MINISTERSTWO PRACY I POLITYKI SPOŁECZNEJ

Transkrypt

1 MINISTERSTWO PRACY I POLITYKI SPOŁECZNEJ DEPARTAMENT POśYTKU PUBLICZNEGO ul. Nowogrodzka 1/3/5, Warszawa, tel , fax pozytek@mpips.gov.pl Warszawa, 24 maja 2010 r. Dotyczy: Europejski Rok Wolontariatu Propagujący Aktywność Obywatelską (2011) propozycja krajowych obszarów priorytetowych Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej jako Krajowy Organ Koordynujący dla Europejskiego Roku Wolontariatu 2011 (ERW) przeprowadziło wstępne konsultacje dotyczące realizacji celów ERW z organizacjami pozarządowymi oraz resortami aktywnymi w obszarze wolontariatu 1. Zgromadzone głosy w dyskusji zaowocowały powstaniem katalogu barier w rozwoju wolontariatu w Polsce oraz propozycji kierunków działań, a takŝe konkretnych przedsięwzięć w ramach ERW, które mogą przyczynić się do ich przezwycięŝenia. Materiał z konsultacji pozwolił na wyodrębnienie propozycji obszarów priorytetowych dla ERW w Polsce. NajpowaŜniejsze wskazywane bariery w rozwoju wolontariatu: 1. Fragmentaryczna wiedza o wolontariacie w Polsce: Brak przekrojowych badań, które pozwoliłyby stworzyć portret współczesnego polskiego wolontariusza, a tym samym mieć podstawę do skutecznej identyfikacji kanałów dotarcia do potencjalnych wolontariuszy i przekonania ich do zaangaŝowania w wolontariat, Wąskie rozumienie wolontariatu, nie obejmujące wszystkich form wolontariatu i nie nadąŝające za dynamicznym rozwojem obszarów aktywności wolontariackiej, Ograniczona wymiana wiedzy i doświadczeń między koordynatorami wolontariatu w poszczególnych obszarach (wolontariat sportowy, młodzieŝy etc.), zarówno na poziomie krajowym, regionalnym i lokalnym, jak i europejskim, Ograniczona wiedza administracji centralnej i lokalnej na temat wolontariatu, niska wiedza osób zajmujących się m.in. aktywizacją zawodową o moŝliwości wykorzystania wolontariatu w procesie wspierania osób niepracujących, Brak analizy o dobrych praktykach wolontariatu w Polsce, która mogłaby być transferowana w procesie współpracy międzynarodowej. 2. Niski prestiŝ wolontariatu w świadomości społecznej Polaków: wśród społeczeństwa stereotyp pracy społecznej jako odgórnie narzuconej formy aktywności, wśród pracodawców brak rzetelnej wiedzy i przekonania do wolontariatu jako metody 1 Spotkanie robocze z III sektorem odbyło się 13 kwietnia br., natomiast spotkanie z resortami - 23 kwietnia br. 1

2 zdobywania wiedzy i umiejętności oraz kompetencji poŝądanych na rynku pracy, wśród młodzieŝy brak mody na zaangaŝowanie w wolontariat, niska świadomości, Ŝe takie działania wzbogacają nie tylko rozwój osobisty, ale takŝe wyposaŝają w kompetencje i umiejętności poszukiwane na rynku pracy, wśród seniorów niewielka wiedza o moŝliwościach angaŝowania się w wolontariat i wykorzystania zdobytych doświadczeń i umiejętności po okresie aktywności zawodowej, wśród wielu organizacji pozarządowych instrumentalne traktowanie wolontariatu jako zła koniecznego wobec niewystarczających funduszy, wykorzystywanie wolontariuszy do zadań na niskim poziomie złoŝoności, wśród grup o mniejszych szansach: m.in. niepełnosprawnych, osób z mniejszych miejscowości o moŝliwości zaangaŝowania w działalność wolontariacką, jako formy pełnego uczestnictwa w Ŝyciu społecznym oraz zwiększania szans na rynku pracy (np. poprzez e-wolontariat), Często obserwowany brak świadomości wśród samych wolontariuszy, Ŝe ich aktywność wpisuje się w działalność wolontariacką (np. działacze klubów sportowych, ochotnicy w Ochotniczych StraŜach PoŜarnych itp.) 3. Słabo rozwinięta działalność wspierająca rozwój wolontariatu: Słabość dotyczy zarówno organizacji wyspecjalizowanych we wspieraniu wolontariatu jako formy aktywności społecznej, jak równieŝ podmiotów korzystających z pracy wolontariuszy w tym wiedzy i umiejętności koordynatorów i animatorów działalności wolontariackiej, Struktury aktywizacji i wspierania wolontariatu są rozproszone, skupione raczej wokół aktywności sektorowych (np. wolontariat sportowy, hospicyjny, studencki), Brakuje kompleksowego podejścia do zarządzania wolontariuszami dotyczy to zarówno poziomu krajowego, jak równieŝ regionalnego i lokalnego, Niedostateczna wiedza o regulacjach dotyczących wolontariatu istnienie szarej strefy wolontariatu, Problemem jest takŝe słaby przepływ informacji, brak jednej platformy komunikacji, wymiany doświadczeń, łączenia potencjalnych wolontariuszy z poszukującymi organizacjami, wymiany doświadczeń na poziomie ponadnarodowym. Zmierzenie się ze zidentyfikowanymi powyŝej barierami w rozwoju wolontariatu w Polsce wymaga skoordynowanych wysiłków nie tylko w 2011 r., ale takŝe w perspektywie długofalowej. Dlatego teŝ Polski program prac na Europejski Rok Wolontariatu będzie obejmował działania, które wpisują się we wskazane poniŝej trzy szerokie obszary priorytetowe, które bezpośrednio korespondują z czterema nadrzędnymi celami wyznaczonymi w Decyzji Rady. Cele ERW 2011 wskazane w ww. Decyzji to: 1) tworzenie sprzyjającego otoczenia dla wolontariatu w UE w celu uczynienia z wolontariatu trwałego elementu propagowania aktywności obywatelskiej i działań międzyludzkich w kontekście UE i w stosownych przypadkach zajęcia się przeszkodami, na które napotyka wolontariat; 2

3 2) wzmacnianie pozycji organizatorów wolontariatu w celu poprawy jakości wolontariatu w celu ułatwienia wolontariatu i udzielenia pomocy organizatorom we wprowadzaniu nowych form wolontariatu, a takŝe stymulowania tworzenia sieci współpracy, mobilności, współdziałania i synergii w ramach społeczeństwa obywatelskiego oraz między społeczeństwem obywatelskim a innymi sektorami w kontekście UE; 3) uznawanie wolontariatu w celu zachęcania do tworzenia odpowiednich środków motywujących jednostki, przedsiębiorstwa i organizacje wspomagające wolontariuszy oraz doprowadzenia do uznawania wolontariatu na szczeblu UE i państw członkowskich przez osoby odpowiedzialne za wyznaczanie kierunków polityki, organizacje społeczeństwa obywatelskiego, instytucje publiczne, sektor edukacji formalnej i pozaformalnej oraz pracodawców za formę zdobywania umiejętności i kompetencji; 4) szerzenie wiedzy o wartości i znaczeniu wolontariatu w celu poprawy ogólnego stanu wiedzy o wolontariacie jako istotnym wyrazie aktywności obywatelskiej, który pomaga dąŝyć do celów będących przedmiotem zainteresowania wszystkich państw członkowskich, takich jak harmonijny rozwój społeczeństwa i spójność społeczna. Plan działań realizowanych w ramach wskazanych priorytetów krajowych będzie brał pod uwagę zarówno europejski kontekst obchodów ERW, jak równieŝ w wymiarze krajowym aktywność na poziomie ogólnopolskim, regionalnym i lokalnym. Działania będą korespondować takŝe z priorytetami polskiej Prezydencji w Radzie UE. Obszary priorytetowe ERW 2011 w Polsce: 1. Promocja wartości wolontariatu i korzyści z niego płynących kreowanie mody na wolontariat W świadomości społecznej naleŝy stworzyć obraz wolontariatu jako trwałego elementu aktywności obywatelskiej, pozwalającego nie tylko na realizację potrzeby pomagania innym czy aktywnego uczestnictwa w Ŝyciu społeczności, ale takŝe dającego nowe umiejętności, kompetencje, doświadczenie cenione na rynku pracy. NaleŜy promować wolontariat w całej róŝnorodności jego form, jako aktywność dobrą dla kaŝdej grupy wiekowej i zawodowej. Nacisk zostanie połoŝony na promowanie wolontariatu opartego na wiedzy i umiejętnościach wolontariuszy powinno się utrwalać świadomość, Ŝe wartość pracy wolontariusza nie sprowadza się do braku odpłatności za nią, ale wiąŝe się takŝe z wiedzą, umiejętnościami i doświadczeniem, które wnosi. Takiej świadomości brakuje w szczególności w środowisku pracodawców, którym naleŝy pokazać, jak wiele poszukiwanych przez nich kompetencji i umiejętności nabywają ludzie poprzez działalność wolontariacką. TakŜe w postrzeganiu społecznym wolontariat nie cieszy się naleŝnym mu szacunkiem. Wiązany jest on z pracami społecznymi - odgórnym przymusem, doświadczanym przez społeczeństwo polskie przed okresem transformacji ustrojowej. Problemem jest takŝe postrzeganie wolontariatu przez same NGO jako zła koniecznego dla mniej zamoŝnych organizacji, a nie jako zasobu i źródła rozwoju organizacji. Istotnym elementem działań powinno być promowanie nie tylko wolontariatu krajowego, ale takŝe międzynarodowego. 2. Wzmocnienie organizatorów wolontariatu Długofalowym rezultatem wydarzeń ERW 2011 powinien być nie tylko wzrost liczby wolontariuszy, ale takŝe poprawa jakości ich zaangaŝowania. Do osiągnięcia tego celu konieczne 3

4 jest podjęcie działań na rzecz profesjonalizacji organizacji wspierających wolontariat. NaleŜy podjąć działania zmierzające do zwiększenia kompetencji organizatorów wolontariatu, przede wszystkim w zakresie zarządzania i motywowania wolontariuszy. Wśród organizatorów wolontariatu naleŝy uwzględnić nie tylko organizacje pozarządowe, ale takŝe administrację publiczną (przede wszystkim szczebla lokalnego) oraz jej jednostki podległe (np. ośrodki pomocy społecznej, domy kultury), ruch spółdzielczy oraz organizacje kościelne. Szczególną formą tworzenia systemu wsparcia dla wolontariatu jest rozwój partnerstw z udziałem róŝnych sektorów: społecznego, publicznego, biznesu, mediów oraz środowiska akademickiego. AngaŜowanie wolontariuszy powinno wiązać się z planowaniem i myśleniem strategicznym, aby doświadczenie wolontariackie było wartościowe zarówno dla wolontariusza, jak i korzystającej z jego wsparcia organizacji. Wolontariusze potrzebują jasnego określenia ich roli w organizacji, jak równieŝ informacji zwrotnej. Organizatorzy wolontariatu powinni mieć świadomość, Ŝe relacja, którą wolontariusz nawiązuje z organizacją powinna opierać się na wzajemności. W zamian za poświęcony czas i kompetencje wolontariusz powinien mieć poczucie wartości swojej pracy, zdobywania nowych umiejętności, doświadczenia, jak równieŝ sieci kontaktów, tworzenia więzi ze współpracownikami, udziału w Ŝyciu organizacji. WaŜne jest takŝe ułatwienie wymiany wiedzy i doświadczeń między koordynatorami wolontariatu w kaŝdej dziedzinie (sportowy, hospicyjny, seniorów itp.), umoŝliwienie im korzystania z dobrych praktyk wypracowanych w kraju i zagranicą. Skala oraz róŝnorodność aktywności wolontariackiej oznacza, Ŝe bezpośrednio zarządzający wolontariuszami powinni mieć dostęp do sprawdzonych praktyk, takŝe z innych państw członkowskich UE, które będą mogli zastosować w swej pracy. Informacja i wsparcie powinno być szeroko dostępne, aby kaŝdy pracujący z wolontariuszami miał dostęp do informacji o dobrych praktykach. Docelowo wskazane byłoby kreowanie koordynatora wolontariatu jako nowego zawodu, łączącego nowoczesne podejście do zarządzania, strategiczne myślenie oraz zaangaŝowanie społeczne. Z drugiej strony organizatorom wolontariatu potrzebne jest wsparcie instytucjonalne i finansowe. NaleŜy rozwaŝać w jaki sposób finansować koszty związane z wolontariatem, tak by mogły one uwalniać większą energię społeczną w postaci zaangaŝowania wolontariackiego. NaleŜy tworzyć sieci, które pozwolą na lepszą organizację i koordynację wolontariatu, ale przede wszystkim powinno się wykorzystywać juŝ istniejące struktury (biblioteki i e-biblioteki, kluby sportowe, Orliki, punkty e-wolontariatu etc.). WaŜnym elementem wzmocnienia infrastruktury wolontariatu jest budowa internetowej platformy wymiany informacji o wszelkich aspektach wolontariatu, zarówno z perspektywy wolontariuszy, jak i organizatorów wolontariatu. Zadaniem platformy byłoby zebranie w jednym miejscu informacji na temat wypracowanych dotychczas rozwiązań w zakresie aktywizacji, rozwoju i koordynowania działań wolontaryjnych oraz doświadczeń i dobrych praktyk organizacji w tym zakresie, zarówno na poziomie lokalnym, regionalnym i krajowym, jak równieŝ w innych państwach członkowskich Unii Europejskiej. Platforma powinna być takŝe narzędziem wzajemnej wymiany ofert wolontariuszy i organizacji, wymiany informacji o zasobach, wspierania inicjatyw rozwojowych dotyczących wolontariatu, promowania aktywności w Ŝyciu społecznym. Dla zasilenia platformy w szeroką wiedzę na temat wszelkich aspektów wolontariatu niezbędne jest zagregowanie i uzupełnienie dostępnych wyników badań w tym obszarze. 3. Wzmocnienie systemowego podejścia do wolontariatu a. Przegląd regulacji dotyczących wolontariatu; b. Wpisanie wolontariatu w dokumenty strategiczne: m.in. dotyczące kapitału ludzkiego, społecznego, edukacji i rynku pracy; c. Wprowadzenie rozwiązań ułatwiających realizację wolontariatu długoterminowego 4

5 d. Analiza umiejscowienia wolontariatu w nauce i oświacie: - prawo oświatowe, - edukacja wolontariuszy - edukacja poprzez wolontariat - wykorzystanie systemu bolońskiego w edukacji wyŝszej (dodatkowe punkty za wolontariat) e. zwiększanie wiedzy o moŝliwościach korzystania z wolontariatu wśród pracowników administracji publicznej f. opracowanie wieloletniej strategii wolontariatu 5