Sylwia Łazarewicz Kilka uwag o charakterze sankcji sprzecznych z ustawą uchwał wspólników spółek kapitałowych. Studia Prawnoustrojowe nr 24,

Transkrypt

1 Sylwia Łazarewicz Kilka uwag o charakterze sankcji sprzecznych z ustawą uchwał wspólników spółek kapitałowych Studia Prawnoustrojowe nr 24,

2 UWM S tu d ia P raw n o u stro jo w e Sylw ia Łazarew icz K a te d ra P ra w a G ospodarczego W ydział P ra w i A d m in istracji UW M Kilka uwag o charakterze sankcji sprzecznych z ustawą uchwał wspólników spółek kapitałowych Uwagi wprowadzające P rzep isy k o d ek su spółek h andlo w y ch1 u m o żliw iają z a sk a rż a n ie w a d liw ych uch w ał w spólników spółek kapitało w y ch w drodze pow ództw a o stw ie r dzenie niew ażności o raz pow ództw a o u ch y len ie uchw ały. Zgodnie z zam ierz e n ie m ustaw odaw cy, u k sz ta łto w a n ie dw óch odrębnych in stru m e n tó w m iało w prow adzać k laro w n y podział n a u chw ały zask a rż a ln e o raz u chw ały n iew ażne z m ocy p raw a. Po la ta c h obow iązyw ania now ego k o d eksu w d alszy m ciągu toczy się spór, ja k ą w istocie san k cję przew id zian o d la sp rzeczn y ch z u sta w ą u ch w ał w spólników spółek kapitało w y ch. Czy a rt (a rt ) k.s.h.2 odw ołuje się do sankcji n iew ażn ości b ezw zględ n ej, o ja k ie j m ow a w a rt k.c., czy też w p ro w ad za odrębny rodzaj sankcji cyw iln o p raw nej, kw alifikow anej n a w e t ja k o niew ażność w zg lęd n a (w zruszalność)? P o la ry zacja stan o w isk w d o k try n ie z n a la z ła swój w y raz rów nież w orzecznictw ie, k tó re p ozostaje podzielone, i to pom im o u chw ały 7 sędziów z 1 m a rc a 2007 r.3, gdzie SN opow iedział się za d ru g im z o m aw ianych stan o w isk, tj. b ra k ie m m ożliw ości zasto so w an ia a rt k.c. do oceny sk u tk ó w p raw n y ch w ad liw ych u ch w ał zgro m adzeń spółek k apitało w y ch4. 1 Ustawa z dnia 15 września 2000 r. - Kodeks spółek handlowych (tekst jedn. Dz.U. z 2013 r., poz. 1030) - dalej: k.s.h. 2 Stosownie do treści art (art ) k.s.h. podmiotom wymienionym w art. 250 (art ) k.s.h. przysługuje prawo do wytoczenia przeciwko spółce powództwa o stwierdzenie nieważności sprzecznej z ustawą uchwały wspólników spółki z o.o. oraz spółki akcyjnej. 3 Uchwała (7) SN z 1 marca 2007 r., III CZP 94/06, OSNC 2007, nr 7-8, poz. 95. To orzeczenie wyznaczyło konsekwentną linię orzecznictwa; por. np. wyrok SN z 13 maja 2011 r., V CSK 361/10, Lex 10013; wyrok SN z 24 lutego 2011 r., III CSK 150/10, Palestra 2011, nr 5-6, s M. Pyka, Niedopuszczalność stosowania art. 58 k.c. do oceny skutków prawnych nieważności uchwały zgromadzeń spółek kapitałowych, Glosa 2013, nr 1, s. 65.

3 118 Sylwia Łazarewicz J e d y n ą okolicznością b ezsp o rn ą, zarów no w o pinii p rzed staw icieli n a u k i p ra w a, ja k i ju d y k a tu ry, je s t fa k t, że w yrok stw ierd zający niew ażność u ch w a ły w spólników sprzecznej z u s ta w ą m a c h a ra k te r ex tunc, tj. w yw iera sk u te k od m o m e n tu jej podjęcia. N iem niej ju ż c h a ra k te r tego w y ro k u (d e k la ra to ry j n y b ądź k o n sty tu ty w n y ), a ta k ż e s ta tu s u chw ały w o k resie poprzedzającym jego w ydanie je s t wysoce sp o rn y 5. W brew pozorom c h a ra k te r p ra w n y sankcji w adliw ych u ch w ał w sp ó ln i ków spółek k apitało w y ch nie je s t w yłącznie k w e stią d o k try n aln ego z a sz e re g ow ania, ale m a daleko idące konsekw encje p ra k ty c z n e. S tą d też w d n iu 7 lu tego 2013 r. P ierw szy P rezes SN w niósł o podjęcie p rzez sk ła d 7 sędziów S N u ch w ały w przedm iocie c h a ra k te ru p raw n ego sp rzeczn y ch z u s ta w ą u ch w ał w spólników spółki z o.o. i ak cjo n ariu szy spółki akcyjnej, p y tając: czy s ą one bezw zględnie niew ażne, czy też n ależy p rzyjąć ich w zru szaln o ść, o rzek a n ą k o n sty tu ty w n ie przez sąd? W p rz e d e d n iu ogłoszenia sta n o w isk a S ą d u N ajw yższego w a rto się zatem p okusić o w sk azan ie arg um entów, k tó re p rzy ro z strz y g a n iu przedm iotow ego z a g a d n ie n ia pow inny być b ra n e pod uw agę. Sankcja bezwzględnej niew ażności uchw al wspólników sprzecznych z ustaw ą W polskiej n a u ce p ra w a zasadniczo w sk azu je się n a cztery rodzaje n ie w ażności czynności p raw n y ch: czynności n iew ażn e b ezw zględ n ie, czynności n iew ażn e w zględ n ie (n azy w an e też w zru szaln y m i lu b u n iew ażn ialn y - m i), czynności n iezu p ełn e (k tó ry ch bezsk u teczność je s t zaw ieszona, zw ane też kulejącym i ), czynności w zględ n ie b ezsk u teczn e6. P oza tą k la sy fik a cją pozostają przy p ad k i, w któ ry ch n ie sposób oceniać w ażność podjętej czynności p ra w n e j7, poniew aż je s t o n a d o tk n ię ta ta k ciężkim i w ad am i, iż nie m oże być tra k to w a n a ja k o ośw iadczenie w oli8. P rz e p is a rt k.c. stan o w i, iż: czynność p ra w n a sp rzeczna z u s ta w ą albo m a jąca n a celu obejście u sta w y je s t n iew ażn a, ch y b a że w łaściw y p rz e p is p rzew iduje in n y sk u te k, w szczególności te n, iż n a m iejsce n iew ażn y ch p o sta n o w ie ń czynności p ra w n e j w chodzą o d p o w iednie p rz e p isy u s ta w y. Choć cytow any p rzep is nie w sk azu je, ja k ie cechy p o w in n a m ieć niew ażność 5 T. Szczurowski, Wadłiwość czynności prawnych spółek kapitałowych na tłe sankcji kodeksu cywiłnego, Warszawa 2012, s Por. A. Wolter, J. Ignatowicz, K. Stefaniuk, Prawo cywiłne. Zarys części ogółnej, Warszawa 1998, s. 327 i nast.; Z. Radwański, Prawo cywiłne - część ogółna, Warszawa 1999, s. 292 i nast. 7 Por. Z. Radwański, op. cit., s J. Szwaja, [w:] S. Sołtysiński, A. Szajkowski, A. Szumański, J. Szwaja, Kodeks spółek handłowych. Komentarz do art k.s.h., wyd. 2, Beck 2008, Legalis, komentarz do art. 425 k.s.h., Nb 3.

4 Kilka uwag o charakterze sankcji sprzecznych z ustawą uchwał wspólników spółek bezw zględna, to n a ogół p rzy jm u je się, że c h a ra k te ry z u ją ją: niew ażność czynności p raw n ej z m ocy p ra w a od początk u, tj. od m o m e n tu jej d o k o n an ia (ipso iure), m ożliw ość p o w ołania się n a n ią p rzez każdego, kto m a in te re s p raw n y w dow olnym czasie oraz u w zg lęd n ian ie tego s ta n u przez sąd z u rz ę d u w k ażd y m p o stęp o w an iu, co do zasa d y d efin ity w n y c h a ra k te r9, a zatem b ra k m ożliw ości konw alidacji niew ażn o ści10. W ypow iedzi zw olenników p rz y p isa n ia sp rzeczn y m z p ra w e m uchw ałom w spólników spółek k apitało w y ch sankcji bezw zględnej niew ażności o p a rte są n a podobnej arg u m e n ta c ji. T ra k tu ją oni p rzep isy k o d eksu spółek handlow ych dotyczące z a sk a rż a n ia u ch w ał (tj. ogran iczen ie k rę g u leg ity m o w an y ch do w ytoczenia pow ództw a o raz te rm in u, w k tó ry m m o żn a ta k i pozew złożyć) w yłącznie jak o regulacje p ro c e d u ra ln e, m a te ria ln o p ra w n e j p o d staw y n iew ażności u p a tru ją c w a rt k.c. N a poparcie takiego sta n o w isk a p rz y ta c z an e są a rg u m e n ty w ynikające z w y k ład n i lite ra ln e j, system ow ej oraz funkcjo n aln ej regulacji pow ództw a o stw ierd zen ie niew ażn o ści uchw ały. P rzed staw iciele d o k try n y w sk a z u ją n a niecelow ość w y o d ręb n ian ia pow ództw a o u ch y len ie (k tó re n iew ątp liw ie s k u t kuje w zru szen iem uchw ały) od pow ództw a o stw ierd zen ie niew ażności, je ś liby w obu p rz y p a d k a c h obarczać u ch w ałę tą sa m ą sa n k c ją 11. Tę arg u m e n ta c ję w sp ie ra w y k ład n ia lite ra ln a a rt (a rt ) k.s.h., gdzie m ow a je s t je d y n ie o stw ie rd z e n iu n iew ażn o ści u c h w a ły 12. T ak a re d a k c ja p rzepisó w p rz e m a w ia za sta n o w isk ie m, iż są d sw ym o rzeczen iem n ie u n ie w a ż n ia uchw ały, lecz jed y n ie stw ierd za, tj. urzędow o i oficjalnie u s ta la, że u ch w ała ju ż w cześniej nie była w a ż n a 13. Z w olennicy p rz y p isa n ia u chw ałom sprzeczn y m z u s ta w ą sankcji n iew ażności bezw zględnej p rz y jm u ją rów nież, że p rz e m a w ia za n ią ta k ż e p rzep is a rt (a rt ) k.s.h., k tó ry zezw ala n a p o d n iesien ie z a rz u tu niew ażności uchw ały, m im o że n ie z o sta ła o n a stw ierd zo n a w yrokiem sąd o wym. Skoro bow iem u staw o d aw ca zezw olił n a pow ołanie się n a niew ażność uchw ały, m im o b ra k u u p rzed n ieg o ro z strz y g n ię c ia sądow ego tej k w estii, oznacza to, że niew ażność istn ieje z mocy praw a. T rzeba też zauw ażyć, iż gdyby rzeczyw iście do u n iew ażnienia uchw ały dochodziło jedynie poprzez w y danie orzeczenia, to b ra k w yroku oznaczałby, że u ch w ała pozostaje w mocy - podniesienie w ów czas z a rz u tu niew ażności byłoby b ezpodstaw n e14. 9 Poza wyjątkami zob. np. art k.c., art k.c., art k.s.h. 10 Por. A. Wolter, J. Ignatowicz, K. Stefaniuk, op. cit., s ; Z. Radwański, op. cit., s ; S. Rudnicki, [w:] S. Dmowski, S. Rudnicki, Komentarz do Kodeksu cywilnego. Księga pierwsza. Część ogólna, Warszawa 2001, t. 1, s ; P. Księżak, [w:] M. Pyziak- Szafnicka (red.), Kodeks cywilny. Część ogólna, Warszawa 2009, komentarz do art. 58 k.c. 11 T. Szczurowski, op. cit., s M. Gutowski, Sankcja nieważności na tle uchwał organów spółek kapitałowych, Przegląd Prawa Handlowego 2007, nr 12, s J. Szwaja, op. cit., komentarz do art. 425 k.s.h., Nb T. Szczurowski, op. cit., s

5 120 Sylwia Łazarewicz Za poglądem, w m yśl którego w a rt i w a rt k.s.h. u staw o d aw ca p rzew id ział san k cję bezw zględnej n iew ażności, najm ocniej je d n a k p rz e m a w ia a rg u m e n t, iż konieczność re sp e k to w a n ia b ezp raw n ej u c h w a ły do czasu stw ie rd z e n ia jej niew ażności p rzez są d 15 (przy z reg u ły długim o k resie o czekiw ania n a upraw o m o cn ien ie się w yroku) sk ła n ia do podejm ow a n ia b ezpraw n y ch ro zstrzygnięć, k tó re w o k resie sp o ru w iązać b ę d ą spółkę i jej o rg an y oraz w yw oływ ać sk u tk i wobec osób trzecich 16. N a g ru n cie obow iązującej reg u lacji k o d ek su spółek h an d lo w y ch w ięk szość p rzed staw icieli n a u k i p ra w a u z n a je zatem, że w przedm iotow ej sy tu acji m a m y do c z y n ien ia z s a n k c ją n iew ażn o ści bezw zg lęd n ej (w ro z u m ie n iu a rt k.c.) b ąd ź z jej zm odyfikow aną p o sta c ią 17. Zgodnie z ty m p o g lądem, u c h w ała sp rzeczn a z u s ta w ą je s t w ięc n ie w a ż n a z m ocy p ra w a, a w yrok są d u zap ad ły n a sk u te k pow ództw a w niesionego n a p o d staw ie a rt. 252 lu b a rt. 425 k.s.h. m a pow yższą okoliczność jed y n ie p o tw ierdzić orzeczeniem o c h a ra k te rz e d e k la ra ty w n y m 18. P ra w d ą je st, że tru d n o u z n ać san k cję w y n ik a ją c ą z a rt. 252 (a rt. 425) k.s.h. za niew ażn o ść b ezw zględną w ro z u m ie n iu a rt k.c. R ację m a ją ci p rzed staw iciele doktryny, k tó rz y w sk azu ją, że niew ażność u chw ały n ie sp ełn ia p rzynajm n iej trz e c h podstaw ow ych cech c h a ra k te ry z u ją c y c h niew ażność b ezw zględną: nie m oże być przez sąd uw zględnio n a z u rz ę d u, do skutecznego 15 S. Sołtysiński, [w:] S. Sołtysiński (red.), System Prawa Prywatnego, t. 17B, s Por. polemiki co do skutków dla ochrony obrotu: S. Sołtysiński, Nieważne i wzruszalne uchwały zgromadzeń spółek kapitałowych, Przegląd Prawa Handlowego 2006, nr 1, s. 8-9; M.S. Tofel, Nieważność uchwał na gruncie art k.s.h. i art k.s.h., Przegląd Prawa Handlowego 2006, nr 8, s ; A. Zbiegień-Turzańska, Sankcje wadliwych uchwał zgromadzeń spółek kapitałowych i spółdzielni, Warszawa 2012, s M. Spyra, [w:] S. Włodyka (red.), System Prawa Handlowego, t. 2: Prawo spółek handlowych, wyd. 2, Warszawa 2012, s Tak m.in. S. Sołtysiński, Nieważne i wzruszalne uchwały..., s ; idem [w:], System Prawa Prywatnego, t. 17B, s. 592 i nast.; M. Gutowski, op. cit., s. 19 i nast.; J.P. Naworski, [w:] R. Potrzeszcz, T. Siemiątkowski (red.), Kodeks spółek handlowych. Komentarz. Spółka akcyjna, Warszawa 2003, s. 808; K. Strzelczyk [w:], R. Potrzeszcz, T. Siemiątkowski (red.), Kodeks spółek handlowych. Komentarz. Spółka z o.o., Warszawa 2011, s. 500; A. Kidyba, Kodeks spółek handlowych. Komentarz, t. I, Warszawa 2007, s. 1047; R. Czerniawski, Komentarz do art. 425 kodeksu spółek handlowych, Warszawa 2004, s. 570; R. Pabis, [w:] J. Bieniak, M. Bieniak, G. Nita-Jagielski i in., Kodeks spółek handlowych. Komentarz, wyd. 2, Beck 2012, Legalis, komentarz do art. 252 k.s.h., Nb 9; A. Szajkowski, M. Tarska, [w:] S. Sołtysiński, A. Szajkowski, A. Szumański, J. Szwaja, Kodeks spółek handlowych, t. II, komentarz do art. 252 k.s.h., Nb 2; J. Bieniak, M. Bieniak, [w:], J. Bieniak, M. Bieniak, G. Nita-Jagielski i in., Kodeks spółek handlowych. Komentarz, komentarz do art. 425 k.s.h., Nb 1; M. Litwińska-Werner, Kodeks spółek handlowych. Komentarz, Warszawa 2007, s ; E. Marszałkowska-Krześ. [w:] J. Okolski (red.), Spółka akcyjna. Komentarz, Warszawa 2001, s. 294; M. Wilejczyk, Stosowanie przepisów kodeksu cywilnego do wadliwych uchwał zgromadzeń wspólników spółek kapitałowych, Przegląd Prawa Handlowego 2012, nr 4, s. 24; T. Szczurowski, op. cit., s ; M. Spyra, [w:] S. Włodyka (red.), System Prawa Handlowego, t. 2, s ; M. Rodzynkiewicz, Kodeks spółek handlowych. Komentarz, Warszawa 2009, s. 468; W. Jurcewicz, Nieważność uchwał w spółkach kapitałowych, Przegląd Prawa Handlowego 2008, nr 5, s A. Zbiegień-Turzańska, op. cit., s

6 Kiłka uwag o charakterze sankcji sprzecznych z ustawą uchwal wspólników spółek pow ołania się n a n ią konieczne je s t co do zasad y u z y sk an ie w y ro k u sądow ego stw ierd zająceg o tę niew ażność, a nie je s t on też w y d aw any w sk u te k pow ództw a o p artego n a a r t. 189 k.p.c.19 N iem niej je d n a k n ależy przyjąć, że n iew ażność u ch w ał organów w łaścicielsk ich spółek k ap itało w y ch stanow i zm odyfik o w a n ą w s to s u n k u do tra d y c y jn e j sa n k c ję b ezw zględnej n iew a ż n o śc i, zm odyfikow aną, lecz sp e łn ia ją c ą zara z em jej z a sad n iczą cechę, k tó rą je s t niew ażn o ść u chw ały ex łege, tj. od chw ili jej podjęcia (ab in itio )20. Odmienna od niew ażności bezwzględnej sankcja uchwal w spólników sprzecznych z ustaw ą W nauce p ra w a w y rażan e je s t ta k ż e o dm ienne z a p a try w a n ie, zgodnie z k tó ry m u staw o d aw ca p rzew id ział w a r t. 252 i 425 k.s.h. san k cję n iew ażn o ści w zględnej21. T rzeba je d n a k zaznaczyć, że część p rzed staw icieli doktryny, sp rzeciw iając się k w alifik o w aniu sankcji u stanow io n ej we w sp o m n ianych p rz e p isa c h ja k o niew ażności bezw zględnej, nie posługuje się pojęciem w zruszaln o ści22, p o p rz e sta ją c n a z a n e g o w a n iu s k u tk u w p o staci n iew ażn o ści z m ocy p ra w a. Co ciekaw e, n a poparcie i tego sta n o w isk a przyw oływ ane s ą a rg u m e n ty w yw iedzione z w y k ład n i lite ra ln e j, funkcjo n aln ej i system ow ej reg u lacji d otyczącej z a s k a rż a n ia sp rzeczn y ch z u s ta w ą u ch w ał organów w łaścicielskich spółek k ap itało w y ch. W brew w cześniej p rzed staw io n y m poglądom zw olennicy sankcji o d m ien nej od niew ażności bezw zględnej a rg u m e n tu ją, że sam o lite ra ln e b rzm ienie przepisów nie pozw ala n a ak ceptację poglądu, że u c h w ała sp rzeczn a z u s ta w ą je s t n ie w a ż n a ex łege. Choć p r im a facie p osłużenie się zw ro tam i m ów iący 19 T. Szczurowski, op. cit., s M. Wilejczyk, op. cit., s Tak m.in. J. Frąckowiak, [w:] W. Pyzioł (red.), Kodeks spółek handłowych, komentarz do art. 425 k.s.h., Nb 1; idem, [w:] K. Kruczalak (red.), Kodeks spółek handłowych, komentarz do art. 425 k.s.h., s. 687, Nb 1; J. Szwaja, [w:] S. Sołtysiński, A. Szajkowski, A. Szumański, J. Szwaja, Kodeks spółek handłowych, t. III, komentarz do art. 425 k.s.h., Nb 5; A. Rachwał, [w:] S. Włodyka (red.), System Prawa Handłowego, t. 2A, s. 998, Nb 298; K. Zawada, Zaskarżanie uchwał współników spółki z o.o. oraz uchwał włanego zgromadzenia akcjonariuszy, [w:] A. Nowicka (red.), Prawo prywatne czasu przemian. Księga pamiątkowa dedykowana Profesorowi Stanisławowi Sołtysińskiemu, Poznań 2005, s. 600; M. S. Tofel, Nieważność uchwał..., s. 19 i nast.; M. S. Tofel, A. Pęczyk-Tofel, Sprzeczne z ustawą uchwały zgromadzeń w spółkach kapitałowych, cz. II, Prawo Spółek 2008, nr 10, s. 36 i nast.; G. Cern, Probłem nieważności uchwał z mocy prawa, Prawo Spółek 2010, nr 7-8, s. 38; A. Zbiegień-Turzańska, op. cit., s ; A. Bilewska, Dopuszczałność stwierdzenia nieważności uchwały zgromadzenia współników na podstawie art. 58 KC - głosa - I CSK 94/09, Monitor Prawniczy 2010, nr 18. s Por. J. Frąckowiak, Uchwały zgromadzeń współników spółek kapitałowych sprzeczne z ustawą, Przegląd Prawa Handlowego 2007, nr 11, s. 11 i nast.

7 122 Sylwia Łazarewicz m i o niew ażności i stw ie rd z e n iu niew ażności sprzecznej z u s ta w ą uchw ały m ogłoby sugerow ać san k cję niew ażności bezw zględnej, to o charakterze sankcji n ie przesądza użyta przez ustaw odaw cę term in ologia. W y k ła d n ia lite ra ln a a rt i a rt k.s.h. p row adzi jed y n ie do w n io sk u, iż m ożliw e je s t stw ierd zen ie niew ażności uchw ały, n ie daje n a to m ia s t odpow iedzi n a p y ta n ie, od jakiego m o m e n tu istn ia ła b y p o ten cjaln a n iew ażn o ść oraz n ie d e te rm in u je c h a ra k te ru o rzeczen ia stw ierd zająceg o sprzeczność u chw ały z u s ta w ą 23. Z a n ie s to s o w a n ie m n a jo s trz e js z e j s a n k c ji p r a w a m a te ria ln e g o do sp rzeczn y ch z p raw em u ch w ał w spólników jed n o zn aczn ie p rz e m a w ia ta k ż e w zgląd n a b ezp ieczeń stw o obrotu gosp o d a rczeg o 24. P rz e w id z ia n e w a rt. 252 (a rt. 425) k.s.h. pow ództw o o stw ierd zen ie niew ażności uch w ały zostało w prow adzone przez ustaw o d aw cę w łaśn ie po to, by w o d n iesien iu do u ch w ał w spólników u n ik n ą ć d z ia ła n ia klasycznej sankcji niew ażności b ezw zględnej z a rt k.c. R ozw iązanie to g w a ra n tu je stab iln o ść obrotu, bow iem do m o m e n tu stw ie rd z e n ia niew ażności w p o stępow aniu sądow ym u c h w a ła funkcjonuje w obrocie p ra w n y m i w yw ołuje sk u tk i p ra w n e 25. P rz y jęcie dopuszczalności zasto so w an ia a rt k.c. ja k o p o d staw y bezw zględnej niew ażn o ści uchw ały, a zate m dopuszczenie m ożliw ości pow oływ ania się n a n ią w sy tu acji, gdy n ie został w ydany praw om ocny w yrok stw ierd zający tę w adliw ość, rodzi n iebezpieczeństw o m a n ip u lo w a n ia z a rz u te m sprzeczności u ch w ały z praw em. J e s t ono ty m pow ażniejsze, że kodeks spółek handlow ych n ie z aw iera w y raźnych i jed n o zn aczn y ch u n o rm o w ań, n a p o d staw ie k tó ry ch m o żna w sk azać przyczyny niew ażn o ści u chw ały 26. P rzeciw sankcji n iew ażn o ści bezw zględnej w o d n ie sie n iu do u ch w ał w spólników z d a ją się zate m p rz e m aw iać w zględy fu n k c jo n a ln e o raz ra tio legis m e c h a n iz m u z a s k a rż a n ia u ch w ał u reg u lo w an eg o w kodek sie spółek handlow ych. T rudno sobie bow iem w yobrazić konsekw encje, do ja k ic h prow adziłoby podw ażenie u ch w ał w spólników p odjętych w ciąg u k ilk u la t is tn ie n ia spółki27. A utorzy k w estio n u jący pogląd o niew ażności bezw zględnej sprzecznych z u sta w ą uchw ał w spólników podnoszą także, że art i art k.s.h. 23 A. Pęczyk-Tofel, M.S. Tofel, Wpływ wadliwych aktów głosowania na ważność uchwał zgromadzeń w spółkach kapitałowych, Przegląd Prawa Handlowego 2007, nr 8, s Taki argument został podniesiony w wyroku SN z dnia 13 lutego 2004 r., II CK 438/02, OSP 2006, z. 5, poz. 53. Tak też: J. Frąckowiak, Uchwały..., s. 9 i nast.; A. Koch, Sankcja nieważności niektórych czynności prawnych spółek kapitałowych, dokonanych bez uchwały wspólników, [w:] Prawo prywatne czasu przemian..., s. 6; K. Zawada, op. cit., s. 600 za: B. Stelmach, Zaskarżanie uchwał wspólników spółki z ograniczoną odpowiedzialnością i walnego zgromadzenia akcjonariuszy, Kwartalnik Prawa Prywatnego 2012, z. 2, s M. Pyka, op. cit., s A. Koch, Charakter sankcji wobec sprzecznych z prawem uchwał spółek kapitałowych, Przegląd Prawa Handlowego 2007, nr 2, s. 6; por. także J. Frąckowiak, Glosa do wyroku SN z r, II CKN 266/98, OSP 2000, nr 4, poz K. Osajda, Wadliwe uchwały organów spółek kapitałowych w najnowszym orzecznictwie Sądu Najwyższego, Glosa 2012, nr 2, s. 17.

8 Kiłka uwag o charakterze sankcji sprzecznych z ustawą uchwal wspólników spółek są ty m i p rzep isam i szczególnym i, o k tó ry ch w spom ina ustaw o d aw ca w a rt in fin e k.c., stan o w iąc, że w łaściw y p rzep is m oże przew idyw ać in n y sk u te k d o k o n an ia czynności niezgodnej z u s ta w ą lu b celem jej obejścia28. Z w ażyw szy bow iem, iż u staw o d aw ca p rzew id ział o d m ienny k a ta lo g p rz e sła n e k niew ażności o raz stw ie rd z e n ia niew ażności odpow iednio w św ietle kod ek su cyw ilnego i k o d eksu spółek h an d lo w y ch 29, n ależy z a te m przyjąć, że a rt i a rt k.s.h. sta n o w ią lex specialis w sto su n k u do przepisów k o d eksu cyw ilnego. T akże dopuszczalność pow oływ ania się n a z a rz u t niew ażn o ści (a rt i a rt k.s.h.) nie m oże stan o w ić a rg u m e n tu n a rzecz u z n a n ia, że sprzeczne z u s ta w ą u chw ały s ą d o tk n ię te san k c ją niew ażności ex lege. P o d n iesien ie z a rz u tu niew ażności u chw ały n ie o znacza bow iem, że ja k o n iew ażn a zn ik n ie o n a z obrotu. W ręcz przeciw nie - z o stan ie o n a pozbaw iona s k u t ków p raw n y ch jed y n ie w sto su n k a c h pom iędzy sp ó łk ą a osobą, k tó ra ta k i z a rz u t p o d n io sła i tylko w p o stępow aniu, w ra m a c h k tórego podniesiono z a rz u t. P oniew aż sąd n ie m oże uw zględnić z u rz ę d u niew ażności uchw ały, wobec pozostałych podm iotów u c h w ała będzie w ażn a. Z a rz u t z a rt i a rt k.s.h. m a bow iem c h a ra k te r jed y n ie o b ro n n y i z c a łą pew nością nie m oże stan o w ić p o d staw y pow ództw a. Jeg o fu n k cja sp ro w ad za się więc w yłącznie do m ożliw ości obrony p rz e d n egaty w n y m i k o n sek w en cjam i w y n i kającym i z fu n k cjo n o w ania w obrocie sprzecznej z p raw em uchw ały 30. N a jd o n io śle jsz y m a rg u m e n te m p rz y w o ły w a n y m p rz e z p rzeciw n ik ó w san k cji bezw zględnej niew ażności uch w ał je s t je d n a k pow ołanie się n a is tn ie nie w kodek sie spółek h an d lo w y ch kom pleksow ego i autonom icznego sy ste m u u su w a n ia z o b ro tu w adliw ych u ch w ał w spólników spółek kap itało w y ch. Zgodnie z a rt. 2 k.s.h., w sp ra w a c h z z a k re su o rg anizacji i funkcjonow ania spółek p rz e s ła n k ą sto so w an ia przepisów k o d eksu cyw ilnego je s t b ra k re g u la cji tej k w e stii w kodek sie spółek h andlo w y ch31. A rt. 252 (a rt. 425) k.s.h. u jm u je regulację k w estio n o w ania praw idłow ości u ch w ał zgro m adzeń w spólników w sposób kom pleksow y pod w zględem podm iotow ym, przedm iotow ym 28 Tak J. Frąckowiak, Uchwały..., s. 9; J. Frąckowiak, [w:] J. Frąckowiak, A. Kidyba, W. Popiołek, W. Pyzioł, A. Witosz, Kodeks spółek handłowych. Komentarz, Warszawa 2008, s ; A. Koch, Charakter sankcji..., s. 9; K. Zawada, op. cit., s ; M.S. Tofel, Nieważność uchwał w świetłe art k.s.h. i art k.s.h., Przegląd Prawa Handlowego 2006, nr 8, s ; uzasadnienie uchwały SN z 1 marca 2007 r., III CZP 94/06, OSN 2007, nr 7-8, poz A. Pęczyk-Tofel, M.S. Tofel, Wpływ wadłiwych aktów głosowania..., s B. Stelmach, op. cit., s Por. M. Pazdan, Kodeks spółek handłowych a Kodeks cywiłny, Państwo i Prawo nr 2, s Autor ten wskazuje, że stosowanie norm kodeksu cywilnego można dopuścić jedynie wtedy, gdy przedmiotowa kwestia nie została uregulowana w kodeksie spółek handlowych w ramach materii, w której się pojawiła i nie zachodzą przesłanki do zastosowania analogii do innych przepisów k.s.h. (anałogia łegis), brak jest również podstaw do przyjęcia tzw. regulacji negatywnej w k.s.h.

9 124 Sylwia Łazarewicz i czasow ym, w sk azu jąc precyzyjnie i w yczerpująco p rz e sła n k i, try b, term iny, osoby u p raw n io n e o raz sk u tk i z a sk a rż e n ia u chw ały 32. Z bieżność hipotezy a rt i art k.s.h. z hipotezą art w yklucza zatem tw ierdzen ie o b ra k u regulacji w kodeksie spółek handlow ych, a w konsekw encji m ożliw ość stosow ania norm y a rt k.c. za p ośrednictw em a rt. 2 k.s.h.33 P o n iew aż rodzaj w adliw ości i tow arzysząca jej san k cja d ają się w yw ieźć w prost z a rt. 252 i 425 k.s.h., nie m a więc potrzeby sięgania do art k.c.34 P rz y okazji ro z w a ż a n ia dopuszczalności zasto so w ania a r t k.c. do u chw ały w spólników sprzecznej z u s ta w ą podnoszony je s t ta k ż e a rg u m e n t o p a rty n a w y łączen iu p rzez ustaw o d aw cę w tre śc i a r t i a r t k.s.h. m ożliw ości sto so w an ia w o d n iesien iu do u ch w ał a rt. 189 k.p.c. stanow iącego p o d staw ę do u s ta le n ia n ie istn ie n ia p ra w a lu b sto su n k u p ra w nego. B ra k try b u p ro ceduraln eg o do u z y sk a n ia orzeczenia stw ierdzającego n iew ażn o ść u chw ały n a p o d staw ie a r t. 58 k.c. uniem o żliw ia ty m sam y m jego zasto so w an ie35. K onkluzje co do charakteru sankcji N ie w ą tp liw ie p rz y ję ta w k o d ek sie sp ó łek h an d lo w y ch re g u la c ja d la sp rzeczn y ch z u s ta w ą u ch w ał w spólników spółek k apitało w y ch nie p rz y sta je do tradycyjn ej fig u ry n iew ażności. P rzeciw nicy te o rii zasto so w ania do u ch w ał w spólników sankcji bezw zględnej niew ażności w sk a z u ją n a n ied o p u szczalność p o d d aw an ia niew ażności bezw zględnej znaczącym m odyfikacjom, a co za ty m idzie - łączen ia jej z n ieograniczoną w czasie m ożliw ością pow ołania się n a niew ażn o ść p rzez każdego oraz b ra k ie m obow iązku u w zg lęd n ien ia p rzez są d niew ażności czynności praw n ej z u rzęd u 36. Z kolei zw olennicy p rzy jęcia sankcji bezw zględnej niew ażności sprzecznych z u s ta w ą uchw ał w spólników w sk azu ją n a b ra k norm atyw nego w yliczenia cech niew ażności bezw zględnej, co um ożliw ia kw alifikow anie reg u lacji n a w e t znacznie odbiegających od tradycyjnego ujęcia tej sankcji. M ożna też rozw ażać, czy u ch w ała zgrom adzen ia spółki kapitałow ej sp rzeczna z u s ta w ą d o tk n ię ta je s t k tó rąkolw iek z tra d y cyjnych sankcji cyw ilnopraw nych, czy też m oże u staw o d aw ca sk o n stru o w ał w ty m p rz y p a d k u nowy, dotychczas n ie sp o ty k a n y ty p sankcji?37 32 A. Bilewska, op. cit., s Tak też wyrok SN z 24 listopada 2004 r., II CK 210/04, Biul. SN 2005, nr 3, s A. Bilewska, op. cit., s Ibidem, s Zob. również J. Szwaja, [w:] S. Sołtysiński, A. Szajkowski, A. Szumański, J. Szwaja, Kodeks spółek handlowych. t. III: Komentarz do artykułów , Warszawa 2008, s A. Zbiegień-Turzańska, op. cit., s T. Szczurowski, op. cit., s O możliwości określenia sankcji sprzecznych z ustawą uchwał wspólników jako ważności zawieszonej wspomina K. Osajda, op. cit., s. 18.

10 Kilka uwag o charakterze sankcji sprzecznych z ustawą uchwal wspólników spółek Summ ary A fe w r e m a r k s o n th e n a t u r e o f s a n c tio n f o r s h a r e h o ld e r s m e e tin g r e s o lu tio n s in b r e a c h o f th e la w Key words: resolution of a company, sanction of nullity, absolute invalidity, challengeability. T he Code o f C om m ercial C om panies provides for tw o sta te m e n ts of c laim for e lim in a tin g defective re so lu tio n s of com pany sh a re h o ld e rs - for in v a lid a tio n of th e re so lu tio n a n d for its rep eal. D esp ite clearly specified a ssu m p tio n s of leg islato rs, d isp u te s concern in g th e n a tu re of th e san c tio n im posed on th e re so lu tio n of th e sh a re h o ld e rs of a com pany have contin u ed. Actually, th e only u n q u e stio n a b le circum stance, b o th am ong th e re p re s e n ta tiv e s of th e legal science a n d th e ju d icato ry, is th e fact th a t th e ju d g e m e n t e sta b lish in g th e n u llity of su ch a re so lu tio n h a s a n ex tu n c re su lt. H ow ever, th e n a tu re of su ch ju d g e m e n ts (d e c la rato ry or co n stitu tiv e), as w ell as th e s ta tu s of th e re so lu tio n in th e p erio d p reced in g delivery of th e ju d g e m e n t, h a s b e e n th e su b ject of n u m e ro u s d isp u tes. T his a rtic le is a n a tte m p t to in d icate a rg u m e n ts in fav o u r of asso c ia tin g th e re so lu tio n th a t b reach es th e law w ith th e san ctio n o f abso lu te invalidity, as w ell as a rg u m e n ts su g g estin g its d ifferen t n a tu re, even q u alified as re la tiv e in v a lid ity (challengeability).