Aktywność ruchowa ludzi w różnym wieku NR (28) 4/2015

Transkrypt

1 Aktywność ruchowa ludzi w różnym wieku NR (28) 4/2015

2 Publikację wspiera Grupa PZU SA Publikację wspiera Zakład Ubezpieczeń Społecznych Partnerem publikacji jest IASK Nr (28) 4/2015 ISSN X ISBN arlrw.univ.szczecin.pl Adres redakcji: Al. Piastów 40b Szczecin Zespół redakcyjny: Redaktor naczelna i redakcja naukowa: dr hab. prof. nadzw. Danuta Umiastowska danuta_umiastowska@univ.szczecin.pl tel. (91) Sekretarz Redakcji: Milena Schefs aktywnosc.sekretariat@gmail.com Współpraca - recenzenci: prof. dr hab. Wiesław Siwiński prof. dr hab. Zbigniew Szot dr hab. Rajmund Tomik prof. AWF dr hab. Grażyna Kociuba prof. AWF dr hab. Tadeusz Rynkiewicz, prof. UW-M Korekta: Agnieszka Malinowska Redakcja techniczna: Natalia Mirowska Opracowanie graficzne, DTP: Maciej Umiastowski Wydawca: Wydawnictwo Promocyjne Albatros Szczecin albatros91@wp.pl

3 Spis treści Teoretyczne aspekty aktywności ruchowej Marta Kisiel Możliwości realizowania różnych form rekreacji ruchowej na terenach chronionych województwa lubuskiego... 5 Fizjologiczno-zdrowotn e podstawy aktywności ruchowej Joanna Kuriańska-Wołoszyn, Arkadiusz Wołoszyn Wybrane problemy żywieniowe w turystyce aktywnej przedstawione na przykładzie żeglarstwa morskiego Aktywność ruchowa ludzi dorosłych Ryszard Asienkiewicz Kierunki zmian w rozwoju fizycznym i sprawności motorycznej młodzieży akademickiej ( ) Anna Nowaczyk Motywacja kobiet do podejmowania treningu judo i jej wpływ na wynik sportowy (doniesienie z badań) Maria Alicja Nowak, Leonard Nowak Społeczne i zdrowotne determinanty aktywności fizycznej kobiet po 50. roku życia Danuta Umiastowska Aktywność fizyczna i psychiczna jako sposób przygotowania się do roli sprawnego seniora Maciej Zawadzki Aquakineza prowadzona u kobiet w starszym wieku z zespołem bólowym kręgosłupa. 63 3

4 Aktywność ruchowa dzieci i młodzieży Katarzyna Kacprzyk Wpływ prowadzenia zajęć wychowania fizycznego na świeżym powietrzu na poprawę wytrzymałości i szybkości u ucznia szkoły podstawowej (doniesienie z badań) Mateusz Rynkiewicz, Piotr Żurek, Tadeusz Rynkiewicz Symetryzacja ruchów w wybranych ćwiczeniach u kajakarek w zależności od wieku Aktywność ruchowa Zawodników Włodzimierz Starosta Adaptacja osób leworęcznych do systemu edukacji ruchowej i szkolenia sportowego opracowanego dla praworęcznych Piotr Żurek, Mateusz Rynkiewicz, Tadeusz Rynkiewicz Związki szybkości biegowej z poziomem sportowym tenisistów wyczynowych

5 Anna Nowaczyk I Szkoła Podstawowa Montessori Bona Ventura w Szczecinie Motywacja kobiet do podejmowania treningu judo i jej wpływ na wynik sportowy (doniesienie z badań) Słowa kluczowe: judo, motywacja, kobiety, wynik sportowy Aktywność ruchowa ludzi dorosłych Wprowadzenie Wyniki sportowe w każdej dyscyplinie sportowej wiążą się z zaangażowaniem i podejściem zawodnika do uzyskania jak najlepszego rezultatu. Motywacja jest wielokrotnym czynnikiem decydującym w wygranej lub przegranej walki sportowej. Czynnikami mającymi wpływ na wynik sportowy w sztukach walk są przede wszystkim: technika, cechy biomechaniczne, taktyka, cechy psychiczne. Na wyniki sportowe każdego zawodnika ma na pewno wpływ motywacja wewnętrzna, czyli radość, zamiłowanie do działania oraz możliwość zaprezentowania i poprawy swoich umiejętności. Mniejsze znaczenie motywacja zewnętrzna, która przejawiała się w formie trofeów, nagród oraz korzyści niematerialne takich jak sława czy pozycja społeczna. Motywacja pochodzi od łac. słowa movere oznacza poruszać, nakłaniać. Są to złożone procesy psychiczne i fizjologiczne, określające podłoże ludzkich zachowań. Procesy te ukierunkowują nas do osiągnięcia danego wyniku. 33

6 Aktywność ruchowa ludzi w różnym wieku, nr (28) 4/2015 Z motywacją związane są: potrzeby, popędy, motyw musimy mieć jakiś motyw albo wykonać zadanie (świadome dążenie), pobudki i intencje. Motywacja wewnętrzna pobudza do działania sprawiającego nam przyjemność. Jest działaniem samym w sobie. Nie oczekujemy żadnych nagród czy korzyści. Umiłowanie swojej dyscypliny pobudza do wysiłku i działania. Motywacja wewnętrzna jest nieodzowna przy osiąganiu światowych rezultatów sportowych. Motywacja zewnętrzna, to swego rodzaju przymus zewnętrzny, np. uczymy się, aby nie otrzymać złych stopni; uprawiamy sport, bo mamy z tego korzyści materialne; pracujemy, bo zarabiamy na życie itp. [1,2,3,4]. Judo, podobnie jak historia rodzaju ludzkiego, jest historią walki. Judo wywodzące się ze sztuki wojennej pokonywania przeciwnika bez użycia broni. Judo pochodzi z Japonii i bezpośrednio wywodzi się ze sposobu walki zwanym ju jitsu, które obejmuje pewien zasób ćwiczeń elementów i kombinacji ruchowych. Judo historia Twórcą tej dyscypliny był profesor japoński Jigoro Kano ( ). Ulepszył chwyty ju jitsu nadając nową formę oraz usunął elementy mogące zagrozić zdrowiu lub życiu wprowadzając nowe, stworzone przez siebie. W 1892 roku judo dotarło do USA, a w trzy lata później do Wielkiej Brytanii, a w 1905 roku do Francji. Wraz z rozwojem i popularyzacją judo zaistniała potrzeba ujednolicenia przepisów i zasad rozgrywania zawodów powstaje w 1952 roku Międzynarodowa Federacja Judo. Początków judo w Polsce można by się doszukiwać już w okresie międzywojennym. Jednakże podstawy do rozwoju tej dyscypliny sportu na terenie kraju stworzyła specjalizacja judo utworzona w 1951 roku w Akademii Wychowania Fizycznego w Warszawie. W 1957 roku powstaje Polski Związek Judo. Judo w programie Igrzysk Olimpijskich po raz pierwszy pojawiło się w Tokio w 1964 roku jako dyscyplina pokazowa [5]. Judo jest dyscypliną sportową rozgrywaną w indywidualnych walkach, oznaczającą łagodną drogę według odpowiednich przepisów. Zwycięstwo w tej walce uzyskuje zawodnik, który atakiem lub przeciwatakiem umiejętniej oraz ekonomiczniej wykorzysta siły i pozycje swoje oraz przeciwnika, a także jego fizyczną i psychiczną niedoskonałość. Jigoro Kano uważał, że łagodność polegała na daniu/ ustąpieniu drogi. Wyjaśniał to na przykładzie oceniania siły człowieka. Jeśli siła mojego przeciwnika równa się 10 jednostkom, a moja siła równa się 7 jednostkom to jeśli ten człowiek pchnąłby mnie z całej siły oczywiste jest, że powinienem upaść, nawet jeśli użyłbym całej mojej siły przeciwko niemu. Tak stałoby się, gdybym rzeczywi- 34

7 Anna Nowaczyk Motywacja kobiet do podejmowania treningu judo... ście użył całej mojej siły przeciwko jego sile. Natomiast jeśli zamiast przeciwstawiać się dałbym mu drogę wyginając swoje ciało tak mocno jak on pchnął, pamiętając o zachowaniu równowagi, wtedy on straciłby równowagę. W tej nowej sytuacji stałby się on tak słaby (jeśli oceniać nie jego faktyczną siłę, ale ze względu na niedogodną pozycję), że jego siłę można by wtedy ocenić na trzy punkty, zamiast jego zwykłej mocy. W tym czasie ja, dzięki zachowaniu równowagi odzyskuję całą moją siłę wielkości 7 jednostek. Chwilowo jestem w dogodnej pozycji i mogę pokonać przeciwnika przy użyciu jedynie połowy mojej siły, czyli 3,5 jednostek przeciw jego trzem. Pozwala mi to na wykorzystanie połowy jednostki na dowolny cel. W przypadku, gdy mam więcej siły od przeciwnika mogę go oczywiście pchnąć w tył, jednakże nawet wtedy kiedy mam tę możliwość, lepiej jest najpierw dać drogę przeciwnikowi, ponieważ w ten sposób mogę znacznie zaoszczędzić własną energię [6]. Judo jest to sztuka, którą trenuje się jako sport. Można wyróżnić trzy cele, które realizuje się w następnej kolejności: rozwój fizyczny (renshindo), biegłość w zawodach (shoubuho), rozwój umysłu (shushinho) [7] Walka nie polega jedynie na ustępowaniu; w celu jej dogodnego przeprowadzenia stosuje się różnego rodzaju dźwignie itp. sposoby bezpośredniego, otwartego ataku. Druga zasada judo to maksimum efektu (skuteczności), polegająca na stosowaniu racjonalnych, czyli odpowiednich rzutów i chwytów. Współczesne judo jest sportem ściśle ograniczonym przepisami opartymi na starych japońskich zasadach walki wręcz. Jest to rodzaj walki zapaśniczej, wymagającej specjalnego ubioru zwanego judogi. Jakkolwiek judo wywodzi się z wojskowej sztuki walki na śmierć i życie, zastosowanie judo do obrony osobistej jest obecnie celem drugoplanowym [6,7]. Dla młodzieży uprawianie judo jest właściwym systemem wychowania fizycznego, sportem, który najlepiej przygotowuje do życia. Pozwala nie tylko odkryć i rozwijać własne możliwości, ale także osiągnąć skuteczność w działaniu, jak i ukształtować wiele cech charakteru. Judo jest sportem walki i niezmiernie ważną rolę odgrywają tu takie zdolności motoryczne jak: siła, szybkość rozwija również zwinność i wytrzymałość, a także spostrzegawczość, opanowanie, odwagę, odporność, koncentrację i wytrwałość. Jego wpływ wychowawczy jest niezaprzeczalny. Judo specyfika dyscypliny Judo jest sportem technicznym. Rzuty dzielimy ze względu na to która część ciała jest odpowiedzialna za rzut: rzuty ręczne Te Waza, rzuty biodrowe Koshi Waza, 35

8 Aktywność ruchowa ludzi w różnym wieku, nr (28) 4/2015 techniki nożne Ashi Waza, rzuty poświęcenia, gdzie my sami upadamy pociągając za sobą uke Yoku Sutemi Waza, rzuty poświęcenia, gdzie my sami upadamy na plecy Ma Sutemi Waza [8]. Przy każdych technikach istnieją kontrataki, a przy rzutach kombinacje z nimi. W judo dźwignie zakłada się tylko i wyłącznie na staw łokciowy. Duszenia w judo są bardzo skuteczne i mogą doprowadzić do utraty przytomności podczas walki. Duszenia można wykonywać rękoma lub kołnierzem przeciwnika. Dopuszcza się również duszenia nogami, ale z pewnymi ograniczeniami ponieważ nogi są wielokrotnie silniejsze od rąk. Duszenia i dźwignie mogą być zakładane w tak samo w pozycji stojącej jak i w parterze, aczkolwiek dużo bezpieczniej jest stosować je w parterze. Technikę podzielić można na trzy grupy: rzuty (nage-waza) i chwyty (katame- -waza): nage-waza technika rzutów, stosowana wówczas, gdy przeciwnik traci równowagę, lub jest z niej wytrącony; rzut wykonywany jest przeważnie przez zastawienie drogi, aby przez dalsze wychylenie rękami doprowadzić go do upadku na plecy; katame-waza dosłownie: technika obezwładnień dzieli się na trzy podgrupy: trzymanie (Osae-Komi Waza), dźwignie (Kansetsu Waza) i duszenie (Shime Waza); trzymania polegają na utrzymaniu przeciwnika na plecach na macie, przez 20 sekund otrzymuje się punkt (ippon) i wygrywa walkę; dźwignie w walce sportowej dozwolone jest stosowanie dźwigni (tj. wyłamywania i wykręcania) jedynie na staw łokciowy. duszenie to jest nacisk krawędzią przedramienia lub kołnierzem judogi na krtań lub tętnicę szyjną; atemi-waza techniki uderzeń i kopnięć; rzadko nauczane, gdyż Europejski Związek Judo nie uznaje tej grupy; uczone tylko w judo tradycyjnym, judo sportowe skupia się tylko na nage-waza i katame-waza [6,7]. Zasady judo Walki odbywają się w kategoriach wagowych, różnych dla mężczyzn i dla kobiet. Trwają 5 minut (w przypadku juniorów 4 minuty, a młodzików 3 minuty) i prowadzone są na macie o wymiarach od 8 8 do metrów. Zwycięża ten zawodnik, który rzuci przeciwnika na plecy, utrzyma go leżącego na macie przez 25 sekund lub założy dźwignię bądź duszenie w sposób, który doprowadzi przeciwnika do poddania się (w każdym przypadku uzyskując ippon i kończąc walkę przed upływem regulaminowego czasu). Możliwe jest uzyskanie tzw. małych punktów, które nie prowadzą do zakończenia walki przed czasem, lecz po jego upływie wskazują na zwycięzcę. Są to: yuko 5 pkt, za zwycięstwo (na tablicy podczas walki każde yuko oznaczane jest jako 1 pkt), 36

9 Anna Nowaczyk Motywacja kobiet do podejmowania treningu judo... waza ari 7 pkt za zwycięstwo (na tablicy podczas walki każde waza ri oznaczane jest jako 10 pkt, natomiast uzyskanie dwóch waza ari, na tablicy 20 pkt, jest równoznaczne z uzyskaniem ippon i zakończeniem walki), ippon 10 pkt za zwycięstwo (na tablicy oznaczane jako 100 pkt i kończy walkę). Zawodnicy otrzymują kary, które wymierzane są za m.in. unikanie walki, czyli pasywność (brak próby wykonania akcji przez 30 sekund) jednostronny uchwyt, blokowanie uchwytu, zrywanie uchwytu dwiema rękami, celowe wyjście za matę, pozorowane ataki itp. W trakcie walki zabrania się uderzeń i kopania, dotykania twarzy przeciwnika, atakowania innych stawów niż łokciowy, noszenia jakichkolwiek metalowych elementów (np. biżuterii) kara za to to dyskwalifikacja. Kary dla zawodników (shido): 1 shido oznaczana jako jedna kara na tablicy, 2 shido oznaczana jako druga kara na tablicy, 3 shido oznaczana jako trzecia kara na tablicy, 4 shido hansokumake, czyli dyskwalifikacja ukaranego w tej walce. Etykieta judo wymaga: ukłonu zawodników przed wejściem na matę, ukłonu zawodników przed i po walce, zabrania się jakiekolwiek nieprzyzwoitego zachowania jak używanie wulgaryzmów czy pokazywanie obraźliwych gestów [5]. Cel pracy Celem badań prowadzonych wśród zawodniczek koszalińskiego Klubu Judo było poznanie czynników motywujących kobiety do podejmowania treningu judo oraz znalezienie zachodzących zależności pomiędzy różnymi bodźcami. W tym celu postawiono następujące pytania badawcze: 1. Jakie czynniki motywują najsilniej kobiety do podejmowania treningu judo? 2. Jak zmienia się motywacja do podejmowania treningu na przestrzeni lat u badanych zawodniczek? W badaniach przeprowadzonych w październiku 2014 roku zastosowano metodę sondażu diagnostycznego przy wykorzystaniu anonimowego kwestionariusza ankietowego. Na potrzeby prezentowanej pracy wykorzystano pięć pytań. 1. Jakimi motywami kierowały się zawodniczki rozpoczynając uprawianie tej dyscypliny? 2. Jaki wpływ na wyniki sportowe miała motywacja? 3. Jak zmieniała się motywacja w okresie treningowym? 4. Jaki wpływ na osiągnięte wyniki sportowe miały oddziaływania motywacyjne i postawa trenera? 5. Co motywuje zawodniczki do podejmowania systematycznej pracy? 37

10 Aktywność ruchowa ludzi w różnym wieku, nr (28) 4/2015 Materiał z badań stanowią informacje zawarte w kwestionariuszach, wypełnionych ogółem przez 30 zawodniczek Klubu Judo Samuraj w Koszalinie w 2009 roku i ponownie w 2014 roku. Przedział wiekowy sięgał od lat. Staż zawodniczek wynosił co najmniej 5 lat. Wyniki badań Na rycinach 1 5 przedstawiono wyniki przeprowadzonych badań uzyskanych w latach 2009 [8] i [%] 46, ,0 23,3 26, środowisko tradycje rodzinne 16,6 16,7 13,3 10,00 6,7 6,7 3,3 0,0 piękno predyspozycje media nauczyciel Rycina 1. Wpływ różnych czynników na motywację do uprawiania judo Źródło: opracowanie własne Najważniejszym motywem zdaniem badanych zawodniczek w 2014 roku były tradycje rodzinne, które deklarowało aż 46,7%. Natomiast w 2009 roku największy wpływ na uprawianie judo miały wpływy środowiska 30,0%. Na drugim miejscu w badaniach z 2014 roku znalazły się wpływy środowiska (23,3%). Tuż za kolegami dość duży wpływ miały predyspozycje do uprawiania tej dyscypliny (16,7%) oraz jej piękno (10,0%), a najmniejszy wpływ miał nauczyciel (3,3%). Żadnego wpływu w badaniach z 2014 roku nie miały media, które w 2009 roku wybrało 6,4% zawodniczek (Rycina 1). Na rycinie 2 możemy zaobserwować, że na osiągane wyniki sportowe zawodniczek w 2014 roku w 66,7% wpływa bardzo dobra motywacja, a w roku 2009 takie znaczenie motywacji przypisywało zaledwie 40,0% badanych. Porównując te lata rola motywacji wzrosła aż o 26,7%. Możemy również porównać motywacje dobrą, która była najwyższa w 2009 i wynosiła 46,67%, a w 2014 tylko 26,67%. 38

11 Anna Nowaczyk Motywacja kobiet do podejmowania treningu judo... [%] ,0 66,7 46,7 26, ,3 6,7 0 bardzo dobry dobry przeciętny Rycina 2. Wpływ motywacji na wyniki sportowe Źródło: opracowanie własne [%] ,0 76,7 40,0 23, obecna w przeszłości Rycina 3. Poziom motywacji na początku trenowania i aktualnie Źródło: opracowanie własne Pytając ankietowanych o poziom motywacji mający ogromny wpływ na trenowanie, zauważono, że większość zawodniczek zarówno w latach 2009 i 2014 zaznaczyła, że jest ich motywacja do trenowania jest większa aktualnie niż w chwili rozpoczynania treningu. Takie zachowania odnotowano w większym odsetku u badanych w 2014 roku (Rycina 3). Jak widzimy na rycinie 4 postawa trenera (trenerki) ma dla zawodniczek bardzo duże znaczenie: w roku 2009 wynosiła 53,3%, a w roku 2014 wynosi 70,0%. Motywacja oraz mobilizacja są bardzo wyraźnym czynnikiem dodającym sportowcom otuchy. Kategorię dobry wpływ trenera w roku 2009 wybrało aż 40,0% trenujących, a w roku 2014 tylko 23,3%. Przeciętny wpływ roli trenera pozostał na tym samym poziomie i w obu porównywanych latach badań wynosił tylko 6,7%. 39

12 Aktywność ruchowa ludzi w różnym wieku, nr (28) 4/2015 [%] 70, , ,0 23,3 20 6,7 6,7 0 bardzo duży duży przeciętny Rycina 4. Wpływ trenera (trenerki) na motywacje przed zawodami i osiągnięty wynik sportowy Źródło: opracowanie własne [%] 40 46,6 33, ,3 10,0 3,3 3,3 20,0 20,00 16,7 16,7 10,0 6,7 0 trener rodzice koledzy wyniki sportowe ambicje osobiste środowisko (osiągnięcia klubu) Rycina 5. Wpływ czynników motywacyjnych do systematycznej pracy Źródło: opracowanie własne Na podstawie ryciny 5 można zaobserwować, że na systematyczną pracę zawodniczek największy wpływ w 2009 roku miał ich trener 46,6%, a w 2014 roku jest widoczny spadek wpływu trenera na pracę zawodniczek (33,4%). W następnej kolejności respondentki wybrały wyniki sportowe razem z ambicjami osobistymi, a w dalszej kolejności rolę rodziców, wpływ środowisko (osiągnięcia klubu) i kolegów. W badaniach z 2014 roku odnotowano wzrost roli rodziców, ambicji osobistych oraz wpływu środowiska. Największe zmiany odnotowano w roli wpływu środowiska, który wzrósł o 13,3%. Podsumowanie i wnioski Analiza dostępnego piśmiennictwa dowodzi, że nie podjęto żadnych badań dotyczących jaki wpływ na wyniki sportowe miała motywacja u zawodników/osób 40

13 Anna Nowaczyk Motywacja kobiet do podejmowania treningu judo... trenujących sztuki walki. Natomiast przeprowadzono różne badania określające cel motywacji i czynniki motywacyjne, które prowadzą do podejmowania ciężkich ćwiczeń fizycznych oraz kto najbardziej z najbliższego otoczenia ćwiczących miał wpływ na podjęcie przez nich treningu w takiej sztuce walki jak karate, aikido czy taekwondo [9]. Zatem najczęstszą motywacją do podjęcia treningów była namowa trenujących kolegów oraz rodziców, których głównym celem było zadbanie o rozwój swoich dzieci oraz trener, który motywuje do uprawiania dyscypliny i osiągania następnych stopni. W ciągu kilkunastu lat sztuki walk i sporty walk stały się bardziej popularne więcej odmian pojawiło się w Polsce i stało się bardziej dostępnych. Przeprowadzone badania i analiza ich wyników pozwoliły na sformułowania następujących wniosków: 1. Pozytywny wpływ na osiągnięte wyniki w sporcie jakim jest judo ma osoba trenera i jego aktywność podczas szkolenia zawodniczek. 1. Badane kobiety wybierając ten sport kierowały się w większości pozytywnym wpływem środowiska. 2. Po kilku latach treningu zawodniczki osiągnęły wyższą motywację niż miały na początku trenowania. 3. Największą rolę w dążeniu do osiągnięcia najlepszych wyników sportowych ma systematyczna praca i ambicje osobiste. Piśmiennictwo 1. Strelau J., Psychologia ogólna, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk Aronson E., Psychologia społeczna serce i umysł Wydawnictwo: Zysk i S-ka, Poznań Murray E.J., Murray R.K., Granner D.K., Mayes P.A., Rodwell V.W.: Biochemia Harpera. PZWL, Warszawa Czajkowski Z., Psychologia sprzymierzeńcem trenera, RCMSKFiS, Biblioteka Trenera Warszawa dostępu ) 6. Kiyoshi Kobayashi, Sportowe Judo, Wydawnictwo Budo-Sport, Warszawa (data dostępu ) 8. Nowaczyk A., Motywacja kobiet do podejmowania treningu judo i jej wpływ na wynik sportowy, praca magisterska Uniwersytet Szczeciński, Instytut Kultury Fizycznej, Szczecin mgr.pdf (data dostępu ) 41

14 Aktywność ruchowa ludzi w różnym wieku, nr (28) 4/2015 Motivating women toward undertaking practising judo and its influence on sport result Keywords: judo, motivation, women, sport result These studies have been subjected to the same 30 players from Judo Club Samurai in Koszalin in years 2009 and 2014, that have been training from at least 5 years. The age range was from 16 to 26 years. The research used the diagnostic survey method with the use of an anonymous questionnaire. For the purpose of the work five questions have been prepared. The results of the study showed that the most important while choosing this discipline by players were the following: the environment, attitude of the coach and her/his motivational influence on players to work systematically, their personal ambitions and the results that club can achive. 42