gednostronicowy) rozdział,,11. Założenia i cele pracy" został napisany w pełni prawidłowo. Warto podkreślić, co zaznaczono, że przeprowadzone w Polsce badania mają charakter nowatorski, wręcz pionierski, w aspekcie badań dotyczących stanu wiedzy mężczyzn homo- i heteroseksualnych o zachowaniach prozdrowotnych w odniesieniu do zakażeń wirusem HIV. Główny cel badań ("... analiza zachowań społecznych i zdrowotnych wśród mężczyzn hetero- i homoseksualnych, w kontekście posiadanej wiedzy na temat wirusa HIV i AIDS..."), a także 3 cele szczegółowe, zostały ujęte w sposób jasny i przejrzysty. Rozdział,,111. Materiał i metody" został napisany nie w pełni jasno i przejrzyście. Na przykład podano, że - zgodnie z koncepcją pracy - badanie zostało przeprowadzone wśród mężczyzn heteroseksualnych (HET) i homoseksualnych (HO M) i że do ostatecznej analizy zakwalifikowano po 150 osób z każdej z grup, ale nie podano na początku rozdziału (na stronie 31), a już wtedy należało to uczynić, w jaki sposób rekrutowano te osoby do badań. W domyśle musiało w którymś momencie padać pytanie o orientację seksualną - i warto byłoby uzupełnić informacje o to w jakich okolicznościach to pytanie było zadawane - i czytelnik dopiero studiując rozdział,,10.2. Ankieta" znajduje w niej na stronie 88 pytanie 7: "Orientacja seksualna: a. heteroseksualna, b. homoseksualna". Na stronie 31 napisano: "... Do str. 3

4 badania zaproszono 500 mężczyzn [należałoby bliżej wyjaśnić na czym polegało to zaproszenie, ile osób je przyjęło a ile odrzuciło?]. Ze względu na trudności związane z rekrutacją i prowadzeniem badań, polegające na niechęci homoseksualnych mężczyzn do udzielania odpowiedzi oraz podejmowania tematu ryzyka zakażenia wirusem HIV, kompletny sondaż przeprowadzono u 300 osób [należałoby bliżej opisać te 200 osób, tj = 200, które nie dały "kompletnego sondażu"]. Do ostatecznej analizy zakwalifikowano wszystkich badanych (po 150 osób z każdej z grup)..." [tutaj także przydałoby się bliższe wyjaśnienie, bo przecież HET jest wyraźnie więcej niż HOM, a zakwalifikowano po 150 osób z każdej z grup, czyli spośród HET musiało być więcej wykluczeni]. Napisano na stronie 33: "... Anonimowe badania kwestionariuszowe przeprowadzono w różnych ośrodkach m.in. w poradni medycyny pracy, zakładach pracy, pubach/barach dedykowanych mężczyznom homoseksualnym oraz wśród jednej organizacji wspierającej środowiska homoseksualne..." Tutaj przydałoby się więcej informacji o tym jak rekrutacja do tychże badań została przeprowadzona. Wprawdzie dalej napisano: "... W każdym przypadku podczas wstępnej rozmowy badani zostali poinformowani o celu i zakresie badania...", ale warto byłoby przybliżyć warunki tejże wstępnej rozmowy, jak do niej dochodziło. Dalej napisano: "... Następnie respondenci w samotności udzielali odpowiedzi kwestionariuszowych..." - i tutaj warto by dodać, czy te kwestionariusze ankiety zabierali do domu celem ich wypełnienia, czy też w innych okolicznościach je wypełniali. Dalej jest tekst: "... umieszczali wypełnioną ankietę w przygotowanych skrzynkach...", ale nie podano gdzie te skrzynki były umieszczone, kto i w jakich okolicznościach je opróżniał. Dalej napisano: "... Niestety większość środowiskowych instytucji LGBT nie wykazało chęci współpracy na potrzeby przeprowadzonego proj ektu naukowego..." Tutaj należałoby chyba wymienić te instytucj e i podać dodatkowe informacje aby następujący fragment pracy był lepiej zrozumiały: "... Głównym powodem niechęci do wzięcia udziału w badaniu bądź do udzielenia pomocy w przeprowadzeniu badania w ramach konkretnych organizacji (poprzez np. udostępnienie ankiet członkom organizacji) była próba uniknięcia napiętnowania członków organizacji..." Kolejne zdanie ("... Lęk przed stygmatyzacją i kojarzeniem str. 4

5 środowiska homoseksualnych mężczyzn z tematyką HIV/AIDS uniemożliwił przeprowadzenie badania w instytucjach zrzeszających osoby homoseksualne...") zawiera ocenę negatywną o instytucjach nie wymienionych z nazwy - i tutaj rodzi się pytanie: czy jednak tychże instytucji nie należałoby wymienić z nazwy? Podrozdział,,3.3. Analiza statystyczna" został napisany prawidłowo. Rozdział "IV. Wyniki i ich omówienie" jest względnie obszerny i wyróżnia się ładnymi rycinami, z zastosowaniem kolorów, z rzetelnie sporządzonymi tabelami wynikowymi; w części niektórych z tabel podano wyniki analiz statystycznych. Te dopracowane w szczegółach tabele i ryciny unaoczniają nakład pracy doktorantki w ich opracowanie. Rozdział ten zyskałby na przejrzystości, gdyby podzielić go na więcej podrozdziałów; są tylko trzy. Rozdział,,7. Dyskusja" został napisany poprawme 1 rzeczowo, z częstym odwoływaniem się do prawidłowo dobranego piśmiennictwa. Szkoda, że nie podzielono go na podrozdziały, co spowodowałoby większą przejrzystość pracy. Rozdział rozpoczyna się od przypomnienia, że zarówno w literaturze krajowej, jak i zagranicznej, brak jest badań dotyczących wiedzy i zachowań prozdrowotnych mężczyzn hetero- i homoseksualnych w aspekcie zakażeń wirusem HIV. Przytoczone na końcu tego rozdziału wyniki badania CBOS z 2013 roku - ujawniające istniejącą w Polsce niechęć społeczną względem związków jednopłciowych, traktowanie homoseksualizmu jako złą cechę, pokazujące jak bardzo pod tym względem Polska różni się od innych państw europejskich, jak Dania, Francja, Hiszpania, Holandia, czy Szwecja - są dobrym akcentem końcowym wskazującym jak wiele należy w tym obszarze zdziałać w Polsce. Tym bardziej, że w Polsce prace nad ustawą o związkach partnerskich zostały niedokończone i - jak dotąd - są przerwane. Czytając rozdział "VI. Wnioski" zauważa się, że wnioski l, 2, 3 i 4 mają charakter podsumowania wyników badań własnych - i tak warto byłoby je nazwać. Tylko znajdujący się na końcu tego rozdziału punkt 5 ("W związku z tym, że znaczny odsetek badanych mężczyzn odczuwa przesyt informacji na temat HIV/AIDS, a jednocześnie znacząca część tej grupy nie posiada wystarczającej wiedzy dotyczącej str. S

6 Jerzy T. Marcinkowski - recenzja rozprawy doktorskiej mgr Anny Czemeckiej pl. "Stan wiedzy hetero- i homoseksualnych wirusa HIV oraz lekceważąco podchodzi do profilaktyki zakażeń wirusem HIV, należy stwierdzić, że dotychczasowe akcje informacyjne i profilaktyczne wymagają poważnych zmian z uwagi na ich małą skuteczność") jest na wysokim stopniu uogólnienia i jest rzeczywistym wnioskiem z badań własnych. Rozdział "VII. Piśmiennictwo" zawiera 99 pozycji piśmiennictwa. Zostały one ułożone według kolejności cytowania w tekście. Zwraca uwagę wysoki odsetek piśmiennictwa anglojęzycznego. Konstrukcja tego rozdziału jest poprawna. Rozdziały "VIII. Streszczenie" i "IX. Abstract" mają prawidłową formę streszczeń strukturalnych, tzn. znajdują się w nich następujące kolejne części: wstęp (w tym cel badań), materiał i metody, wyniki i wnioski. Brakuje niestety w tych rozdziałach podania tytułu rozprawy, co jest szczególnie istotne w odniesieniu do języka angielskiego. Biblioteki uniwersyteckie zobligowane są przecież do podawania tytułów rozpraw także w języku angielskim. Pozytywnym jest to, że podane zostały słowa kluczowe w języku polskim i angielskim. Rozdział "X. Załączniki" zawiera ładnie od strony graficznej opracowane dwa załączniki:,,10.1. Wyniki analizy wiarygodności kwestionariusza", które uwiarygadniają przeprowadzone badania własne, i,,10.2. Ankieta" - poprawniej byłoby napisać "Kwestionariusz ankiety". PODSUMOWANIE I WNIOSEK Oceniana rozprawa doktorska mgr Anny Czemeckiej pt. "Stan wiedzy hetero- i homoseksualnych mężczyzn o zachowaniach prozdrowotnych w aspekcie zakażeń wirusem HIV" dotyczy bardzo istotnych badań z obszaru zdrowia publicznego, które w Polsce badania mają charakter nowatorski, wręcz pionierski. Tym bardziej należy ocenić pozytywnie te nowatorskie badania własne Autorki, że Polska różni się - w obszarze podjętych badań - od innych państw europejskich, jak Dania, Francja, Hiszpania, Holandia, czy Szwecja - i należy wiele w tym obszarze w Polsce zdziałać. Autorka wykazała się bardzo dobrym opanowaniem warsztatu pracy naukowej - co str. 6

7 Jerzy T. Marcinkowski - recenzja rozprawy doktorskiej mgr Anny Czerneckiej pl. "Stan wiedzy hetero- i homoseksualnych mężczyzn o zachowaniach prozdrowotnych w aspekcie zakażeń wirusem HlV" przejawia SIę wysoką jakością merytoryczną rozprawy doktorskiej, chociaż podniesiono powyżej W recenzji pewne niedociągnięcia warsztatowe. Ponadto W pracy widać duży mozół doktorantki, przejawiający się tym, że musiała Ona włożyć sporo wysiłku w przeprowadzenie badań własnych. Przy tym, co bardzo istotne, widać wysoką jakość efektu końcowego - bardzo ciekawa i wysoce użyteczna rozprawa doktorska, która spełnia warunki określone w art. 13 Ustawy z dnia 14 marca 2003 r. o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki (Dz. U. nr 65, poz. 595 z późno zm.). To wszystko składa się na wysoką ocenę rozprawy doktorskiej i dlatego mam pełne podstawy ku temu, aby występować do Wysokiej Rady Wydziału Lekarskiego z Oddziałem Lekarsko-Dentystycznym w Zabrzu Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach o dopuszczenie mgr Anny Czerneckiej autorki rozprawy doktorskiej pt. "Stan wiedzy heterohomoseksualnych mężczyzn o zachowaniach prozdrowotnych w aspekcie zakażeń WIrusem HIV" do dalszych etapów przewodu doktorskiego. Kat ry Me KltfWNIK ny SPOłe\zne ~ j / ] ~ f. drr'b ~~ rab. med. Jerzy T. Marcinkowski "... str. 7

8 przejawia SIę wysoką jakością merytoryczną rozprawy doktorskiej, chociaż podniesiono powyżej W recenzji pewne niedociągnięcia warsztatowe. Ponadto w pracy widać duży mozół doktorantki, przejawiający się tym, że musiała Ona włożyć sporo wysiłku w przeprowadzenie badań własnych. Przy tym, co bardzo istotne, widać wysoką jakość efektu końcowego - bardzo ciekawa i wysoce użyteczna rozprawa doktorska, która spełnia warunki określone wart. 13 Ustawy z dnia 14 marca 2003 r. o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki (Dz. U. nr 65, poz. 595 z późno zm.). To wszystko składa się na wysoką ocenę rozprawy doktorskiej i dlatego mam pełne podstawy ku temu, aby występować do Wysokiej Rady Wydziału Lekarskiego z Oddziałem Lekarsko-Dentystycznym w Zabrzu Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach o dopuszczenie mgr Anny Czerneckiej autorki rozprawy doktorskiej pt. "Stan wiedzy heterohomoseksualnych mężczyzn o zachowaniach prozdrowotnych w aspekcie zakażeń WIrusem HIV" do dalszych etapów przewodu doktorskiego. str. 7