PLASTYKA - MALARSTWO

Transkrypt

1 PLASTYKA - MALARSTWO MATERIAŁY POMOCNICZE DLA UCZNIÓW KLAS III GIMNAZJUM Opracował: L.Gałężewski SPIS TREŚCI PLASTYKA - MALARSTWO...1 Perspektywa...2 Światłocień...3 Martwa natura...3 Pejzaż...3 Portret...4 HISTORIA MALARSTWA...5 Prehistoria...5 Starożytność...6 Średniowiecze...7 Renesans...8 Manieryzm i barok...9 Rokoko Klasycyzm Romantyzm Realizm Symbolizm Impresjonizm Ekspresjonizm, fowizm i postimpresjonizm Kubizm i abstrakcjonizm Surrealizm i dadaizm Inne nurty XX wieku Style w malarstwie europejskim:... 20

2 Malarstwo to obok rzeźby i grafiki jedna z gałęzi sztuk plastycznych. Posługuje się środkami plastycznego wyrazu, np. barwną plamą i linią, umieszczonymi na płótnie lub innym podłożu (papier, deska, mur), a dzieła zwykle są dwuwymiarowe lub dwuwymiarowe z elementami przestrzennymi. Twórczość malarska podlega zasadom właściwym dla danego okresu. Poszukiwanie odmiennych form wyrazu przyczynia się jednak do kształtowania nowych oryginalnych kierunków i niezwykłej różnorodności dzieł malarskich. Perspektywa Sposób Przedstawienia Przestrzeni na Płaszczyźnie. PERSPEKTYWA Malarska (uzyskanie efektu przestrzenności z wykorzystaniem kolorów Czym dalej tym jaśniej i ch odniej) ł PERSPEKTYWA Kulisowa (Obiekty dalsze są zasłonięte przez obiekty znajdujące się bliżej) PERSPEKTYWA Liniowa (linearna) perspektywa czołowa z jednym punktem zbieżności i perspektywa krawędziowa z dwoma/lub trzema punktami zbieżności

3 Światłocień Rozmieszczenie (układ) światła i cienia na rysunku (obrazie) Martwa natura gatunek artystyczny obejmujący kompozycje, zwykle malarskie lub rysunkowe składające się ze stosunkowo niewielkich, nieruchomych, zwykle nieożywionych przedmiotów, dobranych ze względów kompozycyjno-estetycznych lub symbolicznych. Pospolitymi elementami martwych natur są kwiaty, książki, naczynia, owoce itp. Pejzaż Pejzaż (francuski. paysage) - malarstwo krajobrazowe, czyli malarstwo przedstawiające krajobraz, widok natury lub otoczenia miejskiego.

4 Portret Portret (fr. portrait) - obraz, zdjęcie lub inne dzieło będące przedstawieniem osoby i odwzorowujące jej wygląd zewnętrzny, a czasem także cechy osobowości. Artyści w różny sposób ujmują portretowane postaci: ukazują tylko jej głowę, popiersie, półpostać lub całą postać (tzw. en pied). Model może być ukazany frontalnie (en face), z profilu albo z trzech czwartych (en trois quart).

5 HISTORIA MALARSTWA Prehistoria Malarstwo prehistoryczne zostało odkryte właściwie dopiero w XIX wieku (np. Altamira), a najbardziej istotne odkrycia pochodzą z XX wieku np. jaskinia Lascaux (1940). Najczęstszym tematem malowideł prehistorycznych są zwierzęta i postaci ludzkie, składające się m.in. w sceny polowań. Malowidła te urzekają swoją siłą i naturalizmem ale jedynie w przypadku zwierząt: postaci ludzkie są zazwyczaj bardzo uproszczone i zgeometryzowane. Podłożem dla malarstwa była skała jaskiń, na której prostymi farbami z pigmentów i gliny zarysowywano kontury obiektów, a czasem wypełniano je ziemistymi barwami. Farby nanoszono rękoma, za pomocą mchu, a czasami pryskano barwnikiem z wydrążonych kości. Malowidła z groty Lascaux sprzed tys. lat

6 Starożytność Antyk (400 p.n.e n.e.) przyniósł udoskonalenie technik malarskich. Pojawiły się też małe szczoteczki z włosia służące do nanoszenia farby, czyli pędzle. Jednak niewiele z ówczesnych dzieł pozostało do naszych czasów. Powstawały liczne obrazy dekoracyjne, przedstawiające bóstwa i herosów (także na różnych naczyniach i przedmiotach użytkowych). Starożytny Rzym: Portret kobiety. Malowidło naścienne.

7 Średniowiecze Średniowiecze ( ) to czas gwałtownego rozwoju technik malarskich, głównie na desce: tempery, później oleju, a także fresku. Powszechna była tematyka religijna, na wschodzie Europy powstawały doskonałe ikony. Charakterystyczne dla średniowiecza jest hierarchiczne i idealistyczne przedstawianie postaci. Osoby ważniejsze są więc większe, a każda dobra postać jest piękna. Nie przywiązywano wielkiej wagi do realizmu anatomicznego, stąd liczne przekłamania w proporcjach ciała, "płaskość" postaci i obrazu. Malarstwo uzupełniano chętnie złotem, wykładając złotymi płatkami powierzchnię malowanej deski. Pod koniec średniowiecza lub na początku renesansu pojawił się pejzaż. Toruń, kościół św. Jakuba, obraz Pasja, ok Fragment - Ostatnia Wieczerza

8 Renesans Renesans ( ) był epoką, która przyniosła malarstwu olbrzymią ilość innowacji. Należy wśród nich wymienić przede wszystkim zeświecczenie sztuki, które pozwoliło na udoskonalenie portretu, pejzażu oraz pogłębienie psychologii i symboliki dzieł poza sferę religii. Renesans wprowadził swobodniejszą kolorystykę, ożywił drugi plan na obrazie i zamiłowanie do szczegółu. W tej epoce powstało również malarstwo olejne i upowszechniło się płótno, które to wynalazki umożliwiły delikatniejszy światłocień i pogłębiony modelunek. Niezwykle istotne jest również wprowadzenie perspektywy pierwsze doświadczenia należały do Paolo Uccello, a perspektywę zbieżną wprowadził na obrazy Piero della Francesca. Renesansowa ideologia skłoniła wielu artystów do tworzenia studiów ciała ludzkiego (np. Leonardo da Vinci) oraz przyrody (np. Albrecht Dürer); w tym okresie rozwinęła się również martwa natura. Można właściwie powiedzieć, z wielką przesadą, że dopiero renesans jest czasem powstania malarstwa. Metafizyczna kreacja sztuki właściwa Średniowieczu ustąpiła przed naturalizmem i tendencją do poznawania świata zewnętrznego. Leonardo da Vinci - Człowiek witruwiański studium proporcji ludzkiego ciała Leonardo da Vinci - Mona Lisa (znana również jako "Gioconda")

9 Manieryzm i barok Surowa estetyka renesansu przekształciła się stopniowo w bardziej swobodny manieryzm ( ), aż wreszcie w barok ( ). Manieryzm określa się jako styl w sztuce, występujący w okresie późnego renesansu i wczesnego baroku (XV-XVI wiek), zalecający tworzenie bez wzoru naturalnego, na podstawie wyobraźni. Malarstwo barokowe jest malarstwem wielkich form (płótna są często wielometrowej długości) o bogatej ornamentyce i potężnej, pełnej rozmachu aranżacji scen religijnych. Charakterystyczne dla baroku są świetliste przestrzenie i wielkie grupy dynamicznych postaci (El Greco). Malarze często sięgali do dramatycznych scen z mitologii i historii, jak porwania, rzezie i wojny. Z drugiej strony rozwijała się wtedy martwa natura, często akcentująca przemijanie ziemskich wartości poprzez umieszczanie na płótnie czaszek lub psujących się owoców. Barok: El Greco Pius V.

10 Rokoko Rokoko ( ) jest często nazywane "lżejszą wersją baroku". Zachowuje bowiem barokowe bogactwo stylu, ale zajmuje się błahą tematyką. Typowe dzieło rokokowe to jasna, delikatnie namalowana scena z życia dworu królewskiego. Rokoko: Cornelis Troost "Aleksander Wielki".

11 Klasycyzm Kontrą dla rokokowego rozpasania był klasycyzm ( ). Chętnie sięgano do sprawdzonych w renesansie motywów antycznych. Przedstawiane wnętrza były surowe, obowiązywała ścisła perspektywa, a postaciami byli często wodzowie i bohaterowie państwowi i mitologiczni. W epoce klasycyzmu unikano swobodnego światłocienia i rozmycia na rzecz wyraźnego kontrastu barwnego (Jacques-Louis David). obraz Jacquesa Louisa Davida - Porwanie Sabinek

12 Romantyzm Rewolucyjne wydarzenia na świecie zmieniły sztukę we wszystkich jej przejawach. Nadeszły czasy romantyzmu ( ). W malarstwie wyraził się on w zamaszystych pociągnięciach pędzla, burzliwej i dramatycznej tematyce oraz zaakcentowaniu osobowości artysty. Często powstawały wielkie ekspresyjne płótna dotyczące aktualnych wydarzeń politycznych (Eugène Delacroix) oraz udynamicznione pejzaże (jak u Turnera). Właśnie w romantyzmie tkwi zalążek przyszłego ekspresjonizmu. Caspar David Friedrich - Wędrowiec ponad Morzem Mgły

13 Realizm Niektórzy malarze, zmęczeni gwałtownością i idealizmem romantycznego malarstwa, zapoczątkowali kierunek zwany realizmem ( ), a w niektórych swoich odmianach naturalizmem. Realiści przedstawiali zwykłych ludzi, pogrążonych w codziennej, męczącej pracy, a więc żniwiarzy, kamieniarzy czy robotników. Paleta stała się ciemna i stonowana (Jean-François Millet). Jean-François Millet - Siewca (1850)

14 Symbolizm Równocześnie z realizmem wielu artystów zaczęło sięgać do mitologii, Biblii i własnej wyobraźni w poszukiwaniu symboli odzwierciedlających ich przekonania. Ogólnym określeniem tej tendencji jest symbolizm. Częste u symbolistów są odwołania do postaci biblijnych, religijne napomnienia, złożone obrazy-zagadki i wyraźne podkreślanie intelektualnego charakteru sztuki. Pierwsza fala symbolizmu miała miejsce w latach Symboliści dążyli do wyrażania ogólnoludzkich problemów psychologicznych oraz treści metafizycznych, które można poznawać jedynie przez intuicję, emocje, podświadomość. Chcieli docierać w rejony niedostępne poznaniu racjonalnemu, poza byt realny, do rzeczywistości transcendentalnej. Ich podstawowym środkiem ekspresji stał się symbol, skrót, bowiem pojmowali sztukę jako swoisty język abstrakcyjnych znaków syntetycznych komunikujących o przeżyciach i emocjach artysty. Fernand Khnopff - Sztuka albo Pieszczoty, 1896

15 Impresjonizm W tych samych latach grupa francuskich malarzy rozwinęła impresjonizm, którego naczelną ideą była obserwacja otaczającej rzeczywistości pod kątem światła i koloru. Impresjoniści rozbijali obraz na plamy światła, malowali szybkimi pociągnięciami pędzla, zapisując ich chwilowe wrażenie impresję którego doznali w danym miejscu przy konkretnym stanie atmosfery. Ideę tą rozwinęli puentyliści, malując przy pomocy olbrzymiej ilości maleńkich plamek, które dopiero oglądane z daleka tworzyły właściwy obraz. Claude Monet, Impression, wschód s ońca, ł 1872

16 Ekspresjonizm, fowizm i postimpresjonizm Pod koniec XIX wieku wielu malarzy skierowało się również w stronę własnej psychiki, obrazując mroczne strony ludzkiej duszy. Tak narodził się ekspresjonizm, akcentujący osobowość artysty i wyrazisty sposób przelania jej na płótno. Charakterystyczne dla tego kierunku są żywe, zniekształcone formy, liczne przedstawienia śmierci i cierpienia oraz samotności twórcy. Jednym z ważniejszych odłamów ekspresjonizmu jest fowizm, który rezygnuje z problemów metafizycznych, ale pozostaje przy ekspresyjnej barwie obrazu. Postimpresjonizm to zainteresowanie formą obrazu, sposobem nanoszenia farby na płótno. Był to powrót do technik starych mistrzów, przewodził tej tendencji Paul Cezanne. Vincent van Gogh natomiast był zafascynowany drzeworytem japońskim i brakiem cienia w obrazach. Edvard Munch - Krzyk

17 Kubizm i abstrakcjonizm Impresjonistyczne zainteresowanie problemem postrzegania doprowadziło niektórych artystów do chęci doskonalszego pokazania na obrazie trójwymiarowości obiektu. Zbiegło się to z odkryciem prymitywnej sztuki afrykańskiej, która zelektryzowała artystów, na czele z Picassem. To właśnie ze zderzenia tych tendencji narodził się kubizm, pierwszy silnie zgeometryzowany kierunek malarski. Obrazy Pabla Picassa: W pierwszych latach XX wieku coraz śmielsze eksperymenty z porzuceniem naturalizmu doprowadziły w końcu do powstania malarstwa abstrakcyjnego. Abstrakcjoniści nie przedstawiali na swoich obrazach obiektów realnie istniejących, lecz skupiali się na konstruowaniu kompozycji obrazu jedynie z plam barwnych. Wassily Kandinsky, W szarościach

18 Surrealizm i dadaizm Z podobnych poszukiwań powstał surrealizm zwany też (nadrealizmem), jeden z najważniejszych kierunków dwudziestowiecznej sztuki. Surrealiści również uznali, że świat widzialny jest niewystarczający dla bogatych możliwości artysty, i skupili się na świecie rzeczy nieistniejących. W przeciwieństwie jednak do abstrakcjonistów, nie były to nie przypominające niczego kształty (zazwyczaj geometryczne), lecz najczęściej znane nam przedmioty umieszczone w nietypowych okolicznościach lub o zmienionych właściwościach. Surrealistyczny z natury jest dadaizm kierunek bardziej intelektualny niż malarski, którego esencją jest wprowadzenie do sztuki elementu purnonsensu. Salvador Dali - TRWAŁOŚĆ PAMIĘCI

19 Inne nurty XX wieku Wszystkie powstałe od końca XIX wieku kierunki rozwijają się do dzisiaj, dając życie licznym odmianom. Tak narodził się np. ekspresjonizm abstrakcyjny i neofowizm dzieci ekspresjonizmu. Echa surrealizmu widać w tzw. malarstwie metafizycznym oraz realizmie magicznym. Jednak dwa popularne kierunki w powojennym malarstwie XX wieku nie miały swoich bezpośrednich przodków pop-art i op-art. Mimo podobnych nazw te dwa nurty nie mają nic wspólnego. Pop-art wynika z inspiracji kulturą popularną i likwiduje indywidualność artysty. Wedle ideologów tego ruchu (na pierwszym miejscu oczywiście Andy Warhol) sztuką są popularne opakowania, zdjęcia sławnych ludzi, reklamy itp. Twórcy pop-artu powielają popularne obrazy kultury masowej, wychwalając codzienność i zwyczajność. Op-art to natomiast sztuka optyczna, której celem jest bezpośrednie oddziaływanie na ludzkie oko. Powtarzające się na obrazach motywy geometryczne (można więc odnaleźć tu echo abstrakcjonizmu) mają pobudzać narząd wzroku i mamić go. Niektórzy twórcy op-artu zajmują się złudzeniami optycznymi. Obecnie malarstwo często łączy się z obiektami tradycyjnie uważanymi za obce malarstwu, jak żwir i piasek; w obrazy wmontowuje się deski i opony. Niektórzy twórcy atakują dwuwymiarowość malarstwa (jak np. Lucio Fontana i jego spacjalizm). Techniki mechaniczne i elektroniczne pozwoliły na powstanie hiperrealizmu oraz na dużo swobodniejsze tworzenie kolaży i cytatów z innych dzieł, przy czym wielu artystów balansuje na granicy plagiatu, wybierając np. bliski pop-artowi plagiaryzm, będący jedną z twarzy powszechnego obecnie postmodernizmu. Malarstwo końca XX wieku jest często wyrazem określonej ideologii, a nie czystego zamysłu estetycznego, co dramatycznie wpływa na wymagania, jakie stoją przed współczesnym malarzem. Wydawać by się mogło, że "tradycyjne malarstwo", kojarzone z realistycznym malarstwem figuratywnym, nie ma już swojego miejsca w świecie. Wielu estetyków jest wręcz zdania, że możliwości stojące przed malarstwem wyczerpały się, jako że nie ma właściwie żadnego pola na innowację. Ale tak mogą mówić tylko ci ludzie, którzy nie są twórczy i nie wierzą w twórczość. Malarstwo końca XX wieku powróciło do swoich korzeni, do malarskiego gestu, do figuratywności, która jest realizowana z zachowaniem zasad malarskiego polimorfizmu.

20 Style w malarstwie europejskim: sztuka prehistoryczna malowidła naskalne starożytne malarstwo: malarstwo starożytnego Egiptu malarstwo starożytnej Krety (minojskie) i Myken (mykeńskie) malarstwo starożytnej Etrurii klasyczne malarstwo greckie, rzymskie oraz hellenistyczne malarstwo bizantyjskie malarstwo wczesnośredniowieczne gotyk renesans manieryzm włoski manieryzm niderlandzki barok rokoko klasycyzm romantyzm eklektyzm oraz historyzm Barbizończycy akademizm Prerafaelici realizm oraz naturalizm impresjonizm neoimpresjonizm postimpresjonizm symbolizm prymitywizm secesja ekspresjonizm fowizm oraz neofowizm kubizm futuryzm konstruktywizm dadaizm abstrakcjonizm informel surrealizm socrealizm Pop-art Op-art hiperrealizm plagiaryzm